Gardeners' World 6 | 2021

Zo ga je om met droogte, hitte en stortbuien juni 2021

JUNI 2021

GROENE SCHOOL

Monty's favoriete planten voor in de schaduw

AAN DE SLAG

Maak je eigen plantenvoeding INSPIRATIE

De mooiste potplanten voor weinig onderhoud

LICHT IN DE TUIN

€5,99

Geniet van de midzomernacht Met deze planten houd je slakken en luizen uit je moestuin Makkelijke kamerplanten: varens • Tips van de biologische kweker

AP

MAAK JE TUIN KLIMAATPROOF

Maak je tuin klimaat proof

Tuinieren met kinderen

INHOUD juni 2021 SEIZOEN 10 15

16

18

20

22

24

Wij zijn gek op juni Om zijn borders vol zonnige zomerkleuren.

The Full Monty Onze inheemse wilde bloemen groeien niet in de natuur maar in tuinen. En dat is tragisch.

Topkeuze Met een akelei (Aquilegia) in je tuin is er altijd wat te beleven.

Red de bij Iedere maand geeft de Bijenstichting tips om je tuin nog natuurvriendelijker te maken.

Wildleven Het gefladder van de grote beer (Arctia caja) levert een prachtig gezicht op.

Maak een vijver in een bak Van een oude stenen wastafel maak je de perfecte vijver voor veel diersoorten.

Kweken en eten Genieten van de heerlijke smaak van zomererwten en bonen.

GROENE SCHOOL 30

36

42

48

52

58

61

Planten voor shaduwplekken Monty zet planten die in de schaduw goed gedijen in de schijnwerpers.

Geniet van een late voorstelling Alan vervolgt zijn pleidooi voor laat gezaaide groente.

Je tuin klimaatproof Vang regenwater op, maak je eigen compost en spit niet maar mulch.

Maak zelf natuurlijke plantenvoeding Geef je bloemen en groenten een gratis oppepper.

Als de zon ondergaat ...

Zo transformeer je met eenvoudige buitenverlichting je tuin.

Jouw snoeimaand Verwijder dood hout en breng je planten in vorm.

Vraag & antwoord Antwoord op de meest gestelde tuinvragen.

42

Maak je tuin klimaatproof

INSPIRATIE 70

75 76 80

85 88

4

Zomer in een pot Carol creëert onderhoudsarme, kleurrijke composities in potten.

Inheemse helden Duifkruid stelt zichzelf voor.

Alles draait om dimensies Kies potten in juiste kleuren en formaten.

Echte tuinen Onderhoudsvrije tuin op zandgrond en in de zilte zeewind.

Alles over kamerplanten Maak je huis groener met deze gids.

Werk samen met de natuur Tips van de biologische kweker.

Gardeners’ World

22

Een vijver in een bak

30

Planten voor schaduwplekken

Op de cover 30 38 42 44 48 52 76 85 88 92

Monty’s favoriete planten voor schaduw Hou slakken en luizen uit je moestuin Maak je tuin klimaatproof Zo ga je om met droogte, hitte en stortbuien Maak je eigen plantenvoeding Geniet van de midzomernacht De mooiste potplanten voor weinig onderhoud Makkelijke kamerplanten: varens Tips van de biologische kweker Tuinieren met kinderen

92

Duurzaam tuinieren met kinderen Leuke klusjes voor de jongste tuiniers.

AAN DE SLAG 99

102 103 FOTO: SAR AH CUT TLE

105 106 108 109 110

Monty’s maand Monty kopt rozen, schoffelt de moestuin en doet de ‘Chelsea Chop’.

Verzorg de vijver Vijf favoriete planten en slimme klusjes.

Bloemen in juni Knip dode bloemen weg.

In de kas Zaai winterviolen in potten.

Groente & fruit Sperziebonen zaaien en bramen leiden.

Alans tuintaak van de maand Alan stekt hortensia’s.

De basis Planten bemesten.

Algemene tuintaken Maak je eigen compost en snoei bloeiende heesters.

EN OOK 6

35

112

76

113

De juiste plant in de juiste pot

Het prikbord Tips & tricks, agenda en de laatste tuintrends.

Puzzel Vul hem in en maak kans op de Complete gids voor rozen.

Colofon Hier vind je al onze contactgegevens.

Groeigids voor juni Begin nu met het kweken van bindsla, meloenen en spinazie.

85

Bostonvaren

88

Tuinier met de natuur

109

Planten bemesten juni 2021

5

Lichtpuntjes FOTO’S: JASON INGRAM

Worstel je met schaduwplekken? Wanhoop niet, want Monty laat zijn licht schijnen over de vele mooie planten die in de schaduw juist goed gedijen.

