Plant bomen en struiken met kale wortel november 2021
NOVEMBER 2021
Tulpen planten! 6 tips GROENE SCHOOL
Zo maak je bladaarde
Stijlvolle vetplanten voor in huis GROENE SCHOOL
Kweek fruit op je terras
Ruim niet op
€5,99
Goed voor tuin en dier
Versla de kou - 20 tips • Winterkleur in een pot • De mooiste tuinreizen Wat te doen met je pompoen • Inheemse held: beemdkroon
AP
RUIM NIET OP
INSPIRATIE
INHOUD november 2021 SEIZOEN 10
15
16
20
22
24
Wij zijn gek op november Ondanks vroege avonden hebben onze tuinen nog een paar verrassingen in petto. The Full Monty We moeten onze geweldige wereld beschermen – tegen onszelf. Topkeuze Pittosporum is veelkleurig en op vele manieren toepasbaar. Wildleven Help de egel – wees dit najaar niet te netjes in je tuin! Red de bij Iedere maand geeft de Bijenstichting tips om je tuin nog natuurvriendelijker te maken. Kweken en eten Het mag dan bijna winter zijn, er valt nog genoeg te zaaien, oogsten en op te ruimen.
GROENE SCHOOL 30 35 38 43 47
52 54
58 61
Na de zondvloed Monty kweekt vochtminnende planten. Fruit uit de achtertuin Fruitbomen voor op het terras. Bescherming tegen slecht weer Hou de oogst in koude maanden op gang. Plagen biologisch bestrijden Zet natuurlijke vijanden in tegen plagen. Winterkleur in potten Zorg deze winter voor potten vol kleur op je terras. 6 tips voor het planten van tulpen Voor een mooie bloemenzee in het voorjaar. Versla de kou 20 manieren om je lapje grond te beschermen. Jouw snoeimaand Snoei afstervende planten terug. Vraag & antwoord We geven antwoord op de meest gestelde tuinvragen.
30
Monty kweekt vochtminnende planten
INSPIRATIE 70
75
78
81
82
4
Vermeerderen is een fluitje van een cent Met de tips van Carol Klein maak je eenvoudig nieuwe planten. Alles over kamerplanten Maak je huis groener met deze gids, met dit keer Graptopetalum. Stijlvolle vetplanten Een mooie onderhoudsarme woestijncompositie voor een zonnige kamer. Inheemse helden Beemdkroon (Knautia arvensis) stelt zichzelf voor. Eerste viool Breng de hele winter door kleur in je tuin met viooltjes.
Gardeners’ World
106
Plant een boom
20
Help de egel – ruim niet op
Op de cover
20 24 35 47 52 54 78 81 90 101 106
Ruim niet op Wat te doen met je pompoen Kweek fruit op je terras Winterkleur in een pot Tulpen planten – 6 tips Versla de kou – 20 tips Stijlvolle vetplanten voor in huis Inheemse held: beemdkroon De mooiste tuinreizen Zo maak je bladaarde Plant bomen en struiken met kale wortel
86
Vet leuk! Plantenexperts Rogier en Marieke vertellen je alles over vetplantjes. 10 beste reizen voor 2022 Dit is de perfecte periode om je voor te bereiden op een vakantie boordevol inspirerende tuinen en avonturen.
90
AAN DE SLAG 101 FOTO: SHUTTERSTOC
K
104 106 107 108
110
Monty’s maand Monty maakt bladaarde. Bloemen in november Plant tulpenbollen. De basis Plant een boom met kale wortels. In de kas Neem wortelstekken van munt. Groente & fruit Pluk regelmatig palmkool en geef kruiden beschutting. Algemene tuintaken Test de pH-waarde van de grond en verzorg winterpotten.
EN OOK 6
42
112
54
113
Versla de kou
86
Bijzondere vetplanten
52
Tips voor tulpen
Het prikbord Tips & tricks, agenda en de laatste tuintrends. Puzzel en win Vul hem in en maak kans op de Scheurkalender 2022. Colofon Hier vind je al onze contactgegevens. Groeigids voor november Dit kun je allemaal zaaien en planten voor een smakelijke en gezonde oogst.
