Nieuwsbrief 27 by Pascal Decroos

NIEUWSBRIEF fonds pascal decroos voor bijzondere journalistiek stimuleert Bijzondere Journalistiek in de Vlaamse schrijvende en audiovisuele pers

December 2013

N° 27

www.fondspascaldecroos.org

Twee juryleden bekendgemaakt Op een evenement voor pers en publiek op 3 december 2013 in het Huis van de Journalist in Brussel maakten twee juryleden van het Fonds Pascal Decroos zich bekend. Eén van hen was voormalig VRT-journaliste Liesbet Walckiers. Ze blikt terug op vier jaar in de jury van het Fonds Pascal Decroos.

et had iets samenzweerderigs hoe we daar in het geheim bijeenzaten in de boomhut van het Fonds Pascal Decroos. Vier jaar lang, haast als eersten, de meest uiteenlopende journalistieke projecten mogen inkijken. En de meest interessante aan een opstapje helpen om dat project waar te maken. Het is een bijzonder boeiende ervaring geworden. Maar tegelijk ook een permanente bron van frustratie. DIE VERPLICHTE GEHEIMHOUDING LEEK IN HET BEGIN WAT PADVINDERACHTIG

Boeiend Die verplichte geheimhouding mocht in het begin dan wel wat padvinderachtig lijken, vrij vlug hebben we begrepen dat het een bescherming

INHOUD 1  Twee juryleden bekendgemaakt

2  “De onderzoeksjournalist is een remedie tegen mijn domheid”

4  Spionage. Doelwit Brussel 6  Werkbeurzen 8  Steun het Fonds Pascal Decroos  Colofon

is tegen allerlei vormen van beïnvloeding en helaas ook beledigingen. Wij konden in de luwte ons werk doen, terwijl Ides Debruyne stoïcijns de klappen opving. Makkelijk was het niet. Er zijn steeds meer gegadigden, voor een te klein budget. ‘Schrappen en schrapen’, is de boodschap die we meekregen van onze directeur. Natuurlijk zit er kaf tussen het koren. Latere ontgoochelingen zijn niet uitgesloten. De jury moet zich uitspreken over een ontwerp, niet over een afgerond werkstuk. Dat is het moeilijkst. Maar wat een voldoening zijn de pareltjes die uiteindelijk bovendrijven! En die misschien zonder deze werkbeurs nooit het licht zouden hebben gezien. Liesbet Walckiers © Liesbet Walckiers

Er zijn de vaste klanten. Het talent dat in een groter taalgebied wellicht een gevierde naam zou zijn. Je ziet geregeld weer een aanvraag van een van hen opduiken. En het is een genoegen te weten dat je door het toekennen van de beurs hebt bijgedragen tot professionele topklasse. Namen als Kristof Clerix voor onderzoekswerk op internationaal niveau. Voor de heel bijzondere journalistieke projecten Catherine Vuylsteke (al dan niet in samenwerking met Hanne Phlypo), Pascal Verbeken of Rudi Rotthier. Maar evenzeer Damien Spleeters over de Belgische vertakkingen

van de wapenhandel, Reinout Verbeke met zijn ophefmakend onderzoek over wetenschapsfraude aan onze universiteiten. De verhalen van Margot Vanderstraeten en Johan de Boose. Een stem uit het zuiden als Eric Mwamba. Kwaliteitsvolle fotografen ook, die in de verdrukking dreigen te komen in een tijd waarin – dixit een krantenhoofdredacteur – iedereen met zijn gsm fotograaf is. En er zijn de vele starters, met weinig middelen maar met grenzeloos enthousiasme, waartussen ongetwijfeld het talent van morgen zit verscholen.

Bovendien mogen we toch met enige trots vaststellen dat het Fonds – via steun aan verscheidene bijdragen – een hoopgevend geluid als Apache mee hielp in het zadel houden.

Frustrerend Hoe meer uitgevers en hoofdredacties de mond vol hebben van onderzoeksjournalistiek, hoe minder ze bereid zijn er tijd en geld in te investeren. Dat hebben wij als jury van nabij mogen meemaken. En dat is des te jammerlijker omdat er wel degelijk talent beschikbaar is. vervolg op pag. 2

