>
Magazine voor ondernemende creatieven
themanummer
themanumme
crossmedia
crossmedia
iedereen z’n niche:
iedereen z’n n
e
1 itie
ed
Yes. we’re all Yes. individuals! indi Cr e l a i d me s s o r C a m e l a i e d p e y h m ; s s g n ro i t C e k r a m e l a i e p f ed o y h ; g n i t ? e t k s r a m o m k e o e t p f y o h ; ing ? t s m o k e o t of mst ?
Kunst en Techniek Cross Media Concepting Concept Design Creative Product Development Human Information Design and Strategy Kijk op saxion.nl voor meer informatie.
frisMag / nr. 01
03
Voorwoord / Inhoud / Colofon
Fris mag... Inhoud Inhoud Netwerkborrels. Je kent ze wel. Soms zijn ze onvermijdelijk. Onontkoombaar wellicht. Ik moet althans bekennen dat ik er zo nu en dan ook eentje met lichte tegenzin uitzit. Enige tijd geleden was ik getuige van het volgende schouwspel. Man-in-pak schudt man-zonder-das de hand. Na slechts enkele woorden te wijden aan de spreker van de avond passeren het onvermijdelijke borst vooruit, adem in, hand in de zak en de vaste soundbyte; “Het gaat enorm goed. Hele grote projecten. Ja, ja, grote namen. Druk, druk. Ik kom mensen tekort. Nou ik ook. Oei oei, wat gaat het goed.” Een typisch gevalletje haantjesgedrag (ik ken overigens ook een paar dames die dezelfde kwaliteiten bezitten, maar dat terzijde). Kortweg; ik ben gaaf, heb het prima voor elkaar en kan alles zelf. Ter info; Man-in-pak is, bij gebrek aan omzet, sinds kort weer in dienst bij zijn voormalige werkgever. Full service De regio kent een lange geschiedenis van weinig (grote) opdrachtgevers en daardoor relatief veel full service communicatiebureaus. Zij verzorgen alles voor hun klanten; van simpel logo tot koppeling van het intranet met het administratiesysteem. Het begrijpelijke verkoopargument; alles onder één dak en lekker dichtbij leidde tot de enigszins gesloten houding van de Man-in-pak ten opzichte van zijn potentiële concurrent.
04
Update
05
Fotoverslag ‘The Match’
07
Rondvraag
08
Crossmedia; hype of toekomst
11
Case story
12
Fris werk
14
Interview: Erwin Bok, Stunned
17
Word abonnee!
19
Up close
20
In Business
21
Hotspot
22
Feedback
23
Head to head: de Pauka’s
24
Facts, figures & feelings
26
Agenda
Maar er verandert iets. Op afstand samenwerken is makkelijker geworden waardoor de nabijheid van het communicatiebureau van minder belang is voor de opdrachtgevers. Daarnaast zoeken zij specialisten en vinden echte uitblinkers in nieuwe media en marketing in Oost Nederland. Traditionele bureaus lijken zichzelf namelijk opnieuw te hebben uitgevonden. Nieuwe bureaus en nieuwe mensen verschijnen aan het firmament en profileren zich met hun specifieke en daardoor herkenbare expertise. Samenwerking wordt moeiteloos gesmeed op basis van elkaar versterkende specialismen.
Colofon Colofon uitgever Stichting Fris, Voorzitter Arjan van Liere Tuindorpstraat 61, 7555 CS Hengelo (Ov.) Contactadres Oost NV: Postbus 5518, 7500 GM Hengelo T. 053 - 484 96 49, F. 053 - 484 96 78 info@stichtingfris.nl, www.stichtingfris.nl
Daar bovenop is het de heerlijke no-nonsense mentaliteit die deze facetten bundelt tot een daadkrachtig en verfrissend geheel waardoor opdrachtgevers als Heineken, Ahold, Philips, NXP, Sony, KLM, Mitsubishi en Volvo hier moeiteloos hun weg weten te vinden. Oost Nederland is getransformeerd tot de full service regio voor nieuwe media, marketing en communicatie. Tijd dus voor FrisMag; hét magazine voor ondernemende creatieven uit Oost Nederland die op hoogte willen blijven van ontwikkelingen in hun vakgebied in deze regio én hieraan hun bijdrage willen leveren. .BHB[JOF WPPS
hoofdredacteur Peter Oosterwijk (Buro Blink ) coördinatie Paul Jansman (Syntens) eindredactie David Brinks ( Hardcopy ) contact redactie@frismag.nl ontwerp Vanille ( ikwilvanille.nl ) tekst David Brinks, Stichting Fris, Martha Riemsma fotografie Annabel Jeuring ( annabeljeuring.com ) fotografie cover Mike van den Toorn
250308 >
POEFSOFNFOEF
DSFBUJFWFO
000
J UNI
08
druk Drukkerij Te Sligte ( tesligte.nl ) papier Omslag: Mega Gloss 200 grs., Binnenwerk: Mega New Matt 135 grs., geleverd door Modo van Gelder, Amsterdam
Fris moet! Proost. Peter Oosterwijk Hoofdredacteur
'[
[Z_j_[
j^[cW dkc c[h Yheiic[Z_W
j^[cW dkc c[h Yheiic[Z_W
?;:;H;;D PÊD
D?9>;0
aan dit nummer werkten verder mee Sonnie Ellenbroek, Katrien Klein,
O;I$ M;ÊH; 7 BB ?D:?L?:K7B O;I$ M;ÊH; 7BB Dennis Knetemann, Anke Laarhuis, Arjan van Liere en Mike van den Toorn I ?D:?L? :K7BI $SPTTNFEJBMF $SPTTNFEJBMF $SPTTNFEJBMF $SPTTNFEJBMF advertenties Paul Jansman ( adverteren@frismag.nl ) NBSLFUJOH IZQF NBSLFUJOH IZQF NBSLFUJOH IZQF NBSLFUJOH IZQF PG UPFLPNTU PG UPFLPNTU PG UPFLPNTU PG UPFLPNTU ?;:;H;;D PÊD
D?9>;0
bladformule, concept Buro Blink ( thinkblink.nl )
frisMag / nr. 01
04
Nieuws
Update evenement
alle Creatieve Ch
radio op je mobiel dankzij twentse vinding
Steeds meer mensen luisteren radio via internet. Dat kan nu niet meer alleen via de computer, maar ook via mobiele telefoons. Dankzij Tunin.FM, een dienst van Mobilaria, zijn de Nederlandse radiozenders nu ook in digitale kwaliteit te beluisteren. Het Enschedese bedrijf werd door deze vinding zelfs genomineerd voor de prestigieuze Spin Awards. Wereldwijd bereik Oprichter Wanjo Temkov van Mobilaria vertelt: ‘Tunin.FM is een dienst waarmee je naar radio kunt luisteren via je mobiele telefoon. Daardoor krijg je nooit meer problemen met de FM-frequentie, aangezien je via internet luistert en niet meer via de ether. Dit is vooral een voordeel voor zenders die geen landelijke dekking hebben, want via internet kunnen ze ineens luisteraars over de hele wereld bereiken. Via de computer, maar nu dus ook via mobiele telefoons. En we gaan het nog verder uitbreiden. Zo zijn we bijvoorbeeld in gesprek met een aanbieder die 5 miljoen tracks in zijn archief heeft en daarmee willen we een
The M
persoonlijk radiostation gaan samenstellen, afgestemd op de smaak van de luisteraar.’ Draadloze proeftuin als inspiratie Wanjo Temkov bedacht het idee voor Tunin.FM toen hij nog studeerde aan de Universiteit Twente: ‘Daar maakten ze op een gegeven moment een draadloze proeftuin met 650 WiFi access points over de hele campus. Dat leek me een geweldige mogelijkheid om naar mijn online radiozenders te kunnen luisteren op de fiets: op de campus via WiFi en buiten de campus via UMTS. Maar goed, het heeft nog heel wat voeten in de aarde gehad voor het uiteindelijk zover was.’ Tunin.FM biedt 20 zenders gratis aan, maar het is ook mogelijk om voor c 3,50 per maand een abonnement te nemen op alle 400 zenders die het programma kan aanbieden. Via vrijwel elke moderne mobiele telefoon is Tunin.FM te gebruiken. www.tunein.fm
evenement
Creatieve Cha ll
en
The Ma Tunin.FM is een dienst waarmee je naar radio kunt luisteren via je mobiele telefoon.