70
Maak nieuwe planten november 2021
5
Egel
Erinaceus europaeus Wees dit najaar niet te netjes in je tuin! Door niet op te ruimen, bied je bijvoorbeeld beschutting voor egels. Help deze dieren de winter door en ze helpen jou van slakken af in het voorjaar.
O
nze tuinen worden meest al zo keurig onderhouden dat er nauwelijks een blaadje blijft liggen. Dat is zonde, want juist in de rommelhoek jes van jouw tuin kunnen egels schuilen en wonen, misschien zelfs een nest krijgen. Door veel op te ruimen verwijder je alle natuurlijke bescherming die egels juist zo hard nodig hebben. Een oplossing is om bladeren die op paden en het gazon zijn gevallen, bij elkaar te vegen en in hopen op rustige plekken in jouw tuin te leggen, samen met wat snoei afval. Rond deze tijd – afhankelijk van het weer – gaan egels in winterslaap, dus hoe rommeliger hoe beter. Wil je ze nog wat extra helpen? Zet dan een bakje met eten en te drinken neer. Katten brokjes of s peciaal egelvoer is hiervoor perfect.
Egelsnelweg
FOTO: SHUTTERSTOCK
Egels wonen in een zwaar versnipperde omgeving door de vele wegen en erfafscheidingen die Nederland en België rijk zijn. Zorg ervoor dat egels je tuin in kunnen door een egelsnelweg te
20
Gardeners’ World
maken, het liefst samen met de hele straat. Een gat van 13 bij 13 centimeter onder in een schut ting of hek is voldoende voor een egel om doorheen te kunnen.
Egelhuis Zet in een rustige, rommelige hoek in jouw tuin een egelhuis, en de kans is groot dat ze er hun intrede doen. Je kunt een egelhuis kant en klaar bestel len (bijvoorbeeld op www. vivara.nl/tuindieren/egels), of zelf aan de slag gaan en een huis maken. Op de website van de Egelbescherming (www. egelbescherming.nl) vind je hiervoor een bouwtekening.
Seizoen
Door veel op te ruimen verwijder je alle natuurlijke bescherming die egels juist zo hard nodig hebben. november 2021
21
Het voordeel van elk jaar tulpenbollen in de grond stoppen, is dat je elke keer kunt kiezen voor andere soorten.
52
Gardeners’ World
Groene school
6 TIPS voor het
planten van tulpen
T
ulpen zijn dé lentebol bij uitstek, omdat ze in een eindeloze combinatie van kleuren verkrijgbaar zijn. Eigenlijk zijn tulpen vaste planten, maar omdat ze niet elk jaar betrouwbaar weer opkomen, worden ze behandeld als eenjarigen. Je kunt echter ook kiezen voor tulpen zoals Tulipa linifolia. Die zaaien zichzelf uit en worden jaar na jaar mooier. Het voordeel van elk jaar tulpenbollen in de grond stoppen, is dat je elke
Plant deze maand nog je tulpen om in het voorjaar je mooiste bloemenzee ooit te hebben.
keer kunt kiezen voor andere soorten – van flamboyante papegaaitulpen tot variëteiten met een korte stengel die extra vroeg bloeien. Tulpen houden van veel licht in de volle zon en van een goed afwaterende bodem. Maar ook in kleigrond kun je tulpen kweken, zolang je maar genoeg scherp zand of split door de grond mengt. En is in de vollegrond poten niet mogelijk, dan kun je tulpen ook prima in potten kweken.
Zo plant je tulpen
Probeer ook deze combinaties met tulpen � ‘Apricot Beauty’: Abrikoostint met blauwe meerjarige korenbloemen. � ‘Dolls Minuet’: Kerskleurige tulp met het mooie blad van mijterloof. � ‘Apeldoorn’: Rood met het al net zo rode nagelkruid. � ‘Queen of Night’: Donkerpaars met het dunne blad van Sisyrinchium.
