NR 1 2021
VOER
TAAL
voor pluimvee
Roy Tomesen:
4/5
‘Ik was sceptisch, maar zie nu de voordelen’ Schoon drinkwater
8/9
Afmesten van broederhanen
14
2
Inhoud 02 ‘De pluimveehouder
een goede boterham laten verdienen’
04 Roy Tomesen ziet
de voordelen van de krachtenbundeling
06 Salmonella, geen
kieskeurig reiziger
07 Reiniging van stallen 08 Efficiënt en gezond
produceren begint met schoon drinkwater
10 Bereid u voor
op warme periodes
11 De specialisten:
‘We verwachten veel van het nieuwe voer’
12 ‘Ik ben een producent van hoogwaardig voedsel’
14 De eerste ervaringen met het afmesten van broederhanen
15 FF checken
wel zo belangrijk!
16 Kort nieuws
Colofon Voertaal is een uitgave van ForFarmers en ForFarmers De Hoop. Voor meer informatie kunt u terecht bij ForFarmers, Lochem. Tel. 0573 – 288 800 E-mail: voertaal@forfarmers.eu In ons privacy statement op www.forfarmers.nl staat hoe ForFarmers omgaat met uw persoonsgegevens. Wenst u geen (marketing)communicatie van ForFarmers meer te ontvangen, dan kunt u dit aangeven via www.forfarmers.nl/mijn-gegevens. Overname van artikelen is mogelijk na toestemming van de redactie en met bronvermelding. Gedrukt op milieuvriendelijk papier.
Integratie ForFarmers De Hoop
‘De pluimveehouder
een goede boterham laten verdienen’
Na de goedkeuring van de mededingingsautoriteiten is de overname van De Hoop Mengvoeders door ForFarmers per 1 februari een feit. Met de directeuren Michiel Schreurs en Gert-Jan Buunk kijken we naar de mogelijkheden en kansen die de krachtenbundeling biedt. De twee enthousiaste roergangers van het nieuwe ForFarmers De Hoop zitten vol ambitie, dat valt meteen op aan het begin van het gesprek. Schreurs en Buunk zijn leeftijdgenoten en voelen elkaar goed aan, wat een voordeel is als je samen een nieuw bedrijf gaat runnen.
voor onze klanten en samen met ketenpartners werken aan een gezonde sector. Kortom: Hart voor pluimvee!”, vat Schreurs samen. “Uitstekende technische resultaten en een scherpe kostprijs vormen de basis voor het beste rendement in de stal. Dáár moet het verdiend worden.”
Toekomstgericht
Krachtenbundeling versnelt innovatie
Gert-Jan Buunk blikt kort terug op de periode rondom de overname van De Hoop. “Het borrelde al een tijdje in de pluimveesector en de corona-uitbraak heeft het consolidatieproces in een stroomversnelling gebracht. Om naar de toekomst toe de belangen van onze klanten en onze medewerkers veilig te stellen, hebben we gezocht naar een partij die bij ons past en waarmee we trouw blijven aan onze identiteit en bedrijfsfilosofie. De combinatie met ForFarmers was dan ook de ideale match.”
De overname van De Hoop past in de strategie van ForFarmers, om marktleider te zijn op belangrijke markten. Schreurs: “Je moet een bepaalde omvang hebben om snel te kunnen innoveren. Het brengt meer kennis in huis en investeringen worden daardoor sneller rendabel. Een aantal investeringen in de productielocatie in Zelhem voeren we nu bijvoorbeeld versneld door. Dit is van belang om de beste oplossingen te kunnen bieden voor pluimveehouders en ketenpartners. Ook in deze situatie is één en één meer dan twee. De nutritionisten van De Hoop blijven bijvoorbeeld actief in vleespluimvee en we zien dat deze bundeling van kennis op het gebied van nutritie nu al zijn vruchten afwerpt.”
Beste rendement op boerenerf Die bedrijfsfilosofie komt versterkt terug in het nieuwe ForFarmers De Hoop. “We streven naar het beste voer, beste advies, beste team
Michiel Schreurs (r.), directeur Pluimvee ForFarmers De Hoop, en Gert-Jan Buunk, verantwoordelijk voor de vleeskuikensector, zetten de pluimveehouder centraal.
3
Geleidelijke integratie en voornamelijk achter de schermen
Er valt wat te kiezen ForFarmers De Hoop is een serieus te nemen partij waar slachterijen graag mee aan tafel zitten. Buunk: “Onze bedrijfsprocessen zijn op orde en we hebben de slagkracht en de ambitie om ketenpartners verder te helpen. We zijn volop bezig met de ontwikkeling van nieuwe concepten. Voor onze afnemers betekent dit toegang tot slachterijen en meer afzet mogelijkheden. Pluimveehouders hebben zo wat te kiezen. Dat is uiteindelijk in het belang van de hele pluimveesector.”
Toekomst voor pluimveesector Schreurs en Buunk zijn optimistisch over de toekomstmogelijkheden voor een volwaardige pluimveesector in Nederland. “De sector zit momenteel in zwaar weer door COVID-19 en dit is een moeilijke periode waar we doorheen
Voor de integratie van de twee bedrijven is een routekaart uitgezet die tot 1 januari 2022 duurt. Als klant zult u daar weinig van merken, omdat het proces vooral achter de schermen plaatsvindt. U houdt gewoon uw vertrouwde specialist en ook de fabriek in Zelhem blijft als productielocatie bestaan. Sterker nog: de geplande investeringen worden zelfs versneld uitgevoerd.
moeten. Als je wat uitzoomt en voorbij corona kijkt, is er wel degelijk perspectief. De consumptie van kip zit nog steeds in de lift. De eisen die de markt en de maatschappij stellen aan efficiency, duurzaamheid en dierwelzijn bieden ook weer nieuwe kansen”, stelt Buunk. Een stelling die Schreurs van harte onderschrijft. “De overname van De Hoop laat wel zien dat we volop vertrouwen hebben in de pluimveesector. Wij doen er alles aan om dit waar te maken.”