N I E U W S BRIEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

vervolg van pag. 1

Onderzoeksjournalisten zijn zeldzame vogels en de meeste die wij zijn tegengekomen zitten in een marginaal – en slecht betaald – hoekje gedrumd. Het Fonds kan daar helpen. Maar onvoldoende om ze aan een voltijdse baan te helpen. Elk jaar hebben we meer aanvragers moeten ontgoochelen. Ter illustratie: op onze laatste zitting hadden wij nog 41.740 euro te besteden, terwijl er 33 voorstellen ter tafel lagen, voor een totaal van 323.371 euro. Onderzoeksjournalistiek blijft het alfa en het omega van het Fonds Pascal Decroos, maar een aanzienlijk deel van de ingediende voorstellen hoort bij die andere doelgroep van het Fonds: de bijzondere journalistieke projecten. Het valt op dat we daar vooral voorstellen van buitenlandse reportages binnenkregen. Je kan daar cynisch over doen en het afdoen als

een vraag naar snoepreisjes. In werkelijkheid heeft het vooral te maken met de krimpende interesse van redactieverantwoordelijken voor buitenlands nieuws (tenzij voor hypes zoals natuurrampen) en hun argument dat agentschapsnieuws, copyrights en aangekochte reportages werk van eigen mensen overbodig maken. De lezer heeft nauwelijks nog meer keuze dan tussen tabloidnieuws en politique politicienne. Wie per se toch het blikveld wil opentrekken, krijgt algauw de raad: ‘Probeer het eens bij Pascal Decroos’… Alle begrip hiervoor wanneer het gaat om een zeg maar marginale publicatie, die zo’n reportage niet of nauwelijks met eigen middelen kan bekostigen. Maar dat een openbare omroep of, erger nog, een winstgevend commercieel medium weigert hierin te investeren, daar mogen we toch ernstige vraagtekens bij zetten.

N° 27

Dat een blad als MO* met kwaliteitsvolle verhalen en analyses consequent tegen die stroom in blijft varen, verdiende dan ook een helpende hand. DE LEZER HEEFT NAUWELIJKS NOG MEER KEUZE DAN TUSSEN TABLOIDNIEUWS EN POLITIQUE POLITICIENNE

Openbare omroep Een pluspunt is ongetwijfeld de kans die Canvas, in samenwerking met het Fonds Pascal Decroos, biedt aan jonge starters. Zij kunnen er met hun reportage terecht in het (vrij ongelukkig genaamde) programma ‘Vranckx’. Heel wat meer vragen kun je hebben bij de maatregel van de VRT-hoofdredactie tegen Wim Van den Eynde en Luc Pauwels, de auteurs van De keizer van Oostende, een door

DECEMBER 2013

het Fons Pascal Decroos mee gefinancierd boek. Een buiten hun werkuren geschreven boek, over de controversiële bestuursstijl van Johan Vande Lanotte in Oostende. Dat was een echte uitschuiver. Niet alleen kregen de twee journalisten enige tijd verbod om reportagewerk te doen. In het kielzog van het conflict besliste de hoofdredactie dat VRTjournalisten nog slechts in opdracht van de redactie aan onderzoeksjournalistiek mogen doen. In hun vrije tijd aan een eigen project werken wordt nu dus onmogelijk. We kunnen alleen maar hopen dat dit verhaal nog een staartje krijgt. Tot slot nog een allerlaatste frustratie, vanuit – toegegeven – mijn persoonlijke voorgeschiedenis: waar is de radio bij dit alles gebleven?

Auteur: Liesbet Walckiers

“De onderzoeksjournalist is een remedie tegen mijn domheid” Samen met Liesbet Walckiers trad op 3 december 2013 ook een tweede jurylid uit de anonimiteit: Dorian van der Brempt, sinds 2005 directeur van het Vlaams-Nederlandse huis deBuren. Hoe kijkt hij terug op zijn tijd in de jury? Dorian, hoe was het om vier jaar in het geheim werkbeursaanvragen te evalueren? Zeer leerrijk. Er zijn veel ambitieuze jonge journalisten en ook minder jonge collega’s die graag tijd krijgen om dieper te graven. De politiek van de eigenaars van de media of in het geval van de publieke omroep van hun management is steeds minder geneigd om te investeren in inhoud en kwaliteit. Het grote mediadebat is er helaas een over de vorm geworden en

niet over de inhoud. De journalist vecht vandaag dikwijls tegen de logica van de media. Soms heb ik de indruk dat de journalist zijn krant, magazine of zender niet meer kan overtuigen van de noodzaak om tijd in de inhoud te steken. Een vreemd verschijnsel. Steeds wordt geroepen door de media dat de nieuwsgierige burger geen tijd meer heeft voor lange of indringende stukken. Wij hebben dat onderzoek echter nooit mogen inzien …

