Apeldoorn by Foxy Design

��

Met dank aan mijn collega’s voor hun kennis op cultuurhistorisch gebied, het gemeentelijke archief, de onderzoekers van de MAB en alle voorgaande geschiedschrijvers waarvan ik veel heb geleerd.

Vormgeving: Foxy Design – Zaltbommel

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in

tomated retrieval system, or published in any form or by any means, be it electronic,

enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,

mechanical, photocopying, photography or otherwise, without the prior permission

opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

of the publisher.

van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb.

The compilers of this book have made every effort to acknowledge the copyright in

351 zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 artikel 17 Auteurswet

respect of photographs/illustrations in accordance with legal requirements. Persons

1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan

wishing to claim certain additional rights are requested to direct their claims to the

de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen,

publisher.

readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Zoveel mogelijk is getracht de eventuele rechthebbenden van de afbeeldingen te achterhalen. Zij die in dit verband niet konden worden benaderd kunnen zich met de uitgever in verbinding stellen.

Uitgeverij Aprilis

APRILIS

Postbus 141

P.O. Box 141

5300 AC Zaltbommel

NL - 5300 AC Zaltbommel

telefoon: 0418.512 088

T 00.31.418.512088

fax: 0418.684 908

F 00.31.418.684908

info@aprilis.nl

www.aprilis.nl

Apeldoorn en omgeving Apeldoorn and surrounding area

tekst / fotograďŹ e text / photography Dianna Beaufort

APRILIS

INHOUD

Koninklijk Apeldoorn

Luxe wonen

Het Oude Loo

De Parken

Paleis Het Loo

Indische Buurt

102

De Naald in het Kleine Loo

Metaalbuurt

106

Grote Kerk

Berg en Bos

108

Kroondomeinen

Woudhuis

112

Koninklijke buren

Ugchelen

114

Rijkdom aan natuur

Landelijk wonen

116

De Veluwe

Hoog Soeren

118

Grafheuvels

Beekbergen-Lieren-Oosterhuizen

122

IJzerkuilen

Loenen

124

Uddelermeer

Hoenderloo

128

Hunneschans

Uddel

129

Enken

Wenum en Wiesel

130

Wildpark Het Aardhuis

Het Woldhuis

136

Landschapsarchitectuur

Nieuwe stedelijke ruimtes

138

De tuinen en het park van Het Loo

Marktplein

140

Het assenstelsel

Beekpark

142

De Parken en haar parken

Stationsplein

144

Begraafplaatsen

Welgelegen aan het kanaal

148

Park Berg en Bos

Nieuw nationaal belastingkantoor

150

Wildviaducten

Kunst in de openbare ruimte

152

TA B L E O F C O N T E N T S

94 98

Waterkracht

Bevrijdingsmonument

154

Watermolens

De Kus

155

De fonteinen van Het Loo

Reizend Zand

156

Loenense waterval

Beekparkfollie

156

Beken weer bovengronds

Sgraﬃto

157

Het Apeldoorns Kanaal

Slak met muzikaal spoor

157

NU-klok

157

Monumentale bouwkunst

Kikkers

158

Middeleeuwse kerk in Beekbergen

Drie Maagden

159

Kasteel Cannenburch, Vaassen

Kooi-Met-Geen-Poema-Er-In

159

Kasteel ter Horst, Loenen

Historische scholen

Musea en bezienswaardigheden

160

Radio Kootwijk

Kröller-Müller

162

Centraal Beheer

CODA

164

Orpheus

164

Het historische stadscentrum

Julianatoren

166

Hoofdstraat

Apenheul

167

Raadhuisplein

De Middelste Molen

168

Chris Wegerif

Veluwsche Stoomtrein Mij.