Twee sectoren Twee namen ForFarmers De Hoop wordt de naam waaronder de organisatie in de vlees kuikensector (incl. vermeerdering) gaat opereren. In de legpluimveesector blijft de naam ForFarmers.
4
Reportage
Roy Tomesen ziet de voordelen van de krachtenbundeling V.l.n.r.: Wilko Vije, Roy Tomesen en Gert Hoekerswever
Kritische klanten maken bedrijven sterker. Zo’n kritische afnemer is legpluimveehouder Roy Tomesen in Doetinchem. We vroegen zijn mening over de krachtenbundeling van ForFarmers en De Hoop en wat hij ervan verwacht. Als je Roy om een mening vraagt, dan krijg je die ook. Na aanvankelijke scepsis, staat hij er inmiddels heel positief tegenover.
Roy Tomesen heeft op twee locaties legpluimveebedrijven. Op de thuis locatie in Doetinchem houdt hij 50.000 traditionele scharrelkippen, 30.000 hennen volgens het Beter Leven 1 ster keurmerk met overdekte uitloop en 20.000 hennen volgens het Beter Leven 2 sterren keurmerk met vrije uitloop. Op een tweede locatie in Kilder, een kleine kilometer van zijn thuislocatie, bouwde hij drie jaar geleden een varkensbedrijf om tot een legpluimveebedrijf waar hij 40.000 hennen volgens het Beter Leven 1 ster keurmerk houdt.
Wat flikken jullie me nou?
Het beste van twee werelden
“We hebben acht jaar met veel plezier van De Hoop gevoerd. Ze maken prima voer en de lijnen zijn kort en direct. Toen ik hoorde dat De Hoop werd verkocht aan ForFarmers was ik wel even van mijn stuk. ‘Wat flikken jullie me nou?’, dacht ik. Al met al ben ik er wel een week ziek van geweest”, vertelt Tomesen. “Dat wij van De Hoop voerden was voor mij een heel bewuste keuze. Door de korte lijnen en het persoonlijke contact voelde ik me er thuis. Ik voelde mij meer familie dan klant. Dat vind ik, naast goede technische resultaten, heel belangrijk.”
Eind vorig jaar heroverwoog Tomesen nog zijn keuze voor een voerleverancier. “De overname was immers niet mijn keus”, vindt hij. Alles overwegende heeft hij inmiddels bewust voor ForFarmers De Hoop gekozen. “Ik krijg nu het beste van twee werelden”, vertelt hij. “Toen we begin dit jaar in Kilder en in Doetinchem nieuwe koppels hennen kregen, besloot ik om in Kilder over te stappen op voer uit de ForFarmers fabriek in Heijen. ‘Bewijs het dan maar’, dacht ik bij mezelf. Ik wil zelf ervaren hoe de samenwerking verloopt.” Door die keuze werkt
Een sterke partij Toen na een week het stof was neergedaald en hij gesprekken had gevoerd met De Hoop en ForFarmers, zag Tomesen de logica van de stap. “De sector staat niet stil. De consolidatie en ketenintegratie zoals die in de vleessector plaatsvindt, staat ook te gebeuren in de legsector”, verwacht Tomesen. “Dat betekent dat er op den duur maar een beperkt aantal partijen overblijven. Dan kun je beter zorgen dat je bij zo’n sterke partij zit.” Inmiddels ziet hij ook de voordelen voor zijn bedrijf. “ForFarmers is veel groter in de legsector en daar zijn logischerwijs meer specialisten met de legsector bezig. Deze bredere kennis hoop ik terug te zien in de resultaten hier in de stal.”
Tomesen beschikt op zijn bedrijven over verschillende houderijsystemen.
Het beste van twee werelden komt samen Tomesen op zijn bedrijf in Kilder nu samen met technisch specialist Wilko Vije en in Doetinchem met zijn vertrouwde adviseur Gert Hoekerswever.
Kringlooplandbouw Tomesen zet een belangrijk deel van de traditionele scharreleieren lokaal af. Dit gebeurt via huisverkoop door middel van een automaat en een deel gaat rechtstreeks naar lokale afnemers waaronder horeca bedrijven. “Dat sluit aan op de ontwikkeling naar korte productieketens”, stelt hij. De pluimveehouder is daar bewust mee bezig. Op zijn bedrijf in Kilder schakelt Tomesen vanaf een leeftijd van 30 tot 35 weken over op ‘lokaal voer’. “De soja in het rantsoen vervangen we dan door eiwitrijke producten van Europese bodem”, vertelt hij. In dat licht gaat zijn voorkeur uit naar samenwerking met een voerproducent uit de regio om de transportkilometers zo laag mogelijk
te houden. “De voerfabriek in Heijen is weliswaar wat verder dan Zelhem, maar bevindt zich nog steeds binnen een straal van 50 kilometer.”
Resultaten in de stal Als we Tomesen spreken, zitten beide koppels er inmiddels zes weken. Hoe bevalt het en ziet hij verschillen? “Beide koppels doen het uitstekend”, vertelt hij. “Omdat de twee koppels verschillen, het ene met witte hennen, het andere met bruine hennen, kun je ze niet een-op-een met elkaar vergelijken. Het loopt lekker in beide stallen.” Ook de samenwerking met twee pluimveespecialisten bevalt hem goed. “Gert en Wilko kijken elk op hun eigen manier naar het koppel. De accenten verschillen, maar dat kan elkaar juist aanvullen en versterken.”
Vertrouwen in samenwerking Over de samenwerking met ForFarmers De Hoop is Tomesen positief. “Dat er dingen gaan veranderen dat snap ik. In een grote organisatie zijn zaken nu eenmaal anders geregeld. Ik hoop dat de persoonlijke aandacht blijft en dat ik geen nummer word. Met de technisch specialisten zit dat wel goed. De betrokkenheid van Wilko en Gert bij mijn bedrijf is in ieder geval heel groot. Ze doen het hartstikke goed en ik hoop dat ik ook binnen deze veel grotere ForFarmers De Hoop-organisatie het ‘familiegevoel’ krijg.”
