Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
Maatregelen ter bevordering van de journalistieke kwaliteit in de Vlaamse pers. Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek vzw
(ZELLIK, 26 juli 2010) -‐-‐ Het Fonds Pascal Decroos gelooft dat een combinatie aan maatregelen de kwaliteit van de Vlaamse pers fel kan verbeteren. Op vraag van de Vlaamse minister van Media, mevrouw Ingrid Lieten -‐ naar aanleiding van een ontmoeting op 14 oktober 2009 -‐ formuleert het Fonds Pascal Decroos hierbij enkele voorstellen. Het Fonds Pascal Decroos heeft de afgelopen tien jaar waardevolle kennis en ervaring opgedaan en heeft een unieke plaats verworven binnen het Vlaamse medialandschap. Het Fonds Pascal Decroos is dan ook -‐ als onafhankelijke en neutrale speler ter bevordering van de kwaliteit -‐ goed geplaatst om in dit kwaliteitsdebat een rol van betekenis te spelen. Zo kende ze gedurende haar bestaan al heel wat navolging, niet in het minst in het zuiden van het land waar sinds vorig jaar een zusterorganisatie (Fonds pour le journalisme) is opgezet naar het voorbeeld van het Fonds Pascal Decroos. Ook het European Fund for Investigative Journalism of kortweg Journalismfund.eu, is volledige opgebouwd op de ervaring van het Fonds Pascal Decroos. Het Fonds Pascal Decroos heeft internationaal aanzien en bouwde een reputatie op dankzij het wobbing.eu project en de initiatieven die het nam in verband met de opstart van Journalismfund.eu. Het Fonds Pascal Decroos is ervan overtuigd dat enkel in samenspraak met de spelers op het terrein de kwaliteit van de pers kan worden verbeterd.
1
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
1. WERKBEURSSYSTEMEN
1.1. Project Werkbeurzen Het belangrijkste project van het Fonds Pascal Decroos is en blijft uiteraard het Project Werkbeurzen. Daar heeft het Fonds Pascal Decroos gedurende meer dan 10 jaar ervaring mee. Hierbij worden financiële middelen besteed op basis van voorstellen die achteraf geëvalueerd kunnen worden. Dit is een transparant, meetbaar en efficiënt systeem gebleken. De vraag naar steun voor het opzetten van onderzoeksjournalistieke en bijzondere journalistieke projecten groeit gestaag bij Vlaamse journalisten maar ook op redacties. Het budget voor het Project Werkbeurzen is op dit moment ontoereikend. Een verhoging van dit budget is dus aangewezen. Parallel met onze core business zouden nieuwe formules (naar analogie met het Project Werkbeurzen) kunnen worden uitgevoerd. Uiteraard getoetst aan en in samenwerking met het veld. Zo kan het Fonds Pascal Decroos instaan om via speciale beurzen het professionele traject van een journalist te versterken via scholarschips/buitenlandse stages, peterschapsprojecten, beurzen voor innovatieve projecten, …. Hierbij zou de beursverstrekker specifiek oog kunnen hebben voor starters, midcareers en journalisten die op het einde van hun loopbaan zijn. Hieronder formuleert het Fonds Pascal Decroos enkele voorstellen.
1. 2. Starters -‐ Peterschap
Om de beginnende journalisten snel, maximaal en optimaal te laten starten, suggereert het Fonds Pascal Decroos om in te zetten op PETERSCHAPPEN. Ruw geschetst houdt dit in dat het Fonds Pascal Decroos de Vlaamse media de mogelijkheid biedt om startende journalisten in hun onderzoeksjournalistiek project of bijzonder journalistiek project (projectsubsidie dus) te laten begeleiden door oudere redacteurs in het opzetten en het ontwikkelen van bijzondere journalistieke projecten. Ook buiten de redacties moet dergelijk peterschap kunnen. Zo zou een freelance senior (peter) de mogelijkheid moeten krijgen om een beurs ter krijgen en zo een starter (al of niet in loondienst) begeleiden in zijn onderzoeksjournalistiek project. Het Fonds Pascal Decroos betaalt de peter zodat hij zich vrij kan stellen van zijn normale journalistieke activiteiten. De senior kan zich volledig focussen op het coachen van jong aanstormend talent. De selectie van die peterschapsprojecten gebeurt op basis van inhoudelijk criteria van het journalistiek project. Het eindresultaat zou dus – naast opleiding en coaching
2
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
– ook moeten resulteren in kwaliteitsvolle publicaties. Dit project bevordert dus de journalistiek op meerdere vlakken tegelijkertijd. Het peterschapsproject moet combineerbaar zijn met steun binnen het reguliere systeem van het Project Werkbeurzen.
