WINDOWS-PRAKTIJKHANDBOEK: TIPS, TRUCS EN TOOLS WINDOWS PRAKTIJKHANDBOEK
WINDOWS
Praktijkhandboek Efficiënter gebruiken Windows-meldingen zinvol gebruiken Sneller werken met Verkenner Slim zoeken naar bestanden Tips voor het Startmenu
Voor alle pc's en laptops met Windows 10
Beter installeren
Maak een Windows 10-installatiestick Installeren zonder Microsoft-account Tips voor de Management Console Virtuele computers met Hyper-V
Onder de motorkap Ontdek onbekende mogelijkheden Ingebouwde beveiligingsfuncties Hoe werkt het rechtensysteem Registerwijzigingen opsporen
Handige tools
Systeemanalyse met Process Explorer Partities versleutelen met VeraCrypt Windows op afstand bedienen Alternatieven voor Verkenner
€ XX,XX
ctNL20win10_001000_Cover_sge.indd 1
24-09-2020 15:48
LOCATIEMANAGER
De (on)mogelijkheden van het NTFS-bestandssysteem Bij Windows is het bestandssysteem NTFS verantwoordelijk voor het beheer van bestanden, mappen en vrije ruimte op de schijf. Veel geavanceerde functies leiden echter een verborgen bestaan. Als je ze kent, kun je verborgen gegevens lezen, ruimte besparen, hetzelfde bestand in meerdere mappen opslaan en nog veel meer. Hajo Schulz en Noud van Kruysbergen
H
arde schijven, ssd’s en andere opslagmedia zijn in eerste instantie niet meer dan een grote bak met opslagruimte. Om die te kunnen beheren is de ruimte opgedeeld in opeenvolgend genummerde stukken van gelijke grootte: de sectoren. Een sector heeft doorgaans 512 bytes, maar op moderne gegevensdragers komt een sectorgrootte van 4096 bytes steeds vaker voor. Een sector wordt altijd in zijn geheel gelezen of geschreven. Wanneer je een foto op de schijf opslaat, wil je niet weten op welke sectoren die belandt en dat die
sectoren vervolgens tot nader order als bezet moeten worden beschouwd. Je wilt de foto alleen onder een bepaalde naam in een map met een naam terug kunnen vinden. De bemiddelaar tussen die twee perspectieven is het bestandssysteem. Dat bestaat uit twee componenten: enerzijds de code die het beheer van de gegevens regelt, en anderzijds ook informatie die is opgeslagen over bestanden, mappen, de status van de individuele sectoren, enzovoort. Het veruit populairste bestandssysteem voor Windows, dat nu verplicht is voor het systeemvolume, is NTFS. Die afkorting acroniem staat voor New Technology File System. Microsoft-besturingssystemen beheersen dat sinds Windows NT. Naast normale bestanden en mappen heeft NTFS enkele specialiteiten, die voor gebruikers als programma’s bij verkeerd gebruik verrassende effecten kunnen opleveren. Reden genoeg om die b ijzonderheden eens nader te bekijken.
GRENZEN
Net als de meeste bestandssystemen beheert NTFS de ruimte op de media in clusters. Binnen een v olume
18 www.ct.nl
ctNL20win10_018023_achtergrond-Windntfs_ok.indd 18
26-10-2020 12:27
Windows Inside / NTFS
zijn alle clusters even groot en kunnen ze één of meer fysieke sectoren bestrijken. Met NTFS kunnen clusters 512 bytes tot 64 kB groot zijn. NTFS adresseert ze met 64-bit getallen, dus theoretisch kan een NTFSschijf 264 · 64 kB = 280 bytes groot zijn, wat ongeveer 1,2 · 1024 bytes is. De Windows-implementatie beperkt de grootte echter tot 232 clusters, wat bij een clustergrootte van 64 kB overeenkomt met 248 of ongeveer 2,8 · 1014 bytes – oftewel 256 TB. Een NTFSschijf kan maximaal 232 bestanden opslaan. In theorie kan een enkel bestand tot 16 exabytes groot zijn, maar Windows beperkt de maximale bestandsgrootte tot 16 TB. Het centrale beheer van een NTFS-bestands systeem vindt plaats in de Master File Table (MFT). Die heeft een vermelding voor elk bestand en elke map, met alle informatie over het object. In het jargon van de NTFS-ontwikkelaars: hun attributen. Enkele daarvan zijn de naam, een lijst met de clusternummers die door het object worden gebruikt, en aanmaak-, toegangs- en wijzigingsdatums. Bovendien beheert NTFS de toegangsrechten voor elk bestandssysteemobject. Access Control Lists (ACL’s) specificeren precies met welke gebruikersaccounts gebruikers en processen lees- en schrijftoegang hebben tot het bestand of de map in kwestie. Bij elk kenmerk hoort een zogenaamde stream, dat wil zeggen een reeks bytes waarin de betreffende informatie opgeslagen is.
