c't september

Debian 10 Buster: De basis voor de nieuwe Raspbian-versie

Google Nest Hub Smart-display

Raspberry Pi € 6,99

Haaaall meer uitVerWkeninner,dows H

Handige tips en trucs voor Startmenu, Taakbalk en PowerShell

x et Hallo Linu Aanmelden m gezichtsherkenning of pincode

september 2019

GETEST

Linux-authenticatie met

Externe usb-ssd’s Asus RT-AX92U mesh-wifi Video-editors van 100 euro Gemini PDA anti-smartphone HPE Proliant ML30 Gen 10 server

Optimale ergonomie Rowhammer RAM-aanvallen Techniek van server-ssd’s TShark netwerkanalyse Lichtsystemen combineren

AP

Raspberry Pi 4 • Haal meer uit Windows • Externe usb-ssd’s • Debian 10 Buster • Makkelijk aanmelden bij Linux • Lichtsystemen combineren

4

9

september 2019

www.ct.nl

Nieuws 6 8 10 12 14 15 16 32 35

Algemeen Hardware Mobiel Wetenschap Linux: Debian 10 Buster Processors Raspberry Pi 4 Lifestyle Surftips

Software

16

RASPBERRY PI 4

De vierde generatie van de Raspberry Pi vervult veel wensen van de maker-community. De verbeterde hardware maakt nieuwe projecten mogelijk, zoals een snellere mini-server en een streamingclient voor 4K-video’s.

36

HAAL MEER UIT WINDOWS

Windows 10 heeft een aantal mogelijkheden om er sneller mee te kunnen werken. Veel daarvan zijn echter nauwelijks bekend, en Windows 10 blijft er met zijn updates steeds weer nieuwe aan toevoegen. Tijd voor een overzicht.

4

30 30 33 34 68 101

NetCmdlets netwerkcommando's voor PowerShell Acrylic Wi-Fi wifiscanner voor Windows Apps Games: The Sinking City, Trover Saves the Universe Betaalbare video-editors Audioproductie met Audacity

Hardware 22 23 23 23 24 24 24 25 25 25 26 27 28 52 56 74

Asus RT-AX92U mesh-kit Toshiba X30T notebook Seagate Exos X16 16TB-serverschijf Devolo Access Point One dualband wifi-accesspoint Delockschakelaar met wifi Club3D CAC-1512 USB-C naar VGA-adapter HP Chromebook 14 Logitech Zone Wireless headset Eizo FlexScan EV2457 Asus F1 Full-HD DLP-beamer HPE ProLiant ML30 Gen10 groepsserver Planet Computers Gemini Android-PDA Google Nest Hub smart-display Externe ssd's met usb-aansluiting Lichtsystemen met Zigbee combineren Apparaten voor betere ergonomie

www.ct.nl

Inhoud

9/2019

84

MAKKELIJKER AUTHENTICEREN BIJ LINUX

Linux ondersteunt makkelijkere manieren om je aan te melden, zoals gezichtsherkenning of een pincode. In het c't-project 'Hallo Linux' beschrijven we hoe je dat goed en vooral veilig instelt. We leggen uit hoe PAM werkt, bespreken PAM-modules en hoe je ook je pc weer makkelijk kunt vergrendelen.

Achtergrond

Vaste rubrieken

60 64 96 108 112

3 4 145 146

Bijzonderheden van server-ssd's Hoe kunstmatige intelligentie pc's veiliger maakt Rowhammer-aanvallen op werkgeheugen Energieverbruik van 5G-apparaten De cpu-plannen van AMD en Intel

Voorwoord Inhoud Colofon Volgend nummer

Praktijk 36 42 48 50 82 84 88 92 116 122 124 128 130 133 136 142

Tips en trucs voor Windows Sneltoetsen voor Verkenner Tips voor het Startmenu en de Taakbalk Opdrachtprompt en PowerShell sneller starten Je monitor ergonomisch instellen Makkelijk aanmelden bij Linux Handige PAM-modules voor authenticatie Makkelijk veilige beeldschermvergrendeling Firefox veiliger maken: uMatrix en about:config Software op Intel-cpu's analyseren Windows 10 omzetten naar starten via UEFI Servermonitoring met een Raspberry Pi FAQ: Linux-versies parallel gebruiken Clouddiensten automatisch instellen met Terraform Netwerkdata analyseren met TShark Tips en trucs

Zakelijk uitgelicht 23 Seagate Exos X16 16TB-serverschijf 25 Eizo FlexScan EV2457 25 Logitech Zone headset 26 HPE ProLiant ML30 Gen10 groepsserver 60 Bijzonderheden van server-ssd's 133 Clouddiensten met Terraform

Abonnement afsluiten?