1. 3. Mid Careers -‐ Scholarschips Het belang van specialisatie en bijscholing is in meerdere opzichten van uitermate belang voor de kwaliteit van de journalistiek. De suggesties van het Fonds Pascal Decroos moeten gezien worden als aanvulling op de opleidingen die er op dit ogenblik al zijn (bachelor, master, post-‐academisch zoals persacademie, IRJ-‐ opleiding, …). Wat? Het Fonds Pascal Decroos wil SCHOLARSHIPS ter beschikking stellen van Vlaamse journalisten die gedurende een bepaalde periode willen meedraaien in een specifieke cel binnen een redactie in het buitenland. Wie? Het gaat om mensen die al een tijdje op een Vlaamse redactie werken (geen starters). De plaatsen waar het Fonds Pascal Decroos deze Vlaamse redacteurs graag zou zien terechtkomen zijn specifiek journalistiek bevorderende newsdesks zoals bij researchers van de BBC (http://www.researchclinic.co.uk/) of voor sessies bij de BBC-‐Academie (http://www.bbctraining.com), op de FOI-‐desk (http://www.guardian.co.uk/politics/freedomofinformation), de communitydesk (http://www.guardian.co.uk/community), de crowdsourcingdesk (http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2009/jun/18/mps-‐expenses-‐ houseofcommons) of de datadesk (http://www.guardian.co.uk/news/datablog) van The Guardian, … Werken met interactive graphics op de Wall Street Journal (http://online.wsj.com/public/page/news-‐interactive-‐features-‐ trends.html?mod=WSJ_footer), werken op de innovatie desk van The New York Times (http://nytinnovation.com/) Resultaat? Het zou de Vlaamse journalist de mogelijkheid bieden om de Vlaamse publieke opinie op die buitenlandse redacties te vertalen. Dit zou het beeld in de buitenlandse pers over Vlaanderen op lange termijn kunnen nuanceren. Het versterkt de samenwerking van Vlaamse met buitenlandse redacties. Het zou Vlaamse redacteurs meer laten kennismaken met nieuwe vormen van journalistiek. Uiteraard in de hoop dat deze kennis – zoals ooit de Spinning Jenny – over het kanaal wordt gevaren en bij Vlaamse redacties terecht komt.
3
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
1.4. Mid Careers – Buitenland correspondenten Via beurzen deelt het Fonds Pascal Decroos in de kosten van de uitgever zodat een journalist voor een geruime tijd naar het buitenland kan trekken. Het correspondentschap is in Vlaamse commerciële media bijna uitgestorven. De VRT heeft momenteel nog één correspondent in China en één in de VS. Een groot deel van de buitenlandberichtgeving is gebaseerd op informatie via persagentschappen. Niettemin zou Vlaanderen sterk kunnen zijn in het berichten over ex-‐kolonies zoals Congo. Maar ook wat de Europese Unie en de NAVO betreft, zou Vlaanderen hier een toonaangevende rol kunnen spelen. Het hebben van buitenlandverslaggevers is een noodzaak willen we kunnen spreken van kwaliteitsmedia. Zonder eigen tentakels in het buitenland kan een Vlaams medium niet uitgroeien tot een internationale speler. Als ook Vlaamse media in eredivisie willen spelen, moeten ze over dergelijke ‘internationals’ beschikken. In een kleine markt als Vlaanderen blijkt dit op dit ogenblik niet mogelijk. De voordelen van het stimuleren van buitenlandcorrespondenten is niet alleen het buitenland dichterbij brengen voor de lezer en de redactie. Tegelijk versterkt dit de buitenlandse blik van onze media. Tegelijk bouwt de journalist een buitenlands netwerk en kan hij – eenmaal terug op de redactie – daarop terugvallen. Het belang van de Europese Unie kan niet voldoende onderstreept worden. Vlaamse media kunnen één van de belangrijke leveranciers van Europees nieuws worden. Alleen durft niemand om economische redenen de stap te zetten. Zo blijft de burger ongeïnformeerd over een groeiend politiek niveau. Met extra kennis over de EU zouden thema’s zoals landbouw en dergelijke een internationale dimensie krijgen. Nu worden heel wat Europese beslissingen uiteindelijk vertaald als lokale initiatieven. We voorzien in de eerste plaats budget voor een viertal correspondenten voor minstens één jaar. Na evaluatie kan dit worden uitgebreid.
