Árfætlur – Súluætt
40
Súla Morus bassanus Stór, ljós og rennilegur sjófugl. fullorðin súla er nær alhvít, með gulleitan haus og svarta vængenda. Vængir eru langir, odd mjóir og stélið fleyglaga. ungfugl er marg breytilegur að lit en þó alltaf auðþekktur frá öðrum sjófuglum á stærð, lögun og hegðun. Nýfleygir ungar eru aldökkir með ljósum dílum, en lýsast smám saman þangað til þeir skrýðast fullorðinsbúningi fjögurra ára gamlir. Þeir byrja að lýsast að neðan, svo á höfði, hálsi og bringu, síðan á vængjum og síðast armflugfjöðrum og stéli.
JAN
FEB
M ARS
APR
M AÍ
JÚNÍ
Goggur er langur, oddhvass og blágrár að lit. Fætur grásvartir með ljósgrænum langröndum. Augu ljósgul með blágráum augnhring. Fiðurlaus húð er umhverfis augu að goggi. Súlan er oft nefnd drottning Atlants hafsins vegna þess hve tíguleg hún er. Er venjulega félagslynd og flýgur oft í litlum hópum lágt yfir haffleti. Flugið er kraft mikið með djúpum vængjatökum, brotið upp af svifflugi með lítið eitt aftursveigð um vængjum. Er fremur létt á sundi.
JÚLÍ
ÁGÚST
SEPT
OK T
NÓV
DES
Algengur en staðbundinn varpfugl / að mestu farfugl
Árfætlur – Súluætt
1.
2.
LENGD
VæNGh AF
Þy NGD
URPT
KL AK TÍMi
UNGATÍMi
VARPPÖR
87–100 cm
165–180 cm
3 kg
1 egg
44 dagar
um 90 dagar
31.500
1. Á 3ja ári | 2. Fullorðin | 3. Fullorðin
Gefur frá sér rám, geltandi hljóð á varpstöðvum. Súlukast er það kallað þegar súlan stingur sér eftir æti með aðfelldum vængj um, lóðrétt úr allt að 40 m hæð, en einnig á ská úr minni hæð á grunnu vatni. Fæðan er fiskur, eins og síld, loðna, makríll, þorsk fiskar, sandsíli o.fl., jafnvel úrgangur frá fiskiskipum. Úthafsfugl, sem verpur í þéttum byggðum á sæbröttum eyjum, stöpum eða í björgum. Gerir stóran hreiðurhrauk úr
41
þangi, þara og ýmsu drasli, notar drit og leir til að líma hreiðurefnin saman. Um helmingur íslenskra súlna verpur í Eldey, sem er eitt stærsta varp í heimi. Vetrarstöðvar eru í NAtlantshafi. Íslenskar súlur hafa fundist á Grænlandi og með ströndum VEvrópu suður til VAfríku. Þær hverfa að mestu frá landinu í október−des ember. Varpheimkynni auk Íslands eru í Kanada, Færeyjum, á Bretlandseyjum, í Noregi, Þýskalandi og Frakklandi.
3. 1.
Strandfuglar – Snípuætt
88
Þórshani Phalaropus fulicarius þórshani er dálítið stærri en óðinshani. sumarbúningur hans er rauðbrúnn að neðan en með áberandi ljósum og dökk um röndum að ofan. er með svartan koll, goggrót og kverk og hvítan vanga, er litdaufari, með rákóttan koll og oft með ljósa bletti á bringu og kviði. Vængbelti eru hvít. Á veturna er þórshani ljósblágrár að ofan en ljós að neðan, með dökka augnrák. ungfugl er svipaður en dekkri á kolli, hnakka, baki og síðum.
JAn
feB
m ARS
APR
m Aí
JÚní
Goggur er gulur, nema dökkur fremst, og gildari en goggur óðinshana. Fætur eru gráleitir með gulum sundblöðkum, augu dökk.
JÚlí
ÁgÚSt
SePt
OKt
nÓV
deS
Sjaldgæfur varpfugl / farfugl
Strandfuglar – Snípuætt
1.
