Begin nu een moestuin (en eet al in juni) mei 2021
MEI 2021
Tips voor een duurzame tuin MONTY'S TIPS
De magie van kleur in je tuin
Dit moet je nu (niet) snoeien
SAMEN AAN DE SLAG
Leuke tuinklusjes met kinderen
Paradijs voor bijen
€5,99
Zo help je bestuivers met je tuin Biologisch groenten kweken • Een kleurrijk terras met potten 10 tuinklussen die je vrolijk maken • Zo plant je een clematis
AP
PARADIJS VOOR BIJEN
GROENE SCHOOL
INHOUD mei 2021 SEIZOEN
10
15
16
18
20
22 26
Wij zijn gek op mei De maand waar we allemaal reikhalzend naar hebben uitgekeken verwelkomt ons. The Full Monty De tuin als helend toevluchtsoord is belangrijker dan ooit, zegt Monty. Topkeuze De hoge baardiris bloeit in alle kleuren van de regenboog. Wildleven De gevlekte ringslang is ‘s zomers te vinden in de buurt van (tuin)vijvers. Maak zelf een onderkomen voor bijen Met een paar planken, kartonnen buisjes en bamboe stokjes maak je zelf een bijenhotel.. Kweken en eten Lente-uitjes, palmkool, radijs en pompoen. Red de bij Iedere maand geeft de Bijenstichting tips om je tuin nog natuurvriendelijker te maken.
GROENE SCHOOL 32
40
45
50
54
58
61
Spelen met vuur Monty daagt ons uit om risico te nemen met kleur, zodat de vonken ervan afvliegen. Laat en toch lekker Ook als je pas in mei begint, kun je in de zomer al heerlijk oogsten. De biologische moestuin Kweek deze zomer allerlei smakelijke, biologische groenten. De magie van kleur Mix en match de juiste kleuren en tinten in je potten. Natuur in je tuin Verander je tuin in een waardevol stukje natuur voor de dieren. Jouw snoeimaand Snoei vroege voorjaarsplanten en sommige groenblijvende planten. Vraag & antwoord Antwoord op de meest gestelde tuinvragen.
32
Kleur moet dansen en vloeien en soms wringen.
INSPIRATIE 70
75 76
82
87
4
Tuinieren in veranderende tijden Carol legt uit hoe je tuin kan bijdragen aan een betere wereld. Inheemse helden Veldsalie stelt zichzelf voor. Het beste van de Chelsea Flower Show Joe Swift neemt ons mee naar een paar innovatieve tuinen uit voorgaande jaren. Echte tuinen Zo werd een lastig perceel opgedeeld in zes verbluffende tuinkamers. 10 tuinklussen die je vrolijk maken Tuinieren is niet alleen goed voor ons lichaam, maar ook voor onze geestelijke gezondheid.
Gardeners’ World
87
Tuinieren houdt je fit.
40
In mei groente en kruiden zaaien te laat? Niet volgens Alan.
Op de cover 26 32 40
Paradijs voor bijen De magie van kleur in je tuin Begin nu een moestuin (en eet al in juni) 45 Biologisch groenten kweken 50 Een kleurrijk terras met potten 58 Dit moet je nu (niet) snoeien 87 10 tuinklussen die je vrolijk maken 90 Leuke tuinklusjes met kinderen 105 Zo plant je een clematis
90
Kleine tuinavonturen Drie leuke tuinklussen voor kinderen. Alles over kamerplanten Maak je huis groener met deze gids.
93
AAN DE SLAG
99
102 104 FOTO: BIJENSTICHTIN
G
105 106 107 108 110
Monty’s maand Monty plant zomerbollen. Bloemen in mei Verpot Afrikaanse lelies. In de kas Zaai pompoenen en stek fuchsia’s Alans tuintaak van de maand Alan plant clematissen. De basis Bestrijd ongedierte met roofdiertjes. Test je vaardigheden Stek een vijgcactus. Groente & fruit Oogst asperges en snoei kersenbomen. Algemene tuintaken Verpot camelia’s en controleer vijvers op onkruid.
EN OOK 6
25
112
70
113
Milieuvriendelijk tuinieren.
Het prikbord Tips & tricks, agenda en de laatste tuintrends. Puzzel Vul hem in en maak kans op de speciale uitgave Tuinieren in de schaduw. Colofon Hier vind je al onze contactgegevens. Groeigids voor mei Begin nu met halflate aardappelen, pompoenen en zwarte bessen.