30

Gardeners’ World

Groene school

Als een plant twee of drie uur zonlicht per dag krijgt, verdraagt hij meer schaduw dan je zou verwachten.

juni 2021

31

E

In mei staan de schaduwrijke boomgaardbedden vol bloeiende indianenbloemen, vergeet-me-nietjes en tulpen.

De appelbomen vormen een schaduwrijke maar natuurlijke steunstructuur voor klimmende rozen.

32

Gardeners’ World

en aantal jaren geleden hebben we de boomgaard gerooid. Niet de hele boomgaard, dat begrijp je, maar wel een groot deel. Zoals altijd begon het met een simpel idee: we wilden een groot perk onder de appelbomen maken, met veel struiken en vooral botanische rozen. Dit idee kwam voort uit de al langer bestaande wens om tussen de appelbomen in de boomgaard gesnoeide buxushagen en rozen te planten. Ik had een foto gezien van een tuin in Normandië, met weelderige struiken boordevol rozen onder de dikke takken van volwassen appelbomen.

Prachtig. Maar vanwege meeldauw is buxus te riskant en trouwens, onze boomgaard is te klein en de appelbomen staan te dicht bij elkaar om dit idee te verwezenlijken. Hoe dan ook, zo werkt het in deze tuin: een idee leidt tot niets, maar laat iets anders ontkiemen.

Dus onze boomgaardbedden, zoals we ze al snel noemden, veranderden in het jaar daarna van vorm en afmeting. Ze begonnen als een groot vierkant, maar verdreven daarna de oude composthoop van zijn plek en omsingelden Toms Schuurtje. En voordat we er erg in hadden, namen ze een paar lange zijborders in beslag die helemaal tot de tuingrens doorliepen. Wat werd geboren als een ambitieuze struikborder, groeide uit tot een complete tuin die niet veel kleiner is dan de Jewel Garden.

Maar in tegenstelling tot in de Jewel Garden hadden we hier te maken met de schaduw van de appelbomen, hun boomwortels in de grond en het feit dat die veel vocht opzuigen.

Hiertegenover staat de zeer zware grond, die dankzij vijf jaar mulchen wel iets luchtiger is geworden, maar nog steeds uit klei bestaat.

Tijdens de overstromingen van de vorige winter hebben de laatste zes meter van de twee lange borders langdurig onder water gestaan.

Ik begon met het bestellen en planten van de rozen. De meeste waren botanische rozen, zoals Rosa californica ‘Plena’, R. majalis, R. ‘Dupontii’, R. corymbifera en R. × alba. Deze zijn sterk, hebben veel aanpassingsvermogen en kunnen tegen lichte schaduw. Ik bestelde ook ramblerrozen die de appelbomen in moesten groeien, waaronder R. ‘Ethel’, ‘Aimée Vibert’, R. multiflora ‘Carnea’, R. ‘Climbing Cécile Brünner’ en nog een tiental andere soorten. Een waarschuwing wat betreft ramblerrozen in bomen: weet waar je aan begint.

Die van ons zijn fantastisch en ik heb er absoluut geen spijt van, maar nu, vijf jaar later, zijn de meeste groter dan de bomen waarin ze groeien, dus moeten ze elk jaar behoorlijk worden teruggesnoeid om de bomen te beschermen. En appels plukken is een stekelige aangelegenheid geworden.

Vervolgens kozen we een kleurenthema. Zo gaan we in alle delen van de tuin te werk: we kiezen een kleurenpalet en selecteren dan de planten die daarin passen. Dat doen we liever dan beginnen met bepaalde planten waaraan we de kleuren van de omringende planten moeten aanpassen. Misschien komt het door-

Groene school

Monty beplantte de donkere hoekjes in de boomgaardbedden met schaduwminnaars, zoals deze niervaren (Dryopteris).

We zijn designers en beschouwen de details van afzonderlijke planten als kleine delen van een groter geheel. dat Sarah en ik eigenlijk designers zijn en niet zozeer plantenmensen. We zien de details van afzonderlijke planten als kleine delen van een groter geheel, in plaats van dat we een geheel opbouwen uit een verzameling van afzonderlijke planten. Beide methoden werken, en de ene is niet beter dan de andere.

Hoe dan ook, we wilden roze, pruimkleurige, blauwe en koperen tinten, met af en toe een sprankje wit waarin de kleur van de appelbloesem terugkomt.

