Alles over Geschiedenis 54
Alles wat je altijd al wilde weten over de Middeleeuwen
Welke rol hadden de Viking-vrouwen? Ondergeschikt én onafhankelijk De beroemdste klopjacht van het Wilde Westen
Het veelbewogen leven van Fidel Castro
Het leven in Frankrijk tijdens WO II
Het enorme rijk van Dzjengis Khan
De beroemdste klopjacht van
www.allesovergeschiedenis.com
Het roemloze einde van Billy the Kid Zo kwam het realisme Kale bruiden en andere van de film 1917 tot stand bizarre bruiloftsrituelen
De (r)evolutie van de rockmuziek in de 60's
€ 6,99
AP
Nr. 054
INHOUD
Alles over Geschiedenis 54
FEATURES
32 De jacht op Billy the Kid
New Mexico, 1880. Een sheriff maakt jacht op een bandiet, maar in de 150 jaar die sindsdien zijn verstreken is het verhaal aardig aangedikt. Dit gebeurde er echt.
44 Het leven van de Vikingvrouwen
We weten nog lang niet alles over het leven van Vikingvrouwen, hun religie en hun bijzondere relatie met één godin, Freya.
52 De (r)evolutie van de rockmuziek
De jaren 1960 waren een tijd vol politieke en maatschappelijke omwentelingen – met een bijpassende soundtrack.
18
MODE
64 De Middeleeuwen
Met de Middeleeuwen braken donkere, duistere en vreselijke tijden aan. Dat is wat de meeste mensen denken. Maar was dat ook echt zo?
76 Burke & Hare, lijkenpikkers
Aan het begin van de 19e eeuw verhieven twee mannen in Edinburgh het lijkenpikken tot ongekende hoogte en maakten zichzelf hiermee onsterfelijk.
82 Castro: een leven in beeld
Bevrijder of dictator? Het veelbewogen leven van de Cubaanse leider in foto’s.
86 Op zoek naar authenticiteit in 1917
Zo maakte regisseur Sam Mendes van 1917 een zinderende en meeslepende ervaring, die bovendien zeer gedetailleerd en realistisch aanvoelt.
88 Bizarre bruilofen
Huwelijksceremonies uit het verleden waren verre van sprookjesachtig. Huiver mee met deze bizarre bruiloftsrituelen.
18 Mode
THEMA
20 Tijdlijn
Eeuwen vol stijl.
22 Onder de loep Spinning Jenny.
24 Doe-het-zelf
Maak een plooikraag.
26 In vol ornaat Een kleermaker.
27 Weetjes over mode Mannen op hoge hakken.
28 In de schoenen van
Een New Yorkse textielarbeider.
30 Hall of Fame
4
Tien beroemde stijliconen.
44 VIKINGVROUWEN
ELK NUMMER 6 Geschiedenis in beeld De indrukwekkendste beelden bij historische gebeurtenissen.
12 Nieuws
Historische nieuwtjes, feitjes en weetjes.
14 Wonderlijke weetjes
De vreemdste feiten, verhalen en uitvindingen aller tijden.
16 Media
Meer lezen en films kijken? Probeer deze nieuwe publicaties.
17 Agenda
32
De interessantste exposities van dit moment.
DE JACHT OP BILLY THE KID
40 Helden & schurken Dzjenghis Khan.
76
BURKE & HARE
50 Door de eeuwen heen Spionnengadgets.
60 Wat als ...
De Engelse republiek na Cromwell was blijven bestaan?
FIDEL CASTRO 82
70 Survivalgids voor tijdreizigers Vichy-Frankrijk.
72 Grootste veldslagen De Slag om Hakodate.
94 Zo maak je ... Borsjt.
95 Historie vs. Hollywood
DE (R)EVOLUTIE VAN DE
52 ROCKMUZIEK
Saving Mr. Banks.
98 Colofon
Contactgegevens en abonnementsinformatie.
GENGHIS KHAN 40
64 DE MIDDELEEUWEN
5
D E JAC H T O P
GOED of FOUT? 1 Hij doodde 21 mensen, e en voor elk jaar va n zijn leven.
De jacht op Billy the Kid is het ultieme verhaal uit het Wilde Westen, en in de 150 jaar sinds het begon is het flink opgeblazen. Hoe zat het echt, en wat was de rol van sheriff Pat Garrett?
I
n de decennia na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (1776) was het in de nieuwe Verenigde Staten nog onrustig: het was een wetteloos land, waar bovendien een burgeroorlog uitbrak. De Amerikanen hadden hun territorium aanzienlijk uitgebreid: voor het luttele bedrag van 15 miljoen dollar hadden ze La Louisiane, een deel van het toenmalige Nieuw-Frankrijk en een enorm prairiegebied van meer dan een miljoen vierkante kilometer, van de Fransen gekocht. Er zouden grensconflicten en verborgen machtsstrijd volgen, maar dat nam niet weg dat de grens van de VS opschoof van de Great Plains naar de Californische kust.
