Edyta Śpiewak
Niewidzialna ręka rynku – czy nadal działa? Podejmując dyskusje na tematy gospodarcze lub polityczne, coraz częściej można spotkać się z teorią tzw. niewidzialnej ręki rynku. Jakie faktycznie jest jej znaczenie w obliczu postępujących kryzysów gospodarczych, wysokiego bezrobocia i inflacji? KONCEPCJA NIEWIDZIALNEJ RĘKI RYNKU
Jest to metafora wprowadzona przez szkockiego ekonomistę i filozofa Adama Smitha w jego książce Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów z 1776 roku, której celem było opisanie motywacji uczestników rynku. Znaczenie jego badań było tak ogromne, że do dziś są one nadal aktualne i stanowią przedmiot wielu dyskusji ekonomicznych. Koncepcja niewidzialnej ręki rynku zakłada, że rynek reguluje się samoistnie, w sposób naturalny, bez jakichkolwiek ingerencji z zewnątrz, a równowagę cenową ustala podstawowa zależność między popytem a podażą. Smith wychodził z założenia, że podmioty uczestniczące w transakcjach handlowych kupna-sprzedaży podejmują wybory racjonalnie i same najlepiej znają swoje potrzeby, a rynek umożliwia im zaspokajanie tych potrzeb. Zatem zabronione są wszelkie formy planowania oraz centralizacji gospodarki ze strony państwa, ponieważ nie są one zgodne z założeniem wolności i racjonalności podmiotów rynkowych. Zadaniem państwa jest ograniczenie się do zapewnienia porządku publicznego, bezpiecznych granic z innymi państwami oraz ochrona własności prywatnej.
JAK TO DZIAŁA W PRAKTYCE?
Adam Smith twierdził, że jednostki kierujące się zaspokajaniem swoich potrzeb i własnych interesów
są wspierane przez niewidzialną rękę nopoli i oligopoli znacznie utrudnia rynku i podejmują takie działania, swobodne regulowanie rynku. Innym które jednocześnie przynoszą pożytek zarzutem jest to, że jednostka ma całemu społeczeństwu. zbyt dużą swobodę w wykorzystaniu Przykładowo, każdy właściciel własnego interesu kosztem całego danego przedsiębiorstwa początkowo społeczeństwa. Jednak wyznawcy działa sam i wszelkie zyski ma tylko liberalizmu podnoszą ten zarzut, dla siebie. Z czasem postanawia się twierdząc, że indywidualne bogacrozwijać, więc zatrudnia pracowtwo gwarantuje zwiększenie bogacników. W ten sposób już nie tylko twa całego społeczeństwa poprzez przedsiębiorca osiąga zysk, lecz również zatrudnieni przez niego pracownicy. Następnie osoby te Warto dodać, że obecnie cena już dawno wydają zarobione przez siebie przestała być jedynym regulatorem gospodarki. pieniądze u innego właściciela przedsiębiorstwa, np. w sklepie spożywczym i dzięki temu pomagają tworzenie nowych miejsc pracy oraz nie tylko temu właścicielowi, ale takzaangażowanie w wykonywaną pracę. że jego pracownikom. W taki sposób Warto dodać, że obecnie cena już bogaci się całe społeczeństwo. dawno przestała być jedynym regulaNawet gdy dojdzie do trudnych torem gospodarki. Poza regulacjami ekonomicznie sytuacji, np. zmienią rządowymi, np. płacą minimalną, się preferencje nabywców lub popyt dotacjami czy rolą związków zawona dane dobro spadnie, to rynek i tak dowych, naturalne procesy rynkowe sobie poradzi. Po prostu producent ulegają postępującej globalizacji, poszuka innych rynków zbytu lub międzynarodowym koncernom czy podejmie produkcję nowych dóbr. nakładom na reklamę. W państwach Zawsze będzie jakaś alternatywa. słabo rozwiniętych teoria ta ma większe szanse powodzenia, ponieważ rynek funkcjonuje tam na zasadach WADY I ZALETY NIEWIDZIALNEJ podobnych do czasu, gdy powstała RĘKI W WOLNYM RYNKU wspomniana teoria. Jednak w pańTeoria ta ma zarówno swoich stwach dobrze rozwiniętych nie do zwolenników, jak i przeciwników. końca się ona sprawdzi. Krytycy skupiają się głównie na kweZatem niewidzialna ręka rynku stii dóbr publicznych. Twierdzą, że nie jest lekiem na wszelkie problemy co prawda może z nich korzystać jedgospodarcze XXI wieku. Współczenocześnie wiele osób, ale koszty ich śni ekonomiści starają się znaleźć wytworzenia znacznie przewyższają równowagę między mechanizmami korzyści pojedynczych jednostek. wolnorynkowymi a ingerencją ze Ponadto, powstawanie na rynku mostrony państwa. koncept 15