Alles over Geschiedenis 37
TWEEDE WERELDOORLOG-SERIE: 6 JUNI 1944 - HET BEGIN VAN DE BEVRIJDING
OP EEN ONBEWOOND EILAND
Alexander Selkirk: de échte Robinson Crusoe
10
MIDDELEEUWSE MISDADIGERS
HET ROTHSCHILD-COMPLOT BOEIEND THEMA:
GEVANGENISSEN
www.allesovergeschiedenis.com
Hoe de keizer een grote gok nam en de Slag bij Waterloo verloor HOWARD HUGHES: KWAKZALVERIJ DOOR EXCENTRIEKE RIJKAARD DE EEUWEN HEEN
ROME, 890: LEVEN IN DE PORNOCRATIE
€ 6,49
De val van Napoleon
De grootste mythes over de beroemde bankiersfamilie ontkracht
Nr. 037
AP
INHOUD Alles over Geschiedenis 37
FEATURES
34 De val van Napoleon
Napoleons tomeloze ambitie werd zijn ondergang – maar niet voordat hij nog een laatste keer ten strijde trok.
48 Het Rothschild-complot ontmaskerd
Er doen veel verhalen de ronde over de Rothschild-bankiersfamilie. Waarom zijn zo veel mensen bang voor ze?
56 Benin: de verloren stad
Ooit sprankelde en straalde de hoofdstad van het Afrikaanse koninkrijk Benin, maar er is niets meer van over.
64 Expeditie Robinson 1.0
Zo wist een echte Robinson Crusoe bijna vijf jaar op een onbewoond eiland te overleven.
76 Gezocht in de Middeleeuwen
Veel Europese landen hadden hun eigen Robin Hood. Deze 10 schurken waren de ‘most wanted’ van hun tijd.
THEMA
34
18 Gevangenissen 20 Tijdlijn
Gevangenissen door de jaren heen.
22 Onder de loep Het panopticon.
24 In vol ornaat Yeoman Warders.
25 5 opmerkelijke feiten over ...
Krijgsgevangenen in WO II.
26 In de schoenen van …
DE TWEEDE WERELDOORLOG OP WEG NAAR DE BEVRIJDING
Een gevangene in een katorgakamp.
28 Doe-het-zelf
Ontsnap uit Alcatraz.
30 Hall of Fame
Gevangenishervormers.
DE TWEEDE WERELDOORLOG 86 De bevrijding van Europa 88 Operation Overlord 90 Helden van D-Day 92 Rondleiding: Omaha Beach
4
85
ELK NUMMER 06 Geschiedenis in beeld
De indrukwekkendste beelden bij historische gebeurtenissen.
12 Nieuws
Historische nieuwtjes, feitjes en weetjes.
14 Vraag & antwoord Antwoord op prangende geschiedenisvragen.
16 Media
Meer lezen en films kijken? Probeer deze nieuwe publicaties.
17 Agenda
De interessantste exposities van dit moment.
32 Wat als ...
48 ROTHSCHILD COMPLOT
64 EXPEDITIE ROBINSON 1.0
De VS Canada waren binnengevallen?
44 Helden & schurken Howard Hughes.
54 Survivalgids voor tijdreizigers Saeculum obscurum.
62 Kroegweetjes De gifaffaire.
70 Door de eeuwen heen Kwakzalverij.
72 Grootste veldslagen Battle of Lepanto.
84 Zo maak je ... Chinese maancake.
95 Puzzel
56 BENIN
Win mooie prijzen.
96 Historie vs. Hollywood Operation Finale.
GEZOCHT IN DE MIDDELEEUWEN 76
98 Colofon
Puzzel & win
95 Wil je nog meer
44 HOWARD HUGHES
Bekijk het aanbod op pagina 82
18
ALLES OVER GEVANGENISSEN Van verbanning naar Siberië tot opsluiting in de donkerste kerker van de Tower of London – zo ging men om met de rotte appels van de maatschappij.
22
24
28
30
19
“Napoleon regeerde over een rijk dat grote delen van het continent omvatte.”
Over de auteur
Charles J. Esdaile is professor geschiedenis aan de Universiteit van Liverpool. Hij schreef diverse boeken over de Napoleontische oorlogen, waaronder Napoleon, France and Waterloo: The Eagle Rejected en Napoleon’s Wars: An International History: 1803-1815
34
De val van Napoleon
DE VAL VAN NAPOLEON De keizer nam een roekeloze gok die een einde maakte aan zijn carrière.