106
Ongedierte biologisch bestrijden.
26
Help de bijen.
90
Tuinieren met kinderen is een feest. mei 2021
5
De Bijenstichting zet zich in voor bijen en beschermt ze tegen uitsterven. Via cursussen, workshops en open dagen leer je alles over bijen. Je kunt ook altijd een kijkje komen nemen in de demonstratietuin in Vorden, waar met veel vrijwilligers gewerkt wordt aan de bloemenborders. Iedere maand geeft Jaap Molenaar, de directeur van het Bijen Educatiecentrum, ons in Gardeners’ World de perfecte tips om onze tuinen nog natuuren bijvriendelijker te maken. www.bijenstichting.nl
Red de bij! Les van de Bijenstichting
De Bijenstichting is een speciale actie gestart: de Bed & Breakfast estafette voor bijen.
D
oe ook mee en ga zaaien in je tuin of samen met de buren in de buurttuin. Geef het stokje door. Zorg voor veel gemengde planten en struiken daar help je de bijen mee. En natuurlijk het liefst duurzaam zaaien! Zo kun je
zelf heel makkelijk iets bijdragen aan de voedselvoorziening voor bijen en met elkaar kunnen we zorgen voor een heel lang bijenlint door Nederland. TV-presentator Harm Edens heeft de eerste Bed&Breakfast geopend, wie volgt?
Uitplanten Maak de closetrolletjes goed nat en plaats de plant met rolletje en al in de grond op een zonnige plaats tegen een steunpunt, zoals een hekwerk. Zijscheuten kun je met een touwtje naar het hekwerk leiden. Geef meteen na het uitplanten water. De closetrolletjes zullen vanzelf verteren. Wanneer: half april. Of koop een hangtuintje of minituintje met Lathyrus en hang het op het balkon of tegen een schutting.
Bijen en planten Lathyrus De lathyrus, ook wel pronk- of siererwt genoemd, varieert eindeloos in soorten en kleuren. En deze plant zaaien kan iedereen. Met je zelfgekweekte lathyrus heb je de hele zomer plezier van de zoete geur en de fragiele bloemen. Zaaien Neem een kistje en zet dit vol met closetrolletjes. Je vult de rolletjes voor tweederde met vochtige zaaigrond. Zaai twee gekiemde zaden per rolletje en dek ze af met een laagje grond,
26
Gardeners’ World
niet dikker dan het zaadje zelf. Besproei de grond met een broes of plantenspuit. Zet het kistje weg bij ongeveer 18 tot 20 graden. Houd de grond goed nat! Wanneer: half februari. Afharden Als de zaailingen groter worden (10-15 centimeter), mogen ze buiten afharden. Steek een stevig stokje als steun in het rolletje en bind het naambordje met opschrift en het plantje daar voorzichtig aan vast. Zet de bak buiten. Lathyrus kan 2 tot 3 graden vorst verdragen, maar liever niet meteen de eerste nacht dat ze buiten staan. Hetzelfde geldt voor de zon, die vooral begin april erg fel kan zijn. Wanneer: vanaf half maart.
15% korting Lezers van Gardeners’ World krijgen bij de Bijenstichting met de kortingscode GW2021 15% korting op alle hang- en kweek- en minituintjes met bij-vriendelijke planten.
Seizoen
Zaai-instructies voor je GRATIS zaden: Zorg dat 1 m2 grond kaal is, vrij van kruiden en grassen. Meng het zaad met wat zand om het makkelijker te verspreiden. Zaai de zaden in de periode maart-april of augustusseptember. Houd de bodem in het begin vochtig. Verwijder na het kiemen eventueel ontwikkelende grassen.