169

Architect A. H. Wegerif

Triënnale van landschapsarchitectuur

170

Architect G. W. van den Beld

Kerken

Nijverheid in het centrum

Royal Apeldoorn

Residential comfort

Het Oude Loo Castle

De Parken

The Royal Palace of Het Loo

Indische Buurt

102

The Obelisk

Metaalbuurt

106

Grote Kerk

Berg and Bos

108

Crown Properties

Woudhuis

112

Royal Neighbours

Ugchelen

114

Nature’s Riches

Country Life

116

The Veluwe

Hoog Soeren

118

Funerary mounds

Beekbergen-Lieren-Oosterhuizen

122

The Medieval Iron Industry

Loenen

124

Uddelermeer

Hoenderloo

128

Hunneschans

Uddel

129

Enken

Wenum and Wiesel

130

Wildlife Park Het Aardhuis

Het Woldhuis

136

Landscape Design

New Urban Spaces

138

The Palace Gardens and Park

Marktplein

140

The Historic Lanes

Beekpark

142

De Parken and its parks

Stationsplein

144

Cemeteries

Welgelegen on the canal

148

Berg en Bos Park

New tax offices at Walterbos

150

INHOUD

Wildlife Ecoducts

Art in Public Spaces

152

The Power of Water

Monument to Liberation

154

Watermills

The Kiss

155

Waterworks at Het Loo

Drifting Sand

156

The Loenen Waterfall

Beekpark folly

156

Revival of the streams

Sgraffito

157

The Apeldoorn Canal

Musical nail

157

Nu-clock

157

Monumental Architecture

Frogs

158

Medieval church, Beekbergen

Three Virgins

159

Cannenburch Castle, Vaassen

Cage-without-a-puma

159

Ter Horst Castle, Loenen

Historic Schools

Museums and Attractions

160

Radio Kootwijk

The Hoge Veluwe, Kröller-Müller Museum

162

Centraal Beheer

CODA

164

Orpheus

164

The Historic Centre

Juliana Tower

166

The High Street: Hoofdstraat

Apenheul

167

Raadhuisplein

Papermill ‘Middelste Molen’

168

Chris Wegerif

Veluwe Steam Train

169

Architect A. H. Wegerif

Triennial of Landscape Architecture

170

Architect G. W. van den Beld

Churches

Industrial heritage in the city centre

TA B L E O F C O N T E N T S

heide te ﬁetsen, de musea en dorpen te bezoeken en de imponerende moderne architectuur van Apeldoorn te ontdekken. Zodoende zal de bezoeker meer interessante plekken en hoeken leren kennen dan mogelijk is in dit boek te beschrijven.

Dit boek is vooral geschreven voor de ogen van de bezoeker. De accenten liggen op architectuur, landschap en bezienswaardigheden van Apeldoorn, de dorpen en de Veluwe. De nadruk ligt op de zichtbare restanten van het verleden en de zichtbare kwaliteiten van het heden. Ik hoop dat de beelden en woorden op deze pagina’s de bezoeker zullen inspireren om het gebied verder te verkennen: de beek te volgen naar zijn bron, de bossen te bewandelen, in De Parken te dwalen, over de

Apeldoorn is een dorp dat is uitgegroeid tot stad, en een stad die zijn jeugd als dorp nog niet helemaal wil loslaten. De kwaliteiten van haar 19de eeuwse buurten, het stadscentrum en de groene uitloop zorgen voor een dorpse sfeer. In de dorpen rondom Apeldoorn komt het ontspannen karakter nog sterker tot uiting. Deze dorpen hebben ook geen ambitie om ‘op te groeien’ en blijven een ongedwongen en landelijke sfeer bieden aan zowel gasten als inwoners.

‘A fantastic feast for the eyes’. Those were the words Romeyn de Hooghe, engraver and landscaper for the Royal Palace of Het Loo, used when describing the nature, hunting, hills and woods of the Veluwe.

lost in De Parken, to cycle over the heaths and stop for coﬀee, to visit the museums and villages, and to discover Apeldoorn’s modern architecture. In doing so they will stumble across more interesting places and hidden corners than could be covered in this book.

Stedelijke groei wordt voor de 155.000 inwoners gezocht aan de oostkant van de stad. Nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen zullen waarschijnlijk de identiteit van Apeldoorn in de toekomst beïnvloeden. Maar tegelijkertijd gebeurt dit op kracht van de natuurlijke en historische kwaliteiten.