Je kunt uiteraard niet veel zeggen over de aanvragen, maar hoe kijk je terug op je taak als jurylid? Waren er grote kwaliteitsverschillen tussen de aanvragen? Of was het steeds zeer moeilijk beslissen? Het was meestal niet zeer moeilijk beslissen; de consensus binnen de jury was eerder groot. In de helft van de gevallen waren we met ons vieren unaniem positief of negatief. In de andere helft was er een boeiende

discussie. Soms was er discussie over de hoogte van de toe te kennen beurs. Het budget dat we voorhanden hadden, was immers vaak veel lager dan wat in totaal werd aangevraagd. Welk project dat je ooit mee goedkeurde en dat ondertussen gepubliceerd is, is voor jou een schot in de roos? Waar ben je in het bijzonder trots op? Wat Pascal Verbeken deed met Grand Central Belge is schitterend. De verminderde aandacht voor geschiedenis in

N I E U W S BR IEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

het onderwijs kan in bepaalde mate door dit soort boeken (en later documentaires) een beetje gecompenseerd worden. Het is geen spectaculair onderzoek maar oerdegelijk grasduinen in de kleine en grote geschiedenis. Dit lijkt mij een van de stille maar belangrijke taken van het Fonds. ALS ZELFS THE GUARDIAN LEZERS VERLIEST DAN IS ER IETS AAN DE HAND MET DE PAPIEREN KRANT

Hoe ziet een ideaal project er voor jou uit; zowel wat mogelijke onderwerpen aangaat, als wat betreft onderzoeksmethode en publicatievorm? Een ideaal project bestaat niet. Vandaag is er zeer gespecialiseerde kennis nodig om in bepaalde domeinen journalistiek onderzoek, de naam waardig, te kunnen doen. Een goed project begint met een onderzoeksjournalist die zijn onderwerp kan begrijpen. Soms onderschatten aanvragers de complexiteit van hun onderwerp. Als de aanvraag bij het Fonds Pascal Decroos gedaan wordt, moet er al een stevig vooronderzoek door de aanvrager gebeurd zijn. Zij of hij moet de jury overtuigen dit onderwerp aan te kunnen. Wat de publicatievorm betreft, veranderen de tijden uiteraard zeer snel. Ik begrijp dat een krantenbaas die een paar jaar geleden een parel van een drukkerij heeft neergezet blijft zeggen dat hij gelooft in papieren media. Maar de toekomst van de publicatie zal uiteraard veelkantig zijn. Misschien lezen we straks dagelijks onze krant op tablet en krijgen we één keer per week in een magazine artikels met inhoud, context en eventueel standpunten. Als zelfs The Guardian lezers verliest, dan is er iets aan de hand met de papieren krant, én met de nieuwsgierigheid van de lezers.

N° 27

DECEMBER 2013

Wat mij het meest bang maakt is dat de papieren kranten of magazines niet in dezelfde mate worden gecompenseerd door webtoepassingen. Belangrijk voor de volgende jaren is het wakker houden van de burger. In feite moeten goede media een vitamine zijn tegen populisme, een antibioticum tegen oppervlakkigheid. Heb je het gevoel dat je op de journalistiek in Vlaanderen hebt kunnen wegen? Of is het gesorteerde effect eerder klein? Tja, ‘wegen’… Ik hoop een heel klein beetje te hebben kunnen bijdragen tot ‘kwaliteit’ in al haar journalistieke betekenissen. Welke rol zal het Fonds volgens jou te spelen hebben in het media- en vooral journalistieke landschap van morgen? Het Fonds Pascal Decroos moet de overheid er blijven op wijzen dat goede journalistiek een belangrijke peiler is van democratie. Als straks voor alle grote thema’s (milieu, energie, voeding, armoede, productie landbouw, veiligheid, cultuur, kunst …) één journalist met kleine financiële middelen moet opboksen tegen tien lobbyisten met onbeperkte middelen dan is er een groot probleem. Gesponsord onderzoek is sowieso gekleurd en dus slecht onderzoek. Gesponsorde journalistiek is geen journalistiek. Wat wil je journalisten die een aanvraag overwegen als advies meegeven?

Dorian van der Brempt © Friederike von Rauch

Specialiseer. Kies een domein dat je ligt en word daarin de kenner, de stem die incontournable is. Ik vond Jef Lambrechts over het MiddenOosten altijd zeer verhelderend. Na zijn radio-interventie had ik de indruk iets meer te weten. Dat verwacht ik van de onderzoeksjournalist. Hij is een remedie tegen mijn domheid of beperkingen.

prachtig bedrijf gemaakt. Met de zeer beperkte middelen wordt het maximum gedaan. Ik denk dat verdere internationalisering belangrijk is. Met gelijkgezinden in het buitenland moeten bondgenootschappen worden aangegaan om steeds meer kanten van de werkelijkheid en indien mogelijk af en toe van de waarheid, te achterhalen.