Grote betrokkenheid afnemers De eerste reactie van Roy Tomesen op de overname door ForFarmers, herkent Gert Hoekerswever bij meer De Hoop-afnemers. “Dat ze net zo van slag waren als ikzelf, doet me eigenlijk wel wat”, vertelt Gert. “Het laat zien hoe betrokken ze zich voelen en dat we het blijkbaar goed hebben gedaan. Inmiddels hebben de meesten de knop omgezet en zien ze dat we samen sterker zijn en het nieuwe kansen biedt.”
5
Drs. Christiaan ter Veen, dierenarts pluimvee, Royal GD 6
Salmonella,
geen kieskeurige reiziger Het interessante, en ook het vervelende, van een bacterie als salmonella is dat deze zich op vele manieren kan verspreiden. Over de route die het vaakst voorkomt zullen de meningen verschillen. Waarschijnlijk is overdracht van moederdier op nakomelingen de meest beruchte route, en overdracht van mens naar dier de meest onverwachte. Er is meestal minder aandacht voor, maar als een ziekte van dier op mens kan worden overgedragen, kan dat vaak ook andersom.
Gelukkig zitten maatregelen om salmonellabesmetting te voorkomen, inmiddels diep in de sector ingebakken. Deze maatregelen zijn succesvol. De laatste decennia is het aantal gevallen van salmonellose bij zowel pluimvee als mensen sterk afgenomen. Toch komen salmonellabesmettingen nog steeds voor. Iedere pluimveehouder zal de maat regelen kennen die volgen op een salmonellabesmetting. Hiermee wordt de volks gezondheid beschermd, maar voor de ondernemer brengen de maatregelen hoge kosten met zich mee. Het is daarom belangrijk om verspreiding van salmonella binnen het bedrijf te voorkomen.
“De stal uit elkaar draaien en alles ontsmetten”
Biocontainment Dit begint bij biocontainment. Waar biosecurity bedoeld is om te voorkomen dat ziektekiemen het koppel bereiken, is het doel van biocontainment: voorkomen dat ziektekiemen het besmette koppel verlaten. Dit betekent dat de besmette stal als laatste bezocht wordt en er extra maatregelen gelden bij het verlaten van de stal, bij voorkeur douchen. Daarnaast is aandacht nodig voor
knaagdier- en insectenbestrijding. Bedenk ook dat eieren vanuit de besmette stal een bron kunnen zijn van salmonella.
Insectenbestrijding Na afvoer van het koppel vergt reiniging en desinfectie extra aandacht. Dit begint net na de afvoer van het koppel als de stal nog warm is. Insecten, zoals bloedluizen en tempexkevers, zitten graag in een warme pluimveestal met voldoende voer. Als de stal afkoelt trekken ze weg in naden en kieren, of naar het koppel in de naastgelegen stal. Daar zijn ze vervolgens onbereikbaar voor insecti ciden en wachten ze tot de stal weer wordt opgewarmd voor het nieuwe koppel, dat ze dan kunnen besmetten. Door de naden en kieren voor het afkoelen van de stal met insecticiden te behandelen, kunnen deze insecten wel worden bestreden.
Poetsen Daarna is het een kwestie van poetsen en nog meer poetsen. Het oude Javaprotocol van het PPE liet zich samenvatten als ‘de stal uit elkaar draaien en alles ontsmetten’. In de nieuwere protocollen wordt vaak uitgegaan van een (vleeskuiken)ronde leegstand met daarin meerdere inspecties en
omgevingsbemonsteringen. Een goed swabonderzoek kan vertellen waar salmonella nog aanwezig is en welke plekken dus extra aandacht vragen. Vergeet daarbij niet dat ook de omgeving rond de stal met salmonella besmet kan zijn.
Moeilijk maar niet onmogelijk Het reinigen van een met salmonella besmette stal is niet eenvoudig, maar met de juiste adviezen ook niet onmogelijk. Gelukkig is hier binnen de sector veel kennis over aanwezig. Het is zaak om deze kennis in te zetten om het aantal salmonellagevallen nog verder terug te dringen.
ForFarmers en ForFarmers De Hoop hechten veel waarde aan de samenwerking met de dierenarts op het erf. Daarom komt in elke Voertaal een deskundige van Royal GD aan het woord, die een onderwerp vanuit veterinair perspectief belicht.
7
Goede reiniging houdt problemen buiten de deur Vleespluimveespecialist Ebe Beiboer maakte de afgelopen jaren bij enkele vleeskuikenbedrijven van dichtbij mee hoe hardnekkig een besmetting met salmonella kan zijn. Vleespluimveespecialist Joost Hesen heeft bij enkele klanten met een streng reinigingsprotocol mooie resultaten op het gebied van coccidiose geboekt. Dit zijn hun tips. “Voor een vleeskuikenhouder is een salmonellabesmetting soms om moedeloos van te worden”, aldus Ebe. “Het kost bloed, zweet en tranen om er vanaf te komen. Een belangrijke succesfactor in de bestrijding van salmonella is een gezamenlijke inzet van erfbetreders.” Joost onderschrijft deze mening: “Ook in het geval van coccidiose is het een kwestie van een lange adem om de aanwezige coccidiose-druk in de stal te verlagen. Vaak duurt het meerdere rondes voor je geleidelijk aan verbetering ziet.” Beide specialisten vinden de samenwerking met de pluimveehouder, gericht op verbetering van de resultaten, een mooi onderdeel van hun vak. “En wanneer er voldoende aandacht en tijd wordt besteed aan het schoonmaken en ontsmetten van de stallen, betaalt dit zich uiteindelijk uit in de resultaten”, stellen zij vol overtuiging.