Kijk voor actuele aanbiedingen op www.fnl.nl/ctabo uitgave 9/2019

5

Asus RT-AX92U

Nieuwe ruggengraat Asus heeft de RT-AX92U wifirouter voorzien van een derde zendmodule voor het nieuwe Wi-Fi 6. Vooral bij gebruik als meshoplossing moet je daar aardige snelheden mee halen. De testrun ging goed, maar we hebben nog wel wat aan te merken.

Ernst Ahlers en Alieke van Sommeren Asus speelt op twee manieren mee op het gebied van mesh-netwerken. Je kunt ten eerste het dedicated Lyra-meshsysteem gebruiken, dat we in een eerdere c't getest hebben [1], maar als je een redelijk recente Asus-router hebt, kun je die van een firmware-upgrade voorzien waar Asus’ eigen AiMesh inzit. Die techniek wordt nu ook ingezet voor de eerste apparaatset die de nieuwe wifitechniek Wi-FI 6 oftewel IEEE 802.11ax heeft.

De compacte apparaten zijn elk volwaardige breedband-wifirouters. Ze verdelen de rollen (root-node voor internettoegang, repeater-node voor het doorseinen) onderling bij de eerste configuratie. Asus gebruikt in de RT-AX92U Broadcom-chips. De router-cpu is de BCM4906 met twee ARM-kernen van 1,8 GHz. Dat is een pluspunt voor de NAT- en NAS-performance. De DNS-resolutie voor IPv4 was bij onze test zo snel dat de router ook met een gigabit-internetverbinding de lijn volledig kan benutten. Grote bestanden op een USB 3-ssd leverde minimaal 101 MB/s schrijf- en leessnelheid op (FAT32, NTFS, EXT4).

Om dat voor elkaar te krijgen, moesten we bij Windows 10 wel met enige tegenzin het onveilige SMB1-protocol aanzetten, omdat de Samba-server voor Windows-shares bij de door ons geteste firmware nog een hele oude versie was (november 2008). Er is inmiddels alweer nieuwe firmware uit, controleer dus meteen na aankoop of je de laat-

ste firmware erop draait. De set-up achter een Fritzbox 7590 via de Android-app ‘Asus router’ verliep probleemloos. We kregen IPv6 en het gastnetwerk daar echter niet mee aan de praat. Dat valt via de webinterface naderhand nog te regelen. Als je daar toch bent: activeer dan ook meteen IGMP-snooping bij de wifi-instellingen, voor het geval je multicast-ip-tv via wifi wilt gebruiken.

WIFI-PERFORMANCE

De doorvoersnelheid van het wifi hebben we getest met een Acer V3-372 met QCA6174chip. Dat levert een goede tot zeer goede performance op (zie de tabel onderaan op deze pagina). Ook de mesh-backbone was lekker snel, maar kwam ondanks het net iets snellere wifi (11ax-2400 via BCM43684) niet boven het niveau uit van de ruim 2,5 jaar oude Orbi RBK50-kit (11ac-1733, netto 257315 Mbit/s [1]). Via de repeater-node op 20 meter naar een notebook op 26 meter leverde 53 Mbit/s respectievelijk 146 Mbit/s op.

Het activeren van een 160MHz-kanaalbreedte (11ax-48000) op de tweede 5GHzwifimodule leverde alleen zeer dichtbij (4 meter door een stenen muur) en met meerdere parallelle TCP-streams een kleine boost op voor de backbone-performance (845 Mbit/s, bij 11ac-1733 gemiddeld rond de 700 Mbit/s). Over een afstand van 20 meter door muren leverde de 160MHz-mogelijkheid geen opvallende boost op: 644 in plaats van 638 Mbit/s.

MESHY

Na het aanpassen van een aantal routerfuncties (eigen IPv4-range, IPv6, IGMP, gastnetwerk) waren de repeater-nodes ineens uit het meshnetwerk verdwenen. Ook na een aantal herhaalde pogingen doken ze niet meer op.

Door de nodes terug te zetten naar de fabrieksinstellingen kregen we ze weer netjes in een meshnetwerk gestopt. Toen we de root-node direct op die manier instelden, konden we de repeater-nodes helemaal niet koppelen.