www.mobilaria.nl
ev
docente crossmedia wint brain station van sbs
De Enschedese Daphne Dijkerman, docente crossmedia en formatontwikkeling aan de Saxion Hogeschool in Enschede, heeft samen met de Utrechtenaren Indira Reynaert en Lorenz van Gool de eerste prijs (5.000 euro) gewonnen in de wedstrijd Brain Station van SBS Producties. Voor de wedstrijd konden concepten voor potentiële televisieprogramma’s worden ingestuurd. Het trio won de finale in Amsterdam met een navigatiespel. Na de Nederlandse wedstrijd volgde een Europese vervolgstrijd, waarin de drie als negende van de 33 inzendingen zijn geëindigd. Dit betekent helaas dat er geen pilot van het programma wordt gemaakt. Consument is er nog niet klaar voor Daphne Dijkerman bedacht het navigatiespel al tijdens haar afstudeerperiode, zo vertelt ze: ‘Maar op dat moment was de consument er nog niet klaar voor. Inmiddels is er qua GPS
en crossmedia veel veranderd en weten mensen wat het inhoudt. Daardoor kan het idee nu wel aanslaan. Meedoen aan het programma Brain Station leek ons een goede manier om het in de praktijk te testen. Dat betekende wel dat we het idee helemaal hebben moeten ombouwen voor televisie. Heel veel interactieve elementen zijn er uitgehaald en daardoor hebben we een compleet ander concept overgehouden dan het oorspronkelijke concept. Wellicht dat ik het oorspronkelijke idee in de toekomst nog ga gebruiken, maar het crossmediale aspect daarvan is op dit moment nog iets te hoog gegrepen voor de gemiddelde consument. Als de tijd rijp is dan ga ik op zoek naar interessante partijen om mee samen te werken voor de uitvoering.’ www.daphnedijkerman.nl indirareynaert.web-log.nl
C
T
frisMag / nr. 01 Fotoverslag
evenement evenement
l
n ge c a l e l l a h C e v i t Crea
h c t a M e h T ! h c t a M e h T ! h c t a M lle Creative Cha
enge call
nge call
nge call
evenement
Creatieve Cha ll
evenement
atch ! The Ma tch ! The Mat ch ! enge call
Creatieve Cha ll
enge call
ent evenem
ent evenem
e Cha Creatiev
M e h T ! h c t a M e h T ! h c t a The M
nt veneme
call
call
Foto’s: Sonnie Ellenbroek
llenge a h C e v i t Crea
e n ge l l a h C e v Creatie
In het industriële hart van Overijssel, Hengelo, staat een oude fabriek. Vroeger werden daar elektromotoren gemaakt. Het gonsde er van geluid en activiteit. Nadat Hazemeyer verhuisde, werd het even stil. Inmiddels wordt het industriële complex omgetoverd tot een ware creatieve hotspot. Op 23 april 2008 presenteerde het actieplan Creatieve Bedrijvigheid Twente er het eendaagse evenement Creative Challenge Call ‘The Match!’ Deze middag stond in het teken van creativiteit,
bruisende activiteiten, netwerkvorming, Matchmaking en nog veel meer. The Match! bood een programma met waanzinnig uiteenlopende variaties. Naast boeiende expert meetings georganiseerd door Industrial Design Centre, Stichting FRIS, Telematica Instituut en Kennispark Twente vonden er VJ-presentaties plaats. DJ’s verzorgen de muziek terwijl catering faciliteiten werden aangeboden op het zogenaamde loungeplein.
Fris organiseerde The Match! samen met Hazemeyer, IDC, Kennispark en het Telematica Instituut.
05
frisMag / nr. 01
07
Crossmedia; hype of de toekomst? het woord crossmedia ligt tegenwoordig op ieders lippen. is dit terecht of hebben we hier te maken met een kortstondige opleving in populariteit? frismag vroeg het enkele deskundigen.
daphne dijkerman
docente crossmedia saxion
harry van vliet
lector crossmedia content hogeschool utrecht
De opkomst van nieuwe media als internet, mobiele telefonie, games, digitale televisie en toepassingen als podcasting en ‘narrowcasting’ maken dat de traditionele media harder moeten vechten om de aandacht van het publiek. Nu consumenten steeds meer tijd aan media besteden is de ‘overvloed’ van aandacht een ‘schaarste’ van aandacht geworden. Het aanbod van informatie en media groeit enorm terwijl de hoeveelheid aandacht gelijk blijft, of in het ergste geval gaat dalen. De media moeten dus veranderen en dat gebeurt ook. Merken en media hebben elkaar nodig om te bestaan. Het doel van merken is om superefficiënt aandacht te kopen. De locatie en de doelgroep worden steeds belangrijker voor de merken en dit zal tot uiting komen in de geleverde content. Crossmedia is een gevolg van het veranderende, evolutionerende medialandschap en volgens mij geen hype maar een onderdeel van onze mediatoekomst. Of het begrip crossmedia zal blijven bestaan is nog de vraag; ik zit te denken wat ‘integrated media’ of ‘narrow media’ zal gaan heten. Integrated media, omdat zowel media (communicatie-methoden) als content (media-inhoud) zijn samengegaan.
In het kader van de kantoorhumor circuleerde jaren geleden de ‘bullshitbingo’: een bingokaart met allerlei vage managementtermen. De sport was om tijdens een vergadering bingo te verkrijgen door termen weg te strepen op basis van de discussie in de vergadering. Het woord crossmedia zou momenteel niet op de bingokaart misstaan. Er zit een hoop gebakken lucht in crossmedia die er uit moet lopen. Gebakken lucht die o zo zichtbaar is in de overvloed aan cursussen crossmedia gevuld met alleen maar succesverhalen, in boekjes crossmedia met de ene na de andere niet onderbouwde bewering, en in de vermoeide ogen van mediamanagers op het zoveelste web 2.0 congres op zoek naar de heilige crossmedia graal.
ludo de boo
uitgever overheid reed business
Crossmedia bestaat al heel lang. Als we tenminste de definitie van het woord in Wikipedia.nl volgen. (“Bij crossmedia-communicatie nodigt het verhaal de gebruiker uit om een cross-over van het eerste medium naar het volgende te maken. Waarde wordt toegevoegd omdat het verhaal gelaagder wordt en meer niveaus krijgt en van eendimensionaal naar meerdimensionaal gaat op een manier die relevant is voor de gebruiker.”) Toevallig had ik laatst een stuk plastic jeugdsentiment in mijn hand. Een cassettebandje van de Berenboot. Deel III. Brilbeer vertelt. Avonturen, eerder neutraal geregistreerd en uitgezonden door de NOS, werden nu door Brilbeer, de techneut van het trio en bekend van zijn stevige portie liefde voor “piefjes en palletjes” nader beschouwd. Zijn kant van het algehele verhaal zeg maar. Ook z’n kompanen Maatje en kapitein Brom hadden hun eigen langspeelplaat. Verder waren er boeken die het leven van de drie helden beschreven. Je kreeg zodoende een breder beeld van het ruige leven op een berenschuit. Niks nieuws dus, crossmedia. Wij die een verhaal extra dimensie willen geven, grijpen intuïtief naar diverse instrumenten.
harald diesveld
business development manager wegener mediaventions
De ballon loopt echter niet geheel leeg want crossmedia raakt wel aan een belangrijke vraag: welke content via welk platform op welk device op welk moment voor wie tegen welke waarde en met welke interactie? Hier wordt steeds meer serieus onderzoek naar gedaan voortbouwend op bijvoorbeeld marketingonderzoek. De hype crossmedia heeft dus toekomst maar laten we het dan wel serieus nemen. Bingo!
Rondvraag
Hype? JA! Maar dan hebben we het over het taalkundige aspect van de term Crossmedia. Crossmedia is een buzzword. Het antwoord op de vraag “Show me where the money is” wordt sinds enige tijd namelijk door deskundigen beantwoord met “Crossmedia!”. Hiervoor hadden we ook al een aantal fraaie hypes. Even opFRISsen MAG: het Internet zelf, mobiel, narrowcasting, web 2.0, Bloggen, User Generated Content, WebTV en nu dus Crossmedia. Er is wel een verschil. Ging het hiervoor vaak over technologieën, Crossmedia
is daarentegen een aanpak. Zorgen dat je een ‘web’ spint waarin je de consument op zoveel mogelijk momenten vangt. Hem of haar op het juiste moment via het juiste kanaal benaderen. En voor de uitgevers onder ons: dat je je adverteerders op het juiste moment via het juiste kanaal toegang geeft tot die consument. Daarbij gebruik je slimme combinaties van verschillende kanalen: websites, kranten, televisie, blogs, nieuwsbrieven, tijdschriften, fysieke winkels, beurzen, SMS diensten, ga zo maar door. Dit is geen hype. Iets wat al jarenlang succesvol wordt toegepast heeft alleen een naam gekregen.
leo van der goot
ex-programmadirecteur rtl mediaconsultant
Wie niet crossmediaal is bestaat niet. Het kan niet anders. Het moet. Zo horen we overal. Helaas weet eigenlijk niemand wat dat nu betekent: crossmediaal. Ik zal het u makkelijk maken. Het bestaat niet. Het is zo’n hype die vooral gevoed wordt door de onzekerheid over de toekomst. Marshall McLuhan zal blij zijn want nu is het medium weer eens echt de boodschap. Laat ik u uit uw koortsige droom helpen. Echte crossmediale communicatie zal ontstaan bij de gratie van de inhoud. Die inhoud zal dan dus zo’n karakter moeten hebben dat het zich van nature in allerlei gedaanten kan vertonen. Crossmediaal zal dus ook beginnen bij de gebruiker zoals alle grote ontwikkelingen. Alleen als die zich op een organische manier via verschillende vormen van observatie en participatie bediend voelt zal hij blij constateren: “Hé, kijk mij nou. Ik ben crossmediaal”. Hou dus maar op met roepen dat je crossmediaal bent en richt je op het creëren van die nieuwe, onverwachte maar onmisbare content. Want alleen daarin zijn gebruikers écht geïnteresseerd.
frisMag / nr. 01
ale e p y h g; mst ?
e l a i ed m e s p s y o h r ; C g n i t e k r a ? t m s m o k e o t of
e l a i d e m e s p s y o h r C g; n i t e k r a ? t m s m o k e o t of
Foto’s: Mike van den Toorn
08
mark omst ? k e o t f o
frisMag / nr. 01
09
Crossmedia; hype of toekomst?
