Grenzenloos

gren zen loos INTERVIEW

FOTOREPORTAGE (SOCIAL) MEDIA

Het verhaal van een Syrisch gezin dat alles moest achterlaten

Een blik in het leven van vluchtelingen: hoe verliep de reis en waar komen zij terecht?

Hoe jij wordt be誰nvloed door berichten van verschillende mediakanalen

COLOFON Grenzenloos is een informatief blad over de vluchtelingencrisis in Nederland.

Dit tijdschrift is gemaakt door vier studenten van de Fontys Hogeschool Journalistiek te Tilburg in samenwerking met vijf vormgeving studenten van het Sint Lucas te Boxtel. Grenzenloos is eenmalige uitgave en verschijnt alleen op papier.

Hoofdredacteur Carmen Sijbrands Redacteuren Sydney Douwes Nena Kremers Otis Lalihatu Vormgeving Pleun Verhoofstad Pauline Feitz Emma van Bokhoven Lotte van Gompel Carmen van Roij Beeldredactie Pleun Verhoofstad Pauline Feitz Emma van Bokhoven Illustraties Carmen van Roij Beeld cover Vluchteling Kos, fotografie Goedele Monnens Productiebegeleiding Maters & Hermsen Het Inventief Sint Lucas Boxtel Met in het bijzonder docenten: Janneke de Bonth en Suzanne Paap.

Fontys Hogeschool Journalistiek Met in het bijzonder docenten: Mark Hasperhoven, Paul le Blanc, Leon van Eijndhoven en Ruud Slagmolen.

Drukwerk Sjefprint

Met dank aan Centraal Orgaan opvang asielzoekers Met in het bijzonder de medewerkers van het asielzoekerscentrum Sint Jozefzorg in Tilburg Familie Darwich Beatriz Lauenroth Goedele Monnens Cigdem Yuksel Sakir Khader Edmond Messchaert Anna Smit Bert Merkestein Esther van Vliet Eva Wolf SuperHeroes Amsterdam Mischa Coster Thomas Boeschoten Cees Hamelink Juwan Shamon Bas van der Schot Aminanta Minte Rebecca Streng Auteurs- en beeldrecht De redactie van Grenzenloos heeft geprobeerd alle rechthebbenden van beeld- en ander materiaal te traceren. Personen en organisaties die wij onverhoopt niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht contact op te nemen met de redactie.

Contact Wilt u een reactie achterlaten of heeft u een opmerking? Mail deze dan naar grenzenloos@gmail.com

- VOORWOORD -

BEN JIJ OVERDONDERD? De regionale krant Brabants Dagblad schreef afgelopen september over een groepje jonge vluchtelingen tussen de 14 en 18 jaar. Zij dreigden van een fietsbrug af te springen in Waalwijk. De asielzoekers waren de vele verplaatsingen naar tijdelijke opvanglocaties beu, zo zegt het dagblad. ‘Doen!’, ’Zijn zat mensen die het moeilijker hebben’, ‘Zonde van onze belastingcenten’, ’Duwen!’, ’Zijn ze helemaal naar Nederland gekomen om van een brug te springen? Haha’. Deze en nog veel meer grove reacties werden geplaatst onder het artikel op de website van de krant. Na een aantal dagen heeft de redactie besloten de reactiemogelijkheid bij dit artikel te sluiten.

‘Van de brug afspringen?

Geef ‘m een zetje!’

Nederland is overdonderd. Overdonderd door het aantal mensen dat ons kleine kikkerlandje binnenvlucht. Overdonderd door zoveel mensen met een ander geloof. Overdonderd door de acties die de overheid wel of niet onderneemt.

Nederland wordt geleid door woede en agressie, maar vooral door angst. Nederlanders zijn bang dat ‘ons’ Nederland straks niet meer van ons is.

Reacties zoals die Brabants Dagblad binnenkreeg zijn het bijna onvermijdelijke gevolg hiervan.

Angst komt voort uit onwetendheid. Met Grenzenloos proberen wij wat aan die onwetendheid te doen en de vluchtelingen een herkenbaar gezicht te geven. Grenzenloos is een neutraal blad dat de grote stroom aan informatie over de vluchtelingencrisis bundelt en via verschillende manieren weer met de lezer deelt. Zo kunt u een indrukwekkend interview met een Syrisch gezin lezen, maar ook een artikel over hoe de (sociale) media uw mening beïnvloeden. Daarnaast krijgt u een kijkje in een asielzoekerscentrum en is de lange weg die vluchtelingen hebben afgelegd weergegeven in een kaartje.

Namens de redactie en het volledige vormgevingsteam.

Carmen Sijbrands Hoofdredacteur Grenzenloos

Carmen Sijbrands Nena Kremers Redactie Grenzenloos

Sydney Douwes

Otis Lalihatu

INHOUD 8 22 FOTOSPREAD

6

STRAATINTERVIEWS 12

WIST JE DAT

8

TIJDLIJN HISTORIE VLUCHTELING

10

IN GESPREK MET 18 EEN SYRISCH GEZIN FOTOREPORTAGE

22

32 ACHTERGROND INFORMATIE CONFLICT

26

VLUCHTROUTES IN BEELD

32

34 43 IN GESPREK MET EEN VRIJWILLIGER

34

6 X DE LEUKSTE ACTIES

38

HOE WORDT JIJ BEÏNVLOED DOOR VERSCHILLENDE MEDIAKANALEN

40

IN GESPREK MET EEN OUDVLUCHTELING

43

CRYPTOGRAM

47

VERHAAL VAN EEN VRIJWILLIGER

48

48 BLIK IN DE TOEKOMST

50

COLUMN

52

ANTWOORDEN CRYPTOGRAM

54

- FOTOSPREAD -

CHAOS Cigdem Yuksel (26) is fotografe voor de Volkskrant. In september ging ze naar Turkije om vluchtelingenverhalen en de smokkeleconomie in kaart te brengen.

“Dit is het vertrekpunt in Cesme, Turkije. Hier komen veel Afghanen, Iraniërs en Oeigoren (bevolkingsgroep) bij elkaar om met rubberbootjes te vertrekken naar de Griekse eilanden. De mannen in de gele vesten worden ‘proppers’ genoemd. Zij proppen namelijk letterlijk de mensen in bootjes. Het zijn vaak zelf vluchtelingen, die op deze manier geld verdienen om de oversteek te maken. Ze worden door mensensmokkelaars betaald.

De proppers wijzen ook een vluchteling aan als stuurman, die mag meestal gratis mee.”

“Na het oppompen van de rubberboot maakt de stuurman eerst een testronde. De wachtenden worden ondertussen in een lijn gezet aan wal. Wat mij het meest bij is gebleven, is de chaos die ontstaat als de stuurman klaar is voor vertrek. Iedereen rent tot zijn middel het water in om het bootje te bereiken. Er ontstaat paniek en kinderen hebben geen idee wat er gebeurt. Ze worden in de boot gegooid en als de boot vol is, worden er ook weer mensen uitgezet.”

“Het is heel gek om de vluchtelingen te fotograferen. Ik ben er alleen maar om het beeld vast te leggen, maar ik kan niets voor ze betekenen. Daarnaast is het heftig om de herkenbaarheid te zien van video’s op internet. Ik moest aan mijn eigen broertjes en zusjes denken en aan mijn moeder. Het is hartverscheurend om te zien dat deze mensen zo hardhandig behandeld worden.

Het beleid faalt om ze menswaardig op te vangen. Ze zijn gereduceerd tot een groep: de vluchtelingen.”

6

7

Beeld: Cigdem Yuksel | Tekst: Nena Kremers

- WIST JE DAT -

moet ALLE CIJFERS DIE JE WILT WETEN over de vluchtelingencrisis in Nederland

46.414 vluchtelingen bevinden zich op dit moment in Nederland (peildatum november 2015). In 2001, tijdens de Joegoslavische burgeroorlog, waren dat er nog 83.801.

3.421 VAN HET AANTAL VLUCHTELINGEN VAN DIT MOMENT ZIJN MINDERJARIGE VREEMDELINGEN. DIT ZIJN KINDEREN ONDER DE 18 JAAR DIE ZONDER OUDERS OF FAMILIELID IN NEDERLAND TERECHT ZIJN GEKOMEN. Een recordaantal van 11.700 vluchtelingen heeft in de maand oktober van 2015 asiel aangevraagd in Nederland.

TOT EN MET OKTOBER 2015 HEBBEN RUIM 45.000 MENSEN IN NEDERLAND ASIEL GEVRAAGD, 18.000 MEER DAN IN HEEL 2014. HET RECORDJAAR IS NOG STEEDS 1994, MET 52.500 AANVRAGEN.

De meeste vluchtelingen in Nederland komen uit Syrië (49%), Eritrea (10%), Ethiopië (7%), Irak (7%) en Afghanistan (5%).

De overige 23% komt uit landen als Somalië, Albanië, Georgië, Iran, Kosovo en Oekraïne.

De reis van de meeste vluchtelingen tot plaats van bestemming verloopt redelijk snel, maar voor sommigen kan de tocht 1 tot 3 jaar duren.

ERKENDE VLUCHTELINGEN IN NEDERLAND KUNNEN EEN VLUCHTELINGENPASPOORT AANVRAGEN. DAARMEE KUNNEN ZIJ OVERAL NAARTOE REIZEN, BEHALVE NAAR HUN HERKOMSTLAND. DIT PASPOORT IS MAXIMAAL 5 JAAR GELDIG. Er zijn 86 asielzoekerscentra verspreid door heel Nederland. Het grootste asielzoekerscentrum is Nijmegen Heumensoord waar 3000 vluchtelingen kunnen worden opgevangen. Scheerwolde is de kleinste met 35 opvangplaatsen voor minderjarige vluchtelingen afkomstig uit Eritrea.

8

9

Bron: COA, Vluchtelingenwerk Nederland, IND, CBS | Beeld: Goedele Monnens | Tekst: Carmen Sijbrands

- TIJDLIJN HISTORIE VLUCHTELING -

1914 (-1918) EERSTE WERELDOORLOG Na de Duitse inval in België krijgt Nederland een vluchtelingenstroom van meer dan 1 miljoen Belgen te verwerken op een totale bevolking van 6,5 miljoen.

17E EEUW Nederland vangt voor het eerst een grote stroom vluchtelingen op. Naar schatting zijn het er tussen de 100.000 en 150.000 van Vlaamse, Portugese, Spaanse en Franse afkomst. Dit komt doordat de Spanjaarden de macht in handen krijgen en zij alleen het katholicisme toestaan. Protestanten verlaten hun thuisland door angst voor vervolging.

17e eeuw

1942 VLUCHTELINGENKAMP WESTERBORK Nederland geeft de opdracht om een groot vluchtelingenkamp te bouwen genaamd kamp Westerbork. In 1942 neemt de Duitse bezetting het kamp over en verandert het in een concentratiekamp.

