BUKI Rodzina: Bukowate (Fagaceae) Rodzaj: Buk (Fagus)
Kolekcja buka
W Polsce z rodzaju buk (Fagus) rośnie tylko jeden gatunek buk pospolity (Fagus sylvatica), który najlepiej czuje się w warunkach wilgotnego klimatu o niezbyt silnych mrozach. Lite drzewostany bukowe zwane są buczynami. Najwięcej buczyn występuje na południu i północy naszego kraju. Najbardziej znane są buczyny pomorskie i karpackie. Buk rośnie też w zmieszaniu z dębem, sosną i jodłą, dając lasy mieszane. Drewno tego gatunku jest twarde i ciężkie. Wykorzystuje się je w przemyśle chemicznym i meblarskim do produkcji mebli giętych. Bukowe drewno daje też wysokokaloryczny opał. Jako bardzo dobrze znoszący przycinanie, buk znalazł zastosowanie przy tworzeniu formowanych żywopłotów, a także pojedynczych drzew kształtowanych w fantazyjne formy. W parkach i ogrodach spotyka się liczne odmiany buka o barwnych, głównie purpurowych liściach, a także różne formy pokrojowe (kolumnowe i o zwisających gałęziach). Od tego gatunku wywodzi się wiele odmian ozdobnych o różnej sile wzrostu, różnym pokroju oraz kształcie i kolorze liści. Najczęściej w terenach zieleni i w parkach rosną buki o liściach purpurowych lub o pokroju płaczącym - zwisających gałęziach. Buk pospolity zaczyna owocować dość późno, bo po osiągnięciu 50. do 60. lat, a w drzewostanie nawet dopiero w wieku około 80. lat. Owoc buka przypomina kolczastą śliwkę, nazywaną miseczką. Miseczka pokryta jest tworami przypominającymi igiełkowate wyrostki lub szczecinki i w miarę dojrzewania twardnieje, później pęka wzdłuż czterech szwów i wraz z zawartym w niej owocem opada na ziemię. Wewnątrz miseczki znajdują się dwa lub trzy kanciaste orzeszki, zwane bukwią. Bukiew stanowi pokarm ptaków i zwierząt. Jesienią nasiona buka są bardzo chętnie spożywane przez leśne ssaki kopytne, dziki i jelenie. Dla człowieka orzeszki buka są jadalne po prażeniu, ponieważ zawierają szkodliwy dla ludzi alkaloid faginę i kwas szczawiowy. Z nasion buka uzyskuje się także w drodze tłoczenia na zimno olej jadalny, a podczas tłoczenia na gorąco olej techniczny i palny. Kolekcja ogrodu w Wirtach liczy obecnie 22 taksony tego rodzaju (2011 rok). W Arboretum buki wysadzono głównie w miejscach pozwalających na pokazanie piękna pokroju lub barwy danej odmiany. Starą odmianą, której drzewa można spotkać w przypałacowych lub przydworskich parkach jest F. sylvatica ‘Purpurea Tricolor’. Drzewa tej odmiany dorastają do 25-30 m i charakteryzują się pięknymi purpurowymi liśćmi z różowym obrzeżeniem, które jest szczególnie wyraźne w okresie wiosennym oraz wtedy, gdy drzewa rosną w miejscach lekko ocienionych. Inną odmianą o pięknym kolumnowym pokroju jest F. sylvatica ‘Fastigiata’ z charakterystycznie prawie pionowo rosnącymi gałęziami i konarami, jakby przytulonymi do pnia. Na szczególną uwagę zasługują odmiany nie tylko o pokroju kolumnowym, ale również o barwnych złotożółtych liściach, jak np. F. sylvatica ‘Dawyck Gold’. Złotymi liśćmi charakteryzuje się także stara odmiana znaleziona w Serbii, a jest nią F. sylvatica ‘Zlatia’. Bardzo interesujące są odmiany o liściach postrzępionych lub głęboko wcinanych, które nie przypominają typowych liści buka. Taką odmianą jest np. F. sylvatica ‘Asplenifolia’. W Wirtach rosną stare egzemplarze odmiany: strzępolistnej - F. sylvatica ’Asplenifolia’, purpurowej - F. sylvatica ’Atropunicea’, kolumnowej - F. sylvatica ‘Fastigiata’, żółtolistnej - F. sylvatica ’Zlatia’, i białobrzegiej - F. sylvatica ‘Albovariegata’.
BUK ZWYCZAJNY, Fagus sylvatica L.
BUK ZWYCZAJNY, Fagus sylvatica L.
BUK ZWYCZAJNY odm. strzępolistna, Fagus sylvatica ‘Asplenifolia’
BUK ZWYCZAJNY odm. strzępolistna, Fagus sylvatica ‘Asplenifolia’
BUK ZWYCZAJNY odm. czerwonolistna, Fagus sylvatica ‘Atropunicea’
BUK ZWYCZAJNY odm. czerwonolistna, Fagus sylvatica ‘Atropunicea’
BUK ZWYCZAJNY odm. Dawyck Gold, Fagus sylvatica ‘Dawyck Gold’
BUK ZWYCZAJNY odm. Dawyck Gold, Fagus sylvatica ‘Dawyck Gold’
BUK ZWYCZAJNY odm. Rohana, Fagus sylvatica ‘Rohanii’
BUK ZWYCZAJNY odm. Rohana, Fagus sylvatica ‘Rohanii’
BUK ZWYCZAJNY odm. żółtolistna, Fagus sylvatica ‘Zlatia’
BUK ZWYCZAJNY odm. okrągłolistna, Fagus sylvatica ‘Rotundifolia’
BUK POSPOLITY odm. kolumnowa, Fagus sylvatica ‘Fastigiata’
BUK POSPOLITY odm. kolumnowa, Fagus sylvatica ‘Fastigiata’
BUK ZWYCZAJNY odm. Purple Fountain, Fagus sylvatica ‘Purple Fountain’
BUK ZWYCZAJNY odm. Purple Fountain, Fagus sylvatica ‘Purple Fountain’
BUK ZWYCZAJNY odm. Purple Fountain, Fagus sylvatica ‘Purple Fountain’
© Fundacja OKO-LICE KULTURY we współpracy z Nadleśnictwem Kaliska
ARBORETUM WIRTY - KOLEKCJA: BUKI Teksty - Krzysztof Frydel, Włodzimierz Wałaszewski Fotografie - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Projekt - Lech J. Zdrojewski Redakcja - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Skład - Katarzyna Stosik, Wanda Krzywicka Wydanie elektroniczne Zrealizowano na zlecenie Nadleśnictwa Kaliska