We konden over de hulpfuncties voor roaming via IEEE 802.11K (Radio Resource Measurement), 11v (BBS Transition) en 11r (Fast Roaming) niets vinden bij de rootnode. Dat zit wel in het Lyra-meshsysteem van Asus [1].

CONCLUSIE

Asus heeft zijn 11ax RT-AX92U mesh-router krachtige hardware gegeven, wat goed te merken is aan de NAT- en NAS-meetresultaten. Ook de wifiperformance is prima, maar de eigen AiMesh-oplossing was nog te eigenwijs.

En zeker dat laatste is dan wel jammer gezien de fikse prijs per node. Hopelijk biedt een firmware-update snel flinke verbetering.

Literatuur [1] Ernst Ahlers, Draadloos meshen, Mesh-wifisystemen vergeleken, c’t 1-2/2018, p.40

wifi IEEE 802.11n-300, ac-867, ax-4804, WPS, DFS aansluitingen 5 × Gbit, 1 × USB 3.0, 1 × USB 2.0 NAT / IP-to-IP (ds/us) 887/881 / 949/949 Mbit/s 2,4 GHz dichtbij/20m 190 / 122–150 Mbit/s 5 GHz dichtbij/20m 319 / 113–167 Mbit/s backbone 20 m 330–340 Mbit/s client 26m (2,4/5) 53 / 146 Mbit/s energieverbruik 27,7 W (idle, 3 units)

asus.nl € 470 (kit van 2)

22

www.ct.nl

Review / Hardware

Dynabook Portége X30T

Seagate Exos X16

Devolo Access Point One

Zakenpartner

Lekker veel TB's

Gatendichter

Toshiba’s computertak wordt door Sharp voortgezet als Dynabook. Wat ook bij deze X30T niet verandert, is de focus op zakelijke gebruikers.

Seagate stapelt flink door: in de grootste schijven voor NAS'en en servers zitten nu negen platters. Hierdoor is de capaciteit opgeschroefd tot 16 TB.

De Devolo Access Point One moet in wat grotere huizen zorgen dat je wifinetwerk geen gaten meer heeft.

Hij biedt een prima performance.

De Portége X30T is een solide 2-in-1 notebook met een robuuste behuizing en stevige koppeling tussen tabletdeel en toetsenbord. Er zijn erg veel configuraties, vanaf een Core i3-8130U met 4 GB RAM en 256 GB M.2-ssd tot en met een Core i7-8550U met 16 GB RAM en 1 TB ssd.

Het tabletdeel bevat alle hardware en is los bruikbaar, het toetsenbord bevat een extra accu en biedt meer aansluitingen. In tegenstelling tot bij 2-in-1’s met een omklaptoetsenbord is het tabletdeel daardoor zwaarder. Zeker als je de X30T met het (optionele) lichtere reistoetsenbord gebruikt, moet je de steun aan de achterkant uitklappen. Het tabletdeel biedt weinig aansluitingen (audio en 2 × USB-C, waarvan 1 voor het toetsenbord-dock), maar het dock biedt HDMI, VGA, 2 × USB 3.0, ethernet en USB-C voor het opladen.

De geteste configuratie met i7 en 16 GB leverde prima prestaties, maar de ventilatie liet vrij snel (zacht ruisend) van zich horen. Je kunt de tablet en het dock apart opladen of samen via het dock. Met dock is een accuduur van meer dan 10 uur zeker haalbaar. Het verlichte toetsenbord typt aardig en het (kleine) trackpad werkt snel.

Het Full-HD 13,3-inch beeldscherm is niet slecht, maar de resolutie is voor deze prijsklasse karig. Je krijgt er wel een fijn werkende stylus bij die ook de hoek herkent.

16 TB aan opslag in een 3,5”-schijfbehuizing: dat is een nieuw record. Seagate komt meteen met drie disks met zoveel opslagruimte: de Ironwolf en Ironwolf Pro NAS-schijven en de Exos X16 serverschijf. Van die laatste schijf kregen we een sample om aan de tand te voelen.

Technieken om de capaciteit op te schroeven, zoals HAMR of MAMR, worden bij de disk van Seagate nog niet ingezet.

Wel is de behuizing gevuld met helium en wordt Two Dimensional Magnetic Recording (TDMR) ingezet. Deze techniek heeft twee leeskoppen per platter, die de signaalkwaliteit van de data moeten verbeteren.