voor de stream, bijvoorbeeld Test.zip:extra Als je echter probeert te schrijven naar of te lezen uit een dergelijke stream, mislukt dat met de meeste Windows-toepassingen omdat ze de naam niet accepteren. Een dubbele punt in het midden van de bestandnaam wordt daarbij categorisch afgewezen. Van de programma’s die bij Windows worden geleverd, kunnen alleen Opdrachtprompt en PowerShell ADS verwerken, en dat alleen met bepaalde opdrachten. Op de prompt geeft bijvoorbeeld de opdracht dir /r de bestanden van een map en hun Alternate Streams weer. Als je het zelf wilt proberen, kun je waarschijnlijk het beste beginnen in de downloadmap. De populaire browsers geven gedownloade bestanden namelijk een extra stream mee, Zone. Identifier, en noteren daar uit welke beveiligings zone het bestand afkomstig is. Verkenner evalueert die informatie als je op het bestand dubbelklikt en waarschuwt voor gevaren bij het uitvoeren van onbekende bestanden. Het feit dat dir een dergelijke ADS identificeert met Zone.Identifier:$DATA heeft te maken met het feit dat het een gegevensstroom is. Ook de gewone bestandsgegevens bevinden zich in een stream met de naam $DATA. Als je toegang tot de stream wilt, kun je het achtervoegsel echter weglaten. Je kunt de inhoud van een stream met Opdrachtprompt lezen met de opdracht more, zoals met:
ALTERNATE DATA STREAMS
Schrijven naar een ADS kan met echo:
data.
more < Voorbeeld.zip:Zone.Identifier
De feitelijke inhoud van een bestand is ook één van die attributen. Bovendien is het mogelijk om nieuwe streams met een willekeurige naam en inhoud aan een bestand toe te voegen. In een bestand hoeven dus niet alleen de voor de hand liggende gegevens schuil te gaan die je ziet wanneer je het opent of laat weergeven. Een bestand kan ook willekeurige andere, zogenaamde Alternate Data Streams (ADS) bevatten. Die zijn in principe niet moeilijk te benaderen. De naam van een dergelijke stream bestaat uit de naam van het bronbestand, een dubbele punt en een aanduiding
echo "Test" > Voorbeeld.zip:MijnStream
Met PowerShell kun je de streams van een bestand laten weergeven met de opdracht Get-Item en de parameter streams: Get-Item Voorbeeld.zip -Streams *
De inhoud van een ADS krijg je met Get-Content Voorbeeld.zip -Stream Zone. Identifier
te zien. Je kunt een stream maken met de opdracht Set-Content: Set-Content Voorbeeld.zip -Stream MijnStream -Value 'Een test'
Met Windows-tools kunnen Alternate Data Streams alleen via de tekstshell bekeken worden. de Alternate StreamView-tool van Nirsoft biedt een grafische weergave.
Windows Praktijkhandboek
ctNL20win10_018023_achtergrond-Windntfs_ok.indd 19
19
26-10-2020 12:27
NEE, BEDANKT!
