Alles over Geschiedenis - Reis om de wereld deel 3

REIS OM

DE WERELD IN 25 V ERH A LEN BELEEF BELANGRIJKE GEBEURTENISSEN OP HISTORISCHE PLAATSEN

De ondergang van de Azteken Het leven van de gebroeders Grimm De droom van Martin Luther King

Wat dreef Japan tot hun kamikaze-acties?

De Koude Oorlog tussen China en Rusland Was Leonardo da Vinci echt zo briljant?

AP

www.allesovergeschiedenis.com

€ 9,99

3

Speciale uitgave

REIS OM DE WERELD IN 25 VERHALEN DEEL 3

D

L EE

46

INHOUD

EUROPA

78 Mexico

22 Engeland

90 Verenigde Staten

De mythe rond Robin Hood.

28 Duitsland

De wilde jaren van de Weimarrepubliek.

38 Nederland

De Gouden Eeuw.

40 Duitsland

De gebroeders Grimm.

46 Italië

Was Leonardo echt zo briljant?

N- & Z-AMERIKA 70 Galapagoseilanden De reis van de Beagle.

76 Argentinië

De Revolución Libertadora van 1955.

De ondergang van de Azteken.

112

De droom van Martin Luther King.

AFRIKA & AZIË 112 Rusland & China De ‘andere’ Koude Oorlog.

118 Japan

De kamikazepiloten uit de Tweede Wereldoorlog.

126 Indonesië

De uitbarsting van de Krakatauvulkaan.

BONUSCONT(IN)ENT 132 De ruimte

Op reis naar nieuwe sterren en planeten.

78 4

40

126

70

90 THEMA’S

6 Karel de Grote 55 Halloween 97 Religie

118 5

s er ig z ei r jd ti r o o v s id lg a iv v Sur DE GOUDEN EEUW

W

elke andere plek zou men ter wereld kunnen kiezen, waar alle gemakken des levens en alle bijzonderheden die men kan wensen zo gemakkelijk te vinden zijn als hier? Welk ander land, waar men een zo volledige vrijheid genieten kan [...]?” Dit schreef de beroemde Franse filosoof René Descartes in 1631 over de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tijdens de zeventiende eeuw kenden de Nederlanders een ongekende voorspoed in handel en kunst.

Een deel van de verklaring voor deze Gouden Eeuw kan worden gevonden in het feit dat vrijwel elk ander Europese land in deze periode verwikkeld was in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648).

Maar de Republiek had al in 1609 een wapenstilstand met Spanje getekend en begon zich te ontwikkelen tot een onafhankelijke staat.

Er kwam een handelsvloot en gebieAMSTERDAM den in Amerika, Azië en Afrika werden DEN HAAG gekoloniseerd. Na de Dertigjarige Oorlog werd het kleine landje aan de Noordzee vrij snel door andere mogendheden ingehaald en FIG.01 kwam de groei tot stilstand.

Maar inmiddels was het land zo rijk geworden, dat het nog lang hierna een rol van betekenis bleef spelen.

VERBLIJFPLA ATS Den Haag was weliswaar het politieke centrum, de ‘place to be’ was Amsterdam, dat het meest profiteerde van de welvaart. De stad ontwikkelde zich tot belangrijke havenplaats waarvandaan menig lucratieve handelsreis van de Verenigde Oostindische Compagnie vertrok. Scheepsbouw en de textielindustrie floreerden en in 1609 werd hier ‘s werelds eerste beurs opgericht. Deze voorspoed trok veel immigranten aan en mensen die hun eigen land ontvluchtten vanwege oorlog of religieuze vervolging, zoals hugenoten, joden en Vlamingen. Tussen 1600 en 1630 steeg het aantal inwoners van 60.000 naar 135.000. Uit deze tijd stammen de vele grachten die werden aangelegd ter verdediging en transport.

38

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, 1609-1713

Do’s & don’ts Belijd je geloof

De Gouden Eeuw is een periode van godsdienstvrijheid, waarin de Republiek een veilige haven vormt voor joden en wederdopers. De calvinisten maken echter nog steeds de dienst uit en openbaar katholicisme is verboden.

Bouw een molen

De voor Nederland kenmerkende windmolen wordt in de 17e eeuw populair en er worden er meer dan 10.000 gebouwd. Ze staan zelfs bovenop de Amsterdamse stadsmuren.

Eet haring

Ook al keren de schepen terug met de meest exotische spullen uit de koloniën, het grote geld wordt verdiend met haring uit de Noordzee.

