36 minute read
NDT Danst “Traces Left Within” Theater moet je verbeeldingskracht laten vliegen
“THEATER
MOET JE VERBEELDINGSKRACHT LATEN VLIEGEN”
foto’s (c) Rahi Rezvani
NDT 1 staat van 3 t/m 25 februari 2022 in Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Groningen met Traces left within. Het programma bestaat uit Toss of a Dice van Jiří Kylián en wereldpremières van Marco Goecke en Marina Mascarell. Karakteristieke, diverse choreografische stijlen, verbonden in hun ongeremde aanpak.
De wereldberoemde choreograaf Jiří Kylián daagt dansers uit eerlijk en oprecht te spreken met hun lichamen. Zijn kenmerkend emotionele en energieke stijl wordt uitgedrukt met sensuele, intieme gebaren. Voor Traces left within werkt Kylián opnieuw met de dansers aan zijn Toss of a Dice, dat in 2006 voor het laatst door NDT werd opgevoerd. Het ballet is geïnspireerd op het werk van ‘sculptor of the wind’ Susumu Shingu – Kylián noemt zijn beelden ‘dansers van de eeuwigheid’ – en op het gelijknamige gedicht van Stéphane Mallarmé.
Het werk van de Duitse choreograaf Marco Goecke prikkelt met zijn bliksemsnelle, nerveus fladderende en vlijmscherpe bewegingen de zenuwen van dansers en publiek. Verwrongen gezichten beelden zowel een intens verlangen als een duistere intimiteit uit. Voor Traces left within creëert de associate choreographer van NDT met de dansers een nieuw werk. Goecke: “I can’t wait to be back in The Hague. NDT is my second home, the dancers know immediately what I am looking for and once again we will create our own universe.”
Marina Mascarells werken zijn poëtisch, sociaal-politiek en intiem. De choreografieën van de voormalige NDT-danser zijn vaak een spel van het herkennen van patronen om die vervolgens te overwinnen. Mascarell: “Ik geloof dat theater je verbeeldingskracht moet laten vliegen. Ik twijfel altijd aan gevestigde ideeën, manieren en problemen. Dat is wat mij beweegt om te creëren.” Dit wordt Marina’s eerste choreografie voor NDT 1. NDT is benieuwd hoe de combinatie met een live orkest haar werk verder zal ontwikkelen.
De voorstellingen in Den Haag zijn onderdeel van het Holland Dance Festival en worden live begeleid door Het Balletorkest. Traces left within: do 3, vr 4 & za 5 feb: Amare, Den Haag, wo 9 & do 10 feb: Nieuwe Luxor, Rotterdam, di 15 & wo 16 feb: Internationaal Theater Amsterdam, za 19 feb: Stadsschouwburg Groningen, wo 23, do 24 & vr 25 feb: Amare, Den Haag.
Tickets & meer info op www.ndt.nl.
“THEATRE SHOULD LET YOUR IMAGINATION RUN WILD” NDT 1 dances works by Kylián, Goecke and Mascarell in Traces Left Within
The Nederlands Dans Theater 1 will be in The Hague, Rotterdam, Amsterdam and Groningen from February 3 to 25 with Traces left within.
The program consists of Toss of a Dice by Jiří Kylián and world premières by Marco Goecke and Marina Mascarell. Characteristic, diverse choreographic styles, linked through their uninhibited approach. The world-famous choreographer Jiří Kylián challenges dancers to make their bodies speak honestly. His distinctively emotional and energetic style is expressed through sensual, intimate gestures. For Traces left within, Kylián again works with the dancers on his Toss of a Dice, which was last performed by NDT in 2006. The ballet is inspired by the work of ‘sculptor of the wind’ Susumu Shingu – Kylián calls his sculptures ‘dancers of eternity’ – and the poem of the same name by Stéphane Mallarmé. The work of the German choreographer Marco Goecke stimulates the nerves of dancers and audience with his lightning-fast, nervous fluttering and razor-sharp movements. Twisted faces portray both intense longing and dark intimacy. For Traces left within, the associate choreographer of NDT created a new work with the dancers. Goecke: “I can’t wait to be back in The Hague. NDT is my second home, the dancers know immediately what I am looking for and once again we will create our own universe.”
Marina Mascarell’s works are poetic, socio-political and intimate. The choreographies of the former NDT dancer are often a game of recognizing patterns and then overcoming them. Mascarell: “I believe that theatre should let your imagination run wild. I always question established ideas, manners, and problems. That is what moves me to create.” This will be Marina’s first choreography for NDT 1. NDT is curious how the combination with a live orchestra will work out for future projects. The performances in The Hague are part of the Holland Dance Festival and are accompanied live by Het Balletorkest.