N
apoleon Bonaparte was een man van tomeloze ambitie. Hierdoor wist hij Europa te veroveren, maar het werd ook zijn ondergang. In slechts iets meer dan honderd dagen wist de ‘Nachtmerrie van Europa’ uit het gevang te ontsnappen met een kleine groep wapenbroeders en Frankrijk te heroveren. Het schudde alle grote machten in Europa wakker en verenigde hen om voor eens en altijd korte metten te maken met hun aartsvijand.
Tussen 1804 en 1814 regeerde Napoleon over een rijk dat grote delen van het continent omvatte. Het was rond 1810 eenvoudiger om de gebieden op te sommen die hij niet overheerste: Portugal, Sicilië, Sardinië en het Britse, Russische en Ottomaanse Rijk. Dat was niet slecht voor de ‘Petit Corporal’ uit Corsica, die in 1787 slechts officier was in de Franse artilleriedivisie. Napoleon snelde echter door de rangen van het leger dankzij de Franse Revolutie. Begin 1796 was hij commandant van alle Franse
troepen aan de Italiaanse frontlinie. Hij pakte het tactisch gezien slim aan, waardoor hij diverse overwinningen boekte en zowel Oostenrijk als Piëmont uit de Eerste Coalitieoorlog stootte. Een soortgelijk succes haalde hij in 1798 in Cairo tijdens de Slag bij de Piramiden in een gedoemde poging om Egypte te veroveren.
35
Kroegweetjes
De Gifaffaire FRANKRIJK, 1677-1682
Wist je dat? La Voisins gif werd door haar cliënten gebruikt om rijke familieleden te doden. Daarom noemde ze het ook wel ‘erfenispoeder’.
Tijdlijn FEBRUARI 1677
APRIL 1679 Nadat de waarzegster Magdelaine de La Grange was gearresteerd, kwam er een plot tegen de koning en andere misdaden aan het licht. La Reynie besloot een onderzoek in te stellen.
62
22 FEBRUARI 1680 Lodewijk XIV van Frankrijk richtte een tribunaal op in de kelder van het Arsenaal (een koninklijk munitiemagazijn) om heksen en gifverstrekkers te berechten.
EIND 1680 Nadat ze was ondervraagd en gemarteld, werd La Voisin schuldig bevonden aan hekserij. Drie dagen later werd ze levend verbrand op Place de Grève.
De dochter van La Voisin beschuldigde Madame de Montespan ervan dat ze liefdesdrankjes had gekocht die ze op de koning wilde gebruiken. De beschuldigingen werden echter nooit bewezen.
Kroegweetjes DE GIFAFFAIRE Wat was het?
De Gifaffaire was een van de spraakmakendste misdaden in Frankrijk van de 17e eeuw. Het begon als plot tegen koning Lodewijk XIV, maar een driejarig onderzoek bracht veel meer aan het licht. In hartje Parijs bestond een geheime organisatie van heksen, waarzeggers en zelfs priesters waar je terecht kon voor bijvoorbeeld een gelukstalisman, liefdesdrankjes om je slachtoffer mee te betoveren en gifmengsels om je vijanden te doden. En de klapper? Veel van de klanten waren edellieden uit de kennissenkring van de koning. Lodewijk XIV stelde een speciale commissie in om de verkopers van dit soort artikelen te berechten. De rechtbank heette in de volksmond de ‘chambre ardente’ (brandkamer), naar het onfortuinlijke lot dat de schuldigen te wachten stond. Catherine Monvoisin, beter bekend als La Voisin, werd ter dood veroordeeld en geëxecuteerd op de brandstapel voor het gebruik van zwarte magie, het uitvoeren van duivelse rituelen en de verkoop van gifbrouwsels. Volgens de geruchten had ze tussen de 1000 en 2500 mensen vermoord.
Wat waren de gevolgen?