Bij onze metingen haalde de Exos X16 tegen de 260 MB/s, zowel bij het lezen als schrijven. Meer kun je ook niet verwachten.

De gemiddelde snelheid bij random access lag bij het lezen op 662 IOPS, bij schrijven kwam dat uit op 945 IOPS, ook weer prima voor een harde schijf.

Tijdens gebruik lag het verbruik van de schijf op een prettig lage 7,5 watt. In idle verbruikt de schijf iets meer dan 5 watt. Ook de geluidsproductie lag met maximaal 0,7 sone op een laag niveau, maar de schijf vibreerde wel behoorlijk. Voor gebruik in datacentra waar veel opslag wenselijk is, is de Exos X16 een interessante optie. Een server-ssd met een vergelijkbare capaciteit is al snel zo’n vier keer duurder.

De Devolo Access Point One (AP1) zet je op de plek in huis waar het wifinetwerk van je router niet bij kan. Het uiterlijk is afgekeken van de Devolo GigaGate. Je knoopt hem via een ethernetkabel aan je netwerk. Met de firmwareversie 2.0.3 kregen we de wifiinstellingen van een Fritzbox 7590 via een druk op de WPS-knop niet helemaal overgezet. De AP1 nam alleen de netwerknaam en de wifisleutel voor het 2,4Ghz-netwerk over.

Volgens Devolo moet je het koppelen met de tweede knop voor de 5GHz-band ook nog doorvoeren, maar dat konden we in de meegeleverde handleiding niet terugvinden.

Na het instellen haalde de AP1 afhankelijk van de band voldoende snelheid tot zeer goede snelheden. We gebruikten een Acer V3-372 met een Qualcomm Atheros QCA6174. De downstream (AP naar client) op langere afstand was duidelijk sneller dan de upstream. Voor snelle streaming is het in elk geval prima.

De AP1 verbruikt 6,3 watt, ongeveer net zo veel als een gemiddelde router. Als dat geen probleem voor je is, krijg je voor het geld een makkelijk in te stellen en krachtige wifi-gatendichter. De AP1 komt niet in Nederland of België uit, maar is bijvoorbeeld in Duitsland prima verkrijgbaar.

model aantal rpm cache garantie energieverbruik

wifi 802.11n-300 + 11ac-1733, dualband, DFS, WPS aansluitingen 1 × Gbit, 4 × 100 Mbit 2,4 GHz 1 / 20 m 146 / 75–86 Mbit/s 5 GHz 1 / 20 m 277 / 45–87 Mbit/s

processor geheugen / opslag display gewicht afmetingen totaal

Intel Core i7-8550U 16 GB / 512 GB M.2-ssd 13,3-inch Full-HD, touch tabl. 799 g / samen 1399 g 31,6 × 21,7 × 2,2 cm

toshiba.nl circa € 2350

uitgave 9/2019

ST16000NM001G 7200 256 MB 5 jaar 7,5 watt (in gebruik)

seagate.com € 580

devolo.nl € 100

23

GOEDE START

Startmenu en taakbalk aanpassen Het startmenu van Windows 10 is niet alleen kakelbont, maar ook overladen. Met een paar eenvoudige handelingen maak je dat wat overzichtelijker. En de taakbalk kan meer dan je op het eerste gezicht beseft.

Jan Schüßler en Noud van Kruysbergen

D

e taakbalk en het startmenu zijn waarschijnlijk de meest gebruikte onderdelen van de Windows-gebruikersinterface. Als je een Windows 10-pc zo effectief mogelijk wilt gebruiken, kun je niet om die twee onderdelen heen. Vooral het startmenu is in de fabrieksinstellingen verre van efficiënt te noemen. Maar gelukkig kun je daar wat aan tweaken.

Maar eerst de taakbalk.

TAAKBALK UITBREIDEN

Standaard kun je de hoogte en positie van de taakbalk niet aanpassen. Dat kun je wijzigen in het snelmenu.

Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en verwijder het vinkje voor ‘Taakbalk vergrendelen’. Dan kun je hem met de muis naar een andere rand van het scherm verplaatsen. Als je de rand van de taakbalk versleept, kun je hem hoger of breder maken zodat er meer rijen of kolommen pictogrammen op passen.