Traces left within: Thu 3, Fri 4 and Sat 4th of Feb: Amare, The Hague, Wed 9 & Thu 10 Feb: Nieuwe Luxor, Rotterdam, Tues 15 & Wed 16 Feb: International Theater Amsterdam, Sat 19 Feb: Stadsschouwburg Groningen, Wed 23, Thu 24 & Fri 25 Feb: Amare, Den Haag. More info on www.ndt.nl.
BEVRIJDE NATIE ZET HOMOVERVOLGING NAZI’S VOORT
foto’s © Freibeuterfilm
Hans Hoffmann houdt van mannen. Wanneer de geallieerden hem na de Tweede Wereldoorlog uit het concentratiekamp bevrijden is zijn lijdensweg nog niet voorbij. Volgens Paragraaf 175, die in West-Duitsland onveranderd van kracht blijft en homoseksualiteit tot misdaad bestempelt, moet hij ook zijn resterende straf uitzitten.
En zo kan het gebeuren dat Hans, opgepakt door de Nazi’s en in een concentratiekamp gegooid vanwege zijn homoseksualiteit, wordt overgebracht van het concentratiekamp naar de gevangenis om zijn straf uit te zitten. Het bevrijde Duitsland en de bevrijdende Amerikanen zetten zo de homo-vervolging door de Nazi’s voort. Gelukkig is het volgens de gevangenisbewaarder “in de gevangenis lang zo erg niet als in het concentratiekamp”. In de gevangenis ontmoet Hans de veroordeelde moordenaar Viktor, die met een ‘175’ niets te maken wil hebben. Maar de trotse, stoïcijnse houding van Hans tegenover de andere gevangen en de willekeur van de bewakers dwingt bij hem respect af. Keer op keer belandt Hans, de rebelse recidivist, in de gevangenis. En altijd is daar Viktor, de levenslang veroordeelde. Ze herkennen zich in elkaar. Hans wil zich niet onderwerpen. Hij wil leven en liefhebben. Met Oskar heeft hij korte, gelukkige relatie. Bijna zorgeloos, hoewel ze zich voortdurend moeten verstoppen. Maar dan zorgt Paragraaf 175 voor een
CONTINUED GAY PERSECUTION AFTER WW II IN THE GERMAN/AUSTRIAN FILM GREAT FREEDOM
Hans Hoffman likes and loves men. When the Allies liberate him from the concentration camps at the end of the Second World War, his agony is not over. According to Paragraph 175, which remained in force unchanged in West-Germany, criminalizing homosexuality, he is still obliged to serve his remaining sentence.
Thus Hans, arrested by the Nazis and thrown into a concentration camp because of his homosexuality, is transferred from a camp to prison to serve his sentence. The liberated Germany and the liberating Americans thus continue the gay persecution by the Nazis. Fortunately, according to the prison guards, “in prison it is not nearly as bad as in the concentration camp”.
In prison Hans meets the convicted murderer Viktor, who wants nothing to do with a ‘175’. But Hans’s proud, stoic attitude towards the other prisoners and the capriciousness of the guards’ commands respect. Time and again Hans, the rebellious repeated offender ends up in prison. And always there is Viktor, who is serving a life sentence. They recognize themselves in each other. Hans does not want to subjugate himself. He wants to be free to life and love. With Oskar, he is in a short-lived but happy relationship. Almost carefree, although they have to hide it
wrede scheiding. Ze zien elkaar weer terug in de gevangenis. De ervaren Hans helpt Oskar om zich te weren tegen het wrede gevangenisleven. Het lukt ze om elkaar in het geheim te ontmoeten wat voor korte momenten van geluk zorgt. Maar Oskar is niet sterk genoeg voor dit leven; voor de voortdurende confrontaties, de geheimen, de illusie van ooit een vrij leven. Hij gaat er langzaam aan onderdoor.
Jaren later. In de gevangenis wordt Hans verliefd op een lotgenoot, Leo, een muziekleraar. Maar hij is voorzichtig geworden. Hij wil met zijn eigen verlangens niemand meer in gevaar brengen. Met een valse getuigenis in de rechtszaal helpt hij Leo vrij te komen. Zijn eigen straf wordt verhoogd.
Door de jaren heen ontmoeten Viktor en Hans, twee zo verschillende mannen, elkaar keer op keer en weten ze voor korte tijd samen te ontsnappen aan de martelingen en het geweld in de gevangenis. Ze vertrouwen elkaar, weten dat ze de ellende moeten doorstaan en kennen de trucjes die even lucht geven om te ademen. Ze delen een gemeenschappelijk lot, zijn verbonden door een onlesbaar verlangen naar een vrij leven. Of is het uiteindelijk, ondanks alles, toch liefde?