Een aantal tips van Ebe en Joost: gebruik van de ervaringen van uw • Maak specialist en uw dierenarts om samen een goed plan van aanpak op te stellen. Gezamenlijke inzet zorgt voor een beter resultaat!
• Schakel indien nodig de hulp in
van gespecialiseerde reinigingsen bestrijdingsbedrijven, zeker in het geval van een hardnekkige salmonellabesmetting.
goed reinigingsprotocol bestaat uit • Een minimaal 4 stappen: uitmesten – schoonspuiten – inzepen en reinigen – ontsmetten. voor het reinigen en ontsmetten van • Haal het drinkwater- en voersysteem, daar waar het mogelijk is, het systeem uit elkaar. Voerpannen zijn bij salmonella één van de grootste risico’s op een nabesmetting.
Ebe Beiboer
06 1033 4892
lijst met aandachtspunten voor een • De goede reiniging is lang. Denk bijvoorbeeld aan het reinigen van bedrijfskleding en gereedschappen. Maar ook de warmtewisselaar, de buitenzijde van ventilatiekokers en zelfs de riolering kan een plek zijn waar salmonella huist. ervoor dat de stal voor het • Zorg ontsmetten goed droog is. Ontsmettings middelen trekken niet goed in wanneer de vloer nog (deels) nat is en daarnaast wordt hierdoor de concentratie van het ontsmettingsmiddel verdund. voor de juiste ontsmettingsmiddelen • Kies die zeer gericht werken. schoonmaken en ontsmetten kost • Goed tijd. Reserveer hiervoor voldoende tijd in uw planning! De verbetering van de technische resultaten compenseert uiteindelijk de extra dagen leegstand.
Joost Hesen
06 1210 1235
8
Efficiënt en gezond produceren begint met
schoon drinkwater Water is de belangrijkste voedingsstof voor pluimvee. Drinkt een kip of kuiken onvoldoende, dan zal zij ook niet genoeg vreten. Dit geeft wel aan hoe essentieel schoon en vers drinkwater is. Bij leghennen heeft de waterkwaliteit een enorme invloed op de kwaliteit van de eieren. Een ei bestaat immers voor 65% uit water. Daarnaast speelt lichaamsvocht bij zowel vleeskuikens als leghennen een grote rol bij het reguleren van de lichaamstemperatuur en het stimuleren van de vertering.
Bewustwording “Lang niet altijd zijn pluimveehouders zich bewust van het belang van schoon drinkwater. Zeker zolang er geen acute problemen zijn”, aldus Mathij van Hoof, specialist legpluimvee. “De waterkwaliteit blijft echter niet vanzelf op orde.” Problemen met de drinkwaterkwaliteit ontstaan vaak doordat zich een biofilm aan de binnenzijde van de leidingen vormt. Een biofilm is een slijmerige aanslag, die zich vaak hecht aan aangekoekte kalk- en ijzerresten. Heeft er zich een dunne biofilm in de leidingen gevormd, dan is het voor bacteriën (zoals salmonella’s, coli’s
en enterococcen) makkelijk om zich in deze laag te nestelen en daarnaast te voeden.
Risico biofilm Het pluimvee loopt door zo’n biofilm in de leidingen een behoorlijk risico. Enerzijds doordat bacteriën, schimmels en gisten die losraken, via het drinkwater opgenomen worden door het dier. Anderzijds doordat de werking van medicatie en toevoegmiddelen die via het drinkwater worden toegediend, afneemt. Het effect van de middelen kan tot wel 20 à 30% minder zijn.
Wateropbrengst bij de nippel Hoge gehaltes aan ijzer en calcium in het water bevorderen de vorming van een biofilm. Zij veroorzaken afzettingen - een ruwe laag - in de leidingen waaraan bacteriën zich makkelijk kunnen hechten. Daarnaast kunnen deze afzettingen ook loslaten en verstoppingen of lekkages veroor-
zaken bij de drinknippels of leiden tot een verminderde wateropbrengst. Mathij: “De wateropbrengst bij de nippel moet 80 tot 90 ml per minuut zijn. Dit is gemakkelijk te meten met een flowmeter aan het einde van de drinklijn.”
Watermonsters De kwaliteit van het drinkwater is makkelijk te controleren door het water te laten testen. Naast bacteriologisch onderzoek is het verstandig om het water ook chemisch te laten analyseren. Mathij: “Ons advies is om bij leghennen in ieder geval twee keer per jaar een watermonster te laten onderzoeken. Bij vleeskuikens is het verstandig om dit elke of om de ronde te doen. Hiervoor is week 4-5 het beste moment om op meerdere plaatsen watermonsters te nemen.” Spoel en reinig daarnaast de leidingen in ieder geval na gebruik van medicijnen of additieven én tussen twee koppels.
9
Doorspoelen van de leidingen
Schoon starten Reinig en ontsmet het drinkwatersysteem in uw stallen tijdens de leegstand.
Kosten besmetting Voldoende aandacht voor de waterkwaliteit helpt om het risico op ziektes, infecties en andere problemen te verminderen. Problemen die volgens berekeningen van de GD bij een gemiddelde besmetting met schimmels en gisten op een bedrijf met 50.000 leghennen zo’n 20.000 euro op jaarbasis kunnen kosten. Een gemiddelde bacteriologische vervuiling op een bedrijf met 100.000 vleeskuikens kost ongeveer 7.300 euro per ronde. Regelmatige controle helpt om inzicht te krijgen in de waterkwaliteit en indien nodig een plan van aanpak te maken om deze structureel te verbeteren.
Stilstaand water in combinatie met een hoge temperatuur is ideaal voor de ontwikkeling van bacteriën. Vanaf 27˚C neemt de water kwaliteit drastisch af. Deze situatie doet zich voor aan het begin van de ronde. Tot het opzetten staat het water helemaal stil. Spoel de waterleidingen daarom goed door voordat de dieren komen. Zorg voor vers water bij de opvang en spoel het drinkwatersysteem de eerste vier weken minstens twee keer per week door. Gebruik een hoge waterdruk om losgeweekte biofilm af te voeren. Dit is belangrijk voor de veiligheid van de dieren, maar ook om verstopping van de nippels te voorkomen.