1914 (-1918)

1849

1849 EERSTE VREEMDELINGENWET Vreemdelingen zonder papieren of financiële middelen kunnen over de grens gezet worden door de Nederlandse overheid.

1940 (-1945)

1940 (-1945) TWEEDE WERELDOORLOG Adolf Hitler komt aan de macht in Duitsland en circa 30.000 Joodse Duitsers zochten bescherming in Nederland.

1949 NEDERLANDS-INDIË ONAFHANKELIJK Indonesië wordt langzaam een dictatoriaal land door de komst van de nieuwe president.

Meer dan 300.000 Indonesiërs vertrekken naar Nederland.

10

1942

1949

1951 VLUCHTELINGENVERDRAG Nederland ondertekent samen met meer dan honderd andere landen het Internationaal Verdrag van de Status van Vluchtelingen.

Elk land is verplicht om vluchtelingen op te vangen als dit nodig is. In het verdrag staat ook beschreven aan welke criteria iemand moet voldoen om recht te hebben op opvang.

1994 BURGEROORLOG JOEGOSLAVIË Grootste vluchtelingenstroom die Nederland tot nu toe heeft gekend. Het zorgt voor een recordaantal van meer dan 50.000 asiel aanvragen in het hele jaar vooral door Joegoslaven.

De opvang in Nederland kan de grote aantallen niet aan, waardoor mensen onder andere moeten overnachten in maïsvelden.

1984/1985 BURGEROORLOG SRI LANKA Ruim 3.500 Tamils (bevolkingsgroep) vragen asiel aan in Nederland. Dit leidt later tot de eerste asielzoekerscentra en aanscherping van het asielbeleid in Nederland door de komst van Regeling Opvang Asielzoekers, waarbij asielzoekers over Nederland worden verspreid in aparte azc’s.

1984 - 1985

1956

1956 HONGARIJE Sovjet-Unie valt Hongarije binnen waardoor 225.000 Hongaren op de vlucht slaan. Niet alleen om het politieke geweld, ook door de armoede in het land. Nederland laat 3.300 Hongaarse vluchtelingen toe.

1987 EERSTE ASIELZOEKERSCENTRUM Luttelgeest in Flevoland is de eerste plaats in Nederland die een azc opent. vluchtelingen toe.

1994

1987

2011 - 2015

1998

1998 GRENSOORLOG ERITREA-ETHIOPIË De grens tussen Eritrea en Ethiopië is nooit definitief vastgesteld en leidt tot een oorlog. De bevolking leeft in angst voor dwangarbeid en politieke vervolging. Tot oktober 2015 vragen 6.946 Eritreeërs asiel aan in Nederland.

Beeld: Cigdem Yuksel | Tekst: Carmen Sijbrands

1951

2011-2015 BURGEROORLOG SYRIË In 2014 vonden de eerste 6.500 Syrische vluchtelingen bescherming in Nederland.

Tot oktober 2015 vragen 15.392 Syriërs asiel aan. Syriërs vluchten voor de burgeroorlog die is ontstaan na demonstraties tegen het regime van leider Assad.

11

- STRAATINTERVIEWS -

‘BEN JIJ VOOR OF TEGEN DE KOMST VAN VLUCHTELINGEN?’ Deze brandende vraag legde Grenzenloos voor aan een aantal Nederlanders.

TEKST EN BEELD SYDNEY DOUWES & CARMEN SIJBRANDS

12

VOOR

Naam Geert Tjarks Leeftijd 60 jaar Woonplaats Zwolle Beroep Docent Bouwkunde op middelbare school

VOOR

“Ik kan mij heel goed voorstellen dat mensen op de vlucht zijn voor oorlog in hun eigen land.

Ik ben dan ook voor de komst van vluchtelingen. Er zit al een half jaar een noodopvangcentrum bij mij in buurt. Daar heb ik geen enkel probleem mee. In mijn vrije tijd loop ik veel hard. De organisatie waar ik dat doe, heeft in het verleden startbewijzen weggegeven aan vluchtelingen. Zo konden zij meedoen aan een hardloopwedstrijd. Nu trainen we soms ook samen met hen. Dat vindt iedereen wel prima. Zo zie je maar dat de komst van vluchtelingen niet altijd weerstand oproept.’’

13

R O O V

Naam Djoly Janssen Leeftijd 22 jaar Woonplaats Wanroij, Noord-Brabant Beroep Student aan de Herman Brood Academie

VOOR

“Het is logisch dat Nederland de vluchtelingen opneemt, omdat er in hun eigen land ernstige dingen zijn gebeurd en nog steeds gebeuren. Ik vind het dan ook niet erg dat zij hier worden opgevangen. De ouders van mijn vriend zijn ook gevlucht, uit Joegoslavië. Door hun verhalen heb ik een idee van hoe moeilijk het is om je land te verlaten. Ik heb er niks op tegen dat zij hun eigen cultuur en religie meenemen. Religie vind ik in het algemeen een beetje beangstigend. Het feit dat je volledig overtuigd bent van een geloofsovertuiging en geen eigen mening meer vormt, daar kan ik mij niks bij voorstellen. Aan de andere kant snap ik dat een geloof je in moeilijke tijden kan helpen. In mijn buurt is er geen opvangcentrum. Als er eentje zou komen, zou ik het niet zo erg vinden. Behalve als het naast mijn deur is, daar zou ik me niet erg veilig bij voelen.”

14

VOOR N /TEGE

Namen Lex en Evie Leeftijd 36 jaar en 32 jaar Woonplaats Tilburg Beroep Eigen sportschool

VOOR/TEGEN

“Dat er vluchtelingen naar Nederland komen, vinden we geen probleem. Zeker niet als zij gevlucht zijn uit oorlogsgebied. Het is jammer dat het nodig is. Maar wat moet, dat moet. Tegenwoordig hoort dat er gewoon bij. Zelf wonen we niet in de buurt van een opvangcentrum, daarom hebben we ook nergens last van. De overheid pakt het vluchtelingenprobleem niet slecht, maar ook niet goed aan. Het is wisselend. Je ziet dat de ene partij heel fel en de andere partij minder fel reageert. Zij zouden eigenlijk een middenweg in dat beleid moeten vinden.

Naar onze mening moeten ze streng maar rechtvaardig zijn.’’

15

VOOR

Naam Betty Leeftijd 53 jaar Woonplaats Nijmegen Beroep Peuterjuf

VOOR

“Wat mij betreft is het prima dat Nederland vluchtelingen opvangt. Ze zijn gevlucht voor oorlog en ik vind het erg dat mensen dat moeten meemaken. Ik woon in de buurt van Heumensoord, waar drieduizend vluchtelingen verblijven in een grote tent. Ik moet zeggen dat ik hen niet zo vaak zie, behalve als ik door het bos loop. Nu dat het winter wordt, zou ik niet in hun schoenen willen staan. Slapen in die tent lijkt me geen pretje. Wat me is opgevallen is dat er veel bewaking aanwezig is bij het opvangcentrum. Het is goed dat de vluchtelingen beschermd worden, maar het is jammer dat het noodzakelijk is. Nederlanders zijn vooral bang, denk ik, voor de verschillende culturen en geloofsovertuigingen die meekomen.�

16

VOOR N /TEGE

Naam Karin Wesseling Leeftijd 56 jaar Woonplaats Eindhoven Tekst en beeld Sydney Douwes en Carmen Sijbrands

VOOR/TEGEN

“Ik ben niet voor, maar ook niet tegen de komst van vluchtelingen. De mensen die echt in nood zijn moeten geholpen worden, maar naar mijn idee zitten er ook goudzoekers tussen. Dat zijn degene die vrouw en kind achterlaten, terwijl het daar gevaarlijk is. Dat doe je toch niet? In de media las ik dat ze ook gaan klagen dat het nog beter willen. Dan krijgen ze al hulp en onderdak, maar zijn ze nog niet tevreden. Zelf heb ik drie kinderen in de leeftijd van rond de 30 jaar.

Vluchtelingen mogen van mij niet verwachten dat ze hetzelfde krijgen als mijn kinderen. Dat is niet eerlijk, omdat mijn kinderen er hard voor hebben gewerkt. Ik maak me druk over de toekomst. Wat houdt dat in voor mijn kinderen en kleinkinderen? De regering moet een duidelijk standpunt innemen. Volgens het beleid worden ze teruggestuurd, maar dat is in het verleden ook niet gebeurd. Daarom geloof ik het niet.�

17

- IN GESPREK MET -

“ALLES HEBBEN WE ACHTER GELATEN. ALLES” TEKST CARMEN SIJBRANDS & SYDNEY DOUWES BEELD PAULINE FEITZ

Hoe een Syrisch gezin naar Nederland vluchtte in 17 dagen Het moment dat we de crisisopvang in Tilburg binnenlopen, telefoneert Mohammed Darwich met zijn familie in Syrië. Hij huilt. Zijn oom is omgekomen en zijn zus heeft kanker. Het is een moeilijke tijd voor de familie Darwich, maar ze houden hoop.

18

Fatema 45 jaar

Bataul 22 jaar

Mahmoud Mohammed

23 jaar, woont in Berlijn

52 jaar

ma

r

Hala

17 jaar

Abed Al-Rahman 12 jaar

Ahmed 6 jaar

19

- IN GESPREK MET -

Het moment dat we de crisisopvang in Tilburg binnenlopen, telefoneert Mohammed Darwich met zijn familie in Syrië. Hij huilt.

Zijn oom is omgekomen en zijn zus heeft kanker. Het is een moeilijke tijd voor de familie Darwich, maar ze houden hoop.

Nadat Mohammed de telefoon heeft opgehangen, vraagt zijn vrouw Fatema Kriwan of wij het gezin een aantal vragen mogen stellen. Een medewerkster van het COA vertelt ons dat de man het hoge woord heeft binnen het gezin.

Mohammed vindt het prima.

We nemen plaats in een klein kamertje achterin de oude dansschool die is omgebouwd tot crisisopvang. Fatema was in Syrië een Engels lerares en is een van de weinige die goed Engels spreekt binnen de opvang. “Ik beantwoord de vragen en vertaal het af en toe naar mijn man. Is dat goed?”

HET LEVEN IN SYRIË De familie Darwich had een goed leven in Syrië. Ze woonden in een grote villa met op elke verdieping vijf kamers. Er stond een grote tuin omheen van wel tweehonderd vierkante meter, met veel hoge bomen en prachtige bloemen, vertelt Fatema.

Mohammed had een goede baan

als assistent ingenieur, alle vijf de kinderen gingen naar school.

Totdat de oorlog uitbrak. Hun oudste zoon Mahmoud (23) verliet twee jaar geleden al zijn vaderland, omdat hij toentertijd in dienstplicht moest. “Mahmoud studeert nu Nederlands in Berlijn. Het gaat goed met hem.

We hebben iedere dag contact”, vertelt zijn moeder glimlachend.