In hetzelfde menu kun je verschillende extra pictogrammen laten weergeven of verbergen: voor het schermtoetsenbord, de contacten, het zoekvak, de Ink-werkruimte, de taakweergave (ook toegankelijk via Windows+Tab) en op apparaten met een touchscreen een virtueel touchpad.

Werkbalken voor mappen bieden snel toegang tot de inhoud.

48

ALLES OVER DIT ONDERWERP  Windows tips en trucs  Trucs voor Verkenner  Startmenu onder de knie  Sneller naar de shell

36 42 48 50

Zelf vastgemaakte werkbalken kunnen handig zijn om snel toegang te krijgen tot mappen. Klik op ‘Werkbalken / Nieuwe werkbalk ...’ in het snelmenu van de taakbalk. Dubbelklik bij de volgende mapselectie op ‘Deze pc’ en bevestig met ‘Map selecteren’. De nieuwe werkbalk verschijnt op de taakbalk direct naast het systeemvak, dat wil zeggen het blok met de klok en verschillende statuspictogrammen aan de rechterkant. In een werkbalkmenu openen submappen altijd meteen. Als je ze toch in een Verkenner-venster wilt openen, helpt het erop te dubbelklikken.

Wat het systeemvak betreft: je kunt instellen wat daar wordt weergegeven. Daarvoor klik je met de rechtermuisknop op het lege gebied op de taakbalk en selecteer je ‘Taakbalkinstellingen’. Daar kun je via ‘Selecteren welke pictogrammen op de taakbalk worden weergegeven’ vastleggen welke pictogrammen direct worden getoond en welke niet. Om die te zien moet je klikken op de kleine naar boven wijzende pijl.

Bovendien kun je via ‘Systeempictogrammen in- of uitschakelen’ pictogrammen volledig verwijderen.

Met dit instellingenmenu kun je de taakbalk ook een klein beetje Windows XP-flair geven. Schakel ‘Kleine taakbalkknoppen gebruiken’ in en stel de optie ‘Taakbalkknoppen combineren’ in op Nooit. Als je de taakbalk niet de hele tijd wilt zien, kun je hem verbergen met de schakelaar ‘De taakbalk automatisch verbergen in bureaubladmodus’.

Een andere functie van de taakbalk hoef je niet te activeren maar is nauwelijks bekend. Als je Shift+Ctrl ingedrukt houdt en op een vastgemaakt programma klikt, start je het met administratorrechten.

STARTMENU OPRUIMEN

Als je het startmenu kleiner wilt maken, lijkt het logisch om de tegels te verbergen, zodat alleen de lijst met apps zichtbaar is, maar dat werkt niet. Je kunt het menu wel in hoogte en breedte aanpassen door de randen met de muisaanwijzer te verslepen, maar niet echt heel klein maken. Dus moet je alle tegels verwijderen – wat gelukkig vrij eenvoudig is. In Windows 10 versie 1903 kun je hele tegelgroepen eenvoudig verwijderen door met rechts te klikken op de groepsnaam en ‘Groep van Start losmaken’ te kiezen. Bij vorige versies moest je op elke tegel afzonderlijk met rechts klikken en vervolgens op ‘Van Start losmaken’.

Misschien is het al genoeg om de tegels te verkleinen (klik met rechts en kies ‘Formaat wijzigen’) of ze te groeperen. Als je een tegel met de muis op een andere zet, wordt er een nieuwe groep gemaakt. Dat gaat soms lastig, omdat een tegel meestal wegglijdt wanneer je met een andere tegel in de buurt komt. Schuif

www.ct.nl

Praktijk / Windows tips: startmenu en taakbalk

ze zo snel mogelijk boven op elkaar, dat werkt het beste. Je kunt groepen tegels ook een naam geven. Klik als de groep open is op ‘Mapnaam opgeven’.

Om de lijst met apps op te schonen, kijk je in het menu ‘Persoonlijke instellingen / Start’. Daar kun je de weergave van de meest gebruikte en onlangs geinstalleerde apps verwijderen, evenals de ‘suggesties’ (reclame) voor meer overzicht. De schakelaar ‘Meer tegels weergeven’ zorgt er alleen voor dat de tegelgroepen vier in plaats van drie middelgrote tegels breed zijn. De optie ‘Recent geopende items tonen in Jumplists ...’ laat bijvoorbeeld bij een rechtsklik op Edge de meest recente browsegeschiedenis zien. Dat werkt zowel in het startmenu als op de taakbalk.