De rechtbank hield 210 processen, gaf 319 dagvaardingen uit en veroordeelde 36 mensen ter dood. Toen de maîtresse van koning ook klant bleek te zijn van La Voisin, riep Lodewijk XIV de publieke berechtingen een halt toe. Het onderzoek ging echter in het geheim door en rond de 60 mensen zijn nooit berecht, omdat men bang was dat hun getuigenis te veel kwaad bloed zou zetten en een smet zou zijn op Lodewijks koningschap. Deze mensen werden verbannen naar een afgelegen vesting, waar ze hun dagen sleten in eenzame opsluiting. Na de verhoringen stelde Lodewijk XIV regels op voor de verkoop van vergif en verbande alle vormen van hekserij. Het belangrijkste gevolg van de gifaffaire was dat Eugenius van Savoye weggestuurd werd uit Lodewijks hof, omdat zijn moeder betrokken was bij het schandaal. Eugenius kreeg uiteindelijk zijn wraak door in dienst van het Habsburgse Rijk meerdere veldslagen tegen de Fransen te winnen. Uiteindelijke zorgde dit ervoor dat Lodewijk XIV de Spaanse Successieoorlog verloor.
De hoofdpersonen Gabriel Nicolas de La Reynie
1625-1709 Frankrijks eerste luitenant-generaal van de Franse politie. Hij leidde het oorspronkelijk onderzoek naar de gifaffaire.
Lodewijk XIV 1681
JULI 1682 Na het Montespanschandaal, ging het onderzoek in het geheim door. Naast de executies werden er vijf mensen naar de galeien (roeischepen) gestuurd en 23 verbannen.
Er waren geen berechtingen meer en al het papierwerk werd verbrand. De koning vaardigde een edict uit waarmee elke overgebleven heks uit het koninkrijk werd verbannen.
1638-1715 De Zonnekoning was de langstzittende koning uit de Europese monarchie en deelde de lakens uit vanuit het kasteel van Versailles.
Françoise-Athénaïs de Montespan 1640-1707
De bekendste hofdame en later officiële maîtresse (maîtraisse en titre). Madame de Montespan en Lodewijk XIV hadden in totaal zeven kinderen.
63
Don Juan
Het vlaggenschip van legerleider Juan van Oostenrijk, opperbevelhebber van de Heilige Liga, heet Real. Het draagt de dubbelkoppige adelaar van de Habsburgse monarchie en de vlag met Christus op het kruis tijdens de confrontatie met Sultana, het vlaggenschip van de Ottomaanse commandant Ali Pasja.
Galei van Negroni
De galei van de familie Negroni maakt onderdeel uit van de Ottomaanse galeien en is getooid met de witte en rode Maltezer kruizen van de stadstaat Genua. Haakbussen beschieten elkaar vanuit kwetsbare posities, terwijl roeiers hun best doen om mobiel te blijven in dit man-tegen-mangevecht.
GROOTSTE VELDSLAGEN
DE SLAG BIJ LEPANTO LEPANTO, GOLF VAN PATRAS, IONISCHE ZEE, 7 OKTOBER 1571
72
D
e galei is een antiek scheepsontwerp dat, samen met de uitbreiding van het Ottomaanse Rijk in de Middellandse Zee, aan zijn einde kwam in de Slag bij Lepanto. Door de Ottomaanse invasie van Cyprus in 1570 werd het eiland bezet en werden de verdedigers van Famagusta, de laatste vesting van VenetiĂŤ, gedood. Het Ottomaanse Rijk, geregeerd door sultan Selim II, dreigde nog verder naar het westen uit te breiden. Paus Pius V vormde hierop de Heilige Liga om een aanval op het Europese christendom te kunnen weerstaan. De Ottomaanse vloot was klaar voor de strijd en ging voor anker bij Lepanto. Commandant Ali Pasja had de beschikking over 230 galeien en 70 snellere galjoten. De vloot van de Heilige Liga onder Don Juan (de 25-jarige halfbroer van koning Filips II van Spanje) lag inmiddels in de Sicili-
Grootste veldslagen SLAG BIJ LEPANTO
Het vlaggenschip van Ali Pasja De Ottomaanse galei Sultana van Ali Pasja draagt de vlag van de kaliefen met drie maansikkels aan de stuurboordzijde van de Real van Don Juan. De galei lijkt te vechten tegen een kleinere galei van de Heilige Liga. Een gebarende commandant, mogelijk Ali Pasja zelf, is zichtbaar op het achterschip.
