Designalism: een noodzakelijke combinatie Noortje van Eekelen (ACED

881 WOORDEN VAN NOORTJE VAN EEKELEN (ACED)

Door design en journalistiek te combineren krijgt het publieke debat over maatschappelijke vraagstukken een vernieuwende impuls. Er zijn voorbeelden genoeg, maar er bestaat nog geen gemeenschappelijke noemer en er is nog geen gezamenlijk beleid. ACED gaat daar verandering in brengen.

In tijden van crisis, of het nu om welzijn, milieu, ongelijkheid of machtsstructuren gaat, heeft de samenleving behoefte aan nieuwe scenario’s, structuren en fundamenten. Dat geldt zeker ook voor de journalistiek. Tijdens de Covid-19 pandemie stond de journalistiek voor ongekende uitdagingen; niet eerder waren de complottheorieën zo hevig en werd het wantrouwen ‘in de media’ zo openlijk gedeeld. Maar de crisis liet ook zien dat juist in tijden van kwetsbaarheid de behoefte aan gedegen journalistiek groter is dan ooit.

Welke kansen biedt deze crisistijd voor de toekomst? Zijn er manieren waarop we de samenleving anders kunnen inrichten, vormgeven, interpreteren of tonen?

Design en Journalistiek

Voor een nieuwe blik op de toekomst is meer vereist dan louter de expertise van politici, artsen en wetenschappers. “Kunstenaars en verhalenvertellers weten hoe je omgaat met het onbekende”, meent Merlijn Twaalfhoven in NRC Handelsblad. Ook ontwerper Tabo Goudswaard, initiatiefnemer van de onlangs opgerichte Sociaal Creatieve Raad (SCR) beaamt dit. Met SCR biedt hij makers aan als mogelijke oplossers van maatschappelijke vraagstukken. Een keur aan creatieve professionals, kunstenaars, muzikanten en ontwerpers van naam en faam zijn toegetreden tot de SCR.

Avontuurlijke gidsen en creatieven zijn nodig om het denken over een nieuwe samenleving te stimuleren en breed te doen uitwaaieren. Scherpzinnige scribenten en journalisten zijn nodig om dat denken te toetsen en te verspreiden. Dit betekent dat de functie en relevantie van design en journalistiek – en vooral de combinatie daarvan – steeds belangrijker wordt.

77sqm_9:26min van Forensic Architecture

Tussengebied

Zowel maatschappelijk betrokken ontwerpers als journalisten zijn nieuwsgierig naar wat er in de wereld gebeurt en presenteren hun visie daarop. Ooit waren de twee disciplines sterk gescheiden, maar uit steeds meer projecten blijkt dat design en journalistiek convergeren. Het is een beweging waarin relevante maatschappelijke vraagstukken worden onderzocht door artistieke en journalistieke eigenschappen te combineren:

Design

Fictie

Subjectiviteit Vorm

Interpretatie Experiment Verbeelding Journalistiek

Feit

Objectiviteit Inhoud

Verificatie

Analyse Duiding

De meerwaarde die de uitwisseling en combinatie van deze disciplines oplevert wordt steeds meer onderkend, zeker ook door de bloedgroepen zelf. Tal van ontwerpers produceren werk dat stoelt op journalistieke principes. Andersom zijn er journalisten die werk maken dat als design of kunst kan worden ervaren. Ondertussen profiteert het publiek, want de toenadering van beide disciplines levert interessante perspectieven op.

Enkele voorbeelden:

■ Femke Herregraven ontwikkelde het project Liquid Citizenship, een onlinegame en fysieke appstore waarin burgerrechten kunnen worden verhandeld en ingetrokken.

■ Annet Henneman van Teatro di Nascosto maakt reportagetheater gebaseerd op journalistieke research en (mede) gespeeld door betrokkenen en getroffenen.

■ Met de installatie Failed Futures and Extended Borders analyseert het duo Foundland de situatie in het Midden-Oosten. ■ Forensic Architecture presenteert met 77sqm_9:26min op journalistieke wijze en met behulp van architectonische methoden bewijzen over de moord op Halit Yozgat in Kassel.

■ Met het project Uncensored Playlist van DDB en Reporters without

Borders kunnen journalisten nieuwsberichten omzetten in muziek en zo censuur omzeilen.

■ Dit zijn onze helden van ontwerper Yuri Veerman laat zien hoe sterk de inkomens in vitale beroepen verschillen van de honorering van topmanagers.

Maar ook initiatieven als Zondag met Lubach en LuckyTV leveren op lichtvoetige wijze commentaar op de actualiteit.

Bijeenkomst Breaking News Reverb Channel 2

Failed Futures and Extended Borders van Foundland

Desondanks bestaat er nog geen gemeenschappelijke noemer en is er nog geen gemeenschappelijk beleid. ACED stelt zich ten doel daar het voortouw in te nemen en inhoudelijke en publieksgerichte activiteiten te ontwikkelen.

Designalism

Een democratie is gebaat bij een soepele wisselwerking tussen samenleving en overheid en daarbij zijn het publieke debat en ruimte voor de mening van burgers van groot belang. Design en journalistiek kunnen daarin een veel grotere en belangrijkere rol spelen dan ze nu doen.

Tot op heden wordt hun impact voornamelijk bepaald door het grootste bereik. Vaak wordt daarbij vergeten dat publieke aandacht niet hetzelfde is als importantie. Paradoxaal genoeg verschansen design en journalistiek zich tegelijkertijd meer en meer in bastions voor de happy few, waardoor de afstand met het publiek alleen maar groter wordt.

Om een hernieuwd contact met het publiek te bewerkstelligen en er tegelijk voor te zorgen dat het publiek op de hoogte blijft van relevante maatschappelijke kwesties, is een nieuw type vakgebied noodzakelijk. Design en journalistiek zijn in staat om dit vakgebied samen te laten ontstaan door relevante inzichten, verrassende invalshoeken, sterke vormgeving en betrouwbare informatie samen te smeden tot één geheel: Designalism. De combinatie van design en journalistiek, door ACED Designalism gedoopt, staat nog relatief in de kinderschoenen. Bij het publiek, maar ook bij veel insiders bestaat nog weinig kennis over dit groeiende fenomeen en een specifiek domein voor dit nieuwe vakgebied ontbreekt. Het publiek wordt nog steeds apart bediend door beide disciplines. Design bereikt haar publiek nog steeds via traditionele culturele platforms en designprojecten circuleren hoofdzakelijk binnen het artistieke circuit. Journalistieke producties vinden hun weg naar het publiek doorgaans nog steeds via traditionele kanalen.

Vanwege de even uitvoerige als uiteenlopende mogelijkheden die de combinatie van design en journalistiek biedt, maakt ACED zich sterk voor Designalism als een nieuw domein op het snijvlak van design en journalistiek.

Noortje van Eekelen is oprichter en bestuurder van ACED, platform voor design en journalistiek. Ze werkte o.a. voor het Het Financieele Dagblad en NRC Handelsblad. Vanuit haar interesse en passie voor journalistiek en design nam ze in 2018 het initiatief om ACED op te richten. Aanvullend werkte zij van 2012 tot 2020 als docent aan MA- en BA-afdelingen van Design Academy Eindhoven, AKV St. Joost en De Haagse Hogeschool.

Dit zijn onze helden van Yuri Veerman