Met deze tips komen je tulpen steeds weer op.
1
Plant ze elk jaar opnieuw Plant nieuwe tulpen elk jaar weer om de beste bloeigarantie te hebben. De vuistregel is dat oudere tulpen minder goed bloeien dan nieuwe. Maar je kunt als je dat wilt ook bollen na de bloei uit de grond halen, bewaren en weer uitplanten – bijvoorbeeld als verwilderingsbol in een bloemenweide.
2
Plant tulpen diep genoeg Stop tulpenbollen in een gat dat drie keer dieper is dan dat de bol hoog is. Door veel tulpen in groepen bij elkaar te planten, krijg je een kleurenspektakel. Wil je een natuurlijke look, strooi de bollen dan over het gebied dat je wilt beplanten en stop ze dan in de grond waar ze zijn neergevallen.
3
4
5
6
Kies de beste bollen Plant alleen grote, stevige (en liefst biologische) bollen. Vermijd alle bollen die tekenen van rot vertonen. Sommige mensen krijgen huidirritaties bij het hanteren van tulpenbollen, dus handschoenen dragen is geen overbodige luxe.
Voorkom schade door knaagdieren Bescherm net geplante bloembollen tegen hongerige knaagdieren door de grond of de bloempotten te bedekken met wat kippengaas. Verberg deze lelijke beschermlaag vervolgens met een dun laagje grond.
Pak het juiste plantmoment Wacht het liefst met het planten van je tulpen tot er een paar keer nachtvorst is geweest. Dit helpt bij het voorkomen van grauwe schimmel, een ziekte die vaak bij tulpen voorkomt. Plant uiteraard niet als de grond bevroren is, want dan zullen je tulpen niet kunnen groeien.
Pas op met (huisjes)slakken Naaktslakken en huisjesslakken smullen van het blad zodra het in het voorjaar opkomt. Een mulchlaagje van scherpe steentjes in potten helpt hiertegen. Zorg verder dat je tuin aantrekkelijk is voor slakkeneters zoals vogels en egels. november 2021
53
DE BASIS
AAN DE SLAG | NOVEMBER
WHAT TO DO NOW | JUNE
Plant een boom Wanneer we ons druk maken over klimaatverandering en grote campagnes om de aarde groener te maken, moeten we niet vergeten dat het milieu in onze eigen achtertuin begint. De Nationale Boomfeestdag, die al sinds 1957 bestaat, wordt dit jaar gehouden op 21 november. Deze dag is eigenlijk bedoeld voor kinderen, maar we kunnen allemaal een steentje bijdragen door minstens één boom in onze tuin te planten. Bomen met kale wortels worden geplant wanneer ze in rust zijn, tussen november en maart. In deze periode kun je overigens ook goed in pot gekweekte bomen planten. Koop een boom met een uiteindelijke hoogte en breedte die in jouw tuin past, en die in jouw grond gedijt. Geef de boom zo nodig een paal om harde wind te trotseren en zorg ervoor dat hij in de eerste twee jaar niet droog komt te staan.
5 DIE HET HELE JAAR MOOI ZIJN Betula utilis jacquemontii Een klassieke zilverberk. Malus x floribunda Voorjaarsbloesem en wilde appels. Acer griseum De roodbruine schors gloeit in de winterzon. Acer palmatum Een kleine boom met grootse herfstkleur. Magnolia grandiflora ‘Kay Parris’ Compacte groenblijver.
Bomen absorberen kooldioxide en zorgen voor gelijkmatige temperaturen.
FOTO’S: SARAH CUTTLE
STAP VOOR STAP Een boom met kale wortels planten
106
Kies een goede plek voor de boom met veel licht en grond die niet vol wortels van andere bomen zit. Werk twee scheppen compost of oude stalmest door de grond.