VOORWOORD

‘Wonderbaarlijk de oogen voeden’. Dat waren de woorden van Romeyn de Hooghe, graveur en ontwerper van de tuinbeelden van Het Loo, toen hij de schone natuur, de jacht, de bergen en het bos van de Veluwe omschreef.

This book is written for the visitor’s eye. It highlights the architecture, landscapes, and attractions of Apeldoorn, its neighbouring villages and the Veluwe (pronounced fay-lu-eh). The emphasis is on the visible remains of history and the visual qualities of the present. I hope the information and pictures on these pages will inspire the reader to explore beyond the armchair: to follow the stream to its source, to walk the wooded lanes, to get

Apeldoorn is a village that has evolved into a city, and yet a city that has not entirely let go of its youth. The qualities of its 19thcentury neighbourhoods, its city centre and its green borders keep the atmosphere ‘towny’. The towns and villages around Apeldoorn also retain their village character. They have no desire to grow up and continue to oﬀer both locals and visitors an attractive and relaxed ambience.

P R E FA C E

With a current population of 155,000, the challenge of growth and development has been met by expanding the city to the east. New residential and business areas may well deﬁne Apeldoorn in the future, but they will likely do so on the strength of the area’s natural and historic features.

Een korte geschiedenis van Apeldoorn en omliggende dorpen

grafheuvels uit de Nieuwe Steentijd

in de Karolingische tijd (750-1000).

(4900-2000 voor Chr.), Bronstijd (2000-

De ene nederzetting bouwde voort

800 voor Chr.) en IJzertijd (800-12 voor

rond een ven, aan een beek of een

Chr.), de Hunneschans en ijzerkuilen en

waterput, de ander rond de kerk of

Als buurtschap Appoldro werd

-slakken (rond 900) zijn enkele meest

op agrarische grond. De dorpen die

Apeldoorn voor het eerst vermeld in

aansprekende restanten.

wellicht het meest proﬁteerden van

de 8ste eeuw in een schenkingsakte,

de combinatie van akkerlandschap

dat het toebedeelde aan Lorsch, een

Vanaf de Middeleeuwen groeiden

en het waterstelsel waren Wenum en

klooster in Hessen, Duitsland. Sporen

verschillende kernen uit tot grote

Ugchelen.

van pre-historische activiteiten

nederzettingen. Uddel komt voor

vertellen ons echter over de vroegere

als Uttiloch op dezelfde kaart als

Vanaf 1196 gingen de graven van Gelre

bewoning hier op de hoge gronden

Appoldro, en Hoog Soeren staat

zich gedragen als heersers over de

van de Veluwe. Overblijfselen van

vermeld als Suornum reeds in 815.

Veluwe. In de eeuwen daaropvolgend

rondtrekkende jagers uit de Midden

Buurtschappen Loenen, Zilven,

ontwikkelde er zich een machtstrijd

Steentijd (8800-4900 voor Chr.), de

Beekbergen en Lieren zijn ontstaan

in het gebied. De Hertogen van

A Short History of Apeldoorn and Surrounding Towns

and Iron Age (800-12 B.C.), and the

were established around geographic

Hunneschans (9th century) built to

or social essentials (a pond, stream

defend the iron industry are a few of

or church) or open farm and. The

the most evident remains.

villages of Wenum and Ugchelen

Apeldoorn is ﬁrst mentioned in script as Appoldro in the 8th century, when

beneﬁted perhaps most of all from

it came under the jurisdiction of

From the Middle Ages, various

Lorsch, a cloister in Hessen, Germany.

settlements began to prosper. The

both fertile land and a water system.

Yet traces of prehistoric settlement

village of Uddel appears on maps as

From 1196 the Veluwe was largely

on the high grounds of the Veluwe

Uttiloch along with Appoldro, while

the territory of the counts, and later

tell us of earlier habitation. Discarded

Hoog Soeren’s oldest recording

dukes, of Gelre. In the centuries

remains of early hunter-gatherers

as Suornum dates to 815. The

following, territorial battles were

from the Middle Stone Age (8800-

Carolingian period (750-1000) saw

successfully fought against the

4900 B.C.), funerary mounds from

the settlement of Loenen, Zilven,

Habsburgers, though not without

the New Stone Age (4900-2000

Beekbergen and Lieren, the villages

cost. The villages of Loenen and

B.C.), Bronze Age (2000-8000 B.C.)

south of Apeldoorn. The settlements

Apeldoorn were burnt to the ground.

