Gardeners' World 10

JOUW NIEUWE (TUIN)JAAR BEGINT NU! OKTOBER 2020

OKTOBER 2020

INSPIRATIE

Exclusief kijkje in de privétuin van Alan Titchmarsh

Speciaa voor le l zers: ZADEN M KORTIN ET G

Snoei je nieuw geplante struiken en bomen

Heerlijk

herfst

• Prachtige najaarskleuren in potten • Maandenlange kleur met deze bessen • Plant nu je bollen voor het voorjaar

€5,99

AP

HEERLIJK HERFST

AAN DE SLAG

PAS OP VOOR DEZE KAMERPLANTEN MET HUISDIEREN • TIPS VOOR TUINVIJVERS OOGSTEN EN ETEN UIT EIGEN TUIN: POMPOEN • BELEEF DE WIERSSE IN DE HERFST

INHOUD oktober 2020 SEIZOEN 10

15

16

18

20 22

Wij zijn gek op oktober Om zijn prachtig vervagende glitter en glamour.

The Full Monty Wat zeggen tuinen over een land en haar inwoners?

Topkeuze De elegante en lelie-achtige nerine geeft kleur aan zelfs de meest troosteloze grijze herfstdag.

Mijn eigen stekje Carine Bex van Moestuinkriebels verklaart haar liefde voor de tomaat..

Wildleven De kleine vos vliegt nog tot ver in oktober.

Kweken en eten Pompoenen.

GROENE SCHOOL 28

33

38 42

44

47 51

59

Gelukkig nieuw tuinjaar Volgens Monty begint het nieuwe jaar niet in januari, maar in oktober.

Bescherm huisdieren tegen kamerplanten Geef huisdieren én planten een goed en veilig onderkomen met onze gids.

Een tuin aanleggen De perfecte vijver volgens Nick Bailey.

De grote tuinschoonmaak Ruim afval op, maar laat ook wat liggen voor de beestjes.

Snoeimaand Snoei nu je nieuw geplante struiken en bomen.

Vijf manieren om knoflook te kweken Welke teeltwijze past het best bij jouw tuin?.

Maak je moestuin winterklaar Met een goede voorbereiding krijg je ook volgend jaar weer een goede oogst.

Vraag & antwoord Antwoord op de meest gestelde tuinvragen.

66

De favoriete bessen van Carol Klein voor een heerlijke herfst.

INSPIRATIE 66 70

75

78

82

4

Vurige bessen De favoriete bessen van Carol Klein.

Lentekleur met bollen Gebruik de kleurencirkel en maak potten die volgend voorjaar de show stelen.

Bloembakken met stijl Bessen en groenblijvend blad maken een levendige herfstcombinatie.

Najaar op De Wiersse Het ‘tussenseizoen’ heeft zijn eigen charme en romantiek.

Exclusief: rondkijken bij Alan De privétuin van Alan Titchmarsh is zijn geheime paradijs.

Gardeners’ World

28

Monty begint aan een nieuw tuinjaar.

82

Een exclusief kijkje in de privétuin van Alan Titchmarsh.

AAN DE SLAG

OP DE COVER

p.22 Oogsten en eten: pompoen p.33 Pas op voor deze kamerplanten met huisdieren p.38 Tips voor tuinvijvers p.44 Snoei je nieuw geplante struiken p.66 Maandenlange kleur met bessen p.70 Plant nu je bollen voor het voorjaar p.75 Prachtige najaarskleuren in potten p.78 Beleef De Wiersse in de herfst p.82 Exclusief kijkje in de privĂŠtuin van Alan Titchmarsh FOTO: JASON INGR AM

100 Monty’s maand Monty haalt vorstgevoelige planten uit de grond en beschermt ze tegen vorst.

103 Bloemen Plant nu mini-irissen voor komend voorjaar en wied borders.

105 Alans tuintaak van de maand Zorg voor de tuinvogels met een paar simpele aanpassingen.

106 In de kas Zet winterbloeiers binnen en plant amaryllisbollen.

108 Groente & fruit Verwijder oude groenteplanten en oogst wortelgroenten.

110 Algemene tuintaken Zaai boomzaadjes en ga door met composteren.

EN OOK 6

56

112 113

114

Het prikbord Tips & trucs, agenda en de laatste tuintrends.