Windows 10 zonder Microsoft-account Sinds eind februari probeert Microsoft gebruikers van de Home-edities van Windows 10 te dwingen om tijdens het installeren een Microsoft-account aan te maken. Maar het kan nog steeds zonder. Günter Born, Axel Vahldiek en Noud van Kruysbergen
H
et inloggen op een besturingssysteem, applicatie of service met een online account kan voordelen hebben. Maar het betekent ook dat je bij je volgende bezoek herkend kunt worden en er veel over je geleerd kan worden, en dergelijke gegevens worden beschouwd als moderne valuta. Of gebruikers bereid zijn om dat te accepteren varieert van geval tot geval. Massa’s mensen gebruiken zonder er een moment bij na te denken hun Google-accounts of hun Facebook-accounts om in te loggen bij online diensten – maar het aanmelden bij Windows met een Microsoft-account is voor velen nog steeds uit den boze. Dat zal waarschijnlijk tot frustratie leiden bij Microsoft: de concurrentie zit zich vet te mesten aan de grote gegevenstaart, maar Microsoft mag nog niet aanschuiven en krijgt alleen de kruimels. Toch is Microsoft altijd wel bezig geweest met de mogelijkheid om geld te verdienen aan de gegevens. Windows XP was al aan het pushen om een online account te gebruiken. Maar die eerste poging eindigde als een valse start die schadelijk was voor het imago omdat XP de gebruikers voorloog dat zonder zo'n
account internet niet bruikbaar zou zijn. Sindsdien heeft Microsoft veel gedaan om wat nu het Micro soft Account heet aantrekkelijker te maken. Als je het gebruikt, logt Windows je automatisch in bij ingebouwde diensten als OneDrive en apps als Outlook. Verder krijg je extra functies zoals ‘Mijn apparaat zoeken’ om je pc op afstand te volgen en te vergrendelen. Het account synchroniseert ook de activiteiten geschiedenis, het klembord en de instellingen van Verkenner, het bureaublad en de draadloze verbindingen met je andere apparaten via de cloud. Maar blijkbaar wordt van het aanbod nog steeds niet zo vaak gebruikgemaakt als men bij Microsoft graag zou willen. Daarom heeft men besloten tot een verandering van strategie: we gaan de gebruikers gewoon dwingen. Eind februari was het zover. Sindsdien vraagt het set-upprogramma van de Home Edition van Windows 10 om de inloggegevens van een Microsoft-account, of kun je een nieuw account aanmaken. De eerder bestaande knoppen voor het overslaan ontbreken. En dat is geen toeval: als je op de knop voor meer informatie klikt, verschijnt er een melding dat je de toewijzing van de installatie aan een Microsoft-account later weer kunt verwijderen. Dat klopt op zich, maar Microsoft heeft je account op dat moment al lang al gekoppeld aan die installatie, en zal die laatste zelfs zonder account herkennen. Het maakt daarbij niet uit welke versie van Windows 10 geïnstalleerd is, bij onze tests heeft niet alleen het set-upprogramma van versie 1909, maar ook dat van versie 1803 geprobeerd om het aanmaken van een Microsoft-account af te dwingen. Het feit dat zelfs oudere Windows-set-upprogramma's plotseling een ander gedrag vertonen is te wijten aan het feit dat ze updates downloaden die hun gedrag aanpassen – op onze testcomputer was dat ongeveer 100 MB. Blijkbaar heeft dat alleen invloed op de Home Edition van Windows 10. Voor de Pro-, Enterpriseen Education-edities geldt die verplichting dus niet. Maar daar zijn we niet helemaal zeker van: er circuleren berichten op internet dat Pro-gebruikers ook gedwongen zullen gaan worden om een Microsoft- account te hebben. Maar we hebben geen van die berichten kunnen bevestigen. Bij al onze tests met Pro was het altijd mogelijk om een lokaal account aan te maken.
HOME-UITWEG
Tot nu toe kon je door te klikken op ‘Offlineaccount’ of ‘… deelnemen aan domein’ een traditioneel lokaal account aanmaken in plaats van een Microsoft-account. Bij Home ontbreekt die mogelijkheid nu.
Een uitweg voor Home-gebruikers is om tijdens het installeren geen online verbinding te maken. Dat voorkomt niet alleen dat er updates gedownload worden. Bij toekomstige versies van Windows 10 zullen die updates waarschijnlijk ook standaard geïnstalleerd worden. Belangrijker nog: geen internet blokkeert ook het contact met de authenticatie servers van Microsoft, die nodig zijn om het aanmelden bij een Microsoft-account te bevestigen. Zonder internet biedt het set-upprogramma het aanmelden met een dergelijk account dan ook helemaal niet aan. In plaats daarvan kun je een traditioneel lokaal
50 www.ct.nl
ctNL20win10_050051_admin-windacc_ok.indd 50
27-10-2020 14:09
Admin / Microsoft-account
Een reeds bestaande internetverbinding kan tijdens de installatie worden verbroken.