The Hollywood Reporter: “Stark, shocking and beautiful”
SCAN FOR TRAILER De film Gosse Freiheit (DE 2021, 116 min) is o.a. bekroond met de Un Certain Regard Juryprijs op het 74ste Festival van Cannes. Vanaf 3 maart in de bioscopen.
constantly. But then Paragraph 175 is the cause of another cruel separation. They meet again in prison. The experienced Hans helps Oskar to survive in prison. They manage to meet in secret, which leads to brief moments of happiness. But Oskar is not strong enough for prison life; for the constant confrontations, the secrets, the illusion of a life that was once free. It is slowly killing him. Years later in prison, Hans falls in love with Leo, a music teacher. However, he has learned to be careful. He doesn’t want to endanger anyone as a result of his desires. Through a false testimony in court, he helps Leo to get out, but his own punishment is increased. together they manage to escape the torture and violence for a brief period of time. They trust each other, know they have to get through the misery and know the tricks that give them that moment to catch their breaths. The Hollywood Reporter: “Stark, shocking and beautiful”
The film Große Freiheit (Great Freedom). (DE/ AUS 2021, 116 min) has won many awards, including the Un Certain Regard Jury Prize at the 74th Cannes Film Festival.
Joods monument op de begraafplaats te Terezín/ This Jewish statue is a monument at the cemetery in Terezin, Czech Republic.
EEN VERGETEN HELD
Fredy Hirsch was joods en homoseksueel, een sportman en geboren leider. Hij zorgde voor duizenden joodse kinderen in twee concentratiekampen in Tsjechië. Zijn leven eindigde in Auschwitz op 8 maart 1944 onder nooit opgehelderde omstandigheden.
door Judith Schuyf
De als homoseksueel ‘vergeten held’ krijgt nu pas meer aandacht. De journalist Dirk Kämper schreef een biografie over hem. Op basis hiervan maakte het ZDF een documentaire over zijn leven die eind maart 2020 werd uitgezonden en enige tijd online te bekijken was. Op internetsites en krantenartikelen was er al eerder over hem te lezen. Maar het ene verhaal is het andere niet.
Niet iedereen blijkt even goed uit de voeten te kunnen met Fredy’s homoseksualiteit, hoewel het nergens ontkend wordt – hij stak het dan ook niet onder stoelen of banken, ook niet in het kamp. Niemand gaat echter in op de vraag welke relatie er was tussen Fredy’s homoseksualiteit en zijn opvallende daden in de concentratiekampen Theresienstadt en Auschwitz. Toch lijkt die relatie me duidelijk.
Alfred (‘Fredy’) Hirsch werd op 11 februari 1916 geboren in Aken, net over de Nederlandse grens in een niet-orthodoxe
FREDY HIRSCH, A FORGOTTEN HERO
Fredy Hirsch was a gay Jew, a sportsman and a born leader. He cared for thousands of Jewish children in two concentration camps in Czechoslovakia. His life ended in Auschwitz on March 8, 1944 under unexplained circumstances.
about him, which served as the basis for a ZDF documentary about his life that was broadcast late March 2020. Stories about the role he played vary. Not everyone telling his story seems to be equally comfortable with Fredy’s homosexuality, although it is never denied – and he himself certainly was always open about it. However, no one addresses the relationship between Fredy’s homosexuality and his striking actions in the concentration camps in Theresienstadt and Auschwitz. Yet,
joodse familie. Zijn vader was slager. Mogelijk heeft het vroege uiteenvallen van zijn familie (zijn vader overleed toen hij 10 jaar was) er mede voor gezorgd dat Fredy en zijn
broer Paul op zoek gingen naar een andere veilige haven. Die vonden ze allereerst bij de joodse organisaties. Bij deze organisaties vond Fredy een uitlaatklep voor zijn organisatietalent dat hij in dienst stelde van zowel zijn sportiviteit (gymnastiek en turnen) als het zionisme. Dat is de kern van wat Fredy uitdroeg, vanaf de tijd dat hij nog een adolescent was. En het verbazingwekkende is dat hij dat tot vrijwel de laatste dag van zijn korte leven in de concentratiekampen wist vol te houden. Als joden zich wilden voorbereiden op emigratie naar Israel en zich te weer moesten stellen tegen het antisemitisme was het van het grootste belang dat ze hun lichaam en geest zo sterk mogelijk maakten. Al vanaf het begin van de 20e eeuw ontstonden - als reactie op de duits-nationalistische turnbonden – ook joodse turn en gymnastiek organisaties. Deels leken uiterlijk en innerlijk sterk op de nationalistische Duitse organisaties.
Alfred Hirsch Deze werden echter steeds antisemitischer. Gemeenschappelijk was het belang dat toegekend werd aan een sterk lichaam (Körperkultur). Dat gold vooral voor de joodse organisaties die zich primair als Duits definieerden. Fredy ging echter een andere kant op: die van het zionisme. Dat Fotocredits: Archive of Beit Theresienstadt
veroorzaakte ook een breuk met zijn broer Paul. Voortaan had hij weinig contact met zijn familie. Al in 1931 werd Fredy een van de leiders van de joodse jeugdvereniging in