32
New Mexico, 1880 Het nieuwe land breidde zich zo snel naar het westen uit dat er niet meteen mensen woonden, laat staan dat het Witte Huis het al efficiënt kon besturen. Het westen was de frontier, bewoond door mensen die net zo wild en fel waren als het klimaat, geen plaats voor muurbloempjes of slappelingen. In deze smeltkroes ontstonden twee persoonlijkheden: de outlaw Billy the Kid en sheriff Patrick Floyd Garrett. Ze hebben allebei een levensverhaal dat al generaties tot de verbeelding spreekt, maar Pats jacht op the Kid en de uiteindelijke afloop hebben hen allebei bepaald. Hollywood geeft van oudsher een zwaar geromantiseerd beeld van deze periode, met stereo-
typen als ‘de’ sheriff, ‘de’ kolonist, ‘de’ Mexicaan, ‘de’ cowboy, die je allemaal met een korreltje zout moet nemen. Maar de zwart-witte moraal die uit de films spreekt is ver bezijden de waarheid. Het enige verschil tussen een wetsdienaar en een wetsovertreder in die tijd was een klein metalen sterretje. Tijd om onze roze bril af te zetten en naar het New Mexico van rond 1880 te gaan, toen Pat Garrett net benoemd was tot sheriff van Lincoln County. Met zijn 1 meter 90 was Garrett een imposante figuur en hij stond bekend als een fantastisch schutter. Daardoor was hij het eerste aanspreekpunt voor Azariah Wild, een detective die door het Ministerie van Financiën was ingehuurd om
De jacht op Billy the Kid
33
Alles wat je wilde weten over de
Middeleeuwen maar nooit durfde te vragen Na de pracht en praal van het Romeinse Rijk, braken er met de Middeleeuwen donkere, duistere en vreselijke tijden aan. Dat is wat de meeste mensen denken. Maar was dat ook echt zo?
64
aren die Middeleeuwen echt erg?
De Middeleeuwen duurden van de 4e eeuw tot het begin van de Renaissance in de 14e eeuw. Deze eeuwen staan erom bekend dat ze vreselijk barbaars en primitief waren, maar dat valt eigenlijk heel erg mee. Lang werd geloofd dat Europa technologisch, sociaal en cultureel een paar stappen terugging na de val van het Romeinse Rijk in de 4e eeuw. Daarom worden de Middeleeuwen in het Engels ook vaak de ‘Dark Ages’ genoemd. Deze onflatteuze bijnaam komt vooral voort uit het feit dat er weinig documentatie is over deze eeuwen, maar nieuw onderzoek toont aan dat deze duistere interpretatie van de Middeleeuwen onterecht is.
oe snel ging het Romeinse Rijk ten onder? Het gezegde gaat natuurlijk dat Rome niet op één dag is gebouwd – en het brandde ook zeker niet op één dag af. De voormalige hoofdstad van het Romeinse Rijk werd meerdere malen flink aangevallen en haar val kwam door de geleidelijke economische en sociale afbrokkeling van een allesoverheersend volk – en dus niet door één losstaande unieke gebeurtenis. Wat wel veel impact had, was de plundering van Rome door de Visigoten in 410. In die tijd was het rijk al verdeeld in twee delen en het oostelijke Constantinopel was de meest welvarende van de Romeinse hoofdsteden. Het westelijke Romeinse Rijk strompelde nog wat door tot 476, tot de laatste keizer, Romulus Augustus, zijn troon moest opgeven aan Odoaker, de eerste barbaarse koning van Italië. Ondertussen floreerde het oostelijke deel van het Romeinse Rijk, oftewel het Byzantijnse Rijk, tot 1453. Dit rijk veroverde niet veel land in Europa, maar breidde zich vooral uit naar Azië en Noord-Afrika. Ondertussen werd West- en Centraal-Europa verdeeld en beheerst door Visigoten, Slaven, Ostrogoten, Vandalen, Angelen en Saksen. Dit was voor veel historici het echte begin van de Middeleeuwen.
65
s r e ig iz e r jd ti r o o v s id g l Surviva
VICHY-FRANKRIJK Frankrijk, juli 1940 – september 1944
FIG.01
F
rankrijk verliest – geheel tegen de verwachting in – de strijd tegen de Duitse bezetter. Zelfs Hitler staat ervan te kijken dat het land zo snel capituleert. In slechts zes weken lukt het de indringers om door de Maginotlinie heen te breken en het land op te eisen. De Duitsers willen de Fransen niet tot vijand maken, dus ze bezetten alleen het noorden van het land. Het ‘vrije’ gebied krijgt het recht op autonomie onder een niet-democratische regering, bekend als het Vichyregime. Deze regering collaboreert met de Duitsers zodat Frankrijk een door de nazi’s erkende staat kan worden. Alles waar Frankrijk ooit voor stond – ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ – verandert in ‘werk, familie en vaderland’. Degenen die het land niet op tijd kunnen verlaten, krijgen het vooral economisch zwaar. Duitsland plukt Frankrijk kaal van alle grondstoffen, kolen en voedsel, en geeft haar burgers beperkte rantsoenen die minder dan de Je op de zwarte dagelijkse aanbevolen hoeveelheid markt niet alleen calorieën bevatten. Hierdoor hebben spullen kon kopen, de Fransen nog maar één optie: ze moeten hun voortbestaan in eigen maar ook ruilen? handen nemen.