gebruikersaccount aanmaken. Haal dus de stekker van de LAN-kabel uit de netwerkpoort. Als het set-upprogramma je vraagt op welk draadloos netwerk je je wilt aanmelden, selecteer je de optie dat je geen internet hebt. Overigens helpt het niet als je bij je wifi netwerk instelt dat daar een datalimiet voor geldt, want het installatieprogramma downloadt updates ook via een dergelijke verbinding. Als je geen zin hebt om onder je bureau te kruipen om de LAN-kabel te verwijderen, of als je je wifinetwerk al hebt ingesteld, dan kun je nog een andere truc gebruiken: druk op de toetsencombinatie Shift+F10. Het Opdrachtprompt-venster verschijnt dan. Je kunt dan een van de volgende twee commando’s intypen, die beide precies hetzelfde doen. Het maakt dus niet uit welke je gebruikt. De kortste versie: ncpa.cpl. De andere is makkelijker te onthouden: control netconnections. Beide commando's openen het venster Netwerkverbindingen. Klik met de rechtermuisknop op de netwerkverbinding en selecteer Uitschakelen in het contextmenu. Sluit het venster weer en klik op de pijl-terug-knop in de linkerbovenhoek, dan kom je in het dialoogvenster ‘Wie gaat deze pc gebruiken’, waar je een lokaal account kunt aanmaken. Er zijn twee andere manieren om een lokaal account aan te maken. De eerste: typ de naam van een bestaande Microsoft-account in, maar typ vervolgens tien keer een verkeerd wachtwoord in. Dan geeft het set-upprogramma het op. De tweede manier is sneller: gebruik Microsoft als naam van het Microsoft-account en typ wat onzin in als wachtwoord (een enkele letter is genoeg). Bij ons resulteerde dat altijd in een bericht dat het account geblokkeerd was. En daarna kun je dan lokaal account aanmaken. Als je tijdens het installeren niet verbonden bent met internet, zal Windows je na het installeren nog steeds vragen om een Microsoft-account te gebruiken om in te loggen wanneer je voor het eerst online gaat. Je kunt dat dialoogvenster echter annuleren door op ‘Voorlopig overslaan’ te klikken.
PRO EN ZO
Tijdens het installeren van de Windows-edities Pro, Education en Enterprise kun je meteen een lokaal account aanmaken zoals voorheen. Hoe dat precies
Windows Praktijkhandboek
ctNL20win10_050051_admin-windacc_ok.indd 51
gebeurt, hangt af van wat je aanklikt als je wordt gevraagd of je Windows wilt ‘Instellen voor persoonlijk gebruik’ of ‘Instellen voor een organisatie’. In het eerste geval kun je op de link ‘Offlineaccount’ er onder klikken en vervolgens een lokaal account aanmaken. In het laatste geval is die link er ook, maar heeft hij een andere naam: ‘In plaats daarvan deelnemen aan domein’. Je gaat dan weer terug naar het dialoogvenster voor het aanmaken van een nieuw gebruikersaccount. Als je tijdens het installeren niet met internet verbonden bent, is de tweede manier nog praktischer. Dat bespaart je later, nadat de verbinding tot stand is gebracht, de vraag of je niet liever een Microsoft-account wilt gebruiken. Als je het installeren automatiseert met behulp van een antwoordbestand, kun je deze vragen ook vermijden. De instructies daarvoor staan in [1].
IN DE TOEKOMST
Alleen Microsoft weet hoe het verder zal gaan met de verplichting om een Microsoft-account te gebruiken. Er zijn allerlei dingen denkbaar, en aangezien het set-upprogramma tijdens het installeren updates kan downloaden, kan het gedrag op elk moment veranderen. Maar het is ook denkbaar dat Microsoft op dit moment alleen wat experimenteert om te kijken hoe die verplichting door gebruikers ontvangen wordt – het kan best zijn dat veel mensen er helemaal geen punt van maken. Het kan zijn dat je je zorgen maakt dat het activeren in de toekomst alleen nog maar met Microsoft-accounts zal werken. Dan kun je jezelf behelpen door voor elke Windows-installatie een nieuw Microsoft-account aan te maken – voor zover wij weten is er geen limiet aan het aantal accounts en worden allerlei fantasiegegevens tijdens het installeren gewoon geaccepteerd. Een FAQ over het Microsoft- account staat in een eerdere c’t [2]. Je kunt de verplichting tot het gebruik van een account ook vermijden door eenvoudigweg een ander besturingssysteem te gebruiken. Denk bijvoorbeeld ook eens aan een overstap naar Linux – zie het uitgebreide thema in c’t 7-8/2019 [3]. Literatuur [1] Axel Vahldiek, Geen vragen, doorlopen! Windows geautomatiseerd installeren met antwoordbestanden, c’t 3/2019, p.60 [2] Axel Vahldiek, Windows 10 en het Microsoft-account, c’t 1-2/2019, p.122 [3] Liane M. Dubowy en Noud van Kruysbergen, Linux Mint als alternatief voor Windows, c’t 7-8/2019, p.68
Als je ‘Microsoft’ als naam van het Microsoft-account invoert, zal het installatieprogramma je melden dat dit account vergrendeld is – en na het klikken op Volgende kun je dan een lokaal account aanmaken.