Naspoelen na drinkwater toepassing Spoel de leidingen na elke drinkwatertoepassing (medicijnen en additieven) goed door. Medicatie, vitamine C, entingen en lage doseringen zuur zijn een voedingsbodem voor bacteriën. Als er al een dunne biofilm of kalk- en ijzeraanslag in de leidingen aanwezig is, zorgen deze toevoegingen voor een snelle groei van de biofilm.
Voldoende ophangpunten van leidingen In verzakkingen in de leidingen kunnen luchtbellen en bezinksel ontstaan. Dit vergroot de kans op de vorming van een biofilm. Hetzelfde geldt voor doodlopende en afgedopte stukken leiding. Zorg ervoor dat leidingen horizontaal hangen en dat er voldoende ophangpunten zijn. Zeker bij Tyleen leidingen is het belangrijk om voldoende ophangpunten te gebruiken.
Reinigingsmiddelen Er is een breed scala aan reinigings- en desinfectiemiddelen op de markt. Deze hebben elk hun specifieke werking, eigenschappen en voor- en nadelen. Het effect van reinigings- en desinfectiemiddelen hangt af van het middel én de juiste dosering. Om te zien of een product bij de gehanteerde dosering ook effect heeft aan het einde van de leiding, kunt u met speciale teststrips de concentratie meten. Wees bij de middelenkeuze alert op niet-geregistreerde middelen. Kies bij voorkeur een reinigingsmiddel dat ook effectief is tegen de biofilm.
“Door vervuilde waterleidingen kan de werking van bijvoorbeeld medicatie met wel 20 tot 30% verminderen.” Mathij van Hoof
06 2231 7734
10
Bereid u voor op warme periodes Bij hittestress denken we vaak aan de zomer. De afgelopen jaren was het echter vanaf april al meerdere periodes flink warm. En dat gaf de nodige hittestressproblemen. U kunt verschillende maatregelen nemen om het de kip wat makkelijker te maken. Zo gaat u voorbereid de zomer in.
Kippen hebben geen zweetklieren en raken hun lichaamswarmte kwijt via uitgeademde lucht. Een complicerende factor daarbij is dat in onze klimaatzone warme periodes vaak gepaard gaan met een hoge r elatieve luchtvochtigheid. Wanneer de omgeving warm en vochtig is, kost het afkoelen meer tijd en moeite. Een te hoge staltemperatuur vermindert de voeropname en heeft een lagere groei of een verminderde productie tot gevolg. Echte hittestress leidt tot veel grotere problemen bij het dier en kan zelfs sterfte veroorzaken.
Zaken die u van tevoren kunt regelen: • Controleer of er voldoende ventilatiecapaciteit is en check of alle ventilatoren werken. • Zorg voor een goed functionerend alarm en noodstroomaggregaat. Denk ook aan de alarmeringsapparatuur: vervang het batterijtje of laad het op.
Maatregelen tijdens warme dagen: • Begin minimaal één dag voordat de hittestress verwacht wordt met het verstrekken van een anti-hittestressmix. • Schakel tijdig een eventueel aanwezig koelsysteem in. Hiermee is de staltemperatuur 5 tot 7 graden omlaag te brengen. • Voer vleeskuikens niet tijdens de warmste periode van de dag. • Voert u eigen tarwe, verlaag dan het aandeel eigen tarwe. Ongemalen tarwe zorgt voor extra warmteproductie bij de dieren door extra spiermaagwerking. • Laat de dieren regelmatig in de benen komen, zodat de warmte tussen de dieren weg kan.
• Probeer de binnenkomende lucht naar de dieren toe te sturen om luchtverplaatsing rondom de dieren te krijgen. Wordt er een lange warme periode voorspeld, plaats dan hulpventilatoren bij voor extra luchtafvoer en -circulatie. • Zorg altijd voor blijvende onderdruk (10 tot 15 Pascal) en voldoende hoge luchtsnelheid (60 centimeter per seconde). • Verstrek vers drinkwater
Extra maatregelen na de warme dagen: • Na een onweersbui kan het sterk afkoelen. Voorkom dat het ventilatiesysteem de kou dan te snel de stal in trekt. • Controleer na de onweersbui of alle ventilatiesystemen nog werken. Meldingen van uitval van de systemen kunnen door het onweer verstoord raken, met alle gevolgen van dien. • Blijf de anti-hittestressmix toevoegen aan het water tot ongeveer 5 dagen na de warme periode.
De specialisten
11
Nutritionisten André de Ruijter (r.) en Jaap Zonneveld waren achter eenvolgens collega’s, concurrenten en zitten nu weer aan dezelfde tafel. Hoe pakken zij het aan?
‘We verwachten veel van het nieuwe voer’ “Het komt natuurlijk niet zo vaak voor dat je een kijkje krijgt in de keuken van een andere voerleverancier”, vertelt Jaap Zonneveld, nutritionist van ForFarmers. “Om elkaars voeders nu onder de loep te kunnen nemen en de verschillen te bestuderen en te bediscussiëren, is een ontzettend leuke uitdaging”, erkent André de Ruijter, nutritionist bij De Hoop. De beide heren, die zo’n 35 jaar geleden al eens collega’s van elkaar waren, zijn goed aan elkaar gewaagd. Met hun enorme nutritionele kennis zijn zij beiden kritisch op de belangrijke punten, maar bovenal zeer geïnteresseerd en heel erg leergierig.