KIES EEN DOMEIN DAT JE LIGT EN WORD DAARIN DE KENNER, DE STEM DIE INCONTOURNABLE IS

Het Fonds is nuttig en vooral noodzakelijk. Het brengt een kleine correctie aan de regels van de vrije markt die vandaag de kranten sturen, en in feite ook bij de dwingende wetten van de commercie.

En wat wil je het Fonds als advies meegeven? Ides Debruyne heeft van het Fonds Pascal Decroos een

Auteur: Dorian van der Brempt Vragen: Rafael Njotea

N I E U W S BRIEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

N° 27

DECEMBER 2013

Spionage. Doelwit Brussel Onderzoeksjournalist Kristof Clerix (MO*) volgt al jaren de Belgische en buitenlandse inlichtingendiensten. Met de steun van o.a. het Fonds Pascal Decroos ploos hij de spionagewereld in Brussel ten tijde van de Koude Oorlog uit. Het resultaat: Spionage. Doelwit Brussel. In zijn nieuwe boek onthult Clerix de technieken en strategieën van inlichtingendiensten en geheimagenten aan de hand van negen waargebeurde verhalen, authentieke archiefdocumenten en fotomateriaal. Tijd voor een gesprek. HET IS VEEL MEER DAS LEBEN DER ANDEREN DAN JAMES BOND

Kristof Clerix © Filip Claessens

Ik heb je al een paar keer horen zeggen dat je de spionagemicrobe te pakken kreeg door James Bond… Dat klopt deels. Aan het einde van mijn studie Germaanse schreef ik mijn scriptie over twee boeken: 1984 van George Orwell, en Das Schloss van Franz Kafka. Je kan dus wel stellen dat er al een zekere interesse was voor alles wat met Überwachung te maken had. Maar inderdaad, mijn eerste interview met de Belgische Staatsveiligheid kwam er n.a.v. de James Bond-film Die Another Day, die in 2002 uitkwam.

En, is de realiteit even spannend als de films? Vaststelling: er zijn veel minder mooie vrouwen in de echte spionnenwereld dan in de films. (lacht) Ook van allerlei hoogtechnologische snufjes is weinig sprake. In realiteit is spionage eigenlijk relatief saai. Het is veel meer Das Leben der Anderen dan James Bond. Een groot deel van het werk van spionnen is het verzamelen van puzzelstukjes via gesprekken met informanten, human intelligence in het jargon, het werken met menselijke bronnen. Achtervolgingen met mooie bolides zijn er zelden bij. Maar ze gebeuren wel – soms.

Hoe ben je te werk gegaan voor je onderzoek in die toch wel gesloten wereld? Op verschillende manieren. Eerst en vooral heb ik in de tien jaar tijd dat ik het intelligence-wereldje ondertussen volg een netwerk opgebouwd van contactpersonen. Dat gebeurt uiteraard niet zomaar; het is een werk van lange adem. Je moet zorgen dat je heel correct bericht over wat er in die wereld gebeurt. Op die manier bouw je een reputatie op van betrouwbaarheid en zo kom je makkelijker aan telefoonnummers die je in je adressenboekje kunt schrijven. Dat geldt trouwens niet enkel voor journalistiek in de sector van de intelligence, maar ook voor bijvoorbeeld de farmaindustrie en de politiek. Ten tweede heb ik doorheen de jaren een overzicht samengesteld van openbare bronnen. Dat zijn dan nieuwsbrieven, parlementaire vragen, jaarrapporten, stukken uit het Staatsblad, etc. Daarnaast heb ik voor mijn research gebruik gemaakt van de WOB in de Verenigde Staten, de Freedom of Information Act. Ik lanceerde heel wat informatieverzoeken waar ik vaak jaren op moest wachten, maar die soms toch iets erg nuttigs opleverden. Tot slot heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de steun van het Fonds Pascal Decroos en twee andere journalistieke fondsen, het Waalse en het Nederlandse,

om heel ouderwets archieven te gaan uitpluizen. Kan je even op een zo bevattelijk mogelijke manier het speelveld van spionnen tijdens de Koude Oorlog in Brussel schetsen? Wie bespioneerde wie? Alle landen van het toenmalige Warschaupact waren in Brussel actief. Doelwitten waren zeer duidelijk in de eerste plaats de NAVO en de Europese instellingen. Het meest actief in de jaren tachtig was de Stasi, de toenmalige Oost-Duitse geheime dienst, met een 140-tal actieve inlichtingenofficieren en agenten. Daarna kwam de KGB van de Sovjet-Unie met 40 agenten, gevolgd door kleinere geheime diensten zoals de Tsjecho-Slowaakse met een stuk of 7 agenten. Al die spionnen opereerden onder klassieke dekmantels zoals die van de diplomatie of journalistiek. Hoe probeerden de Europese instellingen het risico op spionage te verkleinen? Opmerkelijk is dat de Europese instellingen contraspionage heel lang links hebben laten liggen. Het duurde tot de jaren ’90 vooraleer er werk werd gemaakt van een actief contraspionagebeleid. Vandaag beschikken de Europese instellingen over een counterintelligence taskforce. Die doet dan dingen als het beveiligen van de gebouwen en het sensibiliseren van ambtenaren. Ik herinner me een recent voorval waarbij de Europese delegatie op de G20 in