Het is vrij onbekend dat het startmenu ook snelkoppelingen bevat naar verschillende documentmappen. Die vind je helemaal links, bij de pictogrammen voor afmelden en afsluiten en dergelijke. Bij de instellingen kun je via ‘Persoonlijke instellingen / Start’ en ‘Kiezen welke mappen in Start worden weergegeven’ bepalen welke pictogrammen daar verschijnen.

Na het installeren kun je kiezen uit verschillende stijlen, waaronder ook de bekende en beproefde tweekoloms lay-out van Windows 7. Tegel-apps komen in een aparte map. Belangrijke functies die Microsoft te oud vindt om te laten zien zijn makkelijk te vinden, zoals het klassieke Configuratiescherm, met een pop-upmenu dat direct toegang biedt tot alle opties. Bovendien is Open Shell buitengewoon flexibel. Neem gerust de tijd om het aan je eigen smaak aan te passen.

Overigens is zo’n startmenu vooral handig voor gebruikers die programma’s, instellingen en dergelijke bij voorkeur met de muis starten. Voor liefhebbers van toetsenbordbediening werkt het zelfs eerder contraproductief, want dan is een krachtige bureaubladzoekfunctie essentieel. Bij onze laatste vergelijkingstest van startmenu’s haalden de zoekfuncties van de meeste alternatieve startmenu’s het niet bij Microsofts eigen zoekfunctie [1].

OMRUILEN

Literatuur

Je hebt dus geen extra software nodig, maar het installeren van een alternatief startmenu kan een andere manier zijn om aan een beter startmenu te komen.

Het bekendste programma van dat type is Classic Shell, of beter gezegd: de opensource-opvolger ervan Open Shell (zie de link rechts op deze pagina).

www.ct.nl/softlink/

1909048

[1] Jan Schüßler, Terug naar vroeger, Klassieke startmenu's voor Windows 10, c’t 7-8/2018, p.80

Een tool zoals Open Shell ruilt de tegelrommel in voor een zakelijk Startmenu. Het doet onvermijdelijk denken aan Windows 7, maar is veel overzichtelijker.

Koppelingen naar verschillende bestandsmappen en de netwerkomgeving kunnen direct aan het Startmenu worden vastgemaakt.

uitgave 9/2019

49

GOED GEKNIPT

Betaalbare video-editors voor YouTubers en vloggers Dankzij online videoplatforms zijn programma’s voor video­ bewerking minder exotisch dan ze waren. Afhankelijk van hoe logisch de interface is, vergt het knip­ en plakwerk soms wat meer gewenning en uithoudingsvermogen.

Joachim Sauer en Marco den Teuling

68

D

e instapprogramma’s voor videobewerking van rond de honderd euro kunnen bijna alles wat je maar nodig hebt. Ze werken nog niet zo makkelijk als een tekstverwerkingsprogramma, maar in vergelijking met oudere videosoftware is de bediening een stuk eenvoudiger geworden. Het bestuderen van handboeken en het volgen van videoworkshops kun je inmiddels wel overslaan, tenzij je project afwijkt van wat gangbaar is.

Om aan allerlei verschillende wensen te kunnen voldoen, bieden de softwareproducenten vaak wel drie verschillende edities van hun software. De goedkoopste editie is qua functionaliteit doorgaans beperkt en kan bijvoorbeeld geen UHD-video’s bewerken. Een bijna volledige functionaliteit krijg je meestal met de middelste editie. Bij de duurste versie levert

www.ct.nl

Test / Videobewerking

de producent vaak wat extra’s mee, zoals extra effecten, een verzameling geluiden, sjablonen en rechtenvrije muziek, zodat je meteen aan de slag kunt. Of dergelijke extra’s de meerprijs waard zijn moet je zelf bepalen. Heb je zelf al een aardige verzameling bronmateriaal, dan kun je waarschijnlijk goed zonder die toevoegingen.

Doordat producenten proberen om zo veel mogelijk verschillende doelgroepen te bereiken, heb je als gebruiker lekker veel keus. Corel biedt voor beginners bijvoorbeeld zelfs twee verschillende programma’s: VideoStudio is de oplossing voor ‘echte’ beginners, terwijl Pinnacle Studio de wat verder gevorderde beginner moet aanspreken en over meer functionaliteit beschikt.

VOLWASSEN INTERFACE

Bij alle video-editors kiezen de producenten voor continuïteit, waardoor ze de interface alleen stapsgewijs moderniseren. Dat is niet verkeerd: je wilt niet bij elke update weer aan een andere bediening moeten wennen.