Innovatieve keuzes “Het proces waar wij nu mee bezig zijn, is bijzonder interessant”, vindt Jaap. “De basisgrondstoffen van voeders, zoals tarwe, mais en soja zijn natuurlijk hetzelfde; het grote verschil zit ‘m in de nuances.” Een deel van
die nuances komt voort uit verschillen in grondstofwaardering. Maar ook de keuze van specifieke grondstoffen en additieven en de mogelijkheden tot verwerking daarvan, spelen een belangrijke rol. “Dit heeft ertoe geleid dat aan beide kanten innovatieve keuzes zijn gemaakt”, zegt André. “Verder zijn we al zaken tegengekomen die bij de ene partij nog in ontwikkeling waren en bij de ander al toegepast worden, én andersom. Doordat onze denkrichtingen op veel vlakken overeenkomen, zijn we nu al ver met het gezamenlijke assortiment.”
Sterke punten André: “Ons uitgangspunt blijft het resultaat in de stal. Het moet soepel draaien bij onze klanten. We behouden de sterke punten van beide partijen, zoals Select Plus en Apollo FeetFit voer. Nutritioneel gezien wordt het nieuwe assortiment het beste van twee werelden!”
Voerproef ‘Best of both’ Binnenkort start in de proefstal in Bathmen de eerste voerproef met regulier vlees kuikenvoer uit het nieuwe assortiment. In deze proef wordt het nieuwe voer vergeleken met zowel het bestaande Select Plus voer als het Apollo FeetFit voer. Bij beide nutritionisten gaan de ogen twinkelen als ze hierover praten. “We hebben hoge verwachtingen van het nieuwe voer”, zegt André. “We zien de resultaten uit deze proef met vertrouwen tegemoet en we gaan ervan uit dat geteste voeders een uitstekende basis vormen voor het gezamenlijke assortiment.” “Over enkele weken weten we meer”, vult Jaap aan. “Ondertussen werken we verder aan de andere voersoorten, om straks alle segmenten van het beste van twee werelden te voorzien.”
12
Reportage
‘Ik ben producent van hoogwaardig voedsel’ Erik van Veldhuisen is sinds zeven jaar pluimveehouder in Renswoude, waar hij 25.000 kuikens houdt volgens het Beter Leven 1 ster keurmerk. Bijna 10 procent van zijn vleeskuikens vermarkt hij sinds 2018 zelf. Wat begon als huisverkoop onder de naam ‘Veldhuisen scharrelkip’ is uitgegroeid tot Kipvandeboer.nl, de naam waaronder Veldhuisen zowel online als aan huis zijn eigen vleeskuikens verkoopt. “Verser kan het niet. Gaan mijn kippen vandaag naar de slachterij, dan heb ik de eerste vleesproducten morgen al in mijn diepvries liggen voor de verkoop”, aldus Van Veldhuisen. Het was voor hem een logische stap om zelf zijn vleeskuikens te gaan verkopen. Het gestunt met voedselprijzen stuit hem tegen de borst. “Ik ben een producent van hoogwaardig voedsel. Het dier staat op de eerste plaats. En bij een goed en gezond dierlijk product hoort een eerlijke prijs.” Voor dezelfde prijs als in de supermarkt koopt de consument bij Veldhuisen een ‘(h)eerlijk stuk kip’. De keuze om de schakel van de retail ertussenuit te halen en zo zijn eigen rendement te verbeteren én verder te investeren in het dier was daarmee snel gemaakt.
Diergezondheid De aandacht voor het dier en de diergezondheid zie je overal terug op het bedrijf. De vleespluimveestal is volledig geautomatiseerd. Op zijn telefoon kan Erik alle benodigde informatie uit de
stal uitlezen. De fysieke controles in de stal, zoals tijdens voermomenten, zijn voor hem echter het belangrijkst. “De gezondheid van je dieren ‘lees’ je vooral tijdens de dagelijkse controle rondes. De signalen die een kip afgeeft, zoals geluid, gedrag en geur, zie je niet op je scherm, die lees je met je eigen zintuigen.” Die aandacht voor het dier zie je terug in de cijfers. Zo heeft Erik al 3 jaar geen medicijnen meer hoeven gebruiken en is de uitval op dit moment laag met 0.5%, waar dit gemiddeld bij sterbedrijven op 2% ligt.
Nieuwbouw Voorheen had Erik samen met zijn ouders een melkveebedrijf en daarnaast een tweede tak in eenden. Nadat hij de keuze maakte om te stoppen met het ouderlijk bedrijf is hij op zoek gegaan naar een agrarische locatie waar hij een nieuwe stal voor vleespluimvee kon bouwen. Op de huidige locatie in Renswoude stonden een aantal oude stallen met een woonhuis. De stallen werden eerst afgebroken waarna één nieuwe stal met een overdekte uitloop is gebouwd voor 25.000 dieren. Specialist pluimveehouderij Ruud van Wee heeft de opbouw van het bedrijf vanaf het prille begin meegemaakt. Erik waardeert zijn bijdrage als sparringpartner. “Ruud zorgt voor het ‘Fingerspitzengefühl’ in de stal. Doordat we twee totaal verschillende persoonlijkheden zijn, die elkaar wel
13
alles kunnen zeggen, houdt hij mij scherp. Ik zie het ook als de taak van een bedrijfsadviseur om bedrijfsblindheid te voorkomen.”
Ruud van Wee (l.) en Erik van Veldhuisen. “Ruud houdt me scherp”, zegt Erik.
Betrouwbare partners Dat Ruud al zo lang op het bedrijf komt, past bij Erik. Betrouwbare lange-termijnrelaties zijn belangrijk voor zijn bedrijfsvoering. Zodoende is ForFarmers al jaren zijn vaste partner. “Het voer van ForFarmers is misschien niet het goedkoopst, maar het is wel goed voer met constante en voorspelbare resultaten”, stelt Erik. “Mijn saldo is optimaal als ik zo dicht mogelijk bij het maximale gewicht van 25 kg/m2 zit. Daar zit voor mij de winst. En dat lukt eigenlijk altijd, dankzij de gouden driehoek van goed management, goed voer en de beste kuikens.”