Een dodelijke vlam
Een Ottomaanse galei brandt hevig en zeelieden verlaten het getroffen schip terwijl de galei van Murat Reis de Oude, een in Albanië geboren Ottomaanse commandant, dichtbij vaart met een goudwitte oorlogsvlag met een enkele halve maan in het midden. Het is onzeker of Reis daadwerkelijk bij Lepanto aanwezig was.
aanse haven van Messina met 206 galeien en zes zware galjoten met meer dan 40 kanonnen per stuk. De galjoten en 105 galeien waren geleverd door de Republiek van Venetië. De koninkrijken van Napels en Sicilië leverden 49 galeien en de Republiek van Genua 27. De Kerkelijke Staat, de groothertogdommen van Toscane en Savoye en de Orde van Sint-Jan leverden er ook een aantal. De vloot van de Heilige Liga voer half september uit met bijna 29.000 soldaten en 40.000 roeiers en zeelieden aan boord. Onder de troepen van de Heilige Liga bevonden zich uitstekende Spaanse infanteristen. Hun expertise met haakbussen (een oud vuurwapen) kwam goed van pas. Ali Pasja verzamelde 31.000 soldaten en 50.000 zeelieden en roeiers voor de Ottomaanse vloot. Veel van hen waren christelijke slaven. Toen de vloten elkaar in zicht kregen, haastten
Zware schade
In dit 16e-eeuwse schilderij van een onbekende schilder belaagt een Venetiaanse galei van de Heilige Liga een lichte Ottomaanse galjoot met kanonvuur. De Ottomaanse vloot bij Lepanto omvat 70 galjoten, ook bekend als halfgaleien, met tot tien lichte kanonnen en 16 paar roeiers.
Het oorlogsschip van een verrader
De christelijke overloper Uluç Ali Pasja, met zijn galei op de voorgrond, probeert de strijd te ontvluchten. Ali heeft een aanval uitgevoerd op het centrum van de Heilige Liga vloot, een aantal christelijke galeien veroverd en iedereen aan boord afgeslacht. Maar wanneer de versterkingen van de vijand arriveren, besluit hij zich terug te trekken.
beide commandanten zich om aan te vallen. Don Juan was bang dat de wind de formatie van een gevechtslinie zou verstoren, maar op het juiste moment draaide de wind. Zijn oorlogsschepen namen positie in – de linkerflank onder de Venetiaanse commandant Agnostino Barbarigo, de rechterflank onder Gianandrea Doria van Genua en het centrum onder Don Juan, gesteund door Sebastiano Veniero van Venetië en Marcantonio Colonna van Rome. Don Álvaro de Bazán, de Spaanse markies van Santa Cruz, voerde de reserves aan. Toen de Ottomaanse galeien naderden, geselden de kanonnen van de Venetiaanse galjoten de vijand. Op de Ottomaanse rechterflank voeren de snelle galjoten van Mehmed Siroco tussen de galeien van Barbarigo. De Venetiaanse commandant draaide scherp, waardoor de vijand klem
De dreadnought van zijn tijd
Een galjas (een van zes geleverd door de Venetiaanse stadstaat) met opbollend zeil en vlag met de gevleugelde leeuw van Venetië ziet er enorm uit. De galjas was zwaarder dan de galeien die bij Lepanto werden ingezet en hadden meer vuurkracht. Hij was ook afhankelijk van de wind in het behouden van zijn positie.
zat tegen de noordkust van de Golf van Patras. Galeien voeren langs elkaar en troepen bestookten elkaar van dichtbij met pijlen en haakbussen. Barbarigo kwam om toen een pijl zijn oog doorboorde. Siroco sneuvelde eveneens. In het midden streden de vlaggenschepen tegen elkaar terwijl de Spaanse infanterie de Ottomaanse janitsaren bevocht. Ali Pasja werd gedood door een loden kogel door het hoofd. Zijn dood zorgde voor paniek bij de Turken in het centrum. Op de rechterflank van de Heilige Liga wist Uluç Ali de Turkse galeien door een gat bij Doria’s positie te leiden. De reservetroepen van de Heilige Liga schoten te hulp, zodat de vijand gestopt werd en de Ottomaanse vloot uiteenviel. Meer dan 130 Ottomaanse schepen werden veroverd en er zonken er 50. De Turken verloren 30.000 man. De Heilige Liga telde 7500 doden.
73