1
Gardeners’ World
Kort lange, dikke wortels met 15 cm in. Zet de wortelkluit een nacht in water om hem te doordrenken. Snoei gebroken takken net boven een oog af.
2
Plant de boom net zo diep als hij bij de kweker stond. Leg een stok over het gat en zorg ervoor dat de aardesporen op de stam ter hoogte van die stok komen.
3
Vul het gat op met het mengsel van organisch materiaal en grond, druk aan en geef royaal water. Plaats zo nodig een steun. Mulch rond de stam een cirkel van 1 m.
4
IN DE KAS
Controleer of je voorgetrokken hyacinten, dwergnarcissen of krokussen, die nu in het donker staan, uitlopen. Als de scheuten tevoorschijn komen, zet je ze in het licht. Ze moeten wel koel blijven staan, anders lopen ze te
AAN WHATDETO SLAG DO NOW | NOVEMBER | JUNE
Zet voorgetrokken bollen in het licht snel uit en ontwikkelen ze misvormde bloemen. Zet ze in een lichte, maar afgedekte koude bak buiten of op tafel in een koude kas. Geef weinig water en zet ze pas warm wanneer de knoppen opengaan.
Vermeerder je muntplanten voor een voorraad munt volgend jaar.
Neem wortelstekken van munt
Verwijder oude gewassen tegen ziekten en ongedierte.
Verwijder alle oude planten
Checklist � Let op tekenen van slakkenschade, vooral in een onverwarmde kas. � Pas op dat muizen niet aan je lathyruszaailingen knabbelen. � Verwijder kassenwit van de ramen, want planten hebben nu veel licht nodig. � Bespaar op verwarming door met transparant plastic een deel af te scheiden en alleen dat te verwarmen. � Controleer stokken en andere plantensteunen, en schrijf op wat er vervangen moet worden.
Controleer voorgetrokken bollen wekelijks om te zien hoe ver ze zijn.
Controleer de ventilatie Nu de winter nadert en er veel minder licht is, neemt in een gesloten kas het risico op het ontstaan van schimmelziekten toe. In de kas is het belangrijk dat er een balans bestaat tussen genoeg warmte om de planten te laten overleven en voldoende luchtcirculatie om alles gezond te houden. Automatische ramen zijn natuurlijk ideaal, want die gaan vanzelf open door de warmte van de zon. Heb je handbediende ramen, zet die dan vanaf het middaguur een paar uur open. Geef de planten in de kas daarnaast spaarzaam water. Zo houd je de luchtvochtigheid in de kas zo laag mogelijk.
Trek de laatste zomergewassen uit de grond. Spaanse pepers, aubergines en ook tomaten hebben hun beste tijd gehad, maar staan misschien nog steeds in de kas. Als je ze laat staan, zullen ze echter ongedierte en allerlei schimmels aantrekken, dus is het beter om ze naar de composthoop te verhuizen. Ruim tegelijk bladeren en afgevallen vruchten van de grond op en verwijder resten dood materiaal uit potten en groeizakken. Gooi ook oude potgrond op de composthoop om de grond te recyclen. Was tot slot alle potten goed af, zodat je die volgend jaar kunt hergebruiken.
Open de ramen bij warmer weer een paar uur per dag, zodat de lucht kan circuleren, maar er niet te veel warmte verloren gaat.
november 2021
FOTO’S: TORIE CHUGG; SARAH CUTTLE: JASON INGRAM
Haal een muntplant uit zijn pot en ontwar een paar wortels om stekken van te nemen. Doe dit om je voorraad muntplanten aan te vullen of om oude planten te verjongen. Kies de dikste wortels en snijd die in stukken van 5 cm. Leg ze op het oppervlak van leemhoudende potgrond in een pot of zaaibak, druk aan en dek ze af met een laag vermiculiet of potgrond. Geef water en zet ze op een tafel in de kas. Binnen een paar weken komen scheuten te voorschijn.
107