Gelre hebben de Habsburgers weten

De Oranjes werden aangetrokken door

handelsroutes. De eerste verharde

te weerstaan maar intussen waren

de jacht. Paleis Het Loo van stadhouder

straatweg in Nederland, gerealiseerd

Loenen en Apeldoorn ten gevolge van

prins Willem III is het meest in het oog

onder Lodewijk Napoleon, liep van

de strijd platgebrand.

springende koninklijke bouwwerk,

Amersfoort naar Deventer via Apeldoorn.

maar er zijn meerdere interessante

Toch leefde het merendeel van de

De oostelijke Veluwe ontwikkelde

bezienswaardigheden die over het

bevolking in het preïndustriële tijdperk

zich vooral in het kader van de papier-

Huis van Oranje vertellen. Koningin

van akkerbouw en schapenteelt. Dit

productie vanaf de 16de eeuw. De

Wilhelmina in het bijzonder had een

tijdperk kwam ten einde in de 19de eeuw.

sprengen met zuiver grondwater,

speciale band met Apeldoorn.

De kaalslag van het land, in belangrijke

geﬁlterd door de zandgronden, waren

mate veroorzaakt door de schapen,

een bron voor het aandrijven van

Dat de groei van Apeldoorn prevaleerde

bracht armoede op de zandgronden. Het

molens en leverden een hoge kwaliteit

boven dat van de andere dorpen

houden van schapen verloor zijn nut na

papier. Halverwege de 18de eeuw

had voor een deel te maken met

de uitvinding van kunstmest. Pas rond

waren er meer dan 150 papiermolens

het ambtsbestuur en gedeeltelijk

het einde van de 19de eeuw werden de

op de Veluwe.

met haar ligging op de kruising van

bossen aangeplant.

The eastern slope of the Veluwe really

attractions of Apeldoorn, the con-

industrial period, the inhabitants lived

began to develop as a consequence

nection with the House of Orange was

oﬀ of agriculture and sheep-rearing.

of paper production from the 16th

ﬁrmly established. Queen Wilhelmina

The mid-19th century saw extreme

century. The ﬂow of natural springs

in particular had a special bond with

poverty as the land was ravished of

was used to power the watermills

Apeldoorn.

nourishment and trees, primarily by

and the spring water, puriﬁed by the

grazing sheep. To make matters worse,

sands, helped to produce excellent

Apeldoorn’s rise to prominence above

sheep became redundant after the

paper. By 1750 there were more than

other villages was inﬂuenced by its

invention of artiﬁcial fertilizer by the

150 papermills in the area.

royal patronage and spurred on by its

end of the century. The forests were

position at the cross-roads of trading

replanted around the turn of the 20th

The hunting is what attracted the

routes. The ﬁrst paved road in the

century.

ﬁrst royal to Apeldoorn in the 17th

country, from Amersfoort to Deventer,

century. After Stadhouder Prince

ran through Apeldoorn. Most of the

The late 19th century was the period

William III built the palace of Het

population however, worked the

of Apeldoorn’s greatest economic

Loo, one of the greatest heritage

land rather than travelled. In the pre-

progress Industrialisation was

In de 19de eeuw beleefde Apeldoorn

vanwege de oorlogsschade zoals in

bijzondere wijken en bouwwerken

haar grootste economische

vele andere Gelderse steden, maar

nagelaten.