door: martha riemsma
Maandagavond, Net5; wat hebben ze toch leuke jurkjes aan de dames van Julia’s Tango die we volgen terwijl ze in een zonnig Buenos Aires een bed & breakfast beginnen. Met mijn laptop op schoot surf ik naar www.juliastango.nl en vind ik waar ik op hoopte: de jurkjes zijn exclusief te koop bij een modeketen met vestigingen in het hele land. Winnen kan ik ze ook; een smsje naar een actienummer is genoeg. En als ik wil overnachten in de sfeervolle B&B Casa Bocquero, dan boek ik via de site een reis naar Argentinië. De DVD laat nog even op zich wachten, maar gemiste afleveringen kijk ik een dag na uitzending online. De eerstvolgende keer in de stad, loop ik binnen bij de modeketen, die ik normaal gesproken voorbijloop. En raad eens wat? Wegens groot succes uitverkocht...
afbeelding links
De eerste vier jurken uit de Julia’s Tango Limited Collection by Steps afbeelding rechts
de Lotus Dress
Als 31-jarige werkende vrouw, val ik midden in doelgroep en de serie is dan ook een schot in de roos. Maar ook als professional en fervent aanhanger van crossmediale concepten, maakt mijn hart een sprongetje. De makers (Endemol LAB) hebben gedacht vanuit een totaalconcept waarbij de verschillende media het concept versterken. Er is sprake van kruisbestuiving, een voorwaarde als we spreken van een crossmediale aanpak: het ene medium moet stimuleren om een ‘cross-over’ te maken naar het andere medium. Een winkel binnenlopen die ik anders voorbij zou zijn gelopen, aangezet door een site die ik bezocht heb naar aanleiding van een serie op TV, en passant een reisboek kopen over Argentinië en meedoen aan een prijsvraag per sms: veel crossmedialer kan het bijna niet. En nog belangrijker: consument & kijker blij, zender blij, producent blij en de betalende adverteerder blij. Gasthof Tubantia Maar niet alleen trendsetter Endemol slaagt erin dergelijke crossmediale concepten te produceren. Ook een regionale krant als De Twentsche Courant Tubantia laat een aantal succesvolle crossmediale concepten zien. Zo werd al in 2006 – de krant loopt in dagbladenland voorop met innovatieve initiatieven – crossmediaal verslag gedaan van het WK voetbal in Duitsland. In een echte Gasthof werden bekende regionale gasten ontvangen. Er werd dagelijks verslag gedaan in de krant; op de site kon men filmpjes & foto’s vinden. Er waren prijsvragen per sms en lezers konden volop reageren en meegenieten met de gasten. Dit alles werd gecommuniceerd vanuit het overkoepelende merk ‘Gasthof Tubantia’ dat met logo’s in de krant, op de site, op t-shirts en advertenties alom vertegenwoordigd was. Veel van de initiatieven bij Tubantia worden overigens in samenwerking met de Saxion Hogeschool in Enschede ontwikkeld. De hogeschool startte de bijzondere studieroute Cross Media Concepting en speelt daarmee in op de behoefte aan mediamakers die in staat zijn op creatieve wijze crossmediale concepten te ontwikkelen.
Meerwaarde voor de consument Het mag duidelijk zijn; de inzet van crossmediale concepten biedt veel mogelijkheden als het gaat om succesvolle marketingcommunicatie. En hoewel nieuwe technologie het steeds makkelijker maakt om mooie producties te maken, is een klassieke marketingregel meer dan ooit van toepassing: het begint bij het bieden van toegevoegde waarde voor de klant. Dat lijkt een ‘no-brainer’, maar toch loert het gevaar om te denken vanuit technische mogelijkheden en niet vanuit het mediagedrag van consumenten. Neem bijvoorbeeld Second Life - in 2007 een enorme hype - een virtuele wereld waar de speler met een Avatar een online leven kan opbouwen samen met wereldwijd miljoenen andere spelers. Het spel prikkelt de fantasie als het gaat om de mogelijkheden voor economische bedrijvigheid (verkoop van virtuele auto’s, huizen, kleiding etc.), maar het is de vraag of de spelers behoefte hebben aan een virtuele bank, gemeente of uitzendbureau met commerciële doeleinden. En mede omdat het aantal actieve spelers in Nederland tegenvalt, blijven de digitale vestigingen nagenoeg leeg. De technologie biedt fantastische mogelijkheden maar of Second Life nou een effectieve plek die leidt tot een ‘crossover’ naar de winkelvloer in de echte wereld? Maar, innovatief is het wel en in deze fase moeten we leren wat werkt en wat niet. Want de jongere generaties groeien op met de vanzelfsprekendheid dat ze altijd op elk moment informatie tot zich kunnen nemen via devices die alles kunnen. Crossmediale marketing wordt daarmee een absolute must; daar zijn waar je klanten zijn en ze met creatieve concepten aanzetten tot actie. Inmiddels ben ik drie zomerse jurkjes rijker en dat is geen overbodige luxe met de zomer op komst.
frisMag / nr. 01
frisMag / nr. 01 Case story
Case story maak je bed op www.maakjebedop.nl
onduidelijk en ook wist het bedrijf niet of ze haar producten nu online of via de traditionele verkooproutes moest gaan verkopen.
www.innovadis.nl
De uitdaging Ten Cate Houstex Products is een ontwikkelaar en producent van huishoud- en outdoortextiel en is gevestigd in Losser. Eén van de producten die verkocht worden zijn dekbedovertrekken. Het bedrijf heeft een uitgebreide collectie, maar wil daar nog een nieuw overtrekmerk aan toevoegen. Met 2NITE willen ze een jongere doelgroep bereiken en zijn daarvoor op zoek naar de beste marketingstrategie. De precieze afbakening van de doelgroep was echter
serious gaming www.trimm.nl
De uitdaging De Politieacademie wil politieagenten (in opleiding) in een zo authentiek mogelijke context laten oefenen in realistische praktijksituaties. Kortweg: “zaken” leren oplossen zoals het opsporen en ontmantelen van een illegale hennepkwekerij.
De oplossing Om tot een goede oplossing te komen is Innovadis gevraagd mee te denken. In samenwerking met Bemboom marketing-communicatie is www.maakjebedop.nl ontwikkeld, een zeer inventieve marketingtool die Ten Cate Houstex Products de kans biedt de positionering van 2NITE te bepalen. Maakjebedop.nl is een actiewebsite waar bezoekers gevraagd wordt een dekbedovertrek te ontwerpen. Ook kunnen bezoekers zelf stemmen of ze een ontwerp goed vinden of juist niet. De ontwerper die volgens de bezoekers het beste overtrek heeft ontworpen wint een Apple Mac Book. Als troostprijs worden er ook 50 2NITE dekbedovertrekken aan ontwerpers uitgereikt. Uit de ontwerpen zelf is nog weinig informatie te halen, maar het wordt interessant zodra een ontwerp ingestuurd wordt. Er moet dan een enquête ingevuld worden waarin bijvoorbeeld wordt gevraagd welke 2NITE overtrek de ontwerper wel zou willen winnen. Ook moeten ze vragen beantwoorden als: Wie koopt bij jou
De oplossing TriMM heeft voor dit doel samen met de Politieacademie de virtuele stad Behrloo gebouwd. In deze scenario-based ‘Serious Game’ is spelen al lang geen spelletje meer. Uitgangspunt voor het ontwerpen van de Serious Game ‘Behrloo’ waren de vier basiselementen: • een goed scenario waar je in uiteenlopende situaties terecht kunt komen • een soepele game play • een gebruiksvriendelijke interface • realistische visualisaties Deze vier elementen zorgen ervoor dat het ‘spel’ uitdagend blijft. In Behrloo ligt het initiatief altijd bij de gebruiker die net als in de echte praktijk een grote mate van vrijheid van handelen geniet. Door te zorgen voor adequate feedback op die handelingen wordt een optimaal leereffect teweeg gebracht. Behrloo is modulair opgezet en bestaat uit: • de game engine (ontwikkeld in .Net & Flash) • scenario’s op operationeel, tactisch en strategisch niveau • multimediale content
11
thuis de dekbedovertrekken? Hoe vaak koop jij een nieuwe dekbedovertrek en welke merken van dekbedovertrekken ken jij? Uit deze enquêtes wordt veel waardevolle informatie gehaald die Ten Cate Houstex Products kan gebruiken om haar precieze doelgroep te gaan bepalen. Resultaat Zelfs voordat er publiciteit aan Maakjebedop.nl werd gegeven werden er al tientallen ontwerpen ingeleverd en werd er volop gestemd. Dit geeft maar weer aan hoe snel het internet kan zijn. Inmiddels blijkt de website met 32.000 unieke bezoekers, 2.400 ingestuurde ontwerpen en 281.000 stemmen sinds de lancering op 1 april van dit jaar een groot succes.
tips
1. Gebruik je campagne om marktinformatie te verzamelen. 2. Zorg voor interactie met je doelgroep, bijvoorbeeld door middel van een wedstrijd. 3. Publiciteit komt vanzelf via viral marketing. Zorg dat het de moeite van het doorsturen waard is.