N I E U W S BR IEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

Rusland gratis usb-sticks kreeg waar na een security check spionagesoftware op bleek te staan. Inderdaad. Je merkt dat inlichtingendiensten meegaan met hun tijd en erg goed inspelen op technologische ontwikkelingen. Telkens wanneer er een Europese top plaatsvindt in Brussel duiken opeens veel meer gratis Wi-Fi-netwerken op in de buurt van het Justus Lipsius-gebouw, waar de Europese Raad huist. Dat zouden dan spionagepogingen zijn om informatie te verkrijgen via ambtenaren die tussen twee vergaderingen door nietsvermoedend op zo’n gratis draadloos netwerk inloggen om snel even hun e-mails te checken… TIJDENS ELKE EUROPESE TOP IN BRUSSEL DUIKEN ER OPEENS VEEL MEER GRATIS WI-FINETWERKEN OP IN DE BUURT VAN HET JUSTUS LIPSIUS-GEBOUW…

Wat maak je van het hele NSA-verhaal? Onlangs liet de directeur van nationale veiligheid van de Verenigde Staten, James Clapper, nog optekenen dat zelfs het bespioneren van vrienden een basispraktijk is voor geheime diensten. Je hoort wel eens dat er in de wereld van de spionage geen vrienden zijn, enkel bondgenoten – en dan nog… een militaire bondgenoot kan een economische concurrent zijn. In mijn vorige boek Vrij Spel (2006) staat een heel hoofdstuk over ECHELON, het wereldwijde surveillancenetwerk dat de NSA na de Tweede Wereldoorlog samen met de Britse, Australische, NieuwZeelandse en Canadese inlichtingendiensten opzette. Het is opgericht met het oog op het aftappen van communicatie via satelliet. Later is daar dan het aftappen van glasvezelkabels bijgekomen. Na 9/11 hebben de VS enorm veel dollars

N° 27

DECEMBER 2013

Archief Tsjecho-Slowaakse geheime dienst © Kristof Clerix

geïnvesteerd om informatie niet enkel te onderscheppen en op te slaan maar ook veel sneller te analyseren. Daags voor de aanslagen op de Twin Towers waren namelijk al enkele onheilspellende sms’jes onderschept, maar ze werden te laat vertaald. De NSA heeft dus al een lange geschiedenis. Voor mij zijn Edward Snowdens NSAonthullingen ongetwijfeld hét journalistieke verhaal van het jaar, en zeer knap werk van journalist Glenn Greenwald, die niet enkel onder een grote tijdsdruk stond, maar achteraf ook verontrustend veel tegenwerking kreeg. Is het de taak van journalisten om zulke spionagepraktijken te ontmaskeren? Dat is een relevante vraag, die ook al ten tijde van WikiLeaks opdook. Breng je mogelijk mensenlevens in gevaar? Geef je mensen met slechte bedoelingen toegang tot informatie waarover ze beter niet beschikken? Daarover moet je als journalist goed nadenken. Maar bij de NSA-onthullingen speelt ook het maatschappelijk belang: Snowden onthulde dat de VS hun eigen wetten met de voeten treden – om van de wetten in andere landen nog maar

te zwijgen. En in zo’n geval heeft de pers haar rol als vierde macht te spelen. Bovendien gooien The Guardian en co niet zomaar allerhande staatsgeheimen klakkeloos op straat, maar bouwen zelfs zij een soort veiligheidstoets met de overheid in. Je bent onlangs lid geworden van het International Consortium of Investigative Journalists ICIJ. Waarom vind je dat belangrijk? Ik vond het een hele eer en een voorrecht om te mogen toetreden. Het ICIJ is toch een club van onderzoeksjournalisten die unieke samenwerkingsverbanden opzetten. De grote journalistieke verhalen anno 2013 zijn per definitie internationaal. De meeste uitdagingen

die op de wereld afkomen, zijn transnationaal (van klimaatverandering over surveillance tot belastingontduiking, volksgezondheid, corruptie en grondstoffenconflicten). Als je daar grondig over wil berichten, kan je als journalist maar best over de grenzen heen samenwerken met collega’s. Het ICIJ heeft de afgelopen jaren een goede reputatie opgebouwd (denk aan Offshore Leaks). Het is goed nieuws dat we nu met drie Belgen lid zijn, naast Alain Lallemand (Le Soir) ondertussen ook Lars Bové (De Tijd) en ikzelf. Ik kijk er erg naar uit om aan mijn eerste ICIJonderzoek te beginnen. Auteur: Rafael Njotea fondspascaldecroos.org/ spionage