1.4. Internationalisering -‐ Vertaalbeurzen Ook de media hebben nood aan enkele prikkels, willen we Vlaamse media een meer internationale uitstraling meegeven. In Brussel kennen we – naast Washington – de hoogste concentratie aan buitenlandverslaggevers. Dit biedt heel wat kansen. Helaas stelt men vast dat de meeste buitenlanders eerder het Frans dan het Nederlands machtig zijn. Daarom leest het merendeel Franstalige kranten. Zo is hun informatie over Vlaanderen eenzijdig. Het Fonds Pascal Decroos zou daarom graag vertaalbeurzen willen ter beschikking stellen aan online media die bereid zijn een deel van hun relevante artikels in het Engels en/of Frans te vertalen. Deze artikels vallen onder de autonome redactie van die mediabedrijven. Die onafhankelijke nieuwsbron is voor buitenlanders dan ook zeer attractief. Het verhoogt uiteraard het aantal bezoekers bij die online media en biedt nieuwe advertentiemogelijkheden.
4
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
Het Fonds Pascal Decroos houdt een warm pleidooi om Vlaamse media online internationaal te laten meespelen. Als start zou misschien al één FTE vertaler per mediabedrijf het verschil kunnen maken. Vertaalde artikels zouden kunnen uitgewisseld worden zoals ook de internationale Deense krantensite van Politiken (http://politiken.dk/newsinenglish/) Der Spiegel Online, Corriera della Serra (en tot voor kort NRC Handelsblad -‐ http://www.nrc.nl/international/ ) al gezamenlijk hun relevante artikels vertalen en uitwisselen. Tegelijk krijgen media ook uit internationale hoek reacties en kan dit zorgen voor een bredere kijk op de Vlaamse zaak. Zo helpen media ook de Vlaamse gemeenschap uit te dragen naar het buitenland. Mid Careers – Beurzen internationale conferenties Internationalisering gebeurt ook met netwerken en buitenlandse collega’s leren kennen. Opmerkelijk is steeds de Vlaamse afwezigheid op conferenties zoals de Global Investigative Journalism Conference. In de zomerperiode kunnen journalisten zich bijscholen op ‘summerschools’ zoals de London Summerschool (http://summerschools.tcij.org/), een jaarlijkse conferentie in Brazilië (http://www.abraji.org.br/?id=90&id_noticia=1149), en cursus in Praag (http://www.tol.org/client/training/course/21139-‐investigative-‐journalism-‐july-‐ 2010-‐.html). En niet vergeten de Nederlands-‐Vlaamse VVOJ Conferentie (www.vvoj.nl) die afwisselend in Vlaanderen en Nederland wordt georganiseerd (dit jaar in Gent).
1.5. Innovatie in de journalistiek Een beetje naar analogie van the Knight Foundation (http://www.newschallenge.org/) zou het Fonds Pascal Decroos innovatieve journalistieke projecten willen financieren. ‘You invent it. We fund it’ is de slogan van the Knight Foundation. De Persinnovatieregeling van het Nederlandse Stimuleringsfonds voor de Pers is hier ook een interessante inspiratiebron. Lees hierover meer op http://www.stimuleringsfondspers.nl/Internet/Subsidie/Indienen-‐ aanvraag/Persinnovatieregeling/page.aspx/1012 We stellen vast dat heel wat Vlaamse media heel sterk hebben geïnvesteerd in nieuwe technologie (nieuwe drukpersen, CMS-‐systemen, computers, …). Dit is noodzakelijk en daar moeten we uiteraard blij om zijn. Alleen lijkt het de Vlaamse media iets te ontbreken aan innovatieve JOURNALISTIEKE projecten zoals we die in het buitenland zien opduiken. Het Fonds Pascal Decroos zou hier mediabedrijven seedfunding kunnen geven, waarbij we meteen ook die innovatie in de journalistiek zouden kunnen stimuleren. We denken dan aan projecten zoals ‘data-‐driven journalism’, Projecten waar het publiek bij betrokken wordt, zouden een voorkeur kunnen dragen. Zo creëer je een breed draagvlak rond nieuwe media. De innovatie kan heel breed gaan. Hierbij een lijstje met voorbeelden: - http://www.guardian.co.uk/interactive (interactieve journalistiek)
5
