Monika Hausman-Pniewska

Jak motywować do nauki, czyli kilka słów o sztuce w szkole dla dorosłych

EWA DUDA

Jednym z głównych wyzwań, przed jakim stają nauczyciele pracujący w szkołach dla dorosłych, jest motywowanie słuchaczy – nie tylko do nauki, ale przede wszystkim do uczestnictwa w zajęciach. Wraz z przeobrażeniami dokonującymi się w otaczającym nas świecie przyszedł czas na modyfikowanie sposobów edukowania dorosłych. Takie zmiany widzimy – co bardzo cieszy – w edukacji nieformalnej. Według mnie wciąż jest ich jednak zbyt mało w systemie formalnym, szczególnie w szkołach dla dorosłych. Moim artykułem chciałabym rozpocząć cykl prezentujący pozytywne przykłady działań edukacyjnych mających na celu zmianę polskiej oświaty dla dorosłych. Zachęcam tym samym do dzielenia się doświadczeniami osoby, które chciałyby przedstawić własne sprawdzone, nietuzinkowe rozwiązania, służące uatrakcyjnieniu oferty edukacyjnej oraz motywowaniu do aktywnego uczestnictwa w zajęciach lekcyjnych słuchaczy szkół drugiej szansy.

Niemal od początku mojej pracy w liceum dla dorosłych starałam się przełamać monotonię poprzez udział w różnorodnych przedsięwzięciach edukacyjnych. Na początku były to indywidualne mobilności, później warsztaty, aż w końcu przyszedł czas na projekty partnerskie. Ostatnia inicjatywa, w której uczestniczyłam, nosi nazwę „N-arts in Adult Education”. Na decyzji o dołączeniu do projektu zaważył – jak to często bywa – przypadek. Podczas międzynarodowego seminarium, w którym miałam okazję uczestniczyć, poznałam fantastycznego człowieka – Gerardo z Austrii, który opowiedział o swoim pomyśle na wykorzystanie sztuki w procesie nauczania i szukał partnerów do współpracy. Na pozór planowane działania skierowane były do dorosłych zaangażowanych w edukację nieformalną i w żaden sposób nie przystawały do uczenia (się) instytucjonalnego – ani w formie, ani tematyce (nie wspominając o tak istotnej dla

Jednym z głównych wyzwań, przed jakim stają nauczyciele pracujący w szkołach dla dorosłych, jest motywowanie słuchaczy – nie tylko do nauki, ale przede wszystkim do uczestnictwa w zajęciach.

nauczycieli kwestii, jak zgodność z podstawą programową). Jednak były dla mnie bodźcem do przełamania schematów i pokazania, że u nas również można zrobić coś niebanalnego.

W szkołach dla dorosłych lekcje są redukowane do absolutnego minimum. Nie ma więc miejsca na sport, muzykę, filozofię ani na zajęcia plastyczne czy techniczne (takie, jak te realizowane z powodzeniem w szkołach młodzieżowych). Sztuka w naszym projekcie miała wspomagać kształcenie z przedmiotów ujętych w ramowym planie nauczania – zdecydowaliśmy się na matematykę, język angielski i historię.

Główne aktywności były realizowane dwutorowo. Po pierwsze, nawiązaliśmy współpracę z galerią Zachęta w Warszawie, której pracownicy zorganizowali dla naszych słuchaczy kilka znakomitych warsztatów. Pierwszy z nich nosił tytuł „Obraz i wyobraźnia”, a jego uczestnicy (w tym osoby, które po raz pierwszy w życiu odwiedziły galerię sztuki) zwiedzali wystawę „Co po Cybisie?”, obejmującą prace reprezentujące ważne nurty w historii sztuki. W drugiej części słuchacze zostali podzieleni na grupy dwu- lub trzyosobowe, w których przygotowali własne prace, wykorzystując różnorodne materiały plastyczne. Następnie powrócili na wystawę, aby przeprowadzić interwencje artystyczne. Zadaniem poszczególnych zespołów było umieszczenie przygotowanego obiektu artystycznego w przestrzeni wybranego dzieła z wystawy (tego, które wywarło na nich największe wrażenie) oraz przedstawienie interpretacji znaczenia i kontekstu takiego zestawienia. Zajęcia dały możliwość odejścia od utartych schematów edukacyjnych, wyzwoliły w uczestnikach kreatywność oraz pomogły przełamać bariery w prezentowaniu własnej pracy i własnych przekonań.

Następne warsztaty – „Zabawa w grafikę” – towarzyszące wystawie „Bardzo różnie i bardzo dobrze”, były świetnym przykładem niestandardowego podejścia do omawiania trudnych tematów z historii Polski. Słuchacze mieli także możliwość wykonania grafik, a tym samym rozwijania kreatywności, cierpliwości i rozumowania matematycznego (twórcza zabawa była jednocześnie idealną okazją do powtórzenia zagadnień z geometrii).

W szkołach dla dorosłych lekcje są redukowane do absolutnego minimum. Nie ma więc miejsca na sport, muzykę, filozofię ani na zajęcia plastyczne czy techniczne (takie, jak te realizowane z powodzeniem w szkołach młodzieżowych). Sztuka w naszym projekcie miała wspomagać kształcenie z przedmiotów ujętych w ramowym planie nauczania – zdecydowaliśmy się na matematykę, język angielski i historię.

Kolejne warsztaty towarzyszyły wystawie „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku”, prezentującej proces ewolucji tej dziedziny na tle ówczesnych wydarzeń politycznych i społecznych. Uczestnicy zajęć zwiedzili ekspozycję ze znakomitym przewodnikiem, a następnie wzięli

udział w zajęciach plastycznych. Ich zadaniem było zaprojektowanie labiryntu (z wykorzystaniem różnych materiałów artystycznych) jako elementu scenografii do wyimaginowanego spektaklu. Warsztaty przyczyniły się do rozwoju ich wyobraźni przestrzennej.

Drugim torem działań edukacyjnych zainspirowanych sztuką były warsztaty na lekcjach matematyki i języka angielskiego. Zajęcia matematyczne polegały na tworzeniu rzeźb z materiałów z recyklingu (głównie plastikowych i papierowych opakowań). Zasady były następujące: można wykorzystać dowolną liczbę brył przestrzennych, ale dany typ bryły występował w rzeźbie tylko raz. Po wykonaniu pracy każdy zespół musiał dokonać odpowiednich pomiarów, a następnie obliczyć objętość wykonanego dzieła, mając do dyspozycji miarki, kalkulatory i zestawy wzorów matematycznych.

Udział w warsztatach był dla nas – nauczycieli – cennym doświadczeniem. Mieliśmy okazję pokazać słuchaczom, że można uczyć się w różnych warunkach. Co cenniejsze, odkryliśmy, że zmiana formy prowadzonych zajęć potrafi wyzwolić w słuchaczach potencjał, którego na co dzień nie ujawniali, a w rezultacie – zmotywować ich do aktywnego uczenia się.

dr inż. Ewa Duda

Matematyczka, wykładowczyni akademicka. Pracuje w Katedrze Społecznych Podstaw Rozwoju Oświaty Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Wieloletnia nauczycielka i koordynatorka projektów unijnych w Centrum Kształcenia Ustawicznego. Ambasadorka EPALE.