De vis is het symbool van nationale trots.

Investeer in tulpenbollen

Vanaf 1633 zorgt de ‘tulpenmanie’ voor enorme prijzen van deze bloembollen. Ze kosten bedragen waar je ook een zeer modaal huis van kan kopen. In 1637 stort de markt in.

Irriteer de stadswacht

FIG.02

De stad wordt beschermd door een vrijwillige stadswacht. Zij doen ook dienst als politie en brandweer. Ze zijn ingedeeld naar stadsdelen en zijn gewapend met de boog, kruisboog of het pistool.

Kleed je overdadig

Ofschoon er veel geld wordt verdiend – en uitgegeven – door de kooplieden, kleedt men zich niet overdadig. Uit religieuze overwegingen draagt de bevolking zwarte kleding. De mannen dragen daarbij een brede hoed en de vrouwen een muts.

Survivalgids voor tijdreizigers DE GOUDEN EEUW NUTTIGE VRIENDSCHAPPEN

Frans Hals Rembrandt mag dan de bekendste kunstenaar van de Gouden Eeuw zijn, maar we breken graag een lans voor de schilder Frans Hals. Hij was van een generatie voor Rembrandt en met zijn losse, levendige stijl inspireerde hij veel jonge kunstenaars. Als kind van gevluchte Vlamingen kon hij met een frisse blik naar de Noordelijke Nederlanden kijken. Ook had hij als lid van de schutterij deelgenomen aan de strijd voor onafhankelijkheid.

FIG.03

Extra tip:

Als je Frans Hals wilt ontmoeten, zul je hem zelf moeten bezoeken.

Afgezien van een kort uitstapje naar Ant werpen woonde en werk te hij zijn hele leven in Haarlem.

WIE TE VERMIJDEN

Johan de Witt Met de titel van Raadspensionaris was Johan de Witt twintig jaar lang de facto de premier van het land. Met hem aan het roer werd de Republiek een commerciële grootmacht.

Helaas liep het niet goed met hem en zijn volgelingen af. In het rampjaar 1672 werd het land aangevallen FIG.04 door zowel Engelse als Franse en Duitse troepen. Het volk gaf de schuld aan Johan en zijn broer Cornelis. Ze werden gepakt, gelyncht en geheel ontkleed opgehangen aan een wipgalg. Hun ingewanden werden verwijderd en volgens de geruchten deels door omstanders opgegeten en aan de honden gevoerd.

HANDIGE VA ARDIGHEDEN Scheepsbouw

In het midden van de 17e eeuw hebben de Nederlanders meer handelsschepen dan Engeland en Frankrijk bij elkaar. Als je wilt meeprofiteren van de welvaart, zorg dan dat je bedreven bent in het bouwen van een fluitschip. Dat is een lang, smal schip dat kooplieden gebruiken om grote hoeveelheden vracht te vervoeren.

FIG.06

FIG.05 Bankieren

Aan het einde van de 17e eeuw geven rijke kooplieden de voorkeur aan het handelen in aandelen in plaats van in goederen. Als je goed bent met cijfers, overweeg dan een carrière in de financiële dienstverlening, zoals verzekeringen en handel in valuta en aandelen.

Suikerwerken

FIG.07

Dankzij de import van suiker uit de koloniën heeft Amsterdam de meeste suikerraffinaderijen van Europa. Leer suiker spinnen en maak populaire zoete traktaties zoals borstplaat, marsepein en koekjes.

39

DE REIS VAN DE BEAGLE

Hoe de evolutietheorie tot stand kwam

70

H

et is lastig om ons beeld van Charles Darwin als stille denker, zich verbergend voor de controverse die hij veroorzaakte, te verenigen met de jonge avonturier die hij werd tijdens de reis van de HMS Beagle door de wateren rond ZuidAmerika. Dat imago is nog veel meer in strijd met de staat waarin Darwin verkeerde toen het schip nog maar een paar dagen uit de haven vertrokken was. Hij was aan bed gekluisterd door een enorme aanval van zeeziekte terwijl het schip op de onrustige wateren van de Golf van Biskaje heen en weer slingerde. Het verging hem zo slecht dat de rest van de bemanning (en Darwin zelf ook) dacht dat hij het schip bij de eerstvolgende mogelijkheid zou verlaten.