Wist je dat ?
VERBLIJFPLAATS De stedelijke gebieden zijn het hardst getroffen door de Duitse bezetting. Grote steden met veel Duitsers, zoals Dijon en Bordeaux, kun je het beste mijden. Stedelijke gebieden hebben een groot tekort aan voedsel, waardoor veel inwoners duiven, katten en cavia’s gaan eten. Het leven op het platteland is niet makkelijk, maar in bepaalde gebieden zijn minder Duitse soldaten gelegerd. Het platteland heeft ook het voordeel dat er wild rondloopt. En vruchtbare grond betekent relatief minder tekorten.
70
Do’s & don’ts Ga in de rij staan. De lange rijen voor rantsoenen zijn vaak de beste plek om geïnformeerd te worden over de oorlog of de zwarte markt. Op zijn minst bieden ze de kans om sociaal contact te hebben op een redelijk veilige plaats. Gebruik je familie. De ‘vriendenmarkt’ is een kleinere markt waarbij familieleden op het platteland en in de stad met elkaar handelen. Plattelandsbewoners sturen ‘colis familiaux’, verzorgingspakketten, naar familie in de stad.
Vichy Frankrijk Bezet door Duitsland Geannexeerd door Duitsland
FIG.02
Ga naar de zwarte markt. Je overtreedt eigenlijk de wet, maar iedereen in Frankrijk maakt gebruik van de zwarte markt; zonder zou je nauwelijks kunnen overleven. Wees creatief. Door het voedseltekort moet je zo inventief mogelijk zijn: bijv.: eikels in plaats van koffiebonen en pompoenen koken als vervanging van suiker. Wees gul. Winkels die meer geven dan toegestaan, worden vaak een week gesloten en in de gaten gehouden door de nazi’s. Overtreed de wet. De Duitsers maken een lange lijst met verboden gedrag: naar de Engelse radio luisteren, buitenfotografie en samenkomsten zijn allemaal verboden. Kom uit een lage sociale klasse. Mensen uit een hogere sociale klasse worden vaak met meer respect behandeld. Probeer te vertrekken. Van Noord- naar Zuid-Frankrijk reizen is erg lastig omdat je een identiteitskaart of ‘vrije-doorgangskaart’ nodig hebt, allebei moeilijk te verkrijgen.
Survivalgids voor tijdreizigers VICHY FRANKRIJK BEVRIENDEN
VERMIJDEN
Een boer Het grootste probleem in Vichy-Frankrijk is het tekort aan voedsel, dus de ideale vriend is een boer, met toegang tot verse producten. De zwarte markt voor eten is groot, dus als je een connectie hebt, kan je misschien goedkoper inkopen. Hoewel het verleidelijk lijkt om je eigen zwarte handel te beginnen, loop je als leverancier wel gevaar. Als je wordt ontdekt, wordt je zwaar gestraft.
FIG.03
Extra tip: Het lijkt misschien een goed idee om warme banden aan te knopen met je nieuwe Duitse buren, maar dit raden we niet aan. Je kunt maar beter helemaal niet opvallen. Doe net als alle andere Fransen: doe alsof de bezetter – en de oorlog – helemaal niet bestaan.
Handige vaardigheden
Het verzet Door de zware omstandigheden wil je je misschien aansluiten bij één van de anti-Duitse verzetsgroepen. Dat is nobel, maar niet de beste manier om te overleven. Als je ontmaskerd wordt als lid van het verzet, wacht je een fikse straf. Zelfs omgang met verzetsleden kan je in problemen brengen met de ‘Milice’, de militie van Vichy die rebellen moest opsporen. Ze martelden en executeerden hun gevangenen. In het verzet gaan kan ook anderen in gevaar brengen, omdat de nazi’s vaak collectieve straffen uitdelen, waarbij veel mensen worden doodgeschoten als vergelding voor de misdaden van het verzet.
FIG.04
Je moet alles op alles zetten om vier lange bezettingsjaren te overleven.
FIG.06
FIG.05
Koken
Ook al verbouw je geen voedsel, het helpt als je het meeste uit je beperkte rantsoenen kunt halen. Het is je beste kans om een beetje langer in leven te blijven.
Naaien
Ook kleding is op rantsoen en als je ze zelf kunt maken, kun je ze ruilen voor eten.
Landbouw FIG.07
Als je in staat bent je eigen voedsel te verbouwen, kun je de beperkte rantsoenen overleven. Maar pas op dat je geen handelaar wordt!
71