Van oprolbaar naar uitrekbaar Daan Colussi

750 WOORDEN VAN DAAN COLUSSI

Een van de eerste lessen die studenten in hun opleiding journalistiek krijgen is ‘oprolbaar schrijven’. De belangrijkste informatie van een nieuwsbericht staat bovenaan in het artikel. Dit met het idee dat bij ruimtegebrek het einde van een bericht kan worden geschrapt. In hoeverre past het oprolbaar schrijven echter nog bij het huidige leesgedrag?

Ik ben een snacker van nieuws, lees meerdere malen per dag longreads, kortjes en headlines. Daarbij ben ik niet gebonden aan een specifieke titel, noch aan een geografische regio. Ik lees en luister internationaal, nationaal en lokaal nieuws door elkaar heen. Hoewel ik op die manier redelijk wat nieuws tot me neem, lees ik lang niet ieder artikel van kop tot staart. Vaak ben ik halverwege al op iets gestuit dat mijn aandacht grijpt en zoek ik daarop verder. Zelden keer ik na die afleiding weer terug op de betreffende nieuwswebsite. In hoeverre sta ik daarin alleen? Kunnen we dit wellicht anders ontwerpen?

Die vraag vormde de startpunt van mijn onderzoeksstage bij het Lectoraat Journalistiek en Innovatie in 2019. Mijn onderzoek startte ik met het observeren en interviewen van lezers in de Lochal, de centrale bibliotheek in Tilburg. Ik vroeg 15 bibliotheekbezoekers (een gemengde groep van jongeren, ouderen, mannen en vrouwen) een krant naar keuze te lezen en observeerde hun leesgedrag. Ik verzocht ze tijdens het lezen met een markeerstift aan te geven wat ze gelezen hadden en welke woorden en beelden de aandacht trokken. Het patroon dat zich aftekende liet zien dat het merendeel van de lezers voornamelijk de eerste twee alinea’s en tussenkopjes las. Na afloop interviewde ik de betreffende lezers over hun nieuwsgebruik en leesgedrag.

Vervolgens herhaalde ik het onderzoek online. Wederom vroeg ik 15 respondenten online nieuws – van een outlet naar keuze – te lezen. Dit keer observeerde ik de respondenten door ze te vragen hun scherm te delen. Ook vroeg ik ze om tijdens het lezen door middel van een vinger op het scherm aan te geven waar hun aandacht naar uitging. Experimenteel onderzoek van Kragtwijk (121facts) wijst uit dat er een sterke correlatie is tussen datgene wat onze aandacht trekt en de manier waarop zowel onze ogen als handen daarop reageren. De vingerbewegingen zouden een hele sterke indicatie zijn voor elementen waar de visuele aandacht naartoe gaat. Tot slot noteerde ik wanneer een lezer op een bijgesloten link in een artikel drukte en in hoeverre hij of zij daarna weer terugkwam naar het nieuwsplatform. Na het lezen van de online voorpagina vroeg ik de respondenten wederom naar hun nieuws- en leesgedrag.

Geen van de respondenten bleek een krant helemaal uit te lezen. Het merendeel gaf bovendien te kennen slechts een aantal artikelen van kop tot staart te lezen. Een vijftal online-respondenten gaf te kennen

Daan Colussi is student aan Design Academy Eindhoven. Hij liep in 2019 stage bij het Lectoraat Journalistiek en Verantwoorde Innovatie en is momenteel stagiair bij VPRO Tegenlicht.

regelmatig afgeleid te worden door bijgevoegde links bij online nieuws. Tegelijkertijd gaven deze respondenten aan de additionele informatie en bronnen juist wel erg op prijs te stellen.

Mijn bevindingen sluiten aan bij het onderzoek Lees:Tijd uit 2018 van het Sociaal Cultureel Planbureau (Wennekers A., Huysmans F., de Haan J., 2018). In deze studie is gekeken naar het veranderend leesgedrag. De digitalisering en de opkomst van mobiele media blijken vooral de kwalitatieve aspecten van het lezen te beïnvloeden. Online lezen wordt steeds meer gecombineerd met andere activiteiten (multitasken) of ander mediagebruik (mediamultitasking). Daarmee zouden de lezers minder opgaan in hetgeen ze lezen.

Kunnen we nieuwsberichten zo ontwerpen dat nieuwsconsumenten additionele informatie tot zich nemen, zonder dat ze daartoe het nieuwsplatform hoeven te verlaten? Op basis van de opgehaalde informatie heb ik een interface ontworpen, waarbij alinea’s zich kunnen uitbreiden al naar gelang de interesses van de lezers. Het artikel dat aan een lezer wordt gepresenteerd is een korte, gecomprimeerde versie. Bij belangrijke punten in het artikel kan de lezer met een eenvoudige vingerbeweging tussen duim en wijsvinger – die nu vaak gebruikt wordt om tekst te vergroten – meer gedetailleerde informatie over het onderwerp naar boven toveren. De lezer ‘opent’ als het ware de tekst en de contextuele informatie ontvouwt zich.

Met mijn ontwerp kun je extra informatie zo ontsluiten dat de informatie niet wordt opgedrongen aan de nieuwsconsument. De lezer heeft zelf de regie over het al dan niet ontsluiten van extra informatie. Als dit een succes is moeten toekomstige studenten wellicht leren ‘uitrekbaar’ te gaan schrijven.

Bron

Wennekers A., Huysmans F., de Haan J., (2018) Lees:Tijd. Geraadpleegd van https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2018/01/18/lees-tijd