#DATAHARVEST14 Op vrijdag 9 en zaterdag 10 mei organiseert Journalismfund.eu opnieuw haar jaarlijkse Dataharvest Conference. De beste onderzoeks- en datajournalisten van Europa blazen verzamelen in Brussel om kennis te delen, hun netwerk uit te breiden, te brainstormen en ideeën te bespreken met data-analysten. Hou www.dataharvest.eu in de gaten en schrijf je op de homepage van www.journalismfund.eu in op de nieuwsbrief van Journalismfund.eu.

N I E U W S BRIEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

N° 27

Islam en radicalisme

Verapaz

Boek – Van Halewyck

Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel Bilal Benyaich

Met zijn omvangrijke islamitische populatie, waarvan de meerderheid van Marokkaanse afkomst is, is Brussel uitgegroeid tot de hoofdstad van de islam in Europa. Wie zijn deze Brusselse moslims en hoe beleven zij de islam? Bilal Benyaich onderzocht of Brussel een laboratorium geworden is voor het islamisme in continentaal Europa. Uitgeverij: Van Halewyck ISBN: 9789461310040 fondspascaldecroos.org/islamradicalisme

DECEMBER 2013

Krant – Metro

De minaret in het midden Elisabeth Ackaert

Hoe moeilijk is de evenwichtsoefening tussen werken op de Vlaamse arbeidsmarkt en geloven in de islamitische god? Met die vraag trok Elisabeth Ackaert naar vijf moslims die een mooie baan hebben en samenwerken met Belgische collega’s, maar geloven in Allah. fondspascaldecroos.org/ minaret-midden

Online – Apache

Het geld van het Vlaams Belang Tom Cochez

Twee jaar lang ging Tom Cochez voor Apache op zoek naar de opmerkelijke relatie tussen het Vlaams Belang, haar kopstukken en geld. Tientallen gesprekken met mensen die vaak al van in de catacombentijd bij de partij zijn

Gerealiseerd met steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.

WERKBEURZEN

Schooluniformen

Zelfa Madhloum

betrokken, die in het hart van de partij stonden of nog altijd staan en met hun eigen ogen dingen zagen gebeuren, hangen een ontluisterend verhaal op over de geldmachine achter het Vlaams Belang. fondspascaldecroos.org/ geld-vlaams-belang

Krant – De Standaard

het ons zou leren voor welke in de natuur voorkomende vogelgriepvirussen we moeten uitkijken. Wetenschapsjournalist Tim Vernimmen trok in april naar Zuidoost-Azië om uit te zoeken of de controversiële studie ook echt impact had op het terrein. Daarbij belandde hij onverwachts midden in de heisa omtrent het nieuwe vogelgriepvirus H7N9. fondspascaldecroos.org/vogelgriep

Radio – Radio 1 App

Verapaz – de eerste Belgische kolonie Elke Borghs, Jan Crab, An van Dienderen, Frank Caestecker, Torsten Feys, Toon Lambrechts, Rik Pinxten, Lieven Tavernier en Philippe Debroey

Dit is het verhaal over het mysterie van de eerste Belgische kolonie: die in Guatemala van 1843 tot 1856. Zowel in België als in Guatemala lijkt dit een collectief vergeten stuk geschiedenis, maar enkele boeiende ontmoetingen leren ons dat die migratie heel wat sporen heeft nagelaten. fondspascaldecroos.org/verapaz

Krant – De Morgen, De Volkskrant

Controversiële Nederlandse vogelgriepstudie krijgt vervolg Tim Vernimmen

Vorig jaar was er heel wat ophef omtrent de publicatie van de studie van een Nederlandse viroloog die in zijn lab in Rotterdam een via de lucht overdraagbare vorm van het gevaarlijke vogelgriepvirus H5N1 had gekweekt. Volgens hem was dat nodig omdat

Entre Temps

onder de aandacht van het brede publiek. Maar de jongens en meisjes die hier moederziel alleen terechtkomen, zijn zelden meer dan getallen in een of ander rapport. In hun documentaire ‘The art of becoming’ kijken Catherine Vuylsteke en Hanne Phlypo naar het dagelijkse leven van drie zulke jongens. Wat zijn hun dromen? Wat baart hen zorgen? Wat houdt hen sterk? fondspascaldecroos.org/ art-becoming