“Met vijftig man opgepropt in een rubberbootje van Turkije naar Griekenland” GEEN TEKENFILMS, MAAR VLIEGENDE BOMMEN Het huis van de familie Darwich stond vlakbij een militaire vliegbasis van het Syrische leger. Elke dag hoorden zij harde knallen van explosieven of zagen ze een vliegtuig neerstorten. “De kinderen keken niet meer naar de tekenfilms op tv, maar staarden

“M’n kinderen keken alleen maar naar vliegende bommen” 20

uit het raam naar de bommen die door de lucht vlogen.” Dat was de doorslag voor Mohammed en Fatema om te vertrekken. Ze verkochten het huis voor tienduizend euro om de reis naar Nederland te kunnen betalen.

Dit was veel lager dan de echte waarde. “We hebben alles moeten achterlaten. Alles”, aldus Fatema.

EÉN RUGZAK PER PERSOON “De kinderen hadden ieder hun kleine schoolrugzak gepakt met wat kleren. Mijn man en ik namen er ook maar één mee.

Daarin zaten ook vooral kleren.”

Veel eten konden we niet meenemen, zegt Fatema. “Dat werd te zwaar.” De reis naar Nederland duurde in totaal zeventien dagen. Drie daarvan hebben ze doorgebracht in Turkije, ze wachtten daar op een vriend van Mohammed. In de Turkse plaats Izmir stapten ze op een rubberboot samen met vijftig anderen, richting Athene in Griekenland.

VIJFTIG MAN IN RUBBERBOOT Doodsbang zat het gezin op het volgepropte bootje. “Ik heb mijn kinderen amper losgelaten”, vertelt Fatema snikkend. Mohammed slaat een arm om zijn vrouw heen. “Gelukkig zijn wij niet degene die overboord zijn geslagen.

- IN GESPREK MET -

We zagen mensen verdrinken.”

Eenmaal aangekomen in Athene, pakten zij bussen om via Griekenland, Macedonië, Servië, Kroatië, Oekraïne, Hongarije, Polen en Duitsland naar Nederland te komen. “Het kostte ons zevenduizend dollar om hier te komen.

Voor de boottocht betaalden we het meest.”

MET DE MEUTE MEE Mobiele telefoons had de familie niet meer. “Die zijn tijdens de overtocht over boord geslagen.

We liepen maar met de meute mee. Hopend dat zij de weg naar Nederland wisten.” Eenmaal in Nederland kocht de familie nieuwe telefoons. Zo hielden ze contact met familieleden die de overtocht niet konden maken, omdat ze daarvoor te weinig geld hadden. Fatema vertelt dat de oorlog nog vol aan de gang is in hun thuisland. “Volgens onze broers en zussen is het niet goed in Syrië. Bovendien is het daar nu winter en in Syrië is de winter nog veel erger dan in Nederland.”

twist aan. “Mijn man houdt van koken. Hij maakt dan ook het eten dat de catering brengt op zijn eigen, Arabische manier”, zegt Fatema. De etenstijden die wij in Nederland gewend zijn, zijn heel anders in Syrië. “Wij aten pas om 11 uur ’s avonds, maar hier krijgen we al om half 6 het avondeten.” Veel Syriërs in het opvangcentrum bewaren hun bordje met eten en warmen het in de avonduren op in de magnetron.

tegenstanders zijn onder de Nederlandse bevolking, dat hoorden we al in Syrië. In Ter Apel gooiden zij zelfs vuurwerkbommen naar het opvangcentrum.

Maar zo is niet heel Nederland.

Jullie zijn erg gastvrij”, merkt Fatema op.

“De medewerkers van het COA zijn net familie voor ons. Als er hier oorlog uitbreekt, mogen zij ook naar Syrië komen. Jullie ook,” wijst Fatema naar ons. “Jullie zijn van harte welkom.”

DANKBAAR Het gezin is Nederland en het COA erg dankbaar voor de opvang. “Ik weet dat er

“Als er hier oorlog uitbreekt, zijn jullie welkom in Syrië”

Tekst: Sydney Douwes en Carmen Sijbrands | Beeld: Pauline Feitz

ZEVEN COL’S Op dit moment loopt de familie Darwich de asielprocedure door.

Maar pas nadat zij naar zeven verschillende crisisopvanglocaties (COL’s) in drie maanden tijd zijn gesleept: Ter Apel, Lelystad, Roosendaal, Maasbracht, Katzand, Vlissingen en Tilburg. Sinds twee weken verblijft het gezin in een asielzoekerscentrum in Tiburg-Noord.

Hier wonen zij met elkaar in een eigen ruimte met badkamer en keuken. “Ik kijk heel erg uit naar een eigen kamer. Aangezien we eerder in grote slaapzalen sliepen met minstens tweehonderd anderen.”

AANPASSEN Moeilijk vindt de familie Darwich het niet om zich aan te passen aan de Nederlandse cultuur, maar ze geven er wel een eigen 21

- FOTO REPORTAGE -

22

Een familie is net uit de rubberboot gestapt die hen van Bodrum (Turkije) naar het Griekse eiland bracht. De overtocht kost ongeveer duizend euro per volwassene.

117 mensen op de pier in Kos. Het houten vissersbootje werd door de schipper vlak voor de Griekse kust stuurloos achtergelaten, de kustpolitie bracht de vluchteligen veilig aan wal.

23

Vluchtelingen volgen een inburgeringscursus om hun nieuwe thuisland beter te leren kennen en te kunnen participeren in de Nederlandse samenleving.

Vader en zoon in asielzoekerscentrum in Nijmegen.

24

Beeld: Goedele Monnens | Tekst: Carmen Sijbrands

Gezinshereniging op Schiphol tussen vader en zoon uit EthiopiĂŤ.

25

- ACHTERGROND -

HOE HET ALLEMAAL BEGON De Syrische burgeroorlog in een notendop Syrië zit sinds 2011 in een heftige burgeroorlog. Wat begon met een groepje jongens die haar mening op de muur van een school schreef, is uitgegroeid tot een ingewikkeld conflict. Niet raar dus, als je ergens bent afgehaakt. Daarom hier een samenvatting.

1970 Sinds 1970 is in Syrië de Ba’ath partij aan de macht onder leiding van Bashar all-Assad. Iedereen die kritiek heeft op haar wordt onderdrukt. In landen uit het Midden-Oosten gaat dit wel vaker zo, maar in Syrië is het nog erger.

De geheime politie is genadeloos voor alle oppositie; alle mensen die op wat voor manier dan ook kritiek hebben.

2011 In 2011 werd Syrië onderdeel van de Arabische Lente. Een groepje jongens schreef revolutionaire leuzen op de muur van een school. Ze werden opgepakt. Dit zette de protesten in gang. Duizen den mensen gingen in de hoofdstad Damascus de straat op om te demonstreren. Ze eisten het aftreden van Assad, een einde aan de corruptie en de vrijlating van politieke gevangenen.

Arabische Lente Het was 17 december 2010 toen een 26-jarige fruitverkoper zichzelf in brand stak in Tunesië. Een persoonlijke daad van verzet tegen onder andere armoede en werkloosheid. Zijn zelfmoord bracht demonstraties op gang tegen het regime van leider Ben Ali en groeide uiteindelijk zelfs uit tot protesten, geweld en revolutie van Noord-Afrika tot het Midden-Oosten. Oorzaken zijn onderdrukking, oneerlijke verkiezingen, corruptie, gebrek aan politieke vrijheid en werkloosheid. De demonstranten wilden de leiders verdrijven. Deze worden namelijk gezien als schuldige van de misstanden. Het totaal van deze opstanden wordt de Arabische Lente genoemd.

Lente staat voor nieuw begin.

Burgeroorlog In Tunesië en Egypte werden de leiders na een paar weken afgezet, maar in Syrië weigerde Assad te vertrekken. Zijn regering trad met veel geweld op tegen alle demonstraties die volgden. Maandenlang vielen er elke dag doden. De demonstranten hoopten op steun van het westen.

Maar die bleef uit. Daarom ging de oppositie zich bewapenen. De burgeroorlog was geboren. Gaandeweg werd het dus een gewapend conflict: het regeringsleger tegen iedereen die Assad weg wilde hebben en bereid was daarvoor te vechten. Het werd allemaal ingewikkelder omdat steeds meer groepen zich met de strijd gingen bemoeien. Zo stonden er radicalere groepen op, die hun kans zagen om voor een Islamitische Staat te vechten, een

Verdeling opvang vluchtelingen uit Syrië, september 2015

Turkije 1.938.999 Jordanië 1.400.000 Libanon 1.172.753 Irak 250.408 250.000 Verenigde Arabische Emiraten Egypte 132.375 Koeweit 120.000 Saoedi-Arabië 100.000 Europa 435.481 Overig 477.797

Figuur 3 | Bron: Datagraver

26

staat die gericht is op strikte naleving van de islamitische wetgeving. Daarom zijn er ook jihadisten van buiten Syrië, die zich aansloten bij de strijd.

Daarbij zijn er onder andere nog de Soennieten en de Sjiieten, de Koerden en Turkije die zich allemaal met eigen belangen in de strijd mengen.

IS De Islamitische Staat heeft een grote rol opgeëist in de Syrische burgeroorlog. IS komt voort uit de beweging Al Qaida in Irak en wordt geleid door soennitische Irakezen. Ze zien zichzelf als de enige ware gelovigen; 99 procent van de andere moslims in de wereld moet worden gedood om de aarde te zuiveren. De terreurbeweging zag zijn kans toen de burgeroorlog in Syrië uitbrak. Er werd een plan gesmeed om delen van Syrië te veroveren om daar trainingskampen op te zetten en vervolgens buurland Irak binnen te vallen.

2013 In 2013 veroverde IS grote delen van het noorden en oosten van Syrië. Hij controleert nu een groot deel van Syrië en Irak.

Vluchtelingen De afgelopen jaren is Assad de controle steeds meer kwijt geraakt. Het leger is meer dan gehalveerd en verzwakt. Er is dienstplicht in Syrië, maar veel jongeren voelen er niks voor te sterven in een uitzichtloze oorlog. Ze verstoppen zich voor veiligheidsdiensten of vluchten naar het buitenland.

Volgens de UNHCR (fig. 1) zijn er al ongeveer vier miljoen Syriërs naar het buitenland gevlucht. De meesten hiervan zijn opgevangen in buurlanden.

Die raakten op een gegeven moment overvol.

Daarom, en omdat vluchtelingen in Europa een beter leven verwachten, komen er steeds meer Syriërs naar Europa. (fig. 2) Maar relatief zijn dat er weinig. (fig. 3) Deze getallen zijn een schatting. Het is onmogelijk een betrouwbaar beeld te krijgen van het aantal vluchtelingen dat per land wordt opgevangen, omdat het niet overal goed wordt geregistreerd.

Daarbij worden er constant vluchtelingen binnengelaten en weggestuurd. Vandaar dat de aantallen per bron kunnen verschillen.