51
27-10-2020 14:09
TEGELS OPPOETSEN
Tips voor het startmenu van Windows 10 Bij een nieuw geïnstalleerde Windows 10 is het startmenu een vrij rommelige verzameling van tegels. Met een beetje onderhoud wordt het echter een handige manier om toegang te krijgen tot je regelmatig gebruikte programma's. Hajo Schulz en Noud van Kruysbergen
H
et startmenu van Windows 10 heeft geen goede reputatie: te rommelig, lelijk, en voortdurend knipperende live-tegels met overbodige informatie. Je kunt het menu op veel gebieden aanpassen aan je eigen voorkeuren, maar Microsoft heeft enkele noodzakelijke stappen onnodig ingewikkeld gemaakt. Toch is het op de lange termijn zinvoller om je daar even mee bezig te houden dan om je meerdere keren per dag te ergeren aan het weinig populaire lanceerplatform.
Het startmenu is grofweg verdeeld in drie gebieden die naast elkaar staan: om te beginnen een smalle kolom helemaal links met een knop voor de instellingen en daarboven enkele links naar persoonlijke mappen en een knop voor afmelden of aanmelden als andere gebruiker. In de kolom rechts daarvan heeft het klassieke startmenu zijn thuisbasis, met een alfabetisch gesorteerde lijst van alle geïnstalleerde apps en applicaties. Het grootste gebied uiterst rechts bevat de tegels: pictogrammen van verschillende grootte die verwijzen naar programma's of apps, die ook kunnen verschijnen als ‘live tiles’. Dat zijn velden die op de achtergrond worden bijgewerkt en korte informatie presenteren – afhankelijk van de app eventueel ook geanimeerd. Vanuit de bedieningsfilosofie is het klassieke startmenu het centrale deel. Het wordt door het systeem beheerd en heeft een volledige lijst van geïnstalleerde toepassingen. Het tegelgebied behoort daarentegen aan de gebruiker: daar kun je tegels verwijderen, snelkoppelingen naar je favoriete programma's toevoegen en de items naar eigen smaak rangschikken.
KLASSIEK STARTMENU
Het deel met het klassieke startmenu is min of meer hetzelfde als wat je waarschijnlijk al kende van W indows 7 en eerder. Het bevat alle items die set-upprogramma's aanmaken bij het installeren van normale toepassingen, plus de Universal Windows Platform-apps die zijn geïnstalleerd vanuit de Microsoft Store. Windows sorteert de items alfabetisch en voegt een kopregel toe voor elke beginletter.
84 www.ct.nl
ctNL20win10_084087_tips-windmenu_ok.indd 84
26-10-2020 14:43
Tips / Windows Startmenu
Een klik op een van die regels opent een lijst met alle beschikbare beginletters. Door daarin te klikken ga je naar de bijbehorende letter. Standaard voegt Windows een sectie in met de items waarvan het denkt dat je ze binnenkort zult willen gebruiken. Dat is meestal de plaats waar de zes meest recentelijk gebruikte programma’s staan. Als er net een of meer nieuwe applicaties geïnstalleerd zijn, worden hun startmenu-items daar een paar dagen lang in het zonnetje gezet. Dat dynamische gebied kan worden gedeactiveerd bij de Instellingen onder ‘Persoonlijke instellingen / Start’. De bijbehorende knoppen heten ‘Meestgebruikte apps weergeven’ en ‘Recent toegevoegde apps weergeven’ – Microsoft bedoelt met ‘apps’ hier zoals gewoonlijk niet alleen UWP-apps, maar alle applicaties. De items in het klassieke deel van het startmenu worden onder meer gebruikt voor de resultaten van het zoekveld op de taakbalk. Dezelfde zoekresultaten krijg je door het startmenu te openen met een klik op de Start-knop of eenvoudigweg met de Windows-toets en vervolgens een zoekterm te typen in de lege ruimte. De apps-sectie met klassieke applicaties en UWP-apps verschijnt bovenaan de lijst. Dat is de snelste manier om een programma te starten waar je op het bureaublad, op de taakbalk of op het tegelgedeelte van het startmenu geen snelkoppeling voor hebt aangemaakt. Wat betreft de bestanden en mappen op de harde schijf, gedraagt de klassieke startmenu-kolom zich groten deels zoals gebruikelijk bij oudere Windows- versies. De items en submenu's voor