Duurzame productie Hoewel de omstandigheden voor een optimaal resultaat in de nieuwe stal ideaal zijn, staat Erik niet stil. Hij investeert veel in duurzaamheid en een duurzame productie. Het bedrijf is zelfvoorzienend qua stroom door de zonnepanelen die op het dak liggen. Er wordt gebruik gemaakt van een warmtewisselaar, een mooie energiezuinige toepassing die naast het hergebruik van warmte ook zorgt voor een besparing op de energie rekening. En er is geïnvesteerd in een vernevelingsinstallatie. “Een goede aankoop”, aldus de pluimveehouder. “Het klimaat in de zomer is nu veel aangenamer.” De installatie wordt ook regelmatig gebruikt als het net iets te droog is in de stal. Erik: “De kippen voelen zich dan niet helemaal happy. Door de vernevelingsinstallatie dan heel even aan te zetten verbetert de luchtvochtigheid aanzienlijk en starten de eendagskuikens beter op.”
Stof reducerende verlichting De meest recente investering die Erik heeft gedaan is in verlichting. “Bij de bouw van de huidige stal hebben we niet genoeg aandacht gehad voor de verlichting”, geeft hij toe. “Dat zag je terug in de verdeling van de kuikens in de stal; die was niet optimaal.” Waar voorheen tien lampen de stal moesten verlichten, hangen er nu zestig, die dankzij positieve ionisatie tot 30% reductie van fijnstof opleveren. Ook het stroomverbruik is door deze nieuwe verlichting nog verder gedaald.
Toekomstplannen Op de vraag welke doelen hij voor de toekomst nog heeft, kan Erik kort zijn: “Ik wil de afzet van mijn eigen kip via Kipvandeboer.nl vergroten én uitbreiden naar een volwaardig bedrijf. De coronacrisis heeft voor mij gelukkig een positief effect gehad op de kipverkoop, zowel aan huis als online. En doordat mijn werk als ZZP’er door de crisis stillag, ben ik mij volop gaan richten op mijn plannen voor een tweede stal. Genoeg ideeën om mee verder te gaan!” www.kipvandeboer.nl
Resultaten Ster bij ForFarmers De Hoop Wilt u ook constante en voorspelbare resultaten bij uw Ster kuikens, of wilt u starten met Ster kuikens? Bel Robin Kemper 06 5376 9280 of Tom van Rooij 06 3091 0441 of vraag uw specialist.
14
De eerste ervaringen met het afmesten van broederhanen ForFarmers en De Hoop namen vorig jaar het initiatief voor het afmesten van broederhanen uit de legsector. Door kennis en ervaringen uit de leg-, opfok- en vleeskuikensector te bundelen, krijgt deze nieuwe vorm van pluimveehouderij steeds meer gestalte. Inmiddels hebben we ervaring met meer dan 600.000 broederhanen. Het afmesten van broederhaantjes is voor de legsector één van de opties om OKT-eieren (Ohne Küken Toten) te kunnen leveren op de Duitse markt. “Bij ForFarmers De Hoop maken we hier serieus werk van. We willen samen met b roederijen, zoals Broederij Verbeek, een oplossing vinden voor de uitdaging waar we als legsector voor staan”, zegt Hans Beurskens, product manager legpluimvee.
Kennis bundelen Beurskens trekt samen met Ab van der Leest, specialist vermeerdering in de vleessector, de kar om het afmesten van broederhaantjes verder te ontwikkelen. Over de samenwerking zijn beide heren vol lof. “We vullen elkaar goed aan qua kennis en ervaring en ook hebben we elk ons eigen netwerk”, vertelt Beurskens. “Zo werken we bijvoorbeeld nauw samen met PoultryPlus bij het inplannen van geschikte opfokbedrijven. Daarnaast zitten er ook haantjes op traditionele vleeskuikenbedrijven. Inmiddels hebben we ervaring met ruim 600.000 broederhanen.”
In 14 weken naar 1,5 kg “Het afmesten gaat prima als je naar zaken als uitval en strooiselkwaliteit kijkt. Met een speciaal entschema zijn de dieren gezond tot het moment van slachten”, aldus Van der Leest. “De groei en voederconversie zijn wel anders dan we gewend zijn bij vleeskuikens.” In ongeveer 14 weken zitten de haantjes op een streefgewicht van 1,5 kg. Bruine haantjes groeien net iets sneller dan de witte rassen. In die tijd vreten ze tussen 5 en 5,5 kg voer dat qua samenstelling tussen opfokvoer en vleeskuikenvoer in zit. “Met schraal voer groeien ze te langzaam. Op vleeskuikenvoer groeien ze beter, maar dan loopt de kostprijs op”, schetst Van der Leest het dilemma. “Het is de kunst om daar een goede balans in te vinden.” Afmesten van broederhaantjes kent de nodige uitdagingen.
Interesse of meer informatie? Heeft u belangstelling voor het houden van broederhanen of wilt u meer informatie over de mogelijkheden voor uw bedrijf? Neem dan contact op met Hans Beurskens of met Ab van der Leest.
Haantjesgedrag Een ander verschil met vleeskuikens, is dat de dieren door de hogere slachtleeftijd haantjesgedrag gaan vertonen. “Ze vliegen door de stal, zitten op elkaar en gaan bovenop de voer- en waterlijnen zitten. Vanaf een leeftijd van 11 weken beginnen ze ook te kraaien. Dat is wel even wennen voor de pluimveehouder”, vertelt Van der Leest. “De afgelopen periode hebben we heel wat kennis opgedaan over het houden van broederhanen. Zodra duidelijk is welke eisen gaan gelden voor huisvesting en dierenwelzijn, kunnen we een volgende stap zetten. Wij zijn er klaar voor!”
Hans Beurskens 06 2040 4317
Ab van der Leest 06 1393 0736
FarmConsult
15
Veranderende (milieu)wetgeving, ontwikkelingen rondom stikstof, nieuwe uitspraken door de Raad van State, volgt u het nog? In dit overzicht noemen we een aantal zaken, die voor u als pluimveehouder van belang zijn om rekening mee te houden.