Syrische en Eritrese vluchtelingen in Nederland 2015 14704

11000

Wat is UNHCR? United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) werd in 1950 opgericht door de Verenigde Naties. Het doel was oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog Europa helpen. Eigenlijk zouden ze na drie jaar worden opgeheven, maar de hulp bleek hard nodig.

7000 5000 4225

3000 2810

1000

2105

14 december 2015 vierden ze hun 65e verjaardag en het ziet ernaar uit dat de hulp die ze verlenen ook de komende jaren hard nodig zal zijn. UNHCR is het meest actief bij vluchtelingencrisissen in Afrika, Azië, en de laatste jaren in Syrië.

Bronnen: NOS, NRC, UNHCR | Tekst: Nena Kremers

9000

0 Eritrea tot 14 september 2015

Syrië

Figuur 1 | Bron: UNHCR

eerste helft helft 2015

Figuur 2 | Bron: IND Asylum Trends, COA

27

- ACHTERGROND -

NIET ALLEEN SYRIËRS Waarom komen er zoveel Eritreeërs naar Nederland?

Een korte uitleg Eritreeërs mogen het land niet verlaten zonder toestemming van de Eritrese autoriteiten. Het wordt dan ook een onderdrukkend regime genoemd. Sinds 1993 zijn er geen nationale verkiezingen meer gehouden en kritiek op de regering is verboden. Zo is er geen persvrijheid, kunnen religieuze minderheden worden vervolgd en oppositieleden lopen risico om opgepakt te worden.Het onderdrukkende regime kent een strenge dienstplicht. Voor velen is dit een extra reden om het land te ontvluchten.

Vanaf 15 jaar krijgen kinderen al militaire training, vanaf 17 jaar worden ze opgeroepen. Volwassenen moeten verplicht achttien maanden in dienst. Deze dienst wordt vaak verlengd voor onbepaalde tijd en het betaalt heel slecht. Mensen worden niet alleen ingezet voor militaire doeleinden. Ze moeten ook zwaar werk verrichten, bijvoorbeeld voor staatsprojecten of in de landbouw.Behalve het onderdrukkende regime is Eritrea ook straatarm. Volgens een rapport van de Verenigde Naties (VN) kan zeventig procent van de bevolking niet voor eigen eten zorgen. Het land weigert daarnaast ook voedselhulp van buitenaf, omdat de regering volhoudt dat Eritrea volledig zelfvoorzienend is.

COA Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) regelt in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie opvang voor asielzoekers in Nederland. Het COA is verantwoordelijk voor plaatsing van asielzoekers in Nederland, totdat er over hun asielaanvraag is beslist. Ook zorgt het COA voor eerste levensbehoeften zoals onderdak, voedsel en zakgeld.

VluchtelingenWerk Nederland VluchtelingenWerk Nederland komt op voor vluchtelingen en asielzoekers in Nederland. Dit doen ze vanaf het moment van binnenkomst tot de integratie in de Nederlandse samenleving.

Voor meer informatie: vluchtelingenwerk.nl

28

Eritrese kinderen bij AZC

29

Bron: Amnesty International en het rapport van de Verenigde Naties, COA | Beeld: Goedele Monnens | Tekst: Otis Lalihatu

- ACHTERGROND -

WAT KOST EEN ASIELZOEKER? Er gaan verschillende verhalen de ronde over de kosten van een vluchteling. Hoe zit dat nou precies?

In een noodopvang krijgen vluchtelingen drie keer per dag eten, ze krijgen dan geen eetgeld. Zakgeld krijgen ze wel, €12,95 per week, om bijvoorbeeld kleren van te kopen. Noodopvangcentra zijn vaak (sport)hallen die voor zes tot twaalf maanden beschikbaar zijn, voor ongeveer 300 of meer asielzoekers. Een azc is beschikbaar voor asielzoekers voor termijnen vanaf twee jaar. In een azc kunnen ongeveer 1500 of meer mensen

In totaal zijn er 86 azc’s in Nederland.

59 reguliere opvangcentra en 27 noodopvanglocaties.

Hoeveel eetgeld ze krijgen is afhankelijk van drie dingen: 1 Hoe groot is het gezin?

2 Is de asielzoeker meer- of minderjarig?

Als een asielzoeker alleen is krijgt hij wekelijks €44,60.

Een asielzoeker onder de achttien krijgt minder geld dan een volwassen asielzoeker. Een Twee ouders met een kind volwassene krijgt gemiddeld krijgen samen €103,07 per week. €37,07 en een kind €28,93.

Een gezin met opa, twee ouders en een kind krijgt per week €124,95.

€37,07

€37,07

3

Moet de asielzoeker zelf eten kopen of wordt er eten gemaakt?

Op sommige locaties wordt drie keer per dag eten gemaakt. Als een asielzoeker eten krijgt is er geen eetgeld.

Als asielzoekers mogen werken, krijgen ze automatisch minder geld van de overheid. Hoe dat zit kun je lezen op pagina (nog in te vullen) bij Blik op de Toekomst.

Weetje Naast €12,95 zakgeld per week krijgt een asielzoeker in een azc eetgeld.

€28,93

30

Bronnen: Rijksoverheid NOS, Amnesty International en het rapport van de Verenigde Naties, COA

Een vluchteling is iemand die zijn woongebied ontvlucht vanwege vrees voor geweld of zijn leven. Voordat hij naar een asielzoekerscentrum (azc) mag en asielzoeker genoemd wordt, komt hij eerst terecht in een noodopvang.

LETTEN ZE WEL OP ONZE VEILIGHEID? Vaak hoor je verhalen dat er onder vluchtelingen terroristen en IS-strijders zitten. Veiligheid kan natuurlijk nooit honderd procent gegarandeerd worden, maar wat doet Nederland allemaal om het zo veilig mogelijk te maken?

Kunnen mijn kinderen veilig langs een azc fietsen op weg naar school?

“In principe kunnen kinderen gewoon veilig fietsen op de openbare weg”, zegt Edmond Messchaert, woordvoerder Ministerie van Veiligheid en Justitie.

“Lokaal wordt gekeken of bepaalde routes veilig zijn of niet. Niet alleen bij asielzoekerscentra maar bij elke openbare route. Is er ergens dreiging, dan wordt er opgetreden, bijvoorbeeld door extra toezicht te plaatsen.

Verhouding van man/vrouw in een opvang

Man

Vrouw

Zijn er IS-aanhangers onder de asielzoekers?

Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten en politie zijn constant alert op signalen over mogelijke jihadisten in de vluchtelingenstroom.

Ook is er speciale aandacht voor signalen dat vreemdelingen misschien radicaliseren of geronseld worden voor de jihad. Als er wel verdenkingen zijn, sturen verschillende diensten de signalen door naar de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Volgens de Rijksoverheid is er op basis van de informatie die zij nu hebben, niet gebleken dat jihadisten via de vluchtelingenstroom naar Europa worden gestuurd. Dit wordt onder andere getest door screeningsgesprekken bij de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND).

Waarom zijn er meer mannen dan vrouwen en kinderen onder asielzoekers?

Soms vluchten hele gezinnen samen naar een land. Maar meestal reist de vader in zijn eentje, omdat hij beter is opgewassen tegen de risico’s van de reis of omdat er niet genoeg geld is om het hele gezin mee te nemen. Het gezin kan dan nareizen. Daarom zie je meer mannen dan vrouwen onder asielzoekers.

Kunnen asielzoekers Nederland zomaar binnenwandelen?

Een asielzoeker gaat eerst naar het aanmeldcentrum van de IND in Ter Apel. Daar houdt de IND een gesprek met de asielzoeker om erachter te komen wat zijn nationaliteit, identiteit en reisroute is. De IND houdt daarbij rekening met allerlei zaken zoals geloofwaardigheid en veiligheid in het land van herkomst. Na het gesprek gaat hij naar een opvangplek en behandelt de IND zijn asielaanvraag. Hiermee houdt de IND controle op mogelijke jihadisten die het land binnen willen komen.

Bronnen: Rijksoverheid, COA | Tekst: Otis lalihatu

Hoe is de veiligheid in en om opvangcentra geregeld?

Bij elke opvangplek voor asielzoekers is 24 uur per dag beveiliging aanwezig. Daarnaast werkt er speciaal getraind personeel in een opvang. Als er toch iets gebeurt, wordt er altijd contact opgenomen met de politie.

31

32

- VLUCHTROUTES IN BEELD -

de gestippelde lijn

de zwarte lijn Sommige vluchtelingen uit Afrika gaan vanaf Marokko met de boot naar Zuid-Spanje.

Vanaf daar reizen de meeste verder naar Frankrijk (ook vaak Calais), Duitsland, Nederland en Zweden.

Onder andere veel Eritreeërs (vluchten voor dictatoriaal regime) en mensen uit Ghana en Liberia (economische vluchtelingen) reizen via Libië naar het Italiaanse eiland Lampedusa (hier komen de meeste bootvluchtelingen om het leven, omdat het de langste reis over zee is voor vluchtelingen). Van daaruit gaan ze door Italië naar Duitsland, Nederland, Zweden of naar Calais in Frankrijk. Vanaf Calais proberen ze vaak GrootBrittannië te bereiken.

Hongarije kan geen vluchtelingen meer opvangen en heeft daarom sinds juni 2015 hekken geplaatst op de grens bij Servië, zodat ze het land niet meer in kunnen. Daarom reizen veel vluchtelingen verder langs het westen door Kroatië om uiteindelijk Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zweden te bereiken. Deze route wordt ook wel de Balkanroute genoemd omdat de genoemde landen in een geografisch gebied liggen dat Balkan wordt genoemd.

33

Beeld: Sakir Khader | Tekst: Nena Kremers

de witte lijn

De meeste vluchtelingen komen momenteel uit Syrië. Dit is dus de laatste tijd de meest voorkomende vluchtroute. Via Turkije proberen ze per boot de Griekse eilanden Lesbos (meerendeel) en Kos te bereiken.

Van hieruit reizen ze verder naar het noorden, langs Bulgarije, Macedonië en Servië, richting Hongarije.

34

- IN GESPREK MET -

GETRAUMATISEERDE JONGEREN VONDEN RUST IN KLOOSTER TEKST SYDNEY DOUWES BEELD PLEUN VERHOOFDSTAD

‘‘Eén jongen had een stuk granaat in z’n kies’’ 118 gevluchte jongeren uit Syrië en Eritrea werden veertien dagen lang opgevangen in voormalig klooster de Mariënkroon in Nieuwkuijk, Noord-Brabant. Getraumatiseerd, wantrouwend en moe kwamen ze daar eind september aan. Beatriz Lauenroth ving samen met ruim vijftig andere vrijwilligers twee weken de minderjarigen op.

De Focolarebeweging is de eigenaar van de Mariënkroon.

Deze beweging zet zich in voor eenheid en broederschap in de wereld en is actief in meer dan 180 landen. Beatriz werd geboren in Duitsland en is sinds haar zeventiende lid van de Focolarebeweging.