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
-
http://labs.timesonline.co.uk/blog/ http://www.informationisbeautiful.net/ (visualisering) http://www.interactivenarratives.org/ (storytelling) http://www.meetup.com/Future-‐of-‐news/ (conferenties rond innovatie) http://www.guardian.co.uk/media/video/2010/mar/31/changing-‐media-‐ summit-‐digital-‐media (idem)
Ook innovatieve onderzoeksmethodes zoals API’s ontwikkelen binnen je research (zoals bij The Guardian werd ontwikkeld http://www.guardian.co.uk/open-‐ platform/blog/announcing-‐the-‐guardian-‐politics-‐api) , webscraping, data-‐analyse, … Met andere woorden alles wat valt onder hoogtechnologische onderzoeksjournalistiek zowel in data-‐verwerving (ondermeer via de WOB) als in data-‐verwerking en data-‐publicatie. Zie daarvoor ondermeer The Data-‐Store van The Guardian (http://www.guardian.co.uk/data-‐store) Innovatie in de media kent veel belemmeringen. Lees hierover de volgende artikels: - http://dodebomen.nl/2010/06/28/innovatiecultuur-‐in-‐de-‐media-‐kent-‐veel-‐ belemmeringen/ - http://dodebomen.nl/2010/06/26/innovatie-‐strandt-‐vak-‐op-‐coalitie-‐van-‐ risicomijding/
6
Kwaliteitsbevorderende maatregelen in de Vlaamse pers – 15 juli 2010 – Fonds Pascal Decroos
2. METAJOURNALISTIEKE STIMULI Naast nieuwe initiatieven en innovaties moet er ook ruimte gecreëerd worden om te reflecteren over journalistiek. Hier zien we het Fonds Pascal Decroos als kenniscentrum fungeren, waarbij het eerder een faciliterende rol speelt.
2.1. Mediakritiek.be Mediakritiek.be heeft haar plaats verworven in de Vlaamse media. Het is de drukst bezocht site van het Fonds Pascal Decroos en dit zonder enige marketing. Op dit ogenblik publiceert Mediakritiek.be voornamelijk artikels die eerder op andere plaatsen verschenen. Mediakritiek.be is dus eigenlijk een aggregator maar niet geautomatiseerd. Niettemin blijkt de site een gans debat te hebben gegenereerd. Er wordt veelvuldig naar verwezen en heel wat opleidingen journalistiek overwegen om een vak mediakritiek in het curriculum van hun opleiding op te nemen. Mediakritiek.be kan nog heel wat verder worden geprofessionaliseerd. Zo zou er een redacteur kunnen aangesteld worden die zich voltijds met mediakritiek in de breedste zin van het woord bezig houdt. Deze site zou nog veel meer dan nu een platform van innovatieve journalistiek kunnen worden. Om het op een hoger niveau te tillen is internationalisering een belangrijke hefboom. Daarom is het belangrijk om een vertaald internationaal luik in op te nemen. Daarin investeren lijkt voor het Fonds Pascal Decroos dan ook essentieel wil je de kwaliteit van de journalistiek structureel en op lange termijn verbeteren.
2.2. Mediaonderzoek.be Mediaonderzoek.be is een jong initiatief van het Fonds Pascal Decroos. De bedoeling is om wetenschappelijk onderzoek dat over media en journalistiek handelt, in het daglicht te brengen en in kaart te gieten. Op dit moment beschikt het Fonds Pascal Decroos over onvoldoende mankracht om dit project ten volle uit te bouwen. Ook hier zou een voltijds medewerker ervoor kunnen zorgen dat er meer dan ooit een debat over media en onderzoek wordt gevoerd, zodat zelfs op lange termijn wetenschappelijk onderzoek wordt gestroomlijnd. Mediaonderzoek.be kan indirect het interuniversitair en interdisciplinair onderzoek in Vlaanderen stimuleren. Het Fonds Pascal Decroos wil met Mediaonderzoek.be een stimulerende rol spelen.
2.3. Mediacafés Op dit moment organiseren het Fonds Pascal Decroos, deBuren, de VVOJ en de Vooruit samen vier mediacafés per jaar. Dit is pure metajournalistiek voor een levend publiek. Dit zou nog meer moeten kunnen. Het Fonds Pascal Decroos wil voor deze debatten grote namen uitnodigen. Die kosten wel iets meer, maar kunnen wel zorgen voor een soort van shock die mensen aan het denken en aan het werk zet.
7