normale programma’s bestaan uit snelkoppelingen of submappen die afkomstig zijn uit twee verschillende mappen op de harde schijf, namelijk een systeembreed en een gebruikersspecifiek deel. De systeembrede startmenu-items worden opgeslagen in %ProgramData%\Microsoft\ Windows\Start Menu\Programs en de submappen daarvan, en de gebruikersspecifieke items worden opgeslagen in de map %AppData%\Microsoft\Windows\ Start Menu\Programs. Voor wijzigingen aan de globale items zijn administratorrechten nodig. De afkorting %AppData% staat voor een map in het gebruikersprofiel, meestal C:\username\AppData\Roaming. De bijbehorende gebruiker heeft daar schrijfrechten voor. Je kunt niet zien in welke van de twee mappen een bepaald startmenu-item op de harde schijf staat. In het contextmenu van de items die bij normale toepassingen horen (dus niet bij UWP-apps), kun je echter bij ‘Meer’ de opdracht ‘Bestandslocatie openen’ vinden. Daarmee open je een Verkenner-venster in de map waar de bijbehorende snelkoppeling zich bevindt. Uitgaande van de juiste rechten, kun je die verwijderen om hem niet meer te zien in het startmenu – als je het overzichtelijk wilt houden, kun je je meteen ontdoen van de readme- en uninstall-links, die sommige installatieprogramma’s onnodig aanmaken. Om snel te achterhalen waar een link naar verwijst, kun je in het snelmenu voor die link het item ‘Bestandslocatie openen’ gebruiken. Daarmee kom je in één keer bij de map waar het programma in staat.
Windows Praktijkhandboek
ctNL20win10_084087_tips-windmenu_ok.indd 85
De labels van de startmenu-items komen overeen met de bestandsnamen van de desbetreffende snelkoppelingen. Je wijzigt ze door die een andere naam te geven. Je kunt dat niet alleen voor cosmetische doeleinden gebruiken, maar ook uit praktische overwegingen: stel dat je de hex-editor HxD hebt geïnstalleerd, maar die niet vaak gebruikt en daardoor zijn naam niet meer weet. Als je ‘Hex’ in het zoekveld intypt, zul je hem niet vinden. Je kunt dat veranderen door de snelkoppeling te hernoemen naar ‘Hex-Editor HxD’. Open daarna het startmenu en typ de eerste paar letters in, en de tool zal snel gevonden worden. De bovengenoemde mappen kunnen ook worden gebruikt om items toe te voegen aan het startmenu voor programma's die geen eigen installatieroutine hebben. Vooral kleine tools hebben vaak geen set-up nodig, maar worden eenvoudigweg gekopieerd naar een willekeurige map op de harde schijf en kunnen direct worden gebruikt. Om dergelijke programma's comfortabel te kunnen benaderen, kun je ze snel een tegel geven. Als je in plaats daarvan alleen een startmenu-item wilt maken, klik je met de rechtermuisknop op het EXE-bestand in Verkenner en selecteer je de optie ‘Kopiëren’. Typ vervolgens % AppData%\Microsoft\ Windows op de invoerregel van Verkenner in of klik door naar die map, klik met de rechtermuisknop in een vrij gebied en selecteer ‘Nieuw / Snelkoppeling’. Door de snelkoppeling te hernoemen, kun je de tekst voor het startmenu-item naar wens aanpassen. De items voor UWP-apps die met Windows worden meegeleverd of uit de winkel van Microsoft komen, kunnen niet worden verwijderd of bewerkt in het klassieke startmenu. Om er vanaf te komen, moet je de betreffende app verwijderen.
TEGELS
Dat is anders bij het tegelgedeelte van het startmenu: Elke tegel – ongeacht of die bij een app of een normaal programma hoort – heeft het contextmenu-item ‘Van Start losmaken’ en kan daarmee worden verwijderd. Word je alleen gestoord van het knipperen van een tegel, zoals die van de weer-app, dan moet de optie ‘Live-tegel uitschakelen’ in het submenu ‘Meer’ van het snelmenu voldoende zijn Zoals hierboven al gezegd: het tegelgedeelte van het startmenu is helemaal van en voor jou als gebruiker. Je hebt de volledige controle over welke symbolen
Enkele knoppen waarmee je het gedrag van het startmenu in detail kunt aanpassen, staan bij de instellingen onder ‘Persoonlijke instellingen / Start’.