Maar de naturalist wist toch al snel zeebenen te krijgen en dat is maar goed ook. De ontdekkingen die hij tijdens deze reis zou doen verpletterden de geijkte opvattingen van de wetenschappelijke elite. De reis zou de basis leggen voor de evolutietheorie en het idee van natuurlijke selectie. Deze theorie zou de manier waarop mensen de wereld bekeken voor altijd veranderen.

Dat Darwin op de Beagle aanwezig was en zo zijn carrière als naturalist kon beginnen, was te danken aan zijn vrienden en zijn eigen wil en behoefte om een eigen plaats in de wereld te zoeken. Gelukkig toeval hielp zeker ook een handje mee. De Beagle was niet gecharterd zodat Darwin zijn werk kon doen. In de jaren volgend op de Napoleontische Oorlogen wilde de Britse admiraliteit geen centimeter van de

“Hij was al snel de officiële naturalist van de bemanning, waardoor hij lijnrecht tegenover de scheepsarts Robert McCormick kwam te staan.”

CHARLES DARWIN Brits, 1809-1882 Na zijn vijfjarige reis als naturalist aan boord van HMS Beagle bedenkt Darwin zijn theorieën over de evolutie en de natuurlijke selectie. De ideeën veroorzaken schokgolven onder wetenschappers. De gedachte dat God geen rol speelde in het hele verhaal zorgde ervoor dat de gepensioneerde wetenschapper voor velen een held en voor anderen een schurk was.

Korte bio

Hoe Darwin de naturalist van de Beagle werd

In de jaren voor de reis met de Beagle zou de vader van Darwin hem een onwetende nietsnut hebben genoemd. Hij had een hoop geld in zijn zoon geïnvesteerd, maar diens wetenschappelijke interesse botste met zijn idee om een geestelijke te worden. Hij verliet uiteindelijk de universiteit van Edinburgh waar hij medicijnen studeerde om theologie in Cambridge te volgen.

Hoewel hij twijfelde over de invulling van zijn leven, had Charles een sterk moreel kompas waardoor hij een fijngevoelige waarnemer van de menselijke aard was. Zijn grootvader Josiah Wedgwood was een grote strijder voor de afschaffing van de slavernij en Charles Darwin geloofde heilig in dat familiewerk. Tijdens zijn reis op de Beagle schreef hij geregeld over de ontzetting die hij voelde bij de slechte behandeling van slaven in Zuid-Amerika.

Darwin kreeg de aanstelling op de Beagle aangeboden nadat twee andere mannen hadden geweigerd. Tijdens zijn studie aan Cambridge had hij een reputatie gekregen als een aardige en nieuwsgierige man. En de twee andere kandidaten besloten om de aanstelling aan Darwin door te spelen. Die stond op dat moment op een tweesprong in zijn leven. Hij zag de aangeboden reis dan ook als een kans om zichzelf te bewijzen en om te zoeken wat het leven van een naturalist te bieden had. Zijn methodes en deducties tijdens de reis waren grotendeels gebaseerd op het werk van anderen. Maar de langere perioden veldwerk gaven hem uiteindelijk het zelfvertrouwen om van zijn eigen kracht uit te gaan.

71

Kamikaze In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog vocht Japan tot het einde toe een verbitterde strijd, waarin het wanhopig vliegtuigen en hun piloten opofferde voor kamikaze-aanvallen.

H

ij was zeventien en klaar om te sterven. Aan niets zag je dat hij anders was dan de andere duidelijk vermoeid ogende piloten; ook zijn kameraden naast hem verschilden niet. Zijn jeugd of onervarenheid was eveneens niet bijzonder. Het moederland kon zo laat in de oorlog iedereen gebruiken en de betere piloten waren belast met complexere taken. Hij had alleen moed en een grote toewijding. Geen enkele prijs leek voor de overwinning te hoog.

Plechtig en voorzichtig deed hij om zijn slaap een witte hachimaki-band waarop twee simpele karakters stonden: kamikaze. Het was een simpele handeling, maar plotseling had hij daarmee een bijzondere status. Het grondpersoneel keek vanaf de zijkant van het vliegveld toe.

Hij nam een paar slokken sake die in zijn keel brandde en gaf de officier die hem de drank aanbood een hand. Zijn lijf gloeide terwijl de alcohol door zijn lichaam stroomde.