Puzzel Vul hem in en maak kans op het boek Stadsnatuur maken.

Colofon Hier vind je al onze contactgegevens.

Groeigids Wat kun je de komende tijd zaaien en planten? Een handig overzicht.

Volgend nummer Alles over het november/ december-nummer.

Exclusief voor lezers

70

20% korting op inheemse bloemenzaden bij Cruydt-Hoeck.

Lentekleur met bollen.

Kijk op pagina 56 Samen zetten we Nederland in bloei!

42

Ruim tuinafval op, maar laat wat liggen voor de beestjes.

75

Bloembakken met stijl.

33

Pas op met giftige kamerplanten. oktober 2020

5

FOTO: MARSHA ARNOLD

Pluk appels naarmate ze rijpen.

28

Gardeners’ World

Groene school

“ Oktober is niet zozeer de tijd om de tuin onder de wol te stoppen, als wel de maand om hem voorzichtig voor te bereiden op actie. �

Gelukkig nieuwtuinjaar!

Wat Monty betreft is oktober de eerste maand van het nieuwe tuinjaar. Hoe meer je deze maand doet, hoe beter je tuin er volgend jaar bijstaat.

oktober 2020

29

Zaai pluksla binnen om volgend voorjaar te oogsten.

Geef heggen een grondige knipbeurt zodat ze fatsoenlijk de winter in gaan.

30

Gardeners’ World

FOTO’S: MARSHA ARNOLD; JASON INGRAM

O

ktober valt aan het eind van het jaar. Maar voor ons zit in het einde een nieuw begin besloten, dus is oktober ook het begin van het nieuwe tuinjaar. Ik heb altijd het idee gehad dat 1 oktober eigenlijk de echte nieuwjaarsdag zou moeten zijn. November en december vormen een soort overgangsperiode waarin de tuin hikt, aarzelt, pruilt en een of twee valse starts maakt (en ik besef dat dit waarschijnlijk meer zegt over de tuinier die dit opschrijft). Maar de beslissingen worden genomen in oktober, de richting waarin de tuin gaat, wordt nu bepaald.

Hoe meer je deze maand voorbereidt op volgend jaar – planten, plannen – hoe beter het volgende groeiseizoen zal zijn. In oktober en november hebben we het druk met de planten, zodat december en januari rustiger zijn en we tijd hebben voor andere tuinklussen, als en wanneer het weer het toelaat.

Oktober is niet zozeer de tijd om de tuin onder de wol te stoppen, als wel de maand om hem voorzichtig voor te bereiden op actie. Hoe meer werk je gedaan krijgt tussen nu en de kerstdagen om de tuin op het voorjaar voor te bereiden, hoe beter.

Groene school

Deze maand groeit er nog meer dan genoeg groente.

Oktober op Longmeadow geurt als geen andere maand. Het is een combinatie van humus, rijpende appels – op het hoogtepunt hangt er een ciderachtige zweem over de hele tuin – brandend hout, vochtig gras en de paddenstoelachtige geur van gevallen bladeren. Hoewel het weer me begin oktober soms verrast met een warme zon, lijkt het vaak mooier dan het is.

De bloemenborders hebben nog steeds een rijke glans, maar de eerste nachtvorst of stormachtige bui – je kunt erop wachten deze maand – zal ze veranderen in treurige taferelen. De enige zekerheid die we deze maand hebben, is de geleidelijke verandering van de bomen. Hun bladerdak verkleurt en wordt dunner, maar hun vruchten, of het nu appels of bessen zijn, hangen er stralend bij.

Blijf groente oogsten De moestuin is aan het begin van de maand nog steeds heel productief, al wordt de groei beperkt door de kortere dagen en lagere temperaturen. In de eerste helft van de maand hebben we sla, rucola, mizuna, stokbonen, pompoenen, venkel, spinazie, snijbiet, rode bieten, mais, wortelen, knolrapen,

Heggen worden gesnoeid, zodat ze goed gevormd de winter in gaan. de eerste pastinaken en late aardappelen.