TEKST: SYLVIA VAN DEN TOP EN JAAP MOLENAAR FOTO’S: BIJENSTICHTING EN HENK WALLAYS
De lathyrusbij
Bijenportret
Heb je de bij op de cover al gezien? Het is een lathyrusbij. Om deze in jouw tuin te verwelkomen, zaai je, je raadt het al, lathyrus. Op de pagina hiernaast lees je hoe je dat doet. De lathyrusbij is een solitair levende bij uit het geslacht van de metselbijen. Het achterlijf van deze bij heeft brede, heldere doorlopende haarbanden. Het vrouwtje heeft een geelbruine buikschuier met lange, dichte buikbeharing waartussen zij stuifmeel transporteert. Ook heeft zij een kaak met twee tanden. Het mannetje is relatief groot (10-13 mm) en heeft lange, witte haren aan de voorpoten. Het vrouwtje is 12-14 millimeter. In het voorjaar vindt de paring plaats, hierna begint het vrouwtje aan de nestbouw – in bestaande ondergrondse- en bovengrondse holten, verlaten nesten, holle steengaten of in bamboestokken, bij voorkeur met een diameter van 6 mm. Het vrouwtje maakt cellen van leem en hars. Door speeksel toe te voegen aan zand, leem of gruis dat zij bijeenschraapt, ontstaat een bolletje dat zij als bouwmateriaal gebruikt. Een cel is 15 mm lang en wordt aan de binnenkant met hars bedekt. De eitjes worden in een smalle gang achter elkaar gelegd. De bij uit het laatst gelegde eitje vliegt straks als eerste het nest uit. De lathyrusbij is vooral te vinden in het zuidelijke deel van het land (Zuid- en Midden-Limburg), Zeeland en het oostelijk rivierengebied. En in tuinen waar siererwt als sierplant is te vinden, want daar zijn ze dol op. Deze bij bezoekt maar een beperkt aantal planten, het liefst vlinderbloemigen zoals natuurlijk de lathyrus, boslathyrus en de gewone rolklaver.
Tuintip
Zaai nú bloemen voor bijen
Dit is een goede maand om te zaaien. Naast inheemse soorten kun je honingbijen, hommels en wilde bijen ook prima helpen met het zaaien van gemengde soorten. Denk hierbij aan: mosterd, Phacelia, korenbloem, boekweit, kaasjeskruid en goudsbloem. Dit zijn makkelijk kiemende soorten. Bewaar wat zaaigoed voor eind mei. Zo krijg je sprei-
ding in bloei en is er voor bijen langere tijd voedsel beschikbaar. Abonnees van Gardeners’ World hebben bij deze uitgave inheemse zaadjes ontvangen die perfect zijn voor bijen. Geen abonnee? Kijk voor de speciale zadenmengsels voor bijen en vlinders in de webshop van de Bijenstichting.
mei 2021
27
NIEUWE REEKS
Masterclass bloempotten
De magie van kleur
Wil je eens bijzondere combinaties in je bloempotten creëren? In deze reeks laat Nick Bailey zien hoe je dat aanpakt. Potten zijn vaak de blikvangers in onze tuinen, met hun uitbundige combinaties en opvallende schakeringen. In dit eerste deel van mijn driedelige serie over bloempotten kijk ik dus vooral naar kleur en welke effecten je kunt bereiken door de juiste kleuren en tinten te mixen en matchen. Ik geef een paar vuistregels waarmee je moeiteloos geslaagde combinaties kunt maken. Je begint bij het kleurenwiel. Dit simpele hulpmiddel (rechtsboven) helpt je om voor je potten kleurenpaletten te creëren die gegarandeerd werken. Tip: zoek op internet een kleurenwiel dat je kunt printen – kies er een met meerdere cirkels van lichtere en donkerder versies van de hoofdkleuren. Wanneer je planten kiest waarvan de kleuren in dezelfde taartpunt van het wiel liggen, krijg je
een palet van monochrome schakeringen. Met andere woorden, lichtere en donkerder varianten van dezelfde kleur – eenvoudig en elegant. Je kunt ook kiezen voor drie taartpunten die naast elkaar liggen. Zo ontstaat een harmonieus palet van tinten die goed samengaan, maar dynamischer is dan enkel een monochroom kleurenschema. Zoek je iets opwindenders, probeer dan eens kleuren te combineren die op het wiel tegenover elkaar staan, zoals geel en paars of rood en groen. Deze kleurencombinaties creëren een zogeheten simultaan contrast, wat wil zeggen dat de kleuren stralender en meer verzadigd lijken als ze naast hun tegenpool worden gezet. Er zijn nog andere manieren en op de volgende pagina’s laat ik je vier van mijn favorieten zien.
Simultaan contrast Waarom het werkt: Deze pot
Vuistregels
■ Laat de kleur van de pot terugkomen in de bloemen van een van de hoofdplanten. Zo creëer je meer samenhang. ■ Zorg voor de juiste verhoudingen: hoge planten moeten
50
Gardeners’ World
minstens half zo hoog zijn als de pot. De randen verzacht je met veel hangplanten. ■ Kies voor langdurige kleur met betrouwbare doorbloeiers zoals petunia’s en bacopa’s.