Krant – De Gazet van Antwerpen Krant – DS Weekblad Televisie – Canvas (Vranckx) Boek – Van Halewyck

Tussen Antwerpen en Bagdad

Schooluniformen

Zelfa Madhloum

Annie van Gemert

Irak kent één van de grootste migratiestromen ter wereld. Het land wordt de laatste maanden geteisterd door terreur en aanslagen. Het sektarisch geweld loopt op en heeft de voorbije maanden al meer dan 1000 levens gekost. Zelfa Madhloum vertrok naar Irak op zoek naar teruggekeerde Irakezen. Het was voor haar ook het eerste bezoek aan haar land van oorsprong. Ze dompelt zich onder in de nieuwe schokkende wereld, leert er haar leeftijdsgenoten kennen en ontmoet er voor het eerst haar familie.

De foto’s van fotografe Annie van Gemert geven een kleurrijk beeld van de uniformiteit in het huidige (inter)nationale onderwijs in Vlaanderen. Schooluniformen staan symbool voor klassengelijkheid, kwaliteit en structuur. Het gaat om jongens en meisjes met de Vlaamse nationaliteit en ook om verschillende culturen en nationaliteiten. De serie legt indirect bloot welke veranderingen zich hebben voorgedaan in het Vlaamse onderwijs in de laatste twintig jaar.

fondspascaldecroos.org/ antwerpen-bagdad

Uitgeverij: Van Halewyck ISBN: 9789080695863 fondspascaldecroos.org/ schooluniformen

Documentaire

The art of becoming

Magazine – DS Weekblad

Catherine Vuylsteke & Hanne Phlypo

Entre Temps

Verhalen in de media over Scott Manyo en de Nederlandse jongen Mauro brachten het onderwerp van niet-begeleide minderjarigen

Irem, Velten en Isabel. Fotograaf Yann Bertrand maakte een jaar lang portretten van hen in het Zeepreventorium in De Haan, op

Yann Bertrand

N° 27

DECEMBER 2013

N I E U W S BR IEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

Spionage. Doelwit Brussel

een kantelmoment in hun leven. Een dertiger met mucoviscidose, en twee tieners met obesitas. Isabel wachtte maandenlang op dat ene telefoontje met nieuws over geschikte donorlongen. Irem en Velten lieten hun dagelijkse bestaan achter om een jaar gezonder en sportiever te gaan leven. Ze zweven tussen verleden en toekomst, Yann Bertrand documenteerde hun transformatie. fondspascaldecroos.org/ entre-temps

Maroc – Terre des Migrants

Zestien manieren om de Bende van Nijvel nooit te vinden Hilde Geens

17 raids tussen 1982 en 1985, 28 doden, ruim 40 gewonden, amper 175.000 euro buit en niemand veroordeeld. De Bende van Nijvel is het grootste onopgeloste gerechtelijke dossier in België. Hilde Geens deed wat zelden iemand doet: ze las de gerechtelijke dossiers over de Bende van Nijvel en ontdekte dat ze werd beetgenomen. Uitgeverij: Manteau ISBN: 9789022328170 fondspascaldecroos.org/ beetgenomen

Boek – Manteau Magazine – MO*

Spionage. Doelwit Brussel Kristof Clerix

Sinds de Koude Oorlog is Brussel een schaakbord voor spionnen en dubbelagenten. Inlichtingenofficieren en agenten uit alle uithoeken van de wereld bevolken de straten van de Europese

E-waste

hoofdstad. Ze richten onder meer hun vizier op de NAVO en de EU-instellingen en zijn uit op militaire, politieke en economische kennis. Onderzoeksjournalist Kristof Clerix dook in de spionagedossiers van Praag, Berlijn, Boekarest, Boedapest, Sofia en Warschau, op zoek naar de beste Brusselse 007-verhalen uit de jaren zeventig en tachtig. ‘Spionage. Doelwit Brussel’ bundelt negen waargebeurde verhalen.

verhalen van Brahim, Tatiana, Sulayman en Khalid, schetst ze de portretten van deze vier jonge moslims.

Uitgeverij Manteau ISBN: 9789022327715 fondspascaldecroos.org/spionage

Guido Verschueren, drijvende kracht en promotor van het opendeurregime in de gevangenis van Leuven-Centraal, maakt de balans op van 34 jaar onverdroten werken aan een menselijkere gevangenisstraf. Maar ook van 34 jaar leven en werken met Vlaanderens meest beruchte gedetineerden. Een unieke terugblik op een levenswerk met als leitmotiv: gedetineerden zijn mensen, en mensen zijn waardevol. In ‘Burgemeester achter tralies’ beschrijft Veerle Segers wat er zich afspeelt achter de hoge muren van de gevangenis, via de blik van de directeur.