Door deze modulaire opzet kunnen nieuwe scenario’s door de Politieacademie zelf worden ingevoerd in Behrloo. Dit zorgt ervoor dat de stad steeds beter gaat aansluiten bij de realiteit van alledag zodat politieagenten in opleiding meer en meer, veilig en op een speelse wijze kunnen oefenen. Resultaat Ervaren en aanstaande politieagenten doen spelenderwijs (extra) praktijkervaring op in de virtuele stad Behrloo. Dat cursisten door ‘Serious Gaming’ goed worden opgeleid, merken de mensen van de Politieacademie dagelijks.
tips
1. Zet ‘serious gaming’ in als opleidingstool. 2. Zorg voor aansluiting bij de realiteit met echte cases. 3. Adequate feedback zorgt voor een optimaal leereffect.
frisMag / nr. 01
1
2
3
4
5
1 Workx EK-actie voor de vrouwen van Workx-klanten die met een beautypakket verwend worden.
3 Met de bus dus! De auto uit en de bus in. Een landelijk experiment waarvoor Axis de campagne heeft bedacht.
www.thinkblink.nl
www.axis.nl
2 Grolsch Voor de Grolsch Beugelcompetitie ontwierp SOV de Grolsch Beugel Cup, advertenties en actiesite.
4 Coulisse Internationale B-2-B campagne voor gordijnstoffen. Morskieft ontwierp de campagne.
www.sov.nl
www.morskieft.nl
5 Lumo Drive 180˚ 3d rij-simulator voor defensie-trainingen. www.re-lion.nl
6 Philips Healthcare Viral game om interne samenwerking binnen Philips te bevorderen. www.greenorange.com
12
Vodafone business Novulo heeft samen met Vodafone een project uitgevoerd om bedrijfssoftware beschikbaar te maken via mobiele telefoons. Multifunctionele telefoons en PDA’s vinden steeds meer aftrek bij de zakelijke gebruiker en kunnen onder andere gebruikt worden voor het onderweg opvragen van actuele voorraden, openstaande posten en het onderweg inboeken van orders. www.novulo.com
Schuurman Schoenen Na een evaluatieronde heeft Schuurman Schoenen besloten LSCC Creatieve Communicatie in Lochem in de arm te nemen voor het upgraden van het merk. De eerste uitingen op basis van het thema ‘Schuurman Schoenen, dat past me wel’ zijn inmiddels verschenen. De totale operatie beslaat zowel de online als de offline communicatie, waarbij de instore communicatie een belangrijke rol gaat spelen. www.lscc.nl
Samen maken we de Stad Samen maken we de Stad, is een online platform voor ideeontwikkeling en samenwerking in Zwolle. Gemaakt door Bind | Interactieve communicatie en Boerdam Interactieve media. www.samenmakenwedestad.nl
frisMag / nr. 01 Fris werk
6
7
8
9
7 Mijngrafischetoekomst.nl Een initiatief van FNV KIEM, om medewerkers in de grafische bedrijven beter voor te bereiden op hun toekomst. Conceptontwikkeling en communicatie door SIR.
op een flexibel logo systeem voor een groep internationaal opererende dj’s als extra dimensie in hun optredens d.m.v. live geveejayde beelden.
www.sir.nl
9 Rucon Fotografie voor campagne Rucon ventilatoren.
8 2Junxion Een identiteit, ontwikkeld door Vanille, gebaseerd
www.joostberndes.com
Commercial Gazelle More ontwikkelde onlangs enkele commercials voor Gazelle. Met de commercials claimt Gazelle zijn merkautoriteit in Nederland fietsland en wordt de veelzijdigheid van het assortiment getoond en zien we dat fietsen plezier is. Door middel van de tag on werden mensen opgeroepen naar gazelle.nl te gaan voor het winnen van hun favoriete Gazelle-fiets
www.ikwilvanille.nl
uit de commercial. Door deelname aan de actie werden mensen automatisch lid van Mijn Gazelle; een e-mailnieuwsbrief vol leuke fietsweetjes en aanbiedingen. In totaal deden meer dan 4200 mensen mee aan de actie. De prijswinnaars worden op 20 juni bekend gemaakt via de website. www.more.nl
Jouw werk hier? Mail het naar: redactie @ frismag.nl
Mitsubishi Motors Europe Present Media uit Enschede werkt voor een groot aantal klanten in Nederland en Europa. Voor Mitsubishi Motors Europe heeft zij een pan-Europese internetstrategie opgesteld en begeleidt zij het internetprogramma. www.mitsubishi-motors.nl www.presentmedia.nl
13
frisMag / nr. 01
Erwin Bok is 36 en medeoprichter van Stunned All Terrain Media in Zwolle. Illustratie, foto- en videobewerking zijn de zaken waar Erwin zich het meest mee bezighoudt. Met beeld dus. En daarvoor haalt hij zijn inspiratie overal vandaan.
afbeelding boven
Still uit de tekenfilm ‘SINAS’ afbeelding onder
Filmposter van de documentaire Kroonjuwelen
Straatkunst als basis “Mijn opleiding heb ik gevolgd aan het CIBAP in Zwolle en daarna nog twee jaar aan de kunstacademie in Kampen”, begint Erwin. “Ik heb een graffitiverleden en heb al heel wat treinen en muren bewerkt. Al zo lang als ik me kan herinneren ben ik aan het tekenen. Het was dus voor mij niet moeilijk om te bedenken welke richting ik op wilde in mijn werk. Van graffitiopdrachten leidde dat tot illustraties en uiteindelijk werd dat Stunned. Toch heb ik nog steeds een grote affiniteit voor straatkunst. Ook al hou ik me al jaren niet meer bezig met graffiti, toch zie je dat nog steeds terug in mijn werk.” Kroonjuwelen Over graffiti gesproken, Stunned heeft daar een documentaire over gemaakt met de naam Kroonjuwelen. Typisch zo’n project waarbij alles spontaan op de goede plek viel, aldus Erwin: “Het begon met een klein filmpje van vijf minuten omdat we eens wat met video wilden gaan doen. Van het een kwam het ander. Er werd zo enthousiast op gereageerd dat we het konden uitbouwen naar een complete documentaire met als hoogtepunt een première in Paradiso en een uitzending op MTV. We hebben alles in eigen beheer uitgebracht en dat was een hele ervaring. Het kwam toevallig op ons pad en daar komen vaak de beste dingen uit voort.” Darth Vader Inspiratie voor zijn afwisselende werkzaamheden haalt Erwin uit van alles en nog wat: “Ik ben opge-
groeid in het tijdperk van Star Wars, Back To The Future en Indiana Jones. Vooral van Star Wars ben ik nog steeds groot fan en dan met name die hele wereld daaromheen. Dat inspireert me nu zelfs nog als ik bezig ben met illustraties voor een game of voor de tekenfilm die we nu met Stunned aan het maken zijn. Daarmee creëren we ook een hele nieuwe wereld. Niet dat ik de hele dag Darth Vaders aan het tekenen ben ofzo, maar de basisgedachte spreekt me erg aan.” Grenzeloos omgaan met media Ook muziek kan Erwin zeer bekoren: “Rauwheid vind ik mooi. In de graffitiwereld was het een ongeschreven regel dat je van hiphop moest houden, maar daar houd ik helemaal niet van. Doe mij maar Britpop. Kasabian, Modest Mouse, Oasis, The Stone Roses... dat is mijn muziek. En het inspireert me ook heel erg. Rond 1994/1995 kwamen gasten als Chris Cunningham en Eboman naar Lowlands en er ging echt een wereld voor me open. Wat die gasten deden met video en hoe ze tegen dingen aankeken heeft me echt geraakt.” “Een paar jaar later kwam ontwerpcollectief Tomato op en die werkten op een heel brede manier. Ze maakten zelf de muziek voor hun opdrachten en gingen grafisch heel anders om met media. Maar wel altijd met een duidelijk einddoel voor ogen. Dat vond ik heel knap en ik merk ook dat ik dingen daarvan meeneem in het werkproces hier bij Stunned. We combineren al onze specialismen om tot een goed eindproduct te komen.”
