Alles over Geschiedenis 53

Alles over Geschiedenis 53

VIKINGS: hoe waarheidsgetrouw is de serie?

zo gingen

Zo gingen pestdokters de pandemie te lijf

pestdokters

de pandemie te lijf Toen vrouwenvoetbal nog verboden was Juda: kruispunt van christendom, jodendom en islam

www.allesovergeschiedenis.com

â‚Ź 6,99

Kerst, een ratjetoe aan heidense tradities

De Winteroorlog van De herontdekking van een 1939: Finland vs Rusland verloren stad in de woestijn

AP

Nr. 053

INHOUD Alles over Geschiedenis 53

FEATURES 32 Kunst en kunde van de pestmeesters

Wie aan de pest denkt, ziet meteen de ‘pestmeester’ voor zich met zijn lange jas en zijn vogelmasker. Maar klopt dat beeld wel?

46 Curieuze feestdagen

Van vreugdevuren op de begraafplaats tot dansen in pakken van stro: een greep uit bijzondere decembertradities.

54 Voetbal is oorlog

Nog voor het eerste fluitsignaal zou klinken, hadden de pioniers van het vrouwenvoetbal al heel wat wedstrijden achter de rug.

18

KONINKRIJK JUDA

64 De witte dood

Het legendarische verhaal van de Finse sluipschutter Simo Häyhä tijdens de Winteroorlog van 1939.

72 Wierook en mirre

Het verhaal van de magnifieke stad Petra.

88 Achter de schermen bij Vikings

Een gesprek met Michael Hirst, de bedenker van de tv-serie Vikings.

18 Koninkrijk Juda

THEMA

20 Tijdlijn

Van exodus tot ballingschap.

22 Onder de loep

Tempel van Herodes.

24 Hall of Fame Heersers van Juda.

26 In vol ornaat Een hogepriester.

27 Historische schatten De Dode Zee-rollen.

28 Interview

Auteur Simon Sebag Montefiore over Jeruzalem.

30 Op ontdekkingsreis

Vijf plaatsen uit de rijke geschiedenis van het oude koninkrijk.

4

46 CURIEUZE FEESTDAGEN

ELK NUMMER 6 Geschiedenis in beeld De indrukwekkendste beelden bij historische gebeurtenissen.

12 Nieuws

Historische nieuwtjes, feitjes en weetjes.

14 Wonderlijke weetjes

De vreemdste feiten, verhalen en uitvindingen aller tijden.

16 Media

Meer lezen en films kijken? Probeer deze nieuwe publicaties.

17 Agenda

32

De interessantste exposities van dit moment.

KUNST EN KUNDE VAN DE PESTMEESTERS

42 Helden & schurken Santa Anna.

72

62 Door de eeuwen heen

PETRA

Sieraden.

70 Wat als ...

Frankrijk en Engeland verenigd waren?

80 Kroegweetjes De Han-dynastie.

VIKINGS 88

82 Grootste veldslagen De Slag bij Leuthen.

92 Puzzel

Win mooie prijzen.

94 Zo maak je ...

Wassail.

54 VOETBAL IS OORLOG

95 Historie vs. Hollywood Bridge Of Spies.

98 Colofon

Contactgegevens en abonnementsinformatie.

92 64 DE WITTE DOOD

PUZZEL & WIN

5

es uit de geschiedenis j t e e w e t s k e g De vreemdste verhalen en

Ingewikkeld naar het hiernamaals Het eeuwige leven gaat niet alleen over het voortleven van de geest. In het Oude Egypte werd ook het overleden lichaam behouden. De Egyptenaren geloofden dat de ziel (ba) en zijn levenskracht (ka) nog regelmatig moesten kunnen terugkeren naar het lichaam om te overleven. Maar om te voorkomen dat het lichaam vreselijk zou gaan rotten, onderging het een gruwelijke mummificatie. Millennia gaan voorbij waarin de Oude Egyptenaren het mummificeren verfijnen en een van de best bewaarde mummies van de wereld maken.