89
2.
lengd
Vængh Af
Þy ngd
URPt
Kl AK tími
UngAtími
StOfnStæRð
20–22 cm
40–44 cm
60 g
4 egg
18–20 dagar
16–18 dagar
180–270
1. Fullorðinn | 2. og | 3. Vetrarbúningur
Þórshani er líkur óðinshana í háttum og býr við konuríki eins og hann. Röddin er lík rödd óðinshana, en hvellari. Notar svipaðar aðferðir við fæðuöflun og óðinshani. Er meira í fjörum og tekur þar þangflugulirfur, doppur og önnur smáskeldýr. Er meiri sjófugl en óðinshani. Á sumrin heldur hann sig helst við sjávarlón, í fjörum með þanghrönnum og á grónum jökulaurum með tjörnum og lækjum. Hreiðrið er grunn laut, falin í gróðri.
Hér eru aðeins tæplega 300 fuglar í smáum byggðum umhverfis landið. Þórshani er með sjaldgæfustu varpfuglum okkar og er í útrýmingarhættu. Hann dvelur aðeins 1−2 mánuði á varpstöðvunum. Fuglar sem sjást fram í október eru e.t.v. fargestir frá heimskautalöndum. Talið er að vetrarstöðvarnar séu í Atlantshafi, nálægt miðbaug. Þórshani er hánorrænn fugl sem verpur víða við strendur landanna umhverfis norðurheimskautið en þó hvergi í Evrópu nema á Íslandi, Svalbarða og Novaja Zemlja.
3. 1.
Brúsar – Brúsaætt
180
Himbrimi Gavia immer stór, sterklegur og rennilegur vatnafugl, einn af einkennisfuglum íslenskra heiða vatna. Á sumrin er hann með gljásvart höfuð og háls, á hálsi er ljós kragi með svörtum langrákum og sama litamynstur á bringuhliðum. Hann er svartur að ofan, alsettur hvítum tíglum eða dílum sem eru mest áberandi á axlafjöðrum. bringa og kviður eru hvít, vængir dökkir að ofan en hvítir að neðan. Á veturna er hann grábrúnn að ofan, með dekkri koll og afturháls, hvítur á vöngum, framhálsi og að neðan. ungfugl er svipaður en ljósari
JAn
feB
m ARS
APR
m Aí
JÚní
fjaðrajaðrar mynda daufa tígla að ofan. kynin eru eins. svipaður lómi á veturna en dekkri, stærri og þreknari en hann, með breiðari gogg sem veit beint fram; sjá einnig lýsingu á skörfum og fiskiöndum. Goggurinn er svartur og gildur og minnir á rýting. Hann lýsist á vetrum. Fætur eru dökkbrúnir og augu dökkrauð.
JÚlí
ÁgÚSt
SePt
OKt
nÓV
deS
Strjáll varpfugl / að nokkru farfugl
Brúsar – Brúsaætt
1.
2.
lengd
Vængh Af
Þy ngd
URPt
Kl AK tími
UngAtími
VARPPÖR
69–91 cm
127–147 cm
3,5 kg
2 egg
25–30 dagur
56–77 dagar
~300
1. Fullorðinn | 2. Ungur/vetur | 3. Fullorðinn
Himbriminn flýgur með kraftmiklum vængjatökum. Á flugi er hálsinn niðursveigður og fæturnir skaga aftur fyrir stélið. Hann er fimur sundfugl, mikill kafari og fremur djúpsyndur, þungur til flugs og lendir á maganum en ber ekki fæturna fyrir sig eins og flestir fuglar. Brúsar geta ekki gengið og koma ekki á land nema til að verpa og skríða þá á maganum til og frá hreiðrinu. Eru venjulega stakir, í pörum eða litlum hópum. Hljóð himbrimans eru langdregin vein og köll. Hávær á varptíma, sérstaklega á nóttunni, en þögull ella.
181
Verpur við vötn og tjarnir með silungi, frá sjávarmáli upp í 600 m hæð. Hreiðrið er stór en grunn laut á vatnsbakka eða í litlum hólma og myndast vel troðin slóð milli hreiðurs og vatns. Dvelur á veturna við strendur og geldfugl er aðallega á sjó á sumrin. Staðfuglar hafa vetursetu við ströndina en farfuglar eru við Bretlandseyjar og V-Evrópu. Ísland er eini varpstaður þessa vesturheimsfugls í Evrópu en hann er algengur á meginlandi N-Ameríku og á Grænlandi.
Fiskiæta, á ferskvatni er silungur aðalfæðan, litlir ungar fá hornsíli. Á sjó veiðir hann m.a. marhnút, ufsa, þorsk, skera og trjónukrabba.
3. 1.