Je kunt van de interface van alle geteste programma’s dan ook wel zeggen dat die aardig volwassen is.

Bovendien zie je dat alle programma’s een min of meer vergelijkbaar concept hanteren. Als je met één van de programma’s goed overweg kunt, zul je – na wat inwerktijd voor de details – ook met de andere al snel aan de slag kunnen.

Dat geldt zelfs tot in de professionele klasse, waar programma’s ook een vergelijkbaar concept hanteren met een mediabibliotheek, voorbeeldvenster en tijdlijn, aangevuld met menubalken en contextgevoelige dialogen.

Cyberlink richt zich op één enkele video-editor, dat alle lagen gebruikers van beginner tot professional moet aanspreken, en heeft daar de nodige ontwikkeling voor in het bedieningsconcept gestoken. Maar uiteindelijk gaat het erom dat de resulterende video betrouwbaar gemaakt wordt. Ook op dat punt weet Cyberlink te overtuigen.

Geen enkel ander programma wordt zo consequent doorontwikkeld als PowerDirector. De interface blijft daarbij trouw aan het instapkarakter. De ontwikkelaars brengen de nieuwe functies meestal eerst onder in een zelfstandige module, die dan pas een of twee generaties later in de interface wordt opgenomen. Als gebruiker kun je zo wel snel beschikken over nieuwe, interessante functionaliteit, maar wordt de bediening er niet eenvoudiger op. Je moet vaak even zoeken of een functie nu onder ‘Functies’ of ‘Modules’ zit.

PowerDirector en ook andere programma’s hebben wel meer discrepanties door de voortdurende ontwikkeling van de software. PowerDirector heeft een makkelijk te bedienen collageontwerper met fraaie sjablonen, die heel geschikt zijn voor de intro van een film.

Maar in de collageontwerper zit weer geen tekstgereedschap of optie om filters op videoclips toe te passen, terwijl dat voor een intro wel essentieel of

uitgave 9/2019

handig is. Heb je een collage gemaakt en daarna tekst en filters op de tijdlijn toegevoegd, dan moet je weer terug naar de collageontwerper als de intro niet bevalt of niet goed aansluit. Maar daarin kun je weer niets doen met de tekst.

Ook al zijn de veel wizards en assistenten in de software vaak erg handig en intuïtief te gebruiken, het is de vraag of ze de algehele bediening vereenvoudigen. Dat is ook een aanschafcriterium: alle functies toegankelijk maken via de tijdlijn (waar Magix gebruik van maakt) heeft duidelijke voordelen.

MOGELIJKHEDEN

Magix bewandelt met Video Deluxe dan ook een andere weg. Bij de tests laat het programma een erg uitgebreide functionaliteit zien, wat gepaard gaat met een even complexe bediening.

Magix zegt bij de huidige versie vooral aan de stabiliteit van het programma te heben gewerkt. Logisch, want de basis van Video Deluxe en de duidelijk duurdere Video Pro X komt van dezelfde makers. Met dat duurdere programma wil Magix ook professionals aanspreken die hogere eisen stellen aan een video-editor.

De Magix-interface ziet er duidelijk opgeruimder uit dan die van Cyberlink en Corel en werkt min of meer vergelijkbaar bij het grotere Video Pro X. Magix heeft geprobeerd de interface dusdanig vorm te geven dat je er niet alleen korte YouTube-filmpjes, maar ook langere projecten mee kunt bewerken.

Dat vereist wel een algemeen bedieningsconcept.

Op het eerste gezicht is een interface met meer knoppen lastiger te begrijpen dan een waarvan de indeling verandert al naargelang de functie. De producent heeft dan ook de vensters van plug-ins zo aangepast dat functies van andere aanbieders moeten passen in de interface van Video Deluxe.

Dat is een mooi streven, maar is niet overal gelukt.

Hoewel de via de Magix-Store aangeboden eigen modules en die van Hitfilm netjes geïntegreerd zijn, zien de effectsoftware VitaScene van Prodad en de reisanimatie Vasco da Gama er als zelfstandige programma’s uit.

Pinnacle Studio importeert ook 360graden-video’s en biedt een aparte voorbeeldweergave van bronmateriaal en tijdlijn-video.

69

Maak kennis met meer tijdschriften

Bestel jouw magazine op: www.fnl.nl