Vandaag de dag kennen we daardoor de gezichten van mannen, vrouwen en kinderen van meer dan tweeduizend jaar geleden.

De ingewikkeldste mummificatie en tevens beste balsemmethode werd ontwikkeld in 1550 v.Chr. Bij deze specifieke methode werden de ingewanden verwijderd, de huid uitgedroogd en het lichaam gewikkeld in stroken linnen.

Maar het proces was duur en duurde ongeveer zeventig dagen. Het was dus alleen weggelegd voor de rijke Egyptenaren. Onder de arbeiders werd een goedkopere en alternatieve methode

gebruikt waarbij de ingewanden werden opgelost in cederboomolie en wegvloeiden uit het rectum. Daarna werd het lichaam gedroogd door het met zout te bedekken.

Balsemers waren vakkundige ambachtslieden met een grote kennis van de menselijke anatomie en een vaste hand. Vaak waren ze ook priesters, omdat het uitvoeren van reli-

gieuze riten over de overledene een even belangrijk onderdeel was van het balsemen. De meest ervaren priester voerde de belangrijkste onderdelen van het mummificeren uit, zoals het inpakken van het lichaam. Hij droeg een jakhalsmasker terwijl hij dat deed, als symbool voor de aanwezigheid van Anubis, de god van het balsemen en het hiernamaals.

Zomaar een dag: 22 december

14

69

1770

● Ex-keizer Vitellius doodgemarteld Keizer Vespasianus neemt zijn voorganger Vitellius in Rome gevangen en martelt hem dood bij de Trap der Zuchten.

● IJzerkoekenoproer in Coevorden ● Valse start Beethovens 5e ● Gratie Fjodor Dostojevski De doodstraf van deze Het nieuwjaarsgebruik ‘uitdelen In een ijskoude concertRussische schrijver wordt van ijzerkoeken’ wordt verboden zaal in Wenen speelt het omgezet in vier jaar en de bevolking komt in opstand. orkest zo belabberd dat dwangarbeid in Siberië.

Beethoven halverwege opnieuw moet beginnen.

1808

1849

Wonderlijke weetjes

Handige huishoudelijke middeltjes

Julius Caesar opgesloten door piraten Toen de machtigste dictator van Rome in de Egeïsche Zee werd gevangen door Siciliaanse piraten, liet hij zich niet intimideren. De piraten vroegen om twintig zilveren talenten losgeld, maar Caesar lachte hen uit en zei dat ze er beter vijftig konden vragen. De verwarde piraten gingen akkoord en Caesar stuurde zijn mannen weg om het losgeld te halen. Hij bleef achter bij de gevreesde piraten. Maar Caeser was niet bang en behandelde hen als zijn ondergeschikten. Hij nam deel aan hun spelletjes en oefeningen, en zei dat ze stil moesten zijn wanneer hij wilde slapen. Na een maand keerden zijn mannen terug met het losgeld en werd hij vrijgelaten.

Caesar gaf direct opdracht om alle piraten te kruisigen.

Vikingen gebruikten kammen gemaakt van botten en geweien.

Kammen Er wordt over het algemeen aangenomen dat we hoofdluizen hebben te danken aan onze aapachtige voorouders. Dat betekent dus dat we al eeuwen tegen deze bloedzuigers vechten. Blijkbaar werden de allereerste kammen voor dit doel ontworpen, toen nog in het Neolithicum. Luizenkammen werden zelfs in Egyptische graven gevonden. De Spartanen kamden hun haar daarentegen als ritueel vóór een groot gevecht – immers wilden ze bij het vermoorden van hun vijanden er goed uitzien!