vooruitgang. Apeldoorn werd

omdat na de oorlog de stad Apeldoorn

aantrekkelijk voor investeerders

explosief groeide qua omvang. Rond

De 21ste eeuw in Apeldoorn kijkt

vanwege haar centrale ligging in het

1960 was het bevolkingsaantal van

uit naar duurzame ontwikkeling,

land, de goede vervoersmogelijkheden

100.000 al bereikt. Apeldoorn werd

herstel van ecologische linten,

(nu ook over water en spoor) en de

de snelst groeiende gemeente in dit

instandhouding van het erfgoed

geschoolde arbeiders. Begin 20ste

land (na Emmen) en grote gebieden

en stedelijke inbreiding binnen de

eeuw kon Apeldoorn proﬁteren van

ten oosten van het kanaal werden

contouren van de stad. Gebieden die

haar nijverheid en kon er driftig

bebouwd met woningen. Schade was

een opwaardering hebben gekregen

gebouwd worden aan villawijken en de

er wel, niet door de oorlog, maar door

zijn het kanaal, het stationsgebied

volkswoningbouw.

de sloop van historische gebieden om

en de oostelijke stadsranden. Zij

nieuwe infrastructuur en de bouw van

vertegenwoordigen ook een groot

De Tweede Wereldoorlog was een

kantoren en appartementen, mogelijk

deel van het beste van het moderne

keerpunt voor Apeldoorn, niet

te maken. Toch heeft ook deze periode

Apeldoorn.

underway throughout the country

population hit the 100,000 mark. It

ment, ecological zones, heritage

and Apeldoorn became attractive

became the second fastest-growing

conservation and urban growth.

to industrial entrepreneurs due to

city in the country as huge tracts of

The canal, station area and eastern

its central location, rail and shipping

land were re-zoned for residential

outskirts are areas that have received

connections, and skilled workforce.

use east of the canal. Destruction

particular attention and represent

In the 20th century the town was

did occur, but not in wartime: many

some of the best of modern

reaping the rewards of its industry

historic areas in the city centre were

Apeldoorn.

and building both regal residences

demolished for through roads,

and working-class homes.

oﬃce blocks and apartments. Yet the period also had a creative and

World War II became a turning point,

dynamic eﬀect on the city, resulting

not on account of the destruction

in a number of interesting buildings.

as in many of Gelderland’s cities, but because after the war Apeldoorn’s

The 21st century sees Apeldoorn

growth exploded. By 1960 the

working on sustainable develop-

R O YA L A P E L D O O R N

Paleis Het Loo

KONINKLIJK APELDOORN

Huis van Oranje die in Apeldoorn kwam wonen. Hij ging jagen

Stadhouder Prince William III of Orange (1650-1702). He

op de Veluwe en kocht de vervallen havezate Het Oude Loo, een

came to the Veluwe for hunting expeditions and bought the

15de-eeuws jachtslot, in 1684. In de jaren daaropvolgend gingen

15th-century castle, Het Oude Loo, in 1684. In the years that

zijn wensen om een hof en paleis te realiseren in vervulling.

followed, his plans for a court and new royal retreat were set in motion.

Prins Willem werd koning van Groot-Brittannië en Ierland in 1689 door zijn huwelijk met prinses Mary Stuart en bracht

In 1689 Prince William acquired the British throne through

het merendeel van zijn tijd door in Engeland. Zijn opvolger,

his marriage to Princess Mary Stuart and spent most of his

prins Willem IV, zette de jachttraditie voort met zijn 60 Engelse

time in England. His successor Prince William IV continued

jachthonden en prins Willem V gaf onderdak aan twee olifanten

the hunting tradition with his 60 English hunting dogs, while

(genoemd Hans en Parkie) op Het Loo, onder andere exotische

Prince William V kept two elephants (called Hans and Parkie)

dieren. Pas vanaf de tweede helft van de 18de eeuw werd het

at Het Loo. Along with his other exotic animals, William V was

paleis echt bewoond. Koning Lodewijk woonde zomers in

the ﬁrst to really live at Het Loo, in the second half of the 18th

Apeldoorn tussen 1806 en 1810 en gaf het paleis en tuinen

century. Louis, the ﬁrst King of Holland, so crowned by his

een vergaande renovatie. Koning Willem I deed zijn intrek in

brother Napoleon, chose Apeldoorn as his summer residence

1830 en koningin Wilhelmina heeft hier als kind en na haar

during his reign (1806-1810) and he gave the palace and

regeringsambt tot 1962 gewoond.