Boek – Manteau

Beetgenomen

Jihad in Antwerpen

Televisie – Canvas (Vranckx)

Maroc – Terre des Migrants Maithé Franco & Luca Putteman

Willekeurige arrestaties, mishandeling, raids, deportatie naar Algerije. Het lot van vele SubSaharaanse illegale en legale vluchtelingen in Marokko. Maithé Franco en Luca Putteman praatten met slachtoffers en onderzochten welke rol Europa speelt in dit verhaal. fondspascaldecroos.org/ maroc-terre-des-migrants

Krant – De Standaard

fondspascaldecroos.org/ jihad-antwerpen

Boek – Davidsfonds

Burgemeester achter tralies Veerle Segers

Uitgeverij: Davidsfonds ISBN: 9789063066550 fondspascaldecroos.org/ burgemeester-achter-tralies

Magazine – MO*

Jihad in Antwerpen

Fijn stof, grove winst

Janine Meijer

Stefano Valentino

Het afgelopen jaar zijn er naar schatting enkele tientallen moslimjongeren vanuit Antwerpen naar Syrië vertrokken om daar deel te nemen aan de oorlog. Waarom zetten jonge Antwerpenaren hun leven op het spel in een gruwelijke oorlog duizenden kilometers van huis? Janine Meijer onderzoekt de drijfveren van Antwerpse jihadstrijders. Aan de hand van de

In de Gentse havenregio hangt de uitstoot van CO2 en schadelijk fijn stof samen met het falen van Europese en internationale klimaatmaatregels. Stefano Valentino beschrijft hoe Arcelor Mittal de ontbrekende schakel blijkt te zijn tussen Chinese koelkasten en Gentse astma. fondspascaldecroos.org/ fijn-stof-grove-winst

Magazine – MO* Online – mo.be

Radio – Radio 1

Het tweede leven van uw afval Arthur Debruyne & Sam Sermon

De idee dat elektronisch afval achteloos gedumpt wordt in de uithoeken van de gemondialiseerde wereld, is achterhaald. Iedereen wil de materialen uit onze oude computers en televisies halen, ook de EU. Arthur Debruyne en Sam Sermon gingen op onderzoek naar illegale uitvoer, e-wasterecyclage in Kenia en België, en de ingebouwde veroudering die elektro een alsmaar kortere levensduur toebedeelt. fondspascaldecroos.org/e-waste

Krant – De Morgen

Borneo: het bos door de bomen Tim Vernimmen

Op het eiland Borneo, één van de meest biodiverse plekken ter wereld, ging in de afgelopen dertig jaar zowat een derde van de natuurlijke vegetatie verloren. Wetenschappers en natuurbeschermers hebben er door de decennia heen een olifantenvel gekweekt. Reservaten alleen zullen het woud niet redden, vinden ze. Wetenschapsjournalist Tim Vernimmen doorkruiste een maandlang het eiland. Hoe kunnen de bewoners hun boterham verdienen zonder het woud te vernielen. Hoe ver kan de samenwerking met bedrijven gaan, en hoe steil is het hellende vlak? fondspascaldecroos.org/borneo

N I E U W S BRIEF FONDS PASCAL DECROOS VOOR BIJZONDERE JOURNALISTIEK

N° 27

DECEMBER 2013

GEZOCHT Het kost moeite en tijd en dus geld. Onderzoeksjournalistiek is graven, uitspitten, bestuderen. Het is geen light journalistiek. Het is belangrijk. Want een kritische pers speelt een niet te onderschatten democratische rol. En toch worden er te weinig middelen uitgetrokken voor onderzoeksjournalisten om hun werk te doen, terwijl de maatschappij steeds complexer wordt. Het Fonds Pascal Decroos stimuleert onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen en daarbuiten, met werkbeurzen, conferenties, debatten, etc. Jij kan helpen. Hou de journalistiek scherp. Steun het Fonds Pascal Decroos en spring journalisten bij in hun zoektocht naar de spreekwoordelijke speld. fondspascaldecroos.org/steun

Colofon Journalismfund.eu is een onafhankelijke vereniging zonder winstoogmerk (vzw) met als doel het stimuleren van kwaliteitsvolle cross-border en diepgravende journalistiek in Europa.

Alle rechten voorbehouden. Uit deze Nieuwsbrief noch de website mag niets worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

www.grase.be