Tandpasta Rond 5000 v.Chr. scrubden Babyloniërs en Egyptenaren hun stralende glimlach met de as van ossenhoeven, eierschalen en puimsteen. In Griekenland en Rome voegden ze verpulverde botten en oesterschelpen toe – dat schuurt wat lekkerder. Rond 500 v.Chr. vonden de Chinezen het tijd voor een fris smaakje: ginseng en munt. In de 19e eeuw werd tandpoeder eindelijk tandpasta. Het bleken van tanden en voorkomen van tandbederf is relatief nieuw en speelt pas een rol sinds 1914.

Miswak, afkomstig van de Salvadorica persica-boom, werd duizenden jaren als tandenborstel gebruikt.

Tandenborstel De eerste tandenborstel was waarschijnlijk een menselijke vinger. Babyloniërs en Egyptenaren gebruikten een ‘kauwstok’ om dat viezige gevoel mee weg te schrapen. In China verfijnden ze de vinding door het uiteinde puntig te maken, en in de 15e eeuw prikten ze stugge varkensharen in kleine gaatjes in bot of bamboe. In Europa gebruikten ze in plaats daarvan paardenhaar en maakten ze tandenstokers van veren.

De eerste moderne tandenborstel stamt uit 1780 en komt op het conto van de Engelse William Addis. Synthetische borstels raakten in zwang na de uitvinding van nylon, eind jaren dertig.

1919 ● Deportatie Emma Goldman Anarchiste Emma Goldman wordt vanuit de VS naar Rusland gedeporteerd. In de VS heerst in die tijd een paranoïde angst voor anarchisme en communisme.

1939 ● Treinramp bij Maagdenburg De sneltrein naar Berlijn botst in volle vaart op de trein naar Keulen. Beide treinen ontsporen en er vallen 132 doden.

1989 ● Roemeense regering valt De Roemeense dictator Ceaucescu en zijn vrouw vluchten, maar worden later gevangen en snel berecht.

Op 25 december worden ze geëxecuteerd.

1989 ● Brandenburger Tor open De Brandenburger Tor in Berlijn, die de scheiding tussen West- en OostDuitsland symboliseert, wordt weer geopend.

15

“Jeruzalem is een havenstad aan de kust van de eeuwigheid.”

© Getty Images

gedicht van Yehuda Amichai

18

ALLES OVER

KONINKRIJK JUDA De geschiedenis van een mythisch en legendarisch rijk en haar inwoners.

22

26

Tempel van Herodes

28

Geschiedenis van Jeruzalem

In vol ornaat: Hogepriester

30

Op ontdekkingsreis

19

KUNST EN KUNDE VAN DE

PEST-

MEESTERS Wie aan de pest denkt, ziet meteen de ‘pestmeester’ voor zich met zijn lange jas en zijn vogelmasker. Maar klopt dat beeld wel?

Wie waren de mensen die tegen de Zwarte Dood streden?

© Joe Cummings

H 32

et is een mysterieuze figuur, van top tot teen in leer gehuld, met een beschermende bril en een vogelmasker op. Hij ziet eruit als een kruising tussen een steampunk-kraai en Magere Hein. Meestal wordt hij ‘pestmeester’ genoemd en een online zoektocht levert al snel duizenden afbeeldingen op. Sommige zouden op de realiteit berusten, andere zijn creaties voor Halloween of roleplaying. De uitdossing is zo populair dat hij voor de meeste mensen het symbool is van de Zwarte Dood en de middeleeuwse geneeskunde, die letterlijk zo ver van ons bed ligt.

Maar deze pestmeesters verschenen pas drie eeuwen na de eerste pestepidemie, die in 1340 begon. In de zeventiende en achttiende eeuw zijn er misschien artsen geweest die dit uniform droegen, maar eerder gebeurde dat niet. En tussen 1400 en 1800 was er ook geen aparte groep artsen die zich door hun kleding onderscheidde.

De preventie en behandeling van de door velen zo gevreesde pest was in handen van universitair geschoolde artsen, chirurgijns, barbiers, apothekers, vroedvrouwen, kruidengenezers, geestelijken, wonderdoeners en een scala aan kwakzalvers.

33