gardens a facelift. The ﬁrst Dutch king, William I, moved here in 1830 and Princess Wilhelmina, the current Queen Beatrix’s

De vroege ontwikkeling van Apeldoorn was sterk beïnvloed door

grandmother, lived here most of her life, retiring to the palace

het Huis van Oranje. De lanen, de jachthuizen, de houtvesterij,

in 1948 until her death in 1962.

het kanaal aangelegd op initiatief van de ‘Kanaalkoning’ Willem I en de bouwwerken van het groeiende hof en die van adellijke

The early development of Apeldoorn is closely intertwined

aanhangers zijn zichtbare en rijke toevoegingen aan de stad.

with the House of Orange. The regal boulevards, the canal, planned and paid for by the ‘Canal King’ William I, the logging forests, hunting lodges and homes for both court personnel and aristocratic admirers are all physical attributes that have coloured and shaped the city.

KONINKLIJK APELDOORN

The ﬁrst royal to take up residence in Apeldoorn was

R O YA L A P E L D O O R N

Stadhouder prins Willem III (1650-1702) was de eerste uit het

KONINKLIJK APELDOORN R O YA L A P E L D O O R N

Het Oude Loo

Het Oude Loo Castle

Het jachtslot is sinds 1684 nog altijd

The moated castle has been the

in privégebruik van de koninklijke

private retreat of the royal family

familie. Rond de eeuwwisseling van

since 1684. It was restored at the turn

de 19de naar de 20ste eeuw werd

of the 19th century under Queen

het gerestaureerd onder koningin

Wilhelmina, who had a personal

Wilhelmina. Zij had een passie voor

passion for historic buildings. The

historische gebouwen en vroeg P. J. H.

architect of Amsterdam’s Central

Cuypers, architect van onder andere

Station and Rijksmuseum,

het Amsterdamse Centraal Station en

P. J. H. Cuypers, restored the castle

het Rijksmuseum, om het kasteel en de

and moat. He did so in a typically

gracht te restaureren. Hij restaureerde

romantic fashion, embellishing the

in de romantische mode van die tijd en

medieval style of the castle and

introduceerde een nieuwe vleugel om

adding a wing to ‘complete’ the

het bouwwerk ‘compleet’ te maken. De

building. Only the private gardens are

tuin rondom het kasteel is in de lente

open to the public in the spring.

voor publiek toegankelijk.

R O YA L A P E L D O O R N

KONINKLIJK APELDOORN

R O YA L A P E L D O O R N

KONINKLIJK APELDOORN

KONINKLIJK APELDOORN Paleis Het Loo

The Royal Palace of Het Loo

Koning-stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary Stuart lieten

The Stadhouder King William III and his wife Mary Stuart

in 1689 Jacob Roman, stadsbouwmeester van Leiden, het paleis

asked Jacob Roman, city architect of Leiden, to build the new

bouwen. Doel was het paleis van Lodewijk XIV in Versailles

palace in 1689. The goal was to surpass the style and status

te overtreﬀen. De wandschilderingen, plafondornamenten,

of Louis XIV’s palace in Versailles. The wall paintings, ceiling

meubilering en tuinen zijn geïnspireerd op de Franse mode van

ornamentation, furnishings and gardens were all inspired by

die tijd en zijn ontworpen onder leiding van de Fransman

the French fashions of the day and designed by Frenchman

Daniël Marot.

Daniel Marot.

Onder Lodewijk Napoleon kreeg het paleis een wit gestuukte

Under Louis Napoleon the palace acquired a new white

gevel. Wilhelmina werkte aan herstel van het interieur in de stijl

plaster skin. Wilhelmina worked on restoring the palace’s

van Marot. Herstel van de bakstenen façade heeft echter pas na

interior in Marot’s original style, but the original brickwork

haar dood plaatsgevonden.

façade was only restored after her death. She lived here most of her life, before and after her reign as Queen.