Over Kroonjuwelen Kroonjuwelen: Hard Times, Good Times, Better Times is een documentaire over de geschiedenis en opkomst van de graffiti in Amsterdam. In Kroonjuwelen staat de Amsterdamse graffitiscene centraal, die eind jaren ‘70 werd geboren in de punk-scene, temidden van krakersrellen en ME-charges. In de jaren ‘80 werd de fakkel overgenomen door de opkomende hiphopgeneratie en kreeg graffiti steeds meer mediaaandacht. Geïnspireerd door optredens van de Nederlandse crew USA (United Street Artists) in tv-programma’s en de Amerikaanse documentaire Style Wars besloten steeds meer jongeren hun graffiti-aspiraties op Amsterdam los te laten. Ophet moment dat de stad steeds meer ondergeschilderd werd en de gemeente harder ging optreden tegen de ‘vandalen’ besloot een aantal schrijvers om, naar New Yorks voorbeeld, aan metrostellen te beginnen. ~ David Brinks
www.stunned.nl
Foto: Annabel Jeuring
14
frisMag / nr. 01 Interview
15
erwin bok
erwin bok
Gepassioneerd Gepassion specialist specialist
Meesters Meestersvan vande deToekomst Toekomst Hét Hét trefpunt trefpunt tussen tussen ondernemers ondernemers enen Informal Informal Investors Investors inin Oost-Nederland Oost-Nederland Geen Geen onderneming onderneming zonder zonder geld. geld. Geld Geld omom nieuwe nieuwe producten producten of diensten of diensten te te ontwikkelen ontwikkelen en en in de in de markt markt te zetten. te zetten. Of Of omom de de groei groei vanvan hethet bedrijf bedrijf op op eeneen gezonde gezonde manier manier mogelijk mogelijk te maken; te maken; ondernemingen ondernemingen kunnen kunnen tijdens tijdens diverse diverse stadia stadia vanvan hun hun ontwikkeling ontwikkeling omom diverse diverse redenen redenen behoefte behoefte hebben hebben aanaan risicorisicodragend dragend kapitaal. kapitaal. Heeft Heeft de de onderneming onderneming te weinig te weinig eigen eigen vermogen, vermogen, en en wil/kan wil/kan eeneen bank bank dit dit nietniet le- lenen, nen, dandan kankan eeneen particuliere particuliere investeerder investeerder of Informal of Informal Investor Investor eeneen aantrekkelijke aantrekkelijke financier financier zijn.zijn. DatDat nietniet alleen. alleen. Informal Informal Investors Investors stellen stellen ookook graag graag hunhun kennis, kennis, ervaervaringring en en netwerk netwerk aanaan de de ondernemer ondernemer beschikbaar. beschikbaar. Zo Zo haalt haalt de de ondernemer ondernemer tegelijk tegelijk ervaren ervaren managementondersteuning managementondersteuning in huis. in huis. Interessant Interessant voor voor zowel zowel startende startende alsals jonge jonge of al of langer al langer bestaande bestaande bedrijven. bedrijven. Meesters Meesters vanvan de de Toekomst Toekomst is het is het Informal Informal Investors Investors netwerk netwerk vanvan Oost-NederOost-Nederland. land. En En heeft heeft tot tot doel, doel, samen samen metmet banken, banken, accountantfirma’s accountantfirma’s en en adviesbureaus adviesbureaus diedie ervaring ervaring hebben hebben metmet hethet verstrekken verstrekken vanvan risicokapitaal, risicokapitaal, ondernemers ondernemers en en InforInformalmal Investors Investors metmet elkaar elkaar in contact in contact te brengen. te brengen. Dit Dit doet doet wewe door door middel middel van: van: - Het - Het organiseren organiseren vanvan voorlichtingsbijeenkomsten voorlichtingsbijeenkomsten voor voor zowel zowel ondernemers ondernemers alsals (aspirant)investeerders. (aspirant)investeerders. - Het - Het organiseren organiseren vanvan workshops/trainingen workshops/trainingen voor voor zowel zowel ondernemers ondernemers alsals (aspirant)investeerders. (aspirant)investeerders. - Het - Het organiseren organiseren vanvan bijeenkomsten bijeenkomsten waar waar ondernemers ondernemers hunhun plannen plannen voor voor nieuwe nieuwe producten producten en en diensten diensten presenteren presenteren aanaan potentiële potentiële investeerders. investeerders. - Individuele - Individuele begeleiding begeleiding voor voor ondernemers ondernemers bij het bij het realiseren realiseren vanvan eeneen match match tussen tussen ondernemer ondernemer en en investeerder. investeerder. - Verzending - Verzending vanvan eeneen exclusieve exclusieve digitale digitale nieuwsbrief. nieuwsbrief. - Het - Het organiseren organiseren vanvan ontmoetingen ontmoetingen tussen tussen Informal Informal Investors Investors tijdens tijdens exclusieve exclusieve bijeenkomsten. bijeenkomsten.
Voor Voor meer meer informatie informatie kijkkijk op op www.meestersvandetoekomst.nl. www.meestersvandetoekomst.nl. Of Of neem neem contact contact op op metmet René René Reijtenbagh Reijtenbagh vanvan Oost Oost NVNV viavia rene.reijtenbagh@oostnv.nl. rene.reijtenbagh@oostnv.nl.
Ontwikkelingsmaatschappij Ontwikkelingsmaatschappij Oost Oost Nederland Nederland NV NV (Oost (Oost NV)NV) Vestiging Vestiging Arnhem Arnhem Meander Meander 601601 6825 6825 MEME Arnhem Arnhem Postbus Postbus 5215 5215 6802 6802 EE EE Arnhem Arnhem T 026 T 026 384384 42 22 42 22
Vestiging Vestiging Enschede Enschede Hengelosestraat Hengelosestraat 585585 7521 7521 AGAG Enschede Enschede Postbus Postbus 5518 5518 7500 7500 GMGM Enschede Enschede T 053 T 053 851851 68 51 68 51
Ho ben
oe fris n jij?
Hoe fris ben jij?
frismag is hĂŠt magazine
Hoe fris ben jij?
17
atief voor de ondernemende cre
frisMag Mag / nr nr.. 01 Word abonnee!
Hoe f ben ji
, frisse inspiratie, bevlogen experts, Een uniek blad met scherpe stellingen t magazine atieve werk van Oost Nederland. HĂŠ praktische tips en natuurlijk het cre ! ven dat we dankzij jou kunnen maken van en voor de ondernemende creatie
wil je er zeker van zijn dat je
de volgende uitgaven ook
te pakken krijgt? word dan
voor 7 euro abonnee
en ontvang je de volgende
2 nummers op de mat.
Word nu abonnee! Moet FrisMag naar jou? Ga naar www.FrisMag.nl en meld je aan
!
Maak de click!
Zoek naar talent! Bijscholing voor personeel! Vind de juiste stagiaires! Vind de juiste werknemers! Direct inzicht in kandidaten! Uw bedrijf in beeld!
Honderden bedrijven gingen u voor! Honderden bedrijven maken gebruik van innovatieve middelen op het gebied van arbeidsmarktcommunicatie op onze portals ROC.nl en OpleidingenWerk.nl. Daarnaast wordt er via de portal OpleidingenWerk.nl jaarlijks loopbaanadvies gegeven aan 3,4 miljoen Nederlanders en vinden er 500.000 bemiddelingen plaats naar opleiding en werk.
Meer weten? Maak de click op
frisMag / nr. 01
19
n Een dag uit het leven va
katrien klein (24) grafisch ontwerper
Waar werk ik Eigen ontwerpstudio in het voormalig Transformatorhuis aan de H.B. Blijdensteinlaan in Roombeek, Enschede. Opleiding Art & Communication Design, AKI Enschede. Diploma behaald in 2007.
Up close
...
Afstudeeropdracht Wat gebeurt er na de opheffing van de militaire functie van Vliegveld Twente? ‘Go Around’ een communicatiemodel. Carrièreverloop 2008: Eigen bedrijf gestart; deeltijd werkzaam bij Sacon, bureau voor architectuur, stedenbouw en landschap te Zwolle; voorzitter van Stichting Dynamo Expo.
Opdrachtgevers Projectburo Roombeek, Paul Kruize Ontwerp, Stichting Dynamo Expo, Gemeente Hengelo, cafe Jansen en Janssen, Stichting Rockarty, cafe De Boemel, Procedia, Buro Blink, AKI
www.katrienklein.nl www.dynamo-expo.nl
Passie: mijn eigen bedrijf, vrienden, koken, organiseren, Enschede, sporten
frisMag / nr. 01 In Business
aw solutions
Met partners werken aan crossmediale concepten 20
AW Solutions Business Innovators is in 2005 opgericht met als uitgangspunt het ontwikkelen van concepten voor narrowcasting. Sinds de oprichting is in relatief korte tijd veel veranderd, vertelt eigenaar Alfred Waanders. Het werkveld en de manier van werken zijn behoorlijk aangepast.
De breedte in ‘Een mediaplayer met commercials plaatsen waar de producten verkocht worden. Zo zijn we begonnen. Ondertussen is AW Solutions zodanig gegroeid dat je kunt stellen dat narrowcasting een onderdeel is van alle business die we doen. Crossmediaal realiseren we bijna alles wat te maken heeft met multimedia. Narrowcasting, het maken van bedrijfsfilms en multimediale siteentertainment voor evenementen behoren tot de mogelijkheden. Radiocommercials, tv reclame, 3D Multiview Displays en alles wat daar tussen zit, met de partners heeft AW Solutions op al deze terreinen al veel gedaan voor haar klanten. Speerpunten voor ons zijn narrowcasting systemen, hosting en distributie (commercials) en 3D-Multiview presentatieschermen en de daarbij behorende 3D Stereo content.’ Netwerkbestuiving Vooral op het gebied van 3D Multiview is AW Solutions de laatste tijd actief, aldus Alfred Waanders: ‘De schermen die wij leveren zijn geschikt voor het afspelen van 3D Stereo content maar kunnen ook HD-filmmateriaal weergeven. Dit maakt het creëren van oneindige illusies mogelijk. In principe gaat het daarbij om de boodschap en is het medium van ondergeschikt belang. Dat is juist de kracht van onze organisatie. Uitgangspunt is het vraagstuk van de klant. Daarvoor probeert AW Solutions een mediumonafhankelijke oplossing te vinden. Netwerkbestuiving is zeer belangrijk, want we doen niet
alles zelf. Wat we wel doen is de ideale oplossing zoeken voor onze klanten. De regie is in handen van AW Solutions, maar we houden niet koste wat het kost de uitvoering van een gehele opdracht in eigen huis. Klanten waarderen dat en komen ook graag terug voor nieuwe opdrachten en concepten.’ Vertaalslag maken ‘Wij proberen de denkwijze van onze klanten te veranderen. De spontane reacties tijdens dit proces zijn vaak erg leuk. Gezamenlijk op efficiënte wijze een gewaagd concept neerzetten, dat is het mooie van ons vak,’ licht Alfred Waanders toe. Je zou verwachten dat hij een creatieve achtergrond heeft, maar niets is minder waar: ‘Ik heb 14 jaar ICT-ervaring. Deze ervaring gebruik ik samen met mijn nuchterheid en mijn vermogen om wensen van de klant te vertalen naar een multimediale oplossing. Sturen en coördineren is wat ik doe.’ Omgekeerde trechter De reden om werkzaamheden uit te besteden is volgens Alfred Waanders simpel: ‘Ik heb door de jaren heen geleerd dat je de kracht van afzonderlijke bedrijven moet gebruiken. Die krachten moet je samenvoegen tot iets nieuws en sterkers. Met de partners waar we nu mee samenwerken is een crossmediale netwerkconstructie ontwikkeld. Zodra een vraag van een klant binnenkomt, wordt deze als het ware in een omgekeerde trechter gegoten en verspreid over verschillende bedrijven.