Het bracht haar in landen als Italië, Oostenrijk en Rusland, maar inmiddels is ze neergestreken in Nederland. “Het was een enorme uitdaging om meer dan honderd vluchtelingen op te vangen”, vertelt Beatriz. Op de laatste zondag van september

is de Mariënkroon in alle haast omgebouwd tot opvangcentrum voor jongeren tussen de veertien en achttien jaar. Ze zouden de volgende dag al komen. Dat was spannend, want waren de vrijwilligers in staat om de jongeren te geven wat ze nodig hadden? “We moesten hard werken om alles gereed te krijgen.

De gemeente zette stapelbedden neer en wij zorgden voor een slaap- en eetzaal. Ook moesten we boodschappen inslaan. De jongeren aten hier geen Hollandse kost, maar bijvoorbeeld couscous en linzen.”

35

- IN GESPREK MET -

GRANAAT IN KAAK Veel vrijwilligers hadden af en toe moeite met de omgang van de jongeren. Hoe ga je om met getraumatiseerde en misschien wel zieke of gewonde jongeren?

Psychische- en lichamelijke zorg werd ingeschakeld. “En dat is maar goed ook”, concludeert Beatriz. “Na ongeveer een week kwam een van de jongeren bij ons, omdat hij zo’n last had van zijn kies. Gelukkig kon hij snel terecht bij een tandarts: er bleek een stuk granaat in zijn kaak te zitten. Waarschijnlijk is dat gebeurd tijdens een ontploffing.

UITGEHONGERD VOGELTJE De jongeren in het asielzoekerscentrum zijn zonder hun ouders gevlucht naar Nederland. Sommigen hebben veel bagage bij zich, maar in het ergste geval passen hun bezittingen alleen nog in een plastic tas en wegen sommige jongeren nog maar net 40 kilo. “Een van de jongens uit Eritrea, Anbessa, kwam in de Mariënkroon aan als een klein, uitgehongerd vogeltje. Zijn naam betekent ‘leeuw’, maar tijdens zijn reis naar Nederland verloor hij bijna 30 kilo.” De vluchtelingen werden tot hun verblijf op het voormalig klooster iedere 72 uur overgebracht naar een nieuwe plek. “Ze werden van de ene naar de andere plek gesleept. Hun geduld raakte op.” Waar het in

“Tijdens de reis verloor hij 30 kilo” eerste instantie de bedoeling was om maar drie dagen op de Mariënkroon te verblijven, waren dat er uiteindelijk elf meer. “De vluchtelingen hadden de behoefte om een beetje tot zichzelf te komen, te slapen en regelmatig te eten. Wij konden hen dat bieden.”

VOETBALLEN EN DANSEN Om ervoor te zorgen dat de jongeren niet verveeld raakten, werden er allerlei activiteiten georganiseerd.

“Door verschillende workshops te organiseren, zag je dat ze zich steeds meer thuis gingen voelen”, aldus een glunderende Beatriz. “Een profvoetballer gaf voetbaltraining, er werden danslessen gegeven en we hebben stenen beschilderd. Dat laatste zorgde in het begin nog wel voor de nodige spanningen.

De jongeren waren namelijk bang om hun namen op de stenen te zetten, omdat ze daarom hun anonimiteit zouden verliezen.

“Er zijn wel eens akkefietjes geweest” 36

Later deden ze dat alsnog. Toen ze zagen dat een belangrijk persoon als de burgermeester ook zijn naam opschreef, deden de vluchtelingen dat ook.”

STERKE BAND “Na twee weken ging het naar omstandigheden goed met de jongeren”, benadrukt Beatriz. “Onderling en met de vrijwilligers hadden de jongeren een sterke band opgebouwd.

Natuurlijk zijn er weleens akkefietjes geweest. Meer dan honderd getraumatiseerde én puberende jongeren bij elkaar, dat kan niet altijd goed gaan.”

Het moment van afscheid was hartverscheurend.

“Niet alleen wij, maar ook de jongeren vonden het heel erg dat ze weg moesten. Bij ons voelden ze zich thuis. Zodra ze de bus instapten en op weg gingen naar een nieuwe omgeving, waren ze alleen en waren ze naar mijn idee het gevoel van samenzijn weer kwijt.”

MEER BEGRIP Beatriz raadt het iedereen aan om vrijwilligerswerk te doen in een opvangcentrum. “Deze tijd heeft ervoor gezorgd dat de vluchtelingencrisis een naam heeft gekregen. Ik denk meteen aan de vluchtelingen die ik heb leren kennen, als ik beelden van de oorlog op televisie zie. Die beelden komen nu nog harder binnen. Ik begrijp nu des te meer waarom deze mensen naar Europese landen komen.”

Tekst: Sydney Douwes / Beeld: Pleun Verhoofstad

“Bij ons voelden ze zich veilig”

37

- WAT KAN JIJ DOEN -

6 X DE LEUKSTE ACTIES voor vluchtelingen Er zijn veel manieren om vluchtelingen te steunen.

Het hoeft niet eens veel geld, tijd of moeite te kosten.

Grenzenloos zette de leukste acties voor je op een rij.

1. BECAUSE WE CARRY Help draagdoeken verzamelen

2. FUNDRUNNER Hardlopend geld verdienen

Vanaf 19 november een officiële stichting: Because We Carry. Het begon met een spontane actie van de twee vriendinnen Steffi de Pous en Anna Smit.

“We wilden niet langer toekijken, dus besloten we zelf een concrete actie te bedenken. Ik stelde me voor hoe ik mijn kindje van drie jaar de hele weg zou moeten dragen. Zo kwam ik op het idee om draagdoeken in te zamelen”, vertelt Anna. Iedereen reageerde enthousiast en voor de vriendinnen het wisten hadden ze tweeduizend draagdoeken ingezameld.

Fundrunner is de nieuwste sport-app die jouw kilometers bijhoudt. Uniek is dat je deze na je activiteit direct kan omzetten in een donatie voor vluchtelingen. Bert Merkestein bedacht deze app. “Veel mensen zitten niet te wachten op een maandelijkse bijdrage. Ik wil ‘iets goeds doen’ makkelijker maken voor iedereen”, aldus Bert. En makkelijk is het zeker: installeer de app, kies ‘help vluchtelingen’ en begin aan je activiteit. Na afloop deel je jouw prestatie en het bericht van de sponsor op Facebook of Twitter. Je hoeft zelf geen sponsors te zoeken: elk goed doel heeft eigen bedrijfssponsors die per kilometer een bedrag doneren.

Het enthousiasme werd alsmaar groter en nu gaat elke week een team vrijwilligers naar Lesbos om draagdoeken, maar ook eten en kleding uit te delen. Anna: “De draagcultuur die wij kennen, is voor de vluchtelingen helemaal nieuw, maar ze zijn heel enthousiast: ‘Eindelijk weer mijn handen vrij!’.”

Gun jij deze gezinnen ook een makkelijkere reis?

Ga dan naar www.becausewecarry.org en kijk wat jij kan doen!

Twee vaders in Lesbos 38

3. VLUCHTEN RAAKT EEN GEVOELIGE SNAAR Doneer je muziekinstrument Instrumenten voor vluchtelingen? Dat klinkt misschien niet als een eerste levensbehoefte, maar volgens Esther van Vliet is het een goede uitlaatklep. “Als ik de vluchtelingen muziek zie maken, lijkt het alsof ze even niet denken aan de ellende die ze hebben meegemaakt.” Het idee begon met een oproep op Facebook. Een vriendin van Esther vroeg of iemand misschien een viool te leen had voor een vluchteling. Hij speelde al zijn hele leven viool, maar hij had zijn instrument thuis achter moeten laten. “Ik ben toen op zoek gegaan naar een viool voor deze man. Deze zoektocht groeide uit tot een actie met een Facebookpagina en crowdfunding. Uiteindelijk heb ik van het geld een viool gekocht” Steeds meer mensen benaderden Esther, omdat ze nog instrumenten hadden liggen die ze wel wilden doneren. “Ik reis het land door om deze instrumenten op te halen en zorg ik dat ze goed terecht komen bij een vluchtelingen die het echt waarderen.” Heb jij toevallig nog een instrument liggen en wil je daar iemand blij mee maken? Neem contact op met Esther via de Facebookpagina ‘Vluchten raakt een gevoelige snaar’ of stuur een mailtje naar vluchtenraakteengevoeligesnaar@gmail.com.

5. NIEUW SHIRT NODIG? Shoppend geld doneren 4. REFUGEE EMOJIS Vluchtelingenemoties in je bericht Een emoticon zegt meer dan duizend woorden. Als dat voor jou geldt, of je vindt ze gewoon leuk, dan is dit misschien een actie voor jou. Creatief bureau SuperHeroes uit Amsterdam ontwikkelde een emoticon keyboard gericht op de behoeften van vluchtelingen.

Voor €1,99 kan jij jouw bericht aankleden met 36 ‘Refugee Emojis’ waaronder bijvoorbeeld een knuffelbeer, een welkomstvlag, warme sokken of, jawel, een tampon. €1,40 van de aankoopprijs gaat rechtstreeks naar vluchtelingen via Artsen Zonder Grenzen.

Ga voor een violetkleurige met de tekst: “Beter tien in je land, dan één op de vlucht” van Loesje (€17,50) (ook voor mannen). Of de stoere zwarte van #hallomensen.org (€33,90). Bij iedere aankoop van een shirt doneer je een deel van het bedrag automatisch aan VluchtelingenWerk Nederland. De shirts zijn te vinden op www.loesje. nl in de webshop en op www.hallomensen.org .

6. SHARETAGS Schrijf een hart onder de riem Een kleine moeite, maar een groot gebaar: ShareTags. Een kaartje met een persoonlijke boodschap voor een vluchteling. Grafisch ontwerpster Anja Verlaat uit ’s-Hertogenbosch bedacht deze actie. “Iedereen kan wel iets delen waarmee hij of zij de wereld een beetje mooier maakt.” Binnen drie weken waren er al zeshonderd kaartjes beschreven. Anja controleert ze allemaal: “Mijn wens is dat de vluchtelingen zich welkom voelen dankzij een aardig berichtje. Ik wil absoluut voorkomen dat iemand iets lelijks leest.”

Tekst: Nena Kremers

Meedoen? Kaartjes schrijven kan in ’s-Hertogenbosch bij Café Voltaire, kapperszaak Scruples & Spikeys en Mieters Coffee + Vintage.

Je kunt ook contact opnemen via de Facebook pagina ‘ShareTags’.

Voorbeelden van ShareTags 39

- SOCIAL MEDIA -

MAAR KLOPT DAT ALLEMAAL WEL? TEKST NENA KREMERS BEELD EMMA VAN BOKHOVEN

Hoe de (sociale) media jou beïnvloeden Een foto van een soldaat die een knuffelaapje omhoog hield bij de overblijfselen van de MH17. Het beeld zorgde voor wereldwijde verontwaardiging. Het leek alsof de mannen de gevonden bezittingen als trofeeën in de lucht hielden. Maar wat je op de foto niet ziet, is dat hij daarna zijn pet afneemt en een kruisje slaat.