85
26-10-2020 14:43
OP HET GROTE SCHERM
Een grote tv als monitor voor een laptop of smartphone Zit je thuis te werken op een laptop waarbij de vensters tijdens een videoconferentie toch wel erg klein zijn? Waarom gebruik je de grote televisie dan niet als monitor? Ulrike Kuhlmann en Noud van Kruysbergen
A
ls je van de gedeelde inhoud van andere deelnemers aan een videoconferentie weinig kunt zien, heb je een groter scherm nodig. Daar kun je een goedkope monitor voor aanschaffen, maar als je veel moet thuiswerken zou je daar bijvoorbeeld ook de tweede tv in de slaapkamer voor kunnen gebruiken. Of je creëert een mobiele werkplek voor videoconferenties via de huiskamer-tv. Het aansluiten op het tv-scherm kan met een kabel via HDMI of volledig draadloos. Een draadloze versie is ook interessant voor presentaties: als er een groot televisietoestel in een vergaderzaal staat, kan de scherminhoud van je laptop daarop worden geprojecteerd via Wireless Display of Miracast (zie de woordenlijst). Daar hoeven de twee apparaten niet eens voor in hetzelfde wifinetwerk te zitten. Je kunt je smartphone ook draadloos aansluiten op de tv, bijvoorbeeld als je aan vrienden of familie
wat foto’s wilt laten zien van de laatste barbecue of een YouTube-video op het grote scherm wilt kijken. In dit artikel leggen we uit hoe die mobiele transmissie werkt en waar je op moet letten bij het aansluiten van een smart-tv op een laptop of pc.
AFSTAND HOUDEN
Als je je tv als monitor voor je thuiskantoor wilt gebruiken, moet je zorgen voor de nodige zitafstand tot de tv. Hoe fijner de pixels zijn, des te dichter je bij het scherm kunt komen zonder dat het er pixelachtig uitziet. Gelukkig is dat bij 4K-tv’s vrij dichtbij. Voor een ruwe schatting van de afstand deel je de pixelgrootte van de tv (gegeven in millimeters) door 3 en vermenigvuldig je het resultaat met 10 om de afstand in meters te krijgen. Een voorbeeld: de pixels van een 50-inch TV met Ultra-HD-resolutie hebben een lengte van ongeveer 0,3 millimeter. Je kunt dan tot ongeveer een meter bij het 4K-scherm komen zonder een storend pixelrooster waar te nemen. De pixelgroottes en de minimale kijkafstanden voor gangbare tv-schermen worden in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Die specificaties gelden voor normaalziende kijkers – als je veel scherper kunt zien, moet je verder weg gaan zitten.
112 www.ct.nl
ctNL20win10_112115_tips-tvmonitor_ok.indd 112
28-10-2020 10:54
Tips / Tv als monitor
Als je programma echter het hele scherm vult, bijvoorbeeld bij videoconferentiesoftware, moet je je hoofd heen en weer bewegen als je op een meter afstand zit om alle conferentieonderwerpen te kunnen zien. Je kunt het applicatievenster echter kleiner maken. Als leidraad kun je vanuit ergonomische redenen aanhouden dat je op een dusdanige afstand van het tv-scherm af moet gaan zitten dat je het hele scherm in één oogopslag kunt zien zonder je hoofd heen en weer te hoeven bewegen. De aanbevolen zitafstand tot de tv is globaal te bereken door de beeldschermdiagonaal te vermenigvuldigen met 2,5. We hebben die afstand ook in de tabel gezet.
SCHERP EN ZONDER LATENCY
Je moet een tv die is aangesloten via een HDMI-kabel altijd op zijn volledige resolutie gebruiken. De huidige tv’s worden door de grafische chip in een laptop of pc meestal automatisch herkend. Ter controle kun je eens kijken naar de Beelscherminstellingen. Die open je door met de rechtermuisknop op het bureaublad te klikken. Daar kun je de tv ook als een uitgebreid scherm ten opzichte van je laptop positioneren door het displaypictogram met de muis naar de gewenste positie te slepen. Je kunt erachter komen welk scherm de tv is door te klikken op Identificeren. In het menu van de smart-tv deactiveer je elke vorm van schaling en kies je een voor de pc-aansluiting geoptimaliseerde beeldpreset. Als de tv geen expliciete pc-modus biedt, is het meestal aan te raden de standaardmodus te