Iedereen kan over het vraagstuk nadenken en met een oplossing komen. Alle concepten en offertes worden vervolgens aan de klant gepresenteerd en samen bepalen we wat het beste past. Daar komen heel verrassende oplossingen uit voort.’ Met dank aan Syntens Zoals gezegd heeft AW Solutions anno 2008 een bredere focus dan in 2005. Dat is volgens Alfred Waanders vooral te danken aan de inzet van Syntens: ‘Door verschillende brainstormsessies hebben we onze business in kaart gebracht en de mogelijkheden van AW Solutions binnen het multimediale marktsegment. Syntens is erg goed in het voorhouden van een spiegel en het coachen als vervolg daarop. Ze lieten mij inzien dat AW Solutions eigenlijk al heel crossmediaal werkzaam was en niet alleen maar met narrowcasting. Die reflectie heeft geholpen om de kracht van onze organisatie te benoemen.’ Syntens helpt ondernemers beter, eerder en sneller te innoveren. Daarbij gaat het om vernieuwing van product, dienst, markt, proces en/of bedrijfsvoering. De -veelal kosteloze- activiteiten van Syntens worden mogelijk gemaakt door het Ministerie van Economische Zaken. Kijk voor tips, praktijkvoorbeelden en stappenplannen voor succesvol innoveren op onderstaande websites.
www.awsolutions.nl www.syntens.nl
frisMag / nr. 01
21
yes. we’re all different!
crossmedia leeft in het oosten van nederland. maar dat wil niet zeggen dat ieder bedrijf in de branche zich persĂŠ met elk onderdeel ervan wil bezighouden. juist niet. steeds meer bedrijven specialiseren zich en zorgen dat zij toonaangevend worden binnen hun eigen niche.
Hotspot
zien. In de brandend hete Kroatische zon in een oude legerkazerne, in een nationaal museum voor moderne kunst in Zuid Korea. Op gigantische schermen, beeldvullend, alles verlichtend temidden van een zee aan noise. In gerespecteerde musea in Nederland, voor kunstminnende fijnproevers. In zalen door heel Nederland met alle muziekstijlen. Ze vlogen uit, zelfs naar Amerika om te touren. Twee jongens uit Nederland, die de muziek op een hoger plan tillen door beeld en geluid te laten versmelten tot iets dat groter is dan de input van beiden. Crossmedia pur sang.
een aantal verrassende creatieve benaderingen als antwoord op actuele bedrijfsvraagstukken. Zowel voor diensten, producten, bedrijfs- en communicatieprocessen. Een bedrijf is zich daardoor eerder bewust van nieuwe mogelijkheden en kan daar beter gebruik van maken. Vanuit De Launch zal het Media Art Center ontstaan, dat in 2010 in Roombeek van start gaat. Succesvolle en veelbelovende creatieven stromen dan door. Ook hierbij wordt gebruik gemaakt van verschillende media om tot een gezamenlijk einddoel te komen.
techfashion
Vanuit historisch oogpunt gezien zijn Hengelo en vooral Enschede voorlopers in de regio op het gebied van crossmediabedrijven en -events, zoals Medialab, Planetart en Firedepart, maar ook door een platform te bieden voor crossmediale bedrijven, zoals in de Creatieve Fabriek en De Launch. Bovendien vindt er niet alleen kruisbestuiving plaats tussen bedrijven onderling, maar ook met de sectoren kunst en onderwijs. Een aantal voorbeelden:
Het Enschedese bedrijf W-41 heeft een unieke crossmediale kledinglijn ontwikkeld. Zelf noemen ze het techfashion, aangezien kleiding en technologie zijn gecombineerd. Elk kledingstuk heeft een unieke code in het bedrukte logo. Met je mobiele telefoon kun je een foto hiervan maken en vervolgens wordt je automatisch doorgestuurd naar de website van de drager: een Hyves-profiel, MySpace, of een blog. Wie had ooit kunnen denken dat kleding iets met crossmedia te maken kon hebben? creatieve kruisbestuiving in de launch
Er vindt kruisbestuiving plaats tussen bedrijven onderling, maar ook met kunst en onderwijs
veejays als pioniers
Er zijn allerlei manieren om verschillende media te combineren vanuit een basisgedachte. Veejays zijn wat dat betreft pioniers. Zij ondersteunen muziek met animaties en bewegende beelden. Zoals de C-Men, de moeders van de Twentse veejay-kunst. Met eigengemaakte animaties in low-res met 16 kleuren op zoek naar hun elke keer unieke beeldsymbiose. En die overal laten
De Launch is een brede ontmoetingsplaats voor creatief, ondernemend talent en bedrijfsleven in Oost-Nederland. Doel van De Launch is (beginnende) creatieve ondernemingen te begeleiden door middel van uitdagende projecten en bijeenkomsten. Zelfstandige ondernemingen worden opgezet en contacten met het bedrijfsleven worden aangegaan. Het bedrijfsleven leert op haar beurt op een andere en originele manier naar hun eigen producten en bedrijfsprocessen te kijken. De Launch staat voor plezier, ontmoeting, vernieuwing, multiculturele samenwerking, culturele innovatie en wordt ondersteund door de gemeente Enschede en de provincie Overijssel. Bedrijven die de De Launch inschakelen maken kennis met
led - art
Een typisch voorbeeld van een creatief nichebedrijf dat zich in De Launch heeft gevestigd is LED-Art van Paul Klotz. LED-Art is gespecialiseerd in het bedenken en maken van interactieve lichtinstallaties. Zoals bijvoorbeeld een lichtobject dat reageert op bezoekers in een ruimte. Of een compleet lichtplan dat aansluit bij de functie en het ontwerp van een gebouw. LED-Art kan aan de buitenkant van een gebouw laten zien wat er zich binnen afspeelt. Op deze manier leren bedrijven crossmedialer denken. software voor universitair opleidingsprogramma
Samenwerking vindt plaats op allerlei gebieden. Zo is Novulo uit Enschede in gesprek met een universitaire instelling. Hun nieuwe techniek van softwareontwikkeling gaat, als het goed is, gebruikt worden in het opleidingsprogramma. Door het totaalconcept van Novulo wordt de kennis van de studenten aangaande de materie vergroot en bovendien kunnen zij makkelijker en sneller daadwerkelijk software ontwikkelen. Allemaal dankzij de kruisbestuiving tussen regionale organisaties.
frisMag / nr. 01
22
Feedback
Frisse blik met een frisse blik kom je een heel eind. vandaar dat we elke uitgave van frismag iemand uitnodigen om deze wisselende column voor zijn of haar rekening te nemen. arjan van liere ( stichting fris / present media ) trapt af in de eerste frismag.
Wat gaaf! Ben benieuwd welk gevoel jullie bekruipt als je deze eerste FrisMag gelezen hebt. Voelt ie lekker, nog wat nieuw of eigenlijk nu al heel vertrouwd? Kwam je veel dingen tegen die je al wist of zit er genoeg verrassend nieuws in? Mij bekruipt vooral een gevoel van trots. Trots op wat er in deze regio allemaal gebeurt op het gebied van nieuw media en creativiteit in de
breedste zin van het woord. Trots op wat de ondernemers, kunstenaars en andere creatieven bedenken en maken. Trots op hoe internationaal er inmiddels gewerkt wordt. Trots op hoe de sector van generalisten verschuift naar toppers op specifieke deelgebieden en gevraagd wordt door de grootste organisaties. Trots op de rol en inzet van gemeenten om goede initiatieven te ondersteunen en aan te moedigen. En tenslotte,
toch ook wel erg trots op FRIS en deze eerste uitgave zelf. Want wat gaaf om te zien dat het mogelijk is om met heel veel vereende krachten zo’n duidelijk signaal af te geven naar de sector, opdrachtgevers en organisaties. Dat het hier bruist, dat het hier goed toeven is en dat hier toppers werken. En ik ben niet de enige, blijkt uit het grote aantal reacties dat we op de conceptversie ontvingen. FRIS werkt en dat is goed om te zien! Niet alleen in de media doen we het goed, ook dankzij de sessies die we organiseren, de concrete samenwerkingen die tot stand komen (tussen bedrijven en tussen onderwijs en bedrijfsleven), het aantrekken van subsidies/innovatie fondsen, de FRISBASE in oprichting en zelfs
concrete opdrachten voor leden! Dit leidt er toe dat we gigantisch groeien en steeds meer kunnen en gaan doen. Al die activiteiten hebben vooral veel moois in zich, maar ook een keerzijde. Hoeveel bloed, zweet en … het kost om zo’n blad in de lucht te krijgen, zullen we voor ons houden. Wel wil ik een groot aantal mensen bedanken die hun tijd, energie en geld hierin gestopt hebben, in het bijzonder de mannen/vrouwen van Vanille, Hardcopy en Blink, alle sponsors en niet te vergeten Paul Jansman (Syntens) voor z’n coördinatie. Op naar nog heel veel van dit soort gave FRISSE initiatieven ! Arjan van Liere, Voorzitter Fris
Advertentie
VOOR SUCCESVOLLE TECHNISCHE INNOVATIES! Ben jij ambitieus, bestaat je bedrijf niet langer dan vijf jaar en zie je commerciële kansen? En wil je graag een persoonlijke sparringpartner die uitdaagt, ondersteunt en je in contact kan brengen met de juiste partijen? Meld je dan aan op www.livewire.nl! LiveWIRE helpt jaarlijks 200 technisch innovatieve ondernemers verder op de weg naar succes, door het coachen van ondernemers die nieuwe producten of diensten hebben ontwikkeld. Dit kan variëren van röntgenaccessoires voor paarden tot een jongerendenknetwerk. LiveWIRE is een internationaal Shell-project dat in Nederland wordt uitgevoerd door Syntens, Innovatienetwerk voor ondernemers.