FF checken
wel zo belangrijk! 1 2 Houd bestemmingsplan wijzigingen in de gaten
Passen uw huidige activiteiten binnen uw vergunning?
Veel gemeenten actualiseren momenteel hun bestemmingsplan. In een (ontwerp) bestemmingsplan staan uw bouwblok en aanvullende bouwregels vermeld en welke aanpassingen er in uw omgeving zijn. Speelt dit in uw gemeente? Check dan altijd de gevolgen voor uw bedrijf.
Beschikt u over een onherroepelijke Wet Natuurbeschermingsvergunning of VVGB (Verklaring Van Geen B edenkingen), dan moeten uw bedrijfsactiviteiten binnen deze vergunning plaatsvinden. Heeft u geen vergunning, dan gelden de rechten die het bedrijf van oudsher (sinds 1994) heeft. Zijn uw oude rechten te laag voor de activiteiten die op dit moment plaatsvinden? Dan kunt u in- of extern salderen.
Vragen of advies? Heeft u vragen of wilt u advies over uw specifieke situatie? Neem dan contact op met de bedrijfsontwikkelings specialisten van FarmConsult. U bereikt hen via tel. 0573 – 28 89 89, farmconsult@forfarmers.eu of kijk op www.farmconsult.nl
3 Controleer stalsysteemeisen in de vergunning met de werkelijkheid In uw omgevingsvergunning (Hinderwet/milieuvergunning) staat welk stalsysteem u in uw stal heeft. Elk stalsysteem heeft een bijbehorende omschrijving hoe het systeem eruit moet zien en handhavers controleren hierop. Klopt uw ver gunning niet meer met de werkelijke situatie? Pas deze dan tijdig aan.
Overweegt u om uw stallen te laten voldoen aan de eisen voor Beter Leven 1 Ster? Neem dan contact op met uw pluimvee specialist of met FarmConsult voor een eerste toets van de mogelijkheden.
16
Kort nieuws
Nieuw in klantportaal MyForFarmers:
Technische resultaten in het reguliere segment blijven verbeteren De technische resultaten van vleeskuikens in het reguliere segment zijn de afgelopen jaren flink verbeterd en in het eerste kwartaal van dit jaar zet die trend zich voort. Die voortuitgang is een optelsom van verbeterde genetica, betere voerprogramma’s en optimalisatie van het management door de vleeskuikenhouder. Het afgelopen jaar zijn opnieuw grote stappen gezet in het verbeteren van de technische resultaten in het reguliere segment. Het duidelijkst komt dat tot uiting in de daling van de voederconversie (zie tabel). “Daarmee kunnen we in de stal voor de pluimveehouder van betekenis zijn”, vertelt specialist vleespluimvee Paul Groen. “De marktomstandigheden vragen juist nu van de ondernemers om scherp aan de wind te zeilen. Op de marktprijs heb je als individuele pluimvee houder geen invloed. Wat je wel kunt doen, is zorgen dat je technisch top draait. De grootste klap maak je door te zorgen dat de kuikens met minder voer groeien.”
Impact technische resultaten In de dagelijkse praktijk zien we bij ForFarmers De Hoop dat pluimveehouders naar mogelijk heden zoeken om de kosten te drukken. Resultaten Top 25% - reguliere segment
Aflevergewicht (g) Leeftijd (dagen) Groei/dag (g)
2019
2020
2021
2.571
2.671
2.685
39,1
39,6
39,3
t/m 31 maart
65,7
67,4
68,3
VC (netto)
1,522
1,519
1,508
VC (1.500 g)
1,093
1,050
1,034
Uitval (%)
3,2
2,5
2,3
Productiegetal
418
432
441
Dat begrijpt specialist vleespluimvee Erik Dinkla maar al te goed. Hij drukt pluimveehouders echter op het hart om daarin verstandige keuzes te maken. “Als je kosten wilt besparen door bijvoorbeeld wat minder te stoken, een vaccinatie achterwege te laten of meer tarwe in te mengen, kan dat per saldo juist nadelig uitwerken. De impact van goede technische resultaten op het rendement is vaak groter.”
Betrouwbare rondes Bovendien wil je, zeker in de huidige markt, mislukte rondes voorkomen. Daarom zorgen we met onze voerprogramma’s dat het voer voldoende bandbreedte heeft. Zo kunnen de kuikens een lastige periode in de ronde zonder problemen doorkomen. Naast de kwaliteits-
‘Juist nu scherp aan de wind zeilen’ voeders die we leveren, staan onze specialisten u terzijde om samen met u het bedrijfs management verder te optimaliseren.
Trend zet zich door Met de kennisbundeling van De Hoop en ForFarmers zien we mogelijkheden om de bestaande voerconcepten verder te ontwikkelen. De trend naar steeds betere technische resultaten is dan ook zeker nog niet ten einde. De eerste resultaten zijn nu al zichtbaar.
Paul Groen 06 8305 5451
Bericht bij levering mengvoer Herkenbaar? U zit met smart op de voerlevering te wachten en wilt weten hoe laat de bulkwagen op de stoep staat. Of u heeft meerdere locaties en wilt de bevestiging dat het bestelde voer op de andere locatie al in de silo zit. Met track & trace bent u direct op de hoogte, een gerust gevoel. Pluimveehouders die online bestellen via MyForFarmers kunnen vanaf medio april 2021 de track & trace-functie activeren. U krijgt dan, zodra de order is ingepland, een bericht met de geplande lostijd van het bestelde mengvoer uit onze eigen fabrieken én een bericht als het voer daadwerkelijk in de silo zit. Via ‘Mijn Account’ > ‘Wachtwoorden en voorkeuren’ geeft u aan of u per sms of via e-mail geïnformeerd wilt worden.
Bestelt u nog niet via MyForFarmers? Neem dan contact op met klantenservice Pluimvee via 088 - 024 8050 en maak ook een MyForFarmers account aan.
Erik Dinkla +06 2241 2848
Volg ons op social media: 0421NL