FOTO DAHLIA: MARSHA ARNOLD

Ken je schaduw Schaduw bestaat in vele soorten, intensiteiten en vormen. Verandert de schaduw in de loop van de dag of met de seizoenen? Is de grond droog of nat? Hoe diep is de schaduw op de donkerste en lichtste momenten? Is er voor in de border net zoveel schaduw als achterin? In het geval van lange borders aan weerszijden van een pad, zoals in onze boomgaard: krijgen de twee zijden evenveel schaduw? Hoe varieert de schaduw over de gehele lengte?

Als je de antwoorden op deze vragen hebt, kun je beplanten op basis van meer kennis en inzicht. Veel voorjaarsbloeiende vaste planten en bollen willen bijvoorbeeld zoveel mogelijk zon, maar omdat ze bloeien voordat de bomen vol in blad staan, zijn ze uitgebloeid tegen de

De oogverblindende Dahlia ‘Rothesay Reveller’ zorgt langdurig voor kleur, zelfs in de schaduw.

juni 2021

33

Het klimaat verandert H

et is niet vreemd dat mensen in het hele land, op zoek naar een glimpje normaliteit en hoop voor de toekomst, in de lockdownperiode aan het tuinieren zijn geslagen.

Maar de huidige crisis is niet de enige wereldwijde uitdaging waar we voor staan.

Het Klimaatplan (april 2020), dat is gebaseerd op het nationale Klimaatakkoord (juni 2019), beschrijft in grote lijnen het klimaatbeleid van het Nederlandse kabinet voor de komende tien jaar. Heel belangrijk, want klimaatverandering is de grootste bedreiging voor de mensheid en het leven op onze planeet.

Nederland heeft zich met het Klimaatakkoord tot doel gesteld dat de nationale uitstoot van broeikasgassen in 2030

42

Gardeners’ World

49% minder is dan in 1990. Bovendien pleit het kabinet voor een Europese broeikasgasreductie van 55% in 2030.

Dit soort plannen en akkoorden zijn wat uit zicht geraakt in het licht van het dagelijkse nieuws en de gezondheidsadviezen rond Covid-19, maar tegelijkertijd hebben juist de lockdowns en maatregelen duidelijke gevolgen die verband houden met het klimaat.

Het meest opvallende resultaat is de enorme verlaging van uitstoot van fijnstof en broeikasgas door verkeer en fabrieken, omdat reizen aan banden is gelegd en onze levensstijl is beperkt. Ook in China was tijdens de lockdown de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) met 25% gedaald,

hoewel die weer snel opliep toen het normale leven daar terugkeerde.

In deze periode worden veel gegevens verzameld en geanalyseerd, en die zullen ongetwijfeld meer onthullen over de schaal van de maatregelen die nodig zijn om de klimaat verandering in te perken. Ze zullen ook inzicht geven in hoe wij onze gewoonten en dagelijks leven moeten aanpassen.

Zelfs als we alle uitstoot morgen zouden stoppen, dan blijft de temperatuur van de aarde nog lang stijgen door de broeikasgassen die zich in de atmosfeer hebben opgehoopt. En als gevolg van die uitstoot in het verleden, hebben we al veranderingen in het klimaat en weerpatronen over de hele wereld gezien, ook in Nederland en België.

FOTO: GETTY/SOMNUK KROBKUM

Door de coronacrisis hebben velen van ons het plezier, de voldoening en de voordelen van tuinieren herontdekt. Bovendien werden zo nog meer mensen met de wetenschap geconfronteerd dat er ook een langetermijncrisis aan de gang is: die van klimaatverandering. Maar er zijn simpele stappen die we als tuiniers allemaal kunnen zetten en die een groot verschil maken.

Groene school

De opwarming van de aarde betekent ook dat de dynamiek in het klimaatsysteem groeit, wat leidt tot extreme verschijnselen, zoals droogte, overstromingen en stormen.

Volgens metingen van de KNMI waren de tien warmste jaren sinds 1901, allemaal na 2000.

Weerwaarschuwing Maar de stijging van de temperatuur van de atmosfeer is niet het enige probleem. De opwarming van de aarde betekent ook dat de dynamiek in het klimaatsysteem groeit en weerpatronen veranderen. Dit leidt tot extreme verschijnselen, zoals droogte, overstromingen en stormen (zie kader op pagina 45).

In Nederland waren de laatste tien jaar (2011-2020) gemiddeld 1,1°C warmer dan de jaren in de periode 1981-2010. Dit lijkt misschien niet veel, maar tuiniers en kwekers hebben gemerkt dat het genoeg is om het groeiseizoen te verlengen, de eerste nachtvorst uit te stellen en de planten in het voorjaar eerder te laten bloeien.