Door deze gebeurtenis en nog vele andere voorbeelden, wordt het duidelijk dat wij beïnvloed worden door de media. Maar hoe werkt dat precies? Er zijn verschillende opvattingen en theorieën over de invloed van massamedia op het denken en handelen van mensen.

THEORIEËN Bovenstaand voorbeeld doet denken aan de injectienaaldtheorie. Zoals je uit de naam al kunt afleiden, gaat deze theorie ervan uit dat de consumenten informatie krijgen ingespoten.

Zo stiekem dat ze het niet in de gaten hebben. Zo bepalen media niet alleen welke informatie beschikbaar komt, maar ook het denken van de mensen.

Volgens de agendatheorie bepalen de media wel de informatie, maar niet het denken. De selectietheorie meent echter dat de consument zelf bepaalt welke informatie hij of zij opneemt.

Volgens mediapsycholoog Mischa Coster is de laatstgenoemde the40

orie onzin. “We worden continu beïnvloed door onze omgeving.

We denken heel autonoom te zijn, maar onbewust nemen we heel veel op. Denk bijvoorbeeld aan je Facebook tijdlijn. Je kan niet altijd kiezen wat je gaat tegenkomen.

Voordat je het weet heb je al iets gelezen zonder dat je daar bewust voor hebt gekozen.”

SELECTEREN De genoemde theorieën geven een mogelijk antwoord op de vraag wie verantwoordelijk is voor de informatie die we krijgen. Maar wat bepaalt uiteindelijk wat ons bereikt? Er is teveel nieuws om alles te kunnen doorgeven of opnemen. Er moet dus geselecteerd worden. Hierbij spelen kort samengevat drie selectiecriteria een rol, waardoor de berichtgeving vaak subjectief, eenzijdig en gekleurd is.

Ten eerste hebben veel media, mede door de verzuiling, een eigen godsdienstige of politieke identiteit. Nieuws wat niet in hun straatje past, wordt genegeerd of

aangepast. Daarbij zijn media ook gewoon bedrijven met commerciële belangen. Om te overleven of winst te maken wordt daarom ook gekeken naar wat het beste ‘scoort’. Dan nog een open deur: journalisten en programmakers zijn ook gewoon mensen, die net als jij eigen voorkeuren, ideeën enzovoorts hebben. Deze spelen vaak, onbewust, een belangrijke rol, zowel voor de onderwerpkeuze als de inhoud.

VLUCHTELINGENCRISIS Hoe zit het met de berichtgeving rondom de vluchtelingencrisis?

Helaas zijn cijfers nooit honderd procent betrouwbaar. Het is onmogelijk een betrouwbaar beeld te krijgen van het aantal vluchtelingen dat per land wordt opgevangen, omdat het niet overal goed wordt geregistreerd.

Daarbij worden er constant vluchtelingen binnengelaten en weggestuurd. Alle cijfers in de media zijn dus een schatting.

Dit geldt ook voor de kaartjes die de media maken over

TWITTER ‘Vluchtelingen zijn goudzoekers’ ‘Gooi alle grenzen dicht!’

FACEBOOK ‘Ze pikken onze banen in!’

‘Mijn dochter is niet meer veilig op straat’ ‘Minder, minder, minder’

INSTAGRAM ‘Moslims zijn terroristen’ ‘Ik vertrouw er geen een’

En laten we niet vergeten wat eerder al genoemd is. Er spelen altijd belangen van het medium mee. Zo zou het heel goed kunnen dat het sommige media goed uitkomen om alleen alle negatieve, ongenuanceerde reacties aan bod te laten komen. Dit levert waarschijnlijk een boeiender filmpje op, dus meer kijkcijfers.

HOE DOEN WE DAT? LET OP JE ONDERBUIK GEVOEL

Coster: “Meestal voelen we wel in onze onderbuik dat iets niet goed zit.

De truc is dat gevoel meer ruimte te geven. Neem even afstand van wat je gelezen of gezien hebt en vraag jezelf af of je dit echt zo maar kunt geloven. En kom je er niet meteen uit, dan is het helemaal niet erg om even geen mening te hebben.”

Bron: De Correspondent, NRC, Telegraaf, NOS, Universiteit van Nederland

bijvoorbeeld gebieden die Islamitische Staat (IS) heeft veroverd.

De oplettende volger van verschillende media kan het niet ontgaan zijn dat die gebieden verschillen per medium. Waarschijnlijk komt dit doordat de kaarten op verschillende bronnen zijn gebaseerd.

Voor de kaartjes in de Nederlandse kranten geldt dat in ieder geval wel. Daarbij wordt op basis van eigen criteria van de journalist ook nog informatie toegevoegd.

WIE VOLG JIJ?

Volgens Boeschoten is het slim om goed te bekijken wie je volgt op sociale media. “Zorg dat je de goede mensen volgt, zodat je een breed scala aan informatie binnenkrijgt. Zo baseer je vanzelf je mening op meerdere bronnen. Dan moet je dus niet alleen maar mensen als tante Annie en buurvrouw Wiep volgen. Het nadeel hiervan is namelijk dat zij niet zoveel volgers hebben als bijvoorbeeld een journalist voor een nationale krant. En hoe meer volgers, hoe sneller iemand verbeterd zal worden als hij iets raars roept.”

KIJK VERDER

“Mensen zijn lui”, aldus Coster. “De meeste van ons hebben geen zin om alle informatie zes keer te controleren. We kijken naar de hoeveelheid likes en als het zwart op wit staat, is het waar.” Maar dat is het dus niet altijd. Boeschoten: “Sociale media wekt de indruk dat het een afspiegeling van de samenleving is. Het probleem is alleen dat het een slechte afspiegeling is. Je moet jezelf mediawijs maken, door even verder te kijken dan dat ene artikel.”

Nog een tip van Hamelink: “Als u straks aan het kerstdiner zit, en iedereen zit heerlijk te praten over alle theorieën en vooroordelen, dan stelt u de vraag: ‘Maar klopt dat allemaal wel?’”

41

HALFVOL OF HALFLEEG Volgens Coster proberen media wel zo objectief mogelijk te berichten, maar hebben te veel media te weinig kennis van de onbewuste effecten.

“Het hangt er heel erg vanaf hoe je iets brengt. Het glas is halfvol of halfleeg. Zo kun je bijvoorbeeld zeggen dat tachtig van de honderd vluchtelingen hooggeschoold zijn, of twintig crimineel. Op die manier kun je soms ook gebruik maken van de selffulfilling prophecy1”.

Social media expert Thomas Boeschoten: “Als journalist moet je iets als een vechtpartij in een asielzoekerscentrum wel melden, maar het zegt niet veel over hoe goed of slecht vluchtelingen zijn.

Hoewel veel mensen hier wel een groot deel van hun mening op kunnen baseren.”

SCHULD Volgens communicatiewetenschapper Cees Hamelink is het niet vreemd dat er gelogen wordt in de wereld. “Maar dat die leugens zonder kritisch te zijn in de media worden doorgegeven, is wel vreemd. Daarmee wil ik niet zeggen dat journalisten liegen.

Dat komt eigenlijk betrekkelijk weinig voor, maar ze laten zich te snel leiden door anderen die deze leugens bedachten”, vertelt hij in een college aan de Universiteit van Nederland. “Dit komt waarschijnlijk doordat er veel meer propagandisten en spindoctors2 in de wereld zijn dan journalisten. Deze mensen zijn buitengewoon bekwaam in het construeren en regisseren van leugens.” Maar de schuld ligt niet alleen bij de media.

“Er bestaat alleen maar goeie journalistiek als er ook een goed publiek is.” Hamelink: “We zouden met z’n allen moeten zeggen: ‘Zulke journalistiek willen we niet als goed publiek. We moeten argwanend en achterdochtig zijn.’”

WHATSAPP ‘Waarom hebben ze de nieuwste iPhones?!’

‘Vol is vol! Eigen volk eerst!’

SNAPCHAT ‘Kijk, daar loopt weer er eentje…’

‘Terug naar je eigen land’

< Lees verder op de vorige pagina ‘Hoe doen we dat?’

1

42

Voorspelling waarvan de bekendmaking het effect heeft dat de voorspelling waarheid wordt. ² Een adviseur van een politiek figuur, zoals een minister uit de Tweede Kamer.

Hij helpt bij een juiste omgang met de media.

- IN GESPREK MET -

TUSSEN TWEE CULTUREN

TEKST SYDNEY DOUWES & NENA KREMERS BEELD EMMA VAN BOKHOVEN

Juwan Shamon (19) vluchtte met haar vader en moeder uit Irak

“Ik was drie jaar toen mijn ouders en ik naar Nederland vluchtte.

Ik voel me dan ook volledig Nederlands, maar mijn ouders hebben het grootste deel van hun leven in Irak gewoond. Zij hebben die cultuur meegenomen. Dat zorgt wel eens voor spanningen.”

Juwan zit in het derde jaar van de studie Commerciële Economie in Breda, waar ze ook op kamers woont. Momenteel loopt ze een marketingstage bij AB InBev, de grootste bierleverancier van de wereld. De van oorsprong Irakese heeft echt haar plek gevonden.

“Dat was vroeger wel even anders’’, vertelt Juwan terwijl ze in haar warme chocomel met slagroom roert. “We zijn uit Bagdad gevlucht omdat het onveilig was. Sadam was aan de macht en veel christenen, waaronder mijn ouders, werden onderdrukt. Mijn vader moest de dienstplicht in, waar hij minimaal één maand naar een oorlogsgebied moest.

Dat wilde hij natuurlijk niet.”

Na een aantal maanden hielden Juwan’s ouders het niet langer uit in Irak. Ze voelden zich onveilig en bang. “We zijn met het vliegtuig naar Nederland gekomen.”

SCHOOL Eenmaal in Nederland woonde het gezin in verschillende asiel- zoekerscentra. Vanaf dat moment weet Juwan het nog goed. “In Leiden, Amsterdam, en Drachten werden we opgevangen.

Ik was eraan gewend om iedere keer te verhuizen. In Amsterdam woonde het gezin ongeveer vier tot vijf jaar in een klein huisje.

“Het waren allemaal rijtjeshuizen,

43

- IN GESPREK MET -

“Ik voel me Nederlands” waar we met meerdere gezinnen woonden.’’ De meeste kinderen zaten op school in het azc, maar ik mocht in Amsterdam naar een basisschool. Dit was namelijk een gereformeerde school, dat wilde mijn moeder graag.

Achteraf besef ik dat ik daar geluk mee heb gehad, omdat ik op die manier makkelijk onder de Nederlanders kwam en veel sneller de taal leerde. Op de school in het azc werd ook Nederlands gesproken, maar dat is toch heel anders met alleen maar buitenlandse kinderen.”