R O YA L A P E L D O O R N

KONINKLIJK APELDOORN R O YA L A P E L D O O R N

De koninklijke stallen zijn gebouwd in 1905 en het paardenkerkhof bevindt zich in het Paleispark. The royal stables were added in 1905 and the horse cemetery is in the Palace Park behind.

De Naald en het Kleine Loo De Naald was een geschenk van aan het nieuwe echtpaar koningin Wilhelmina en prins Hendrik. Het is ook een eerbetoon aan de ouders van Wilhelmina, Willem III en Emma, die in de medailles op de sokkel zijn afgebeeld. De naald staat in de as van de Loolaan en markeert het kruispunt van de ganzenvoet in het assenstelsel. Het Kleine Loo is in 1829 gebouwd

KONINKLIJK APELDOORN

de Apeldoornse bevolking in 1901

als woning van de hofmeester onder leiding van de heer H.J. Lijsen, de

de Noordelijke Nederlanden. Obelisk and the Kleine Loo The obelisk was a gift from the citizens of Apeldoorn in 1901 to Queen Wilhelmina and Prince Hendrik in celebration of their marriage. It also commemorates Wilhelmina’s parents, William III and Emma, who are proﬁled in the medallions. Its position at the forecourt of the palace marks the apex of the patte d’oie, the series of lanes that radiate from the palace. The Kleine Loo (Little Loo) was built as the residence of the palace steward in 1829 by H.J. Lijsen, the Superintendent of Royal Palaces of the Northern Netherlands.

R O YA L A P E L D O O R N

opzichter der Koninklijke Paleizen in

Grote Kerk, Loolaan De Grote Kerk, gebouwd in 1890 in de stijl van de neorenaissance, verving de afgebrande kerk uit 1842. De oorspronkelijke waterstaatskerk werd aangeboden door Willem III die halverwege het dorp en zijn paleis een kerk wenste. De architect, J. Verheul, hergebruikte de fundering van het

KONINKLIJK APELDOORN

Grieks kruis en de bruikbare stenen; dat werd immers geëist door het kerkbestuur. De architect gaf koningin Wilhelmina haar eigen toegang en ontwierp ook de koninginnebank. Ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van H.M. Koningin Beatrix is in 2005 het gebrandschilderde Beatrixraam geplaatst. Grote Kerk, Loolaan Built in 1890, the Neo-Renaissance style Grote Kerk replaced an earlier 20

church that had burned down. The

R O YA L A P E L D O O R N

original church on this site was built in 1842 by William III, halfway between the town and the palace. In building the new church it was stipulated that the foundations of the Greek-cross ﬂoor plan and as many of the old bricks as possible were to be re-used. Architect J. Verheul gave Queen Wilhelmina a private entrance and also designed her personal pew. The most recent addition is the stained glass Beatrix window (2005) celebrating the Queen’s 25-year jubilee.

Kroondomeinen Het Achterpark van het Loo bestaat uit uitgestrekte bossen van met name grove dennen en Douglas sparren (uitheemse boomsoorten hadden de interesse van koning Willem III). Koningin Wilhelmina vertoefde vaak in het park voor haar schilderwerk en

Liggend tegen de stuwwal stijgt het park ruim 40 meter in hoogte. De Koninklijke Houtvesterij werd in 1959 overgedaan aan de staat, maar wordt nog altijd in de volksmond Kroondomeinen genoemd. In het Paleispark zijn herten, een forellenvijver en een stelsel van beken. Crown Properties The park and royal forest west of

KONINKLIJK APELDOORN

prins Hendrik ging er op jacht.

the palace are thick with pine trees, including foreign varieties like

interest to King William III. Queen Wilhelmina enjoyed the grounds for her painting excursions and her husband Prince Hendrik for the hunting. Situated on the slope of a lateral moraine, the land rises some 40 metres to the west. The royal forest was transferred to the state in 1959, but it remains known to locals as Crown Properties. The Palace Park has a deer enclosure, trout pond and the Koningsbeek springs.

R O YA L A P E L D O O R N

Douglas-ďŹ rs as they were of special

��

�

��

9 789059 942240