Wat betreft de veranderingen die ons te wachten staan, variëren de voorspellingen

enorm, afhankelijk van of we in staat zijn om de uitstoot van broeikasgassen te beteugelen. Maar klimaatscenario’s van de KNMI uit 2014 verwachten dat het dertigjarig gemiddelde in Nederland in 2050 wel 2,3°C hoger kan zijn dan voor de periode 1981-2010.

En tegen het einde van de eeuw kan dit zelfs oplopen tot 3,7°C. Bovendien zal er ‘s winters meer regen vallen en ‘s zomers minder. De voorspellingen suggereren ook dat 25% van de regenbuien intenser en langduriger zullen zijn. Tegelijkertijd worden perioden met vorst en sneeuw zeldzamer, hoewel ze niet volledig kunnen worden uitgesloten.

Het is niet moeilijk je voor te stellen wat dit soort veranderingen betekenen voor tuiniers en hun teeltaspiraties, of het nu om een plantenbak, balkon, stadsterras of uitgestrekte landerij gaat. De veranderingen lijken weliswaar geleidelijk te verlopen, maar de noodzaak om onze uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk te verminderen en ons voor te

bereiden op de komende klimaatverandering is nog nooit zo dringend geweest.

Wat kunnen wij doen?

In ons magazine en online– zoals op onze website, bij Operatie Steenbreek en Ons Water – staan allerlei nuttige tips om je tuin groener te maken, wat belangrijk is om opwarming te beperken en biodiversiteit te stimuleren. Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie (klimaatadaptatie.nl) vind je, naast artikelen over klimaatverandering in Nederland, ook informatie over de rol van groen in klimaatadaptatie.

Daarnaast kunnen we onze kennis van planten en grondsoorten vergroten, ons verdiepen in microklimaten en de omstandigheden in ons woongebied, en onze tuiniervaardigheden ontwikkelen. Alles om de uitdagingen die ons te wachten staan het hoofd te bieden, maar eigenlijk niets nieuws onder de zon.

Want zijn we als tuiniers niet voortdurend bezig met observeren en aanpassen?

juni 2021

43

Onze hoofdredacteur Anne doet niets liever dan kinderen les geven over tuinieren. Met een meute enthousiastelingen achter haar aan leert ze hen zaaien, beestjes herkennen, legt ze het nut uit van tuinieren met de natuur, en legt ze de basis voor het kweken van eten.

92

Gardeners’ World

Door corona is het onmogelijk geworden

leuke projecten om samen met (groot-)

om met haar klasjes de tuin in te trekken.

ouders te doen. Kinderen kunnen zelf

Dit mist ze zo erg dat ze een boek heeft

aan de slag en aan het lezen vanaf 8+ tot

geschreven: Duurzaam tuinieren voor

99 jaar. Op jongere leeftijd is het door de

kinderen. Hierin legt ze op een vrolijke,

heldere illustraties en vrolijke foto’s ook

humorvolle en laagdrempelige manier

heel geschikt om samen te doen. Als

alles uit wat een kind nodig heeft om zelf

Gardeners’ World-lezer krijg je hier een

te kunnen tuinieren, afgewisseld met

exclusieve preview.

Inspiratie

SL AKKENETERS

Er zijn naast bijen nog vee l meer nuttige dieren en insecten in de tuin. Een voorbeeld daarvan zijn slakkeneters.

Slakken houden wel van een hapje planten. Dat kan welee ns vervelend zijn als je net mooie jon ge plantjes in de grond hebt gezet. Er worden daarom allerlei soorten slakkenkorrels verkocht. Als slakken die eten, gaan ze dood. het is geen goe d idee om die korrels te gebruiken, wa nt egels en

Maak je eigen egelhuis

vogels pakken die dod e slakken op om te voeren aan hun jongen. Dat is heel slecht voor de jon gen omdat de slakken vol zitten met de giftige slakkenkorrels. het is vee l slimmer om slakkeneters te lokken naa r je tuin, zoals hieronder. Als dat toc h niet goed genoeg werkt, of het duu rt even voor er slakkeneters in jouw tuin komen wonen, dan vind je op blz . 135-137 een aantal tips die wel veilig zijn voor andere dieren.

je

Egels Egels zijn fantastische tuinbewoners.

Ze vinden namelijk niks lekkerder dan in de nacht slakken ete n. Dat scheelt heel wat geknabbel aan jouw planten! overdag verschuilen ze zich en slapen ze. Misschien zie je nog wel ergens een egeldrolletje op het gras lig-

41