Nauwelijks had hij zijn vliegtraining afgerond of hij zou al boven Okinawa gaan vliegen om van zijn vliegtuig een brandende, lawaaierige bom te maken. Op volle snelheid zou hij door machinegeweervuur vliegen en zijn kist als een aluminium lans op een vijandelijk vliegdekschip laten neerstorten. Met wat geluk zouden er honderden slachtoffers vallen. De brandstof van het vliegtuig zou het dek van het schip in een grote vuurzee veranderen. Met enige mazzel

118

raakte hij de munitiedepots of de stilstaande vliegtuigen op de start- en landingsbaan – de vuurbal werd daarmee een nog grotere hel. Het was natuurlijk het beste als hij een vijandelijk schip direct kon laten zinken. Hij wist – ongeacht of hij wel of niet succes zou hebben – in elk geval dat zijn ouders trots op hem waren en dat hij de keizer zou eren. Dat realiseerde hij zich in de cockpit, wachtend op het moment dat hij mocht opstijgen. En hij lachte – hij deed zijn plicht.

De gruwelijke oorlogsmachine van het Japanse keizerrijk was na acht jaar bloedige expansiedrift aan het sputteren geslagen. Na de verrassingsaanval van 7 december 1941 op Pearl Harbor volgden snel achter elkaar enkele overwinningen. De VS werd verdreven van de Filipijnen. Ook de Britse kroonjuwelen Singapore en Hong Kong moesten worden opgegeven. Japan leek klaar om India, de meest waardevolle Britse kolonie, in te nemen en kwam opvallend dicht in de buurt van Australië, de ogenschijnlijk kwetsbare uitvalbasis voor de VS in de Stille Oceaan. Maar tijdens de Slag bij Midway (juni 1942) werden de Japanners

Kamikaze

119

SA-1 was de eerste missie van het Apolloproject van de NASA. De raket werd op 27 oktober 1961 gelanceerd vanaf Cape Canaveral.

T R A A V RUITE omie n o r t s a & ar ocht na t De z oek en en r r e t s e n i e u w a n e t en pl

De Newtontelescoop is voor zover bekend de eerste werkende spiegeltelescoop.

Wubbo Ockels was de eerste Nederlandse staatsburger die een ruimtereis maakte. In 1985 bracht hij zeven dagen door in het ruimtelaboratorium Spacelab D-1. Een andere geboren Nederlander, Lodewijk van den Berg, was hem weliswaar voorgegaan, maar die was inmiddels Amerikaan.

132

© Alamy, Corbis, ESA

Edward H. White was de eerste Amerikaanse ruimtewandelaar.

Hij was tevens uitgekozen voor de eerste Apollo-vlucht, maar tijdens een oefening vatte de capsule vlam. Hij en twee collega’s kwamen daarbij om.

Deze iconische foto van de aarde, gemaakt door de bemanning van de laatste Apollo-missie in 1972, is de laatste door mensen gemaakte foto van een volledige aarde. Alle foto’s hierna zijn door onbemande ruimtevaartuigen gemaakt.

In 1873 werd in de sterrenwacht USNO in Amerika de op dat moment grootste refractor geïnstalleerd.

Hij had een diameter van 66 cm.

21 juli 1969: Edwin ‘Buzz’ Aldrin, de tweede man op de maan, salueert voor de Amerikaanse vlag.

Medewerkers van NASA en het ruimtevaartcentrum vieren de succesvolle landing van de ‘Eagle’ op de maan.

André Kuipers was de tweede Nederlandse astronaut. Tijdens zijn tweede ruimtereis, in 2011, kondigde hij vanuit het ISS de eerste plaat van het radioprogramma Top 2000 aan.

De eerste foto van het oppervlak van een komeet werd gemaakt door de Philae-lander na diens succesvolle landing op 13 november 2014.

Verbijsterde gezichten, enige seconden na de explosie van het ruimteveer Challenger, op 28 januari 1986. Alle zeven astronauten, waaronder de eerste burger (lerares Christa McAuliffe), komen om het leven.

Amsterdam, gefotografeerd door Sentinel2B op 16 maart 2017. Met behulp van de Sentinelruimtetelescoop kan de Europese ruimtevaartorganisatie ESA onder meer de groei van steden in kaart brengen, bossen monitoren, vervuiling in meren opsporen en rampgebieden lokaliseren. © Alamy; Corbis

Galileo Galilei toont de werking van een telescoop.

Sounds Of Earth kun je een bijzondere elpee noemen. Deze gouden plaat met daarop geluids- en beeldimpressies van aarde, bevindt zich aan boord van beide Voyager-ruimtesondes die in 1977 werden gelanceerd.

133