gebruiken. Helaas geven veel smart-tv’s in die modus – en soms zelfs in de pc-modus – het beeld niet volledig weer, maar snijden ze de randen bij met een overscan die nog stamt uit de tijden van de beeldbuis-tv’s. Elke fabrikant noemt het ongeschaalde 1:1-formaat iets anders, maar meestal vind je de formaataanpassingen bij de beeldinstellingen. Zorg ervoor dat het tv-scherm niet te helder is. Bij het tv-kijken is de helderheid vaak 250 cd/m2 of meer, maar voor pc-gebruik moet je de schermhelderheid beperken tot een maximum van 150 cd/m2. Het is het beste om de helderheid van je laptop te vergelijken met die van de tv – beide moeten even helder lijken. Schakel bovendien alle beeldoptimalisaties uit, omdat die onnodige vertragingen veroorzaken. Bovendien wordt de weergave van de pc op de tv daardoor minder duidelijk, door een verkeerde beeldscherpte, het gladstrijken van randen, ruisonderdrukking enzovoort. Latenties zijn vooral vervelend als het geluid niet automatisch mee wordt vertraagd. Ze zijn trouwens ook vervelend als je het grote tv-scherm wilt gebruiken voor gamen: veel tv-fabrikanten hebben expliciete voorinstellingen voor gaming, maar niet altijd bij de beeldpresets. Bij een Sony-tv was de tussenbeeldberekening net zo actief bij de standaardmodus die voor pc- gebruik wordt aanbevolen als bij de games-preset. Sony noemt dat MotionFlow en je kunt het net als de Reality Creation deactiveren om vertragingen van de beelduitvoer te beperken. Philips geeft gebruikers meestal weinig controle over de vooraf ingestelde
Windows Praktijkhandboek
ctNL20win10_112115_tips-tvmonitor_ok.indd 113
Bij de Beeldscherminstellingen kunt je het tv-scherm positioneren ten opzichte van het eerste scherm. Klik op Identificeren voor een zwart nummer dat aangeeft welk beeldscherm het is.
beeldmodi, veel menu-items zijn grijs. Alleen een persoonlijke modus en bij gloednieuwe apparaten de zogenaamde filmmakermodus kunnen bij een Philips-tv volledig door de gebruiker geconfigureerd worden. De huidige Philips-tv’s bieden wel een expliciete pc-modus waarin het originele formaat vooraf is ingesteld en de beeldoptimalisaties grotendeels gedeactiveerd lijken te zijn – maar je kunt dat niet echt controleren aangezien de meeste menu-items ook in de pc-modus grijs zijn.
DRAADLOOS NAAR TV
Een draadloze tv-aansluiting via Miracast is veel comfortabeler dan met een kabel. Daarbij wordt gebruikgemaakt van de WiFi Direct-standaard met de H.264/5-codec en wordt de HDCP-handshake geëmuleerd. Omdat de laptop dan als verzendend apparaat verantwoordelijk is voor de decodering, kun je via Miracast alle content die ook via HDMI kan worden overgedragen naar het display sturen – zelfs tegen kopiëren beveiligde content. Windows ondersteunt sinds versie 8.1 Miracast met standaard tools, dus daar is geen extra app voor nodig. De wifi-adapter in de laptop of pc moet WiFi Direct en Virtual WiFi ondersteunen. Of dat voor jouw toestel het geval is, kun je achterhalen door bij de Instellingen naar de Netwerkeigenschappen te gaan (druk op de Windows-toets en typ ‘Netwerkeigenschappen’ in. Daar zou een WiFi Direct Virtual Adapter
Kijkafstand tot de tv Tv-formaat
Schermgrootte / diagonaal
Resolutie
Pixelgrootte
Pixel -dichtheid
Minimale afstand Aanbevolen bij monitor-gebruik afstand
32-inch tv
71 cm 40 cm / 81 m
Full-HD
0,37 mm
69 dpi
1,30 m
2m
40-inch tv
89 cm 50 cm / 1,02 m
Full-HD
0,46 mm
55 dpi
1,60 m
2,50 m
40-inch tv
89 cm 50 cm / 1,02 m
Ultra HD
0,23 mm
110 dpi
0,80 m
2,50 m
43-inch tv
95 cm 54 cm / 1,10 m
Ultra HD
0,25 mm
102 dpi
0,85 m
2,75 m
48-inch tv
106 cm 60cm / 1,22 m
Ultra HD
0,28 mm
92 dpi
0,95 m
3m
50-inch tv
1,11 m 62 cm / 1,27 m
Ultra HD
0,29 mm
88 dpi
1m
3,20 m
55-inch tv
1,22 m 68 cm / 1,40 m
Ultra HD
0,315 mm
80 dpi
1,10 m
3,50 m
65-inch tv
1,44 m 81 cm / 1,65 m
Ultra HD
0,375 mm
68 dpi
1,30 m
4,10 m
75-inch tv
1.66 m 93 cm / 1,91 m
Ultra HD
0,43 mm
59 dpi
1,50 m
4,80 m
113
28-10-2020 10:54