Begin oktober is het nog niet te laat om wat winterrogge als groenbemester te zaaien. En als je een kas of tunnel hebt, kun je sla, mizuna, mibuna, veldsla of rucola planten in de bedden waar eerder de tomaten hebben gestaan. Dan heb je volgend voorjaar verse slablaadjes.

We gaan door met grasmaaien totdat het te nat wordt. Ook verticuteren we om eventueel mos en vilt tegen te gaan, ook al betekent dit dat het gazon ietwat dunnetjes de winter ingaat. In de winter moet gazongras iets hoger blijven dan ‘s zomers, maar weidegras moet zo kort mogelijk gemaaid worden. Ik zorg er ook voor dat alle heggen zijn gesnoeid, zodat ze goed gevormd de winter in gaan en hun scherpe randjes de tuin toonbaar houden, zelfs op de somberste dagen.

Maar in oktober halen we niets uit de borders en knippen we zo min mogelijk

terug, tenzij een plant heel ziek is, want de vogels zijn dol op de zaadhoofden. Bovendien heeft de ietwat rommelige neergang van een border ook zijn charme. Later dit jaar hebben we nog tijd genoeg om op te ruimen.

Eigenlijk hebben oogst en onderhoud iets van opruimen na een feestje. Het mooiste is voorbij. Nu is het tijd om vooruit te kijken en plannen te maken. Oktober is de beste tijd om planten te verhuizen. Ze groeien niet meer en de grond is nog steeds warm. Ik heb gemerkt dat het niet uitmaakt of een struik of jonge boom nog blad heeft, je kunt hem in oktober al goed verplanten. Dat komt doordat de plant bijna geen beroep meer doet op de wortels, terwijl die wortels zelf nog het hele najaar hebben om aan te slaan. Dit betekent dat wanneer het blad en de scheuten volgend voorjaar gaan groeien, het wortelstelsel dat veel beter kan opvangen.

Dus hoe vroeger je bomen of struiken met kale wortels kunt planten – vooral groenblijvers – en ook planten in potten, hoe beter ze aanslaan en volgend voorjaar zullen groeien.

Tuindiva Vita Sackville-West adviseerde om vaste planten tussen half augustus en oktober 2020

31

Met een terras dicht bij de vijver heb je een plek om beestjes te bekijken.

Stenen vormen een brug voor kleine dieren.

EEN TUIN AANLEGGEN Perfecte vijvers Water in de tuin is aantrekkelijk en een oase voor fauna. Nick Bailey laat zien hoe je de sprong kunt wagen.

38

Gardeners’ World

Water is een van de mooiste elementen die je in je tuin kunt opnemen. Vijvers ontwikkelen snel complexe ecosystemen voor allerlei schepsels, van microorganismen en vijverdiertjes, tot vogels en amfibieĂŤn die daarvan

eten. Van de kleinste vijver in een regenton tot een uitgestrekt meer, er is een type vijver voor elke tuin.

En elke vijver vergroot de diversiteit en draagt bij aan het ombuigen van de trend van verdwijnende natuurlijke en kunstmatige vijvers.

Groene school

Belangrijke elementen Maak schaduwplekken Als een te groot deel van het oppervlak aan direct licht blootstaat, ligt algengroei op de loer. Zorg dus dat de vijver een groot deel van de dag in de schaduw ligt of dat de helft van het oppervlak door drijvende planten wordt bedekt.

Met meer waterlelies creëer je meer schaduw en verminder je algengroei.

Stimuleer soortendiversiteit Plant zoveel mogelijk verschillende vijverplanten voor een grote faunadiversiteit. Bladerrijke oeverplanten bieden beschutting, terwijl rietplanten libellen huisvesten. En waterlelies zijn voor waterslakken een goede plek om eieren te leggen.

Geef fauna een ‘thuis’ Veel dieren moeten via planten, een houtblok of stenen het water in kunnen. En sommige beestjes (zoals salamanders) vermijden vijvers met vissen.

Idealiter raakt de vijver op natuurlijke wijze bevolkt, zonder ‘vreemdelingen’ te introduceren.