PARTNERS VAN LIVEWIRE
Elk jaar krijgen LiveWIRE-deelnemers kosteloos advies, trainingen en kunnen zij gebruik maken van het LiveWIRE-netwerk. Daarnaast kunnen zij meedingen naar de LiveWIRE Young Business Award. Een wedstrijd voor ondernemers, niet ouder dan 35 jaar, met uitzonderlijke innovatieve kwaliteiten en lef in het ondernemerschap. De hoofdprijs daarvan bedraagt 10.000 euro! www.livewire.nl
SPONSORS VAN LIVEWIRE
23
frisMag / nr. 01 Head to Head
head to head
lex en lukas pauka
lex pauka (66)
lukas pauka (29)
Leuke opdrachten doen Lex: Ik wilde kunstschilder worden, maar kwam al snel tot de conclusie dat je daar geen geld mee kon verdienen. Dus richtte ik een reclamebureau op: SIR. En dat heb ik samen met mijn collega Bert de Haan 25 jaar laten groeien en bloeien. Inmiddels heb ik dat bureau drie jaar geleden verkocht. Het groeit nog steeds als kool en dat doet me goed. Daarnaast heb ik een jaar of 20 geleden bedacht dat het handig zou zijn als er een bureau was waar je merken kon laten ontwikkelen. Dat is Markeys geworden, en een behoorlijk succes mag ik wel zeggen. Als je van Rotterdam naar het hoge noorden rijdt kom je voortdurend door Markeys ontwikkelde merken tegen, van Alexandrium tot Univé. Lukas: Na een paar omzwervingen binnen de detailhandel liep ik tegen de opleiding Kunst & Techniek aan op de Saxion hogeschool in Enschede. Daar leerde ik over nieuwe media in de breedste zin van het woord. Via projectgroepen kon je ruiken aan websites, audio en video en vanaf het moment dat ik er voor het eerst binnenliep werd ik erdoor gegrepen. Dat is sindsdien exponentieel gegroeid. Vervolgens heb ik een masteropleiding gedaan aan de HKU in Hilversum. Het eindproject dat ik daar heb gedaan, had
overlap met mijn hobby: het maken van house- en technomuziek. Na mijn afstuderen ben ik begonnen met mijn bedrijf Lukas Pauka Interactieve Media en heb ik projecten gedaan voor klanten als het Ministerie van Sociale Zaken, het ROC, de NS en Nova. Ik besefte wel dat ik nog tekort kwam qua werkervaring en daarom besloot ik om toch een fulltime baan te accepteren bij Us Media in Amsterdam. Eerst als Flash-developer en nu als projectmanager. Het voordeel daarvan is dat ik niet afhankelijk ben van de inkomsten van mijn eigen bedrijf en dat ik de leuke opdrachten er gewoon uit kan pikken. Lex: Dat is ook wat ons op dit moment bindt. Ik ben een jaar geleden met pensioen gegaan en met mijn inkomen hoef ik er niet bij te blijven werken. Maar het is zo leuk om opdrachten aan te nemen die je aanspreken. Ik werk nog steeds met veel plezier samen met mijn ex-collega´s bij SIR en Markeys en sinds een jaar als consultant bij organisatiebureau Linxx. Absurd druk Lukas: Mensen vragen me wel eens of ik het niet absurd druk heb. En ja, dat heb ik ook af en toe wel. Soms moet ik zelfs een paar uur vrij nemen van mijn vaste baan om klussen van mezelf af te
Wil graag een positieve bijdrage leveren aan het Nederlandse medialandschap, grootste blunder ooit was het eten van een zandmossel, baalt dat een dag slechts 24 uur heeft en heeft als favoriete gadgets IBM t-41, Behringer bcd-3000, KRK RP6’s.
maken. Maar dat geeft er ook wel een interessante draai aan. Op een gegeven moment heb je gewoon een staat van dienst opgebouwd die er supergaaf uitziet. Ook voor Markeys en andere bureaus heb ik al meegedaan aan menig merkcreatiesessie, omdat ik al vrij vroeg geboeid was door merken. Lex: Dat druk zijn vind ik altijd zo relatief. In ons werk word je niet vies en je hoeft het niet te doen onder barre omstandigheden. Je kunt het doen vanaf een rustige plek, wanneer het jou uitkomt. Voor Lukas houdt dat in dat hij na het kerstdiner bij zijn ouders nog even aan het werk gaat, haha! Nieuwe media moeten nut hebben Lukas: Nieuwe media zijn geweldig, maar we moeten ons door het nut ervan laten leiden en niet door de technische mogelijkheden. We zetten steeds een aantal kleine stapjes tot we vanzelf bij een revolutionaire innovatie uitkomen. Lex: Het feit dat ik theoretisch gezien vanuit de trein met mijn mobiel thuis mijn verwarming kan aanzetten wil niet zeggen dat dit nuttig gebruik maken van technologie is. De beste uitvindingen kun je niet voorspellen, die breken onverwacht door. Zoals sms. Je wordt verrast door de successen. ~ David Brinks
Foto: Annabel Jeuring
Steekt bij zonsopgang graag een pijpje op, vergadert liever niet, geniet van spierpijn na het fietsen, mist het talent om te lanterfanten en houdt er van communicatievraagstukken uit te pluizen en op te lossen, waar anderen niet zo goed raad mee weten.
frisMag / nr. 01
24
Facts, Figures & Feelings
youtube + pdf
YouTube is inmiddels een begrip, maar er zijn nog veel meer diensten waarmee je online bestanden kunt publiceren. Issuu.com richt zich specifiek op PDF’s. Via Issuu kun je een PDF uploaden en deze vervolgens publiceren op je site of blog, zodat het net lijkt alsof de bezoeker een boek leest in plaats van een PDF. Het openen en bladeren gaat heel soepel en ziet er netjes uit.
wat je wilt én moet weten
www.issuu.com
online en toch privé
De nieuwe dienst Drop.io is erg handig. Je kunt er bestanden, ook heel grote bestanden, mee delen met wie je maar wilt zonder dat die bestanden opduiken in de zoekmachines. En je hoeft je zelfs niet als gebruiker registreren!
nteerd e:
n we le nnen dia,
the multiverse: ‘ the universe, augmented reality and beyond’
Joseph Pine is een gevierd auteur van boeken als ‘Mass customization’, ‘The Experience Economy’ en ‘Authenticity’. Nu heeft hij een nieuw model gepresenteerd getiteld ‘The Multiverse: the universe, augmented reality and beyond’. Daarin beschrijft hij de acht werelden waaraan we onze digitale en virtuele ontwikkelingen aan kunnen ophangen. Op Wikipedia, YouTube en Google Video is al veel over deze interessante materie te vinden.
Stel: je wilt wat foto’s delen met je vrienden of familie. Dan kun je natuurlijk gebruik maken van online diensten zoals Flickr - maar dan moet je wel een Flickr account hebben. Twee jongemannen uit New York City, Darshan Somashekar en Sam Lessin hebben nu een systeem bedacht dat digitale bestanden online zet, maar ze toch privé houdt. Probeer het zelf eens op Drop.io! www.drop.io
online fotoalbum maken? vibe: een weblog over design, merken en branding
Soms vind je de bruikbare sites niet via de meest voor de hand liggende url: ViBE is daar een goed voorbeeld van. Een weblog over design, merken en branding. Ook communicatie, kunst en fotografie komen geregeld aan bod. Met een dagelijkse update zeker de moeite waard om in je favorieten te zetten. Afbeelding: London underground campagne: Animals of the Underground. De echte London underground map. Sponsoren daarom ook International Fund for Animal Welfare (IFAW) www.mattus.web-log.nl blader door e- commerce- onderzoeken
Leer hoe je internetmarketing en e-commerce kunt optimaliseren met E-consultancy.com. Op deze site vind je adviezen van experts, veel onderzoek en andere richtlijnen die je helpen om succesvolle strategieën te ontwikkelen voor internetmarketing.
www.e-consultancy.com
Met JAlbum is het een fluitje van een cent om een fraai online fotoalbum te maken. Gratis en in het Nederlands. Dankzij het ingebouwde ftp-programma zet JAlbum je fotoalbum direct online en beheer je je fotocollectie. Ook te integreren binnen de eigen website of een stand alone cd-rom presentatie.
www.jalbum .net navigeren op internet was nog nooit zo makkelijk
Symbaloo komt van een oud grieks werkwoord dat ‘verzamelen’, ‘bij elkaar brengen’ betekent. Het doel is om van Symbaloo de meest simpele start op internet te maken. Zo simpel dat je het zelf had kunnen verzinnen... Met jullie feedback, vragen en oplossingen bouwen zij ons ei van columbus voor het internet. Ontdek en speel met Symbaloo en deel je ervaringen, opmerkingen en suggesties met de makers via feedback@symbaloo.com. Symbaloo is een idee van Tim Has en heeft als doel navigatie op internet een stuk eenvoudiger maken. Symbaloo is sinds juni 2007 beschikbaar in beta in Nederland, Spanje, Frankrijk, Engeland en Amerika. Meer internationale versies worden momenteel ontwikkeld. www.symbaloo.com www.symbaloo.nl
frisMag / nr. 01
25
Facts, figures & feelings
nomin
op zoek naar topsites?