Nick gebruikte
1 Oxalis triangularis 2 Petunia surfinia ‘Hot Pink’ 3 Astrantia ‘Roma’ 4 Pot: Elho Green Basics Top Planter, 23 cm, € 5,79, elho.com
ALLE FOTO’S: SARAH CUTTLE
en de planten erin zijn onmiskenbaar spectaculair. De opvallende uitstraling is een voorbeeld van simultaan contrast. Het felroze zou op zichzelf al opvallen, maar door de frisgroene bladeren gebeurt er iets magisch – beide kleuren lijken warmer en levendiger. Je kunt ook een mix van blauw en oranje proberen, of geel en paars.
Groene school
Combineer twee tegenovergestelde kleuren op het kleurenwiel voor een opvallende maar elegante pot.
➌
➋ ➊ ➍
mei 2021
51
3
leuke projecten voor kinderen
Tuinieren met kinderen kan een feest zijn. We brengen zoveel tijd binnen door dat elke activiteit buitenshuis iedereen goed zal doen. In deze drie projecten leren kinderen hoe ze aardbeien en waterkers kweken, en ontwikkelen ze hun creativiteit. Elke activiteit is bedoeld voor kinderen in de lagere-schoolleeftijd (misschien hebben ze bij het knippen hulp nodig).
n i u t e n i Kle
N E R U T N AVO FOTO’S: TORIE CHUG; GETTY/MSK.NINA; JASON INGRAM; SARAH CUTTLE
Dit heb je nodig
90
� Papier � Schaar � Touw � Plastic fles met brede opening � Aardbeiplantje � Grond � Water
Gardeners’ World
‘Hangfles’ met aardbeien Bosaardbeien, zo van de plant zijn een heerlijke lekkernij. En ze zijn makkelijk thuis te kweken – meer dan een plekje op de vensterbank of het balkon heb je niet nodig. Met een gerecyclede ‘hangfles’ maak je optimaal gebruik van je ruimte. Daarnaast zijn ze leuk om te
maken, helemaal omdat je ze kunt beschilderen. Dit project is ideaal voor basisschoolleerlingen, maar de kleinsten hebben misschien hulp nodig bij het uit knippen van de bodem van de plastic fles en het maken van de gaatjes voor het touw.
Inspiratie
1
Stap 1 Teken een streep over de onderkant van een fles. Maak een gaatje op die streep, zodat de schaar er makkelijk in kan en knip de onderkant van de fles weg.
Stap 2
2
Maak vier gaatjes in de onderkant van de fles en doe door elk een stukje touw. Maak de touwtjes aan de bovenkant aan elkaar vast zodat je de fles kunt ophangen.
Stap 3
3
Haal de plant uit zijn pot en wikkel hem in een papiertje ter bescherming van de bladeren. Maak hem zo klein, dat hij door de opening past.
Stap 4
Duw de plant door de opening aan de onderkant. Gebruik het papier om hem naar boven te trekken. Haal het papier weg, voeg zo nodig aarde toe en geef flink wat water.
4
Windgong Met een beetje ouderlijke hulp kunnen kinderen een windgong maken voor wat extra geluid in je tuin. Stimuleer hun creativiteit door ze te laten kiezen uit hun favoriete kralen, houten vormen en steentjes (zelfs schelpen en grote bonen). Hang de gong in een boom zodat de kinderen tijdens het spelen het kalmerende geluid van klingelende steentjes en kralen in de wind kunnen horen.
1 Stap 1 Houd de pot op zijn kop en haal een koord door het gat. Houd het koord met een kraal op zijn plek en bind er een houten vorm aan die onder de windgong komt te hangen.
Dit heb je nodig
� 9 × gekleurd koord of lint � Terracotta plantenpot � Kralen, steentjes, schelpen � Beschilderde houten vorm � Schaar � Deksel van yoghurtpot met ongeveer dezelfde doorsnee als de pot
2
Stap 2 Maak vier gaatjes langs de rand van de yoghurtpotdeksel, vier rond het midden en één in het midden. Bind steentjes en kraaltjes aan vier koordjes en hang die in de binnenste vier gaatjes van de deksel. Stap 3 Rijg het koord dat door de pot loopt door het middelste gat van de deksel en hang de deksel boven de pot door de laatste vier koordjes in de buitenste gaatjes in de deksel vast te maken (foto boven).
3 mei 2021
91