Waarom dit werkt Deze aantrekkelijke vijver werkt op meerdere fronten: het terrasdeel geeft mensen de kans om dicht bij het water te komen, terwijl de omringende beplanting de plek een intieme sfeer geeft. Planten rond de vijver mengen zich mooi met de oeverplanten, waardoor land en water naadloos in elkaar over gaan. De verdoezelde vijverranden worden verder verfraaid door de stenen aan de kant, die de perfecte ‘brug’ voor

amfibieën vormen. Dit element zorgt er ook voor dat bestuivende insecten veilig uit de vijver kunnen drinken.

Maar deze mooie en faunavriendelijke vijver kan worden verbeterd met planten die voor schaduw zorgen, zoals waterlelies.

Die bieden beschutting aan waterdieren en schermen het water af van te veel direct zonlicht, waardoor de zuurstofproductie omhoog gaat.

oktober 2020

FOTO’S: MARSHA ARNOLD; LESLEY COOK; SARAH CUTTLE; NEIL HEPWORTH; JASON INGRAM

Door de vijverranden te beplanten, verdoezel je de grens tussen water en land.

39

Ontdek Carols favoriete bessen, met prachtige herfstkleuren, die het wildleven tot ver in de winter van voedsel voorzien.

66

Gardeners’ World

e proberen altijd de tuin van Glebe Cottage te delen met het wildleven in de omgeving. Dat was er namelijk al lang voordat wij kwamen, en alles wat we kunnen doen om het leven voor andere vaste bewoners en vluchtige bezoekers zo leefbaar mogelijk te maken, heeft prioriteit. Dat is trouwens minder altruïstisch dan het klinkt, want wij genieten van hun gezelschap en zij zouden misschien wel beter af zijn zonder ons. Maar goed, we tuinieren biologisch en hebben bomen, heesters en bloemen in de tuin, wat

niet alleen mooi is, maar andere schepselen ook schuilplaatsen biedt.

De tuin wemelt van de vogels. Mijn man Neil voert ze het hele jaar door en aanvullend voedsel – of misschien is dat het belangrijkste voedsel – is er in de vorm van zaadhoofden, fruit, noten en bessen, en insecten en wormen voor de vleeseters. Voor de meeste wezens zijn de herfst en de winter de zwaarste seizoenen, als vogels en kleine zoogdieren zich sterk moeten eten. En bessen zijn een belangrijke eiwitbron.

Wij menselijke dieren, vooral de tuiniers onder ons, vinden bessen en ander fruit

FOTO: JASON INGRAM

Vurige

Inspiratie

bessen misschien lekker om te eten, maar hun aantrekkingskracht in de tuin is toch vooral gelegen in hun schoonheid, in hun kleur en vorm. Het merendeel van ons heeft wel groenblijvende planten, maar de meeste bomen en heesters in onze tuinen verliezen hun blad. Dat is het moment waarop bessen op de voorgrond treden.

De evolutie schrijft voor dat vruchten na de bloesem komen en tijd nodig hebben om te rijpen, en dat ze vaak het rijpst zijn als ze aan kale takken hangen. Dat de meeste vruchten groen zijn en van kleur veranderen naarmate ze rijpen is evenmin toeval, net als

Bessen zijn in de winter een belangrijke eiwitbron voor de vogels. het feit dat bessen meestal rood zijn – een teken dat ze klaar zijn om gegeten te worden.

Bessen bevatten het zaad van de plant waaraan ze groeien en dit mes snijdt aan twee kanten: het is voedsel voor vogels en andere dieren, en zij garanderen op hun beurt de volgende generatie van de plant die hen voedt. Om bessen en vruchten te produceren, moeten bomen en heesters

bloeien, dus ze zijn op weg naar de vruchtvorming al een verbond aangegaan met bestuivende insecten, waar beiden iets aan hebben.

Iedereen die weleens insecten bezig heeft gezien op een bloeiende meidoorn of geluisterd heeft naar het uitzinnige gezoem dat opstijgt uit een sierappel in volle bloesem, weet dat insecten en bomen van elkaar afhankelijk zijn.

Hoewel de transformatie van groen blad naar vlammend rood, oranje en geel een prachtig gezicht is, heeft het ook altijd iets melancholieks. Herfstkleuren luiden het oktober 2020

67