nieuw getitel Daarin acht w onze d ontwik ophan
Zoek je een plek waar alle toffe sites ter wereld verzameld zijn? Dan moet je bij de Favourite Website Awards zijn op www.thefwa.com. Elke dag hebben zij een nieuwe topsite voor je om inspiratie op te doen of gewoon omdat je het leuk vindt. Of vinden we hier binnenkort een productie van jou?
www.n
www.thefwa.com
onderzoek het met internetworldstats
kom d in contact blijven met
Wil je weten hoe het gesteld is met het percentage breedbandgebruikers in Venezuela?
de consument van morgen
In de ‘Entertainment & Media Outlook towards 2011’ van PriceWaterhouseCoopers worden trends en ontwikkelingen in de entertainment en mediasector belicht. De publicatie besteedt aandacht aan twaalf subsectoren. Je kunt de publicatie bestellen of downloaden via de onvriendelijke url: http://www.pwc. com/extweb/pwcpublications.nsf/docid/7D13BC04DE E2740C802573630030AD63. Googlen op ‘pwc outlook 2011 download’ werkt ook... ;-)
Of ben je benieuwd naar de statistieken van een van de andere 232 landen? Via Internetworldstats.com kom je achter de feiten. Zo is er te vinden dat 87,8% van de Nederlanders een internetaansluiting heeft. Handige site voor marketingonderzoek!
www.internetworldstats.com
17 juni - lifehacking academy Het evenement voor professionals die meer tijd over willen houden voor de dingen die er echt toe doen! Wil jij je productiviteit en werkplezier verhogen door dingen beter te organiseren waardoor alles makkelijker gaat? Wil je minder werkdruk en meer grip krijgen op de informatie-overload? Een dag Lifehacking Academy biedt je handvatten om je effectiever te gaan bewegen in de informatie- en netwerksamenleving. Je krijgt meer grip op je werkdruk en daarmee meer rust en overzicht in je leven. Je kunt leren jouw kennis effectiever te delen met anderen en je daarmee als expert op je vakgebied te profileren.
www.ko
m
FrisMag lezersaanbieding Lezers van FrisMag die zich inschrijven voor LifehackingAcademy op 17 juni in Groningen krijgen op vertoon van FrisMag gratis het boek Getting Things Done. Stroomlijn uw informatieverwerking!
De Internet 100 maakt het voor iedereen makkelijk bij te blijven met de trends op internet. Nieuwe sites kunnen eenvoudig gemeld worden door elke bezoeker. Die kan ook lid worden van een panel, dat wekelijks een oordeel geeft over de tipparade: maximaal 25 sites die kans maken op een plek in de aflevering van de internet 100 van de week daarop. Deze lijst is gebaseerd op de mening van ruim 430 panelleden en het surfgedrag van 6200 internetters. www.internet100.nl
venturo
Venturo is een opiniërend weblog met een kritische kijk op het mediauniversum. Venturo signaleert opmerkelijke mediazaken en heeft oog voor relevante technische marktontwikkelingen.
ee
oo da ov 25 ee de da
Gratis! www.venturo.web-log.nl
www.lifehackingacademy.nl
blijf bij met de trends op internet
De sted Park he geselec aantrek project maar w op de v medio j
sync.nl
Sync.nl is een nieuw online magazine gericht op innovatie, zowel binnen Nederland als daarbuiten. Door de voortschrijdende technologie staat innovatie namelijk steeds vaker aan de basis van ondernemen. Ook speelt innovatie de komende jaren een cruciale rol in de overgang naar een duurzame economie. Prachtige interface!
www.sync .nl
w
frisMag / nr. nr. 01 01
26
Agenda
Wie, wat, waar, hoelaat?
Agenda brilliant noise
lifehacking academy
softec
5 juni t/m 15 juni
17 juni
26 en 27 juni
Met de expositie Brilliant Noise, zet het duo Semiconductor hun onderzoek voort naar de menselijke perceptie van onze natuurlijke wereld met 3 nieuwe videowerken.
Wil jij je productiviteit en werkplezier verhogen door dingen beter te organiseren waardoor alles makkelijker gaat? Wil je minder werkdruk en meer grip krijgen op de informatie-overload? Een dag Lifehacking Academy biedt je handvatten om je effectiever te gaan bewegen in de informatieen netwerksamenleving.
Evenement voor softwareontwikkelaars, architecten, designers, projectmanagers en andere (IT) professionals.
Tijdens een werkperiode van 6 maanden bij NASA’s Space Sciences Laboratory verkenden ze technieken, materialen en filosofieën toegepast door wetenschappers om het heelal te onderzoeken en te ervaren. De werken voor Brilliant Noise onthullen werelden voorbij ons zintuiglijke bewustzijn; werelden die merkwaardige manifestaties aan het licht brengen en de grenzen van het menselijk begrip aftasten.
www.medialabenschede.nl
www.lifehackingacademy.nl
dagen van roombeek
19 juni t/m 21 juni De wijk Roombeek in Enschede, die in mei 2000 door de vuurwerkramp werd getroffen, is opnieuw opgebouwd. Het is een wijk geworden met de kenmerken kunst, cultuur en architectuur. Met de Dagen van Roombeek - A city recreates itself wordt symbolisch de wijk weer teruggegeven aan de Enschedese bevolking.
artez eindexamen exposities
25 juni t/m 1 juli inzichten in p.o.n.
10 juni, 18.30 uur Passieve Optische Netwerken (PON’s) zijn de volgende golf van communicatie voorzieningen die wordt ingezet om de almaar toenemende behoefte aan digitale bandbreedte, zowel in de stad als op het platteland, te bevredigen. Meer keuze leidt weliswaar tot meer mogelijkheden maar ook tot meer dilemma’s. Locatie: Hogeschool Arnhem/ Nijmegen (HAN), Arnhem www.kiviniria.net
ww.softec.nl
sfbc
4 juli, 1 augustus en 5 september Iedere eerste vrijdag van de maand vindt het Straight Friendly Business Café plaats in ‘t Bölke. Centraal staat het delen van creativiteit, kennis en ervaringen in een informele sfeer, maar het belangrijkste is dat de creatieve industrie in Twente een eigen identiteit krijgt! www.sfbc.nl
oude en nieuwe media
10 september Traditionele businessmodellen lijken te veranderen of zelfs te verdwijnen. Dit mediacongres gaat ondermeer in op de vraag: Hoe ziet de toekomst er voor mediabedrijven uit? Regeert of reageert u? Het congres vind plaats in Media Plaza, Utrecht. www.mediaplaza.nl
gogbot festival
18 t/m 21 september GOGBOT festival is een jaarlijkse kunstmanifestatie in Enschede. Doelstelling van het festival is om De AKI, Enschede: de Campus van de UT, Hallenweg 5, Enschede CABK, Zwolle: in museum de Fundatie, Blijmarkt 1, Zwolle en het Sophiagebouw, Rhijnvis Feithlaan 50, Zwolle. www.artez.nl
Oproep actueel
Heb je iets te melden over je bedrijf? Nieuwe klanten, mooi werk om te laten zien of personeelswisselingen? Laat het ons weten via redactie@frismag.nl
vraag & aanbod
Ook voor de rubriek Vraag & Aanbod kun je terecht bij FrisMag. Zoek je bedrijfsruimte, wil je van een stel printers af of verzamel je oude Macs? Stuur je advertentie naar redactie@frismag.nl actuele ontwikkelingen en thema’s op gebied van kunst in onze technologische cultuur onder de aandacht van een breed publiek te brengen. Dit jaar alweer de 4 editie! GOGBOT presenteert een reeks aan programmaonderdelen in het hart van Enschede. Er zijn o.a. (muziek) performances, lezingen, workshops, een filmprogramma, presentaties en andere tentoonstellingen. www.gogbot.nl
crossmedia week - picnic ’08
24 t/m 26 september PICNIC Cross Media Week is een jaarlijks evenement in Amsterdam, gericht op creativiteit in cross media content en technologie, speciaal op het gebied van entertainment en communicatie. Plaats: Westergasfabriek Amsterdam
In Twente brengen we talent en opleiding bij elkaar
Beeld & Media Informatie over onze opleidingen: bel met STIPT 0800 - 8383838 of kijk op www.rocvantwente.nl
Uitkijkend op de ketels die achter glas stiekem gluren vanuit de oude Grolsch brouwerij word ik wakker gezoend door de zon die de stad in de stad omarmt Via ons dakterras daal ik af naar de studio waar collega’s binnenwandelen gesterkt door espresso en fruit geprikkeld door krant en muziekspeler Klaar voor business and pleasure op het snijvlak van kunst en technologie Grote namen korte deadlines technisch onmogelijk oogstrelend eenvoudig Wij worden gezien Ik zie de kansen Ik zie mezelf opdebrouwerij.nl
Ondernemende creatieven bouwen aan een gezamenlijke creatieve campus in het hart van de prachtige wijk Roombeek waar divere musea, exposities, festivals en architectuur inspiren en verrassen en de toevallige ontmoeting vanzelfsprekend is.
Business as unusual