In Amsterdam breidde het gezin al uit: een tweede dochter werd geboren. “In Terneuzen kwamen daar nog een broertje en zusje bij’’, vertelt de trotse zus. “Zij weten eigenlijk niks over Irak, omdat ze hier zijn opgegroeid.”

Na ongeveer vijf jaar wachten kregen de ouders van Juwan een eigen woning in Hulst, Zeeland.

Daar wonen ze nog steeds.

DAGBOEK VAN EEN VLUCHTELING “Toen ik allemaal negatieve en soms erg beledigende reacties op Facebook las, kwam ik op het idee om een boek te schrijven, een soort dagboek van een vluchteling. Als ik vluchtelingen zie die hier komen en gaan klagen denk ik wel ‘doe even normaal, wees blij dat je veilig bent en opgevangen wordt door zoveel mensen’. Maar zo zijn ze echt niet allemaal, en dat wil ik ook laten zien in mijn boek. Mijn moeder is vrijwilligster in Hulst, ze helpt als tolk in het azc.

Bovendien was dit een kans om 44

- IN GESPREK MET -

Mijn vader werd soms snel boos door, ik vermoed, het verleden.

Mijn moeder vond het moeilijk om daarmee om te gaan. En mijn moeder wist niet altijd hoe ze daarmee om moest gaan. Zij is sinds de reis erg gelovig geworden. Ik denk dat ze vastigheid en steun wil vinden in iets. Gelukkig gaat het nu weer goed thuis.”

OOIT TERUG Ondanks haar andere afkomst, voelt Juwan zich een echte Nederlander. “Ooit wil ik wel terug, samen met mijn vriend Rick, maar nu niet. Er is niks meer over van het land en familie woont er niet meer. Maar over een aantal jaren wil ik wel zien hoe het er dan uitziet, omdat ik er toch vandaan kom. Voor de toekomst heb ik een huisje-boompje-beestje wens. Een leuk huisje in een stad met een leuke baan. Mijn ambitie is om ooit mijn eigen bedrijf te starten.

Genoeg plannen dus!”

“Mijn ouders vinden het moeilijk om te praten over het verleden”

45

Tekst: Sydney Douwes en Nena Kremers | Beeld: Emma van Bokhoven

met mijn vader te praten over de reis. Mijn ouders vinden het moeilijk om over te praten, maar voor het boek wilde mijn vader wel met me gaan zitten. Hij heeft toen veel verteld over Irak, de reis en hoe het in Nederland was.

Sindsdien weet ik ook veel meer details.”

SPANNINGEN Volgens Juwan is het cultuurverschil groot. “Daarmee doel ik op het verschil tussen thuis en school. Op school leerde ik om te denken en te zeggen wat ik zelf wilde. Thuis ligt dat anders.

Dat zorgde soms voor de nodige spanningen. Mijn ouders zijn erg streng, waardoor ik tot voor kort niet echt mijn eigen mening durfde te uiten. Ik heb daarom veel moeten liegen. Ik leef tussen twee verschillende culturen. Achteraf denk ik dat dit veel effect op mij heeft gehad. “Ik heb me een tijdje heel slecht gevoeld, omdat het niet altijd gezellig was thuis.

46

Cartoon: Bas van der Schot

CRYPTOGRAM 1

De aanwijzingen hieronder zoeken allemaal een woord dat te maken heeft met de vluchtelingencrisis.

Weet jij genoeg om alles in te vullen? Test het!

8

7

3

2 4

5

6

9 10 11 13

14

12

16

17 19

18 21

22

20

23 24

25 26

15 27 28

verticaal

horizontaal

1 Is dit een arbeidsovereenkomst voor vluchtelingen?

3 ‘Het land uit!’

4 Hij probeert de vluchtelingengolf te reguleren 5 Onderwijs om erbij te horen 6 Dit reisbureau is niet legaal 8 Een net voor hoge nood 9 Retourtoelage 10 Hier ligt de springplank naar Engeland 13 Voorbehoedsmiddel omopte drijven 14 Selecteert nieuwe inwoners 17 Vallen vrouwelijke vluchtelingen hier op elkaar?

18 Hier staat de grootste tent van Marieke van Nimwegen 19 Wereldhulpclub 21 Sonde 22 Tot hier en niet verder 25 Is dit Nederlands voor computerkraken?

2 Niet iedereen komt aan op dit eiland 7 Belangenorganisatie 11 Op de plek van samenkomst loopt

de temperatuur hoog op 12 Familiereünie 15 Helpt maandverband?

16 Hierlangs reizen de meeste

vluchtelingen naar Europa 20 Toestemming om er te zijn 23 Ikke geen Nederland spreke,

jij helpe mij?

24 Critici noemen het ook wel Fort Europa 26 Bang voor alles van buitenaf 27 Stiekeme blijver 28 Deze Duitse auto heeft obesitas en

moet stoppen voor het oranje licht 47

- IN GESPREK MET -

“IK WIL MIJN KLEINKINDEREN VERTELLEN DAT IK NIET TOEKEEK” TEKST OTIS LALIHATU BEELD ANN WUYTS & MONUSCO

“Ik zou mijn kleinkinderen vertellen dat het niet uitmaakt hoeveel kwaad er in de wereld is, maar dat het goede overwint bij elke goede daad. Dus daar ga ik.”

Rebecca Streng is samen met stichting Bootvluchteling op het Griekse eiland Leros. Hier helpen zij vluchtelingen verder met hun reis. Rebecca vertelt haar ervaringen aan Grenzenloos.

“Als ik over vijftig jaar mijn kleinkinderen vertel over vroeger, als ze mij vragen wat ik deed toen al die vluchtelingen naar Europa kwamen, wil ik ze vertellen dat ik niet heb toegekeken. Dat ik heb geweigerd om toe te geven aan angst voor vluchtelingen en haat naar vreemdelingen en moslims.

Dat ik aan de grens van Europa mensen met mijn hele hart heb verwelkomd, wetend dat ze op hun lange reis nog het slechtste in de mens zouden zien.

48

Dat ik duizenden gezichten heb gezien en naar hun heb gelachen en met hen heb gehuild.

Dat ik al wist dat dit onze nieuwe vrienden, buren, geliefden, dokters, leraren, studenten, of fietsenmakers zouden zijn. En dat ze welkom waren, al was het maar mijn stem die het zei. Ik zou mijn kleinkinderen vertellen dat het niet uitmaakt hoeveel kwaad er in de wereld is, maar dat het goede overwint bij elke goede daad.

Dus daar ga ik.”

“Velen proberen het kruis eraf te wassen, in de hoop op een tweede broodje” krijgen van hulporganisatie UNHCR. Daarna gaan ze naar ons kamp en krijgen families een soort van Ikea-huisjes, waar ze in ieder geval beschut kunnen slapen. De route naar Laros is het

“Laatst reden wij langs een boot waar ze lijken vanaf haalden” schouder, net als vee.”

Twee boten zijn al gezonken bij Farmakonisi. In de laatste boot zaten 34 mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen. Vier mensen overleefden het. Eén van de vier is een man die acht familieleden verloor. Het is werkelijk onvoorstelbaar. Laatst reden wij langs een boot waar ze letterlijk lijken vanaf haalden. Alleen dit schrijven al maakt me aan het huilen. Tot op dit moment was ik niet zo emotioneel, maar afscheid nemen van een familie waar ik gehecht aan was geraakt, breekt dat allemaal open.”

“Voordat ze bij ons aankomen staan ze in de haven urenlang te wachten in de kou, totdat ze geregistreerd worden en dekens

minst gevaarlijk omdat dat eiland het dichtstbij is. Mensen hebben minder kans om te verdrinken, hoewel dat wel gebeurt. Een jongetje van zes heeft allebei zijn ouders verloren in de oorlog en is hier een soort van geadopteerd.

Hij heeft nog wel een grote broer, maar die ligt nu bij Artsen Zonder Grenzen omdat hij bijna verdronken was.”

“In het kamp is een groter gebouw waar kwetsbaren en vrouwen met baby’s slapen. Momenteel zijn er ongeveer 550 vluchtelingen in ons kamp. Gisteren is er zelfs een vrouw bevallen. In de ochtend ga ik vaak met een Engelssprekende vluchteling langs huisjes in het kamp om te vragen wat voor babymelk er nodig is. De babymelk

maak ik dan terwijl het ontbijt wordt uitgedeeld. Vaak is dat één broodje per persoon. Als er veel mensen zijn moeten we een kruis op hun hand plaatsen met stift, omdat ze anders twee keer brood halen en sommigen dan niets krijgen. Velen proberen het kruis eraf te wassen, in de hoop op een tweede broodje.”

“De sfeer hier is meestal gemoedelijk. Er is een soort pleintje voor het gebouw waar Artsen Zonder Grenzen zit en waar wij vluchtelingen kleding geven.

Er wordt daar vaak gespeeld door de kinderen, ze rennen overal rond. Soms maak ik muziek met de kinderen, maar mijn ukulele is helaas kwijtgeraakt.

Als er veel nieuwe mensen aankomen is het heel hectisch.

Zij hebben vaak winterkleren nodig omdat hun bagage vaak overboord is geslagen tijdens de reis. Iedereen is druk bezig om donaties te regelen. Ik ga zelf straks ook schoenen en jassen kopen. Dit is de laatste stop voordat ze in de Balkan uren in de kou moeten staan zonder dekens, dus alles is welkom.”

49

Beeld: Ann Wuyts & monusco | Tekst: Otis Lalihatu

“Hier komen ze niet met rubberbootjes aan maar met een Engels schip vanaf een militair eiland genaamd Farmakonis, dat ligt het dichtst bij Turkije. Vaak worden ze daar meerdere dagen vastgehouden zonder water of eten, als een soort politieke statement. Eenmaal hier krijgen ze eindelijk wat eten, drinken en medische hulp, als dat nodig is.

Er zijn veel mensen met blauwe plekken. Gisteren kwam er iemand aan met een gebroken been en een gebroken arm. Stel je voor dat er een militair schip vaart, waar soldaten met machinegeweren op het dek staan. Bovenop een soort van rode kooi waar ongeveer 315 mensen staan, schouder aan

- BLIK OP DE TOEKOMST -

MOGEN ASIELZOEKERS HIER WERKEN? Als een asielzoeker met verblijfsvergunning meer dan zes maanden in Nederland is, mag hij gaan werken. Er zitten wel een aantal regels aan vast.

Per jaar mag hij 24 weken werken, iets minder dan een half jaar. Als hij artiest van beroep is, mag hij 14 weken per jaar aan de slag.

TEWERKSTELLINGSVERGUNNING Om te mogen werken, heeft een asielzoeker een vergunning nodig. Dat is de tewerkstellingsvergunning. Daar zitten wel een aantal voorwaarden aan vast, naast de voorwaarde dat hij minimaal zes maanden in Nederland is.

Een voorwaarde is dat de asielzoeker legaal hier is en niet uitgezet kan worden. Het COA geeft een verklaring af aan de werkgever waarin wordt aangegeven dat de asielzoeker een rechtmatig verblijf heeft.

74%

70% 65%

60% 50%

46%

40% 30%

46% 45%

37%

20% 10% 0%

Een andere voorwaarde is dat de werkende asielzoeker een eigen bijdrage moeten betalen aan het COA, een soort van vaste last. De bijdrage is voor de kosten van opvang en het zak- en eetgeld dat hij krijgt. De eerste 25 procent van zijn inkomsten mag hij zelf houden, met een maximum van €185 per maand. Van de resterende 75 procent van zijn loon gaat de bijdrage aan het COA af. Als hij na aftrek van deze bijdrage nog geld overhoudt, mag hij dat houden.

Figuur 1.b

50

Figuur 1

80%

VLUCHTELINGEN

%

Uitzendsector

21

Horeca algemeen

15

Gezondheid

11

Detailhandel

6

Reiniging

6

Grootwinkelbedrijf

6

Zakelijke dienstverlening ll

5

Metaal en technische bedrijven

4

Groothandel ll

3

Werk en re-integratie

2

vluchtelingen

Betaalde baan 2011

Niet-westerse allochtonen

autochtonen

Betaalde baan 2013

MOEILIJK OM WERK TE VINDEN Vluchtelingen of asielzoekers komen moeilijker aan een baan dan Nederlanders, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (zie figuur 1). Dit heeft verschillende oorzaken: De asielzoeker heeft meestal een taalachter stand, omdat hij relatief kort in Nederland is.

Diploma’s die behaald zijn in hun eigen land worden in Nederland vaak niet erkend, omdat hier andere maatstaven gelden.

Door de vlucht en de asielprocedure hebben ze vaak een lange periode niet gewerkt.

Ze hebben nauwelijks of geen netwerk in Nederland.

Vaak werken vluchtelingen of asielzoekers op basis van een tijdelijk contract. Ongeveer tweederde hiervan zit in de lagere inkomenscategorieën (onder €20.000 per jaar). Als ze langer in Nederland verblijven, wordt het inkomen meestal niet hoger. Vluchtelingen werken vaak in de uitzendsector, de gezondheidszorg en in de geestelijke en maatschappelijke dienstverlening. Ze werken opvallend minder bij de overheid en in het onderwijs dan autochtone mensen. (zie figuur 1.b)

- BLIK OP DE TOEKOMST -

WAT ALS HUN TIJD EROP ZIT? Wat gebeurt er met vluchtelingen en asielzoekers die uitgeprocedeerd zijn? In principe moet een afgewezen asielzoeker binnen 28 dagen Nederland verlaten. Als hij dit niet doet, verblijft hij illegaal in Nederland.

Er zijn verschillende projecten om uitgeprocedeerde asielzoekers en vluchtelingen te helpen tijdens hun vervolg- of terugreis. Eén daarvan is ‘Blik in de Toekomst’ van VluchtelingenWerk. Zij helpen uitgeprocedeerde vluchtelingen met het vinden van een nieuw toekomstperspectief.

Een illegale asielzoeker verblijft niet zonder risico’s in Nederland. Zo heeft hij: Geen recht op onderdak en sociale zekerheid

In Nederland werd in 2014 ongeveer een kwart van de eerste asielaanvragen direct afgewezen.

Kans om op elk moment in vreemdelingendetentie opgesloten te worden Kans op een terugkeerbesluit en een inreisverbod (Een inreisverbod betekent dat je voor een bepaalde tijd niet in Nederland en de meeste landen binnen de EU mag verblijven.

Een terugkeerbesluit is een document waarop staat op welk termijn hij het land uit moet.)

De projecten zijn in het leven geroepen omdat de druk op afwijzingen van asielzoekers de laatste tijd alleen maar is toegenomen. Volgens VluchtelingenWerk blijkt een terugkeer naar eigen land erg lastig. Veel afgewezen asielzoekers willen of kunnen niet terugkeren en verblijven illegaal in Nederland, vaak zonder voorzieningen. Dit brengt moeilijke leefomstandigheden en een onzekere toekomst met zich mee.

82.494 vluchtelingen tot nu toe opgevangen in Nederland

Figuur 2 ASIELAANVRAGEN PER JAAR Bron: IND Asylum Trends, Eurostat | Tekst: Otis Lalihatu

55.000 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

5.000

51

- COLUMN -

DE NEDERLANDSE ONTWRICHTING “Kom in verzet”, zei Geert Wilders.

“Stop de asieltsunami, sluit de grenzen!”, riep de PVV-leider op Twitter. Een paar dagen later werd er een aanslag gepleegd op een noodopvangcentrum in Woerden. Ja, ik noem het een aanslag. Verschillende media noemen het een bestorming of een aanval. Ik zie het toch ietsje anders.Er zijn geen doden gevallen ‘in de naam van’. De daders riepen geen ‘Allahu Akbar’, dus misschien is het woord terrorisme ook te extreem voor wat er zich afspeelde in het sportcentrum. In plaats van granaten en geweren hadden de twintig daders eieren en brandbommen bij zich. De daders vochten voor een bepaald ideaal – wel met bivakmutsen op; stel dat je herkend wordt terwijl je voor je land vecht.

geluid een tijdje terug online.

Dat is nu helemaal omgeslagen.

Heel veel Nederlanders zijn de ‘asieltsunami’ zat, men voelt zich bedreigd. Ik, en de rest van Nederland, namen die geluiden niet serieus. Al snel werden de mensen bestempeld met de tokkie-status en filmpjes met ‘dikke BMW’s’ en ‘Dat heb gestaan op feesboek’ gingen viral. Nederland is verdeeld en de aanslag in Woerden heeft dat op een pijnlijke manier duidelijk gemaakt. “Kom in verzet, ja, maar niet met geweld”, was de reactie van Wilders. Het was al te laat. Als dit is hoe er gereageerd wordt op beleidsvoering, dan is er iets mis met ons land. De tolerantie is ver te zoeken en op de een of andere manier hebben internethelden het lef gevonden om ook écht in actie te komen.

Want daar ging het eigenlijk wel om, die aanslag.De daders wilden een bepaald signaal afgeven.

Waarschijnlijk voelden ze zich niet gehoord door de gemeente. Het nee-geluid werd aan alle kanten genegeerd, de 148 asielzoekers werden de Woerdenaren opgedrongen. En zo ging het niet alleen in Woerden: ook in Purmerend en Oranje stuitte de komst van vluchtelingen op verzet.“We zijn aan het draaikonten in Nederland”, om de blonde PVV-leider te citeren.

Heel veel mensen vinden dat het onze plicht is om mensen in nood te helpen. Alles wat in de weg staat moet wijken.

Veel mensen zijn bang, hebben vragen, maar durven niet kritisch te zijn omdat ze bang zijn om voor racist of voor xenofoob te worden uitgemaakt. ‘Hoe kun je nou zeggen dat die vluchtelingen niet welkom zijn? Dan ben je toch onmenselijk’, was het

Ik weet zeker dat toen mijn ouders en ik twintig jaar geleden vluchtten naar Nederland er ook niet veel mensen stonden te springen om onze komst.

Waarschijnlijk was er wel protest en sprake van debat en discussie. Die dingen zijn nu meer weggelegd voor het internet, waar de ene partij nog harder in caps lock gilt dan de ander. We luisteren niet meer naar elkaar.

Daarvoor vinden we onze eigen mening te belangrijk. We roepen, maar we doen niets.Tot nu dan. Laat Woerden een wakeup call zijn voor de regering. Zij moeten harder optreden tegen mensen die het nodig vinden om eigen rechter te spelen. Het asielbeleid moet op de schop.

Snellere procedures, betere integratietrajecten en meer vaste opvangcentra zijn een must.

Burgers mogen ook beter worden ingelicht, waardoor geruchten als ‘asielzoekers krijgen 4140 euro

52

per maand’ en ‘de ouderen en daklozen moeten wijken voor de vluchtelingen’ sneller de wereld uit geholpen worden.De houding tegenover vluchtelingen moet anders. De mensen die huis en haard verlaten omdat ze niet veilig zijn in het thuisland, zijn niet het probleem. Wij zijn het probleem.

Dat probleem is niet op te lossen door vluchtelingen op te sluiten in containers. Opvang in de regio is ook geen oplossing, maar meer een gevalletje van ‘ze lossen het daar maar op.’ En daar is het gruwelijk misgegaan in onze beredenering. Men geeft anderen de schuld, kijkt weg en straft de verkeerden. Vluchtelingen zijn mensen.

Dat is nu niet het geval. Nu zijn het ‘monsters’ die ons belastinggeld opschrokken, voorrang krijgen op huizen en onze banen inpikken. De manier waarop wij naar deze ‘monsters’ kijken heeft deels te maken met berichtgeving, maar ook met de beleidsvoering. Die weerhoudt de vluchtelingen ervan om onderdeel te worden van onze samenleving. We vergeten dat het mensen zijn en zien ze als een bedreiging. Ik heb medelijden met de vluchtelingen die in de sporthal zaten. Zij zijn de enigen in dit debat zonder stem.

Onze volksvertegenwoordiging vertegenwoordigt hen niet, die zijn te druk bezig met het pleasen van Brussel en het winnen van zieltjes. Europa moet haar verantwoordelijkheid nemen en iets doen aan de ontwrichting, onbegrip en onwetendheid.

De Nederlandse regering moet stoppen met draaikonten en haar burgers weer als prioriteit zien.

Ook de nieuwe.

Aminanta Minte (21) is student en parttime model. Ze is geboren in Guinee, West-Afrika. In 1995 is zij samen met haar ouders gevlucht naar Nederland. Vanaf haar 13e heeft zij een verblijfsvergunning, maar tot op de dag van vandaag is zij niet in het bezit van een Nederlands paspoort. ‘Ik hoop dat ik mezelf binnenkort Nederlander mag noemen.’

“Ja, ik noem het een aanslag.

Verschillende media noemen het een bestorming of een aanval.

Ik zie het toch ietsje anders.”

CRYPTOGRAM ANTWOORDEN verticaal

horizontaal

1 COA 3 Uitzettingsprocedure 4 Dijkhoff 5 Inburgeringscursus 6 Mensensmokkel 8 Crisisopvang 9 Terugkeerregeling 10 Calais 13 Rubberboot 14 IND 17 Lesbos 18 Heumensoord 19 UNHCR 21 Voedselhulp 22 Grensbewaking 25 Hekken

2 Lampedusa 7 Vluchtelingenwerk 11 Hotspot 12 Gezinshereniging 15 Rode Kruis 16 Balkanroute 20 Verblijfsvergunning 23 Taalcoach 24 Frontex 26 Xenofobie 27 Illegaal 28 Dikke BMW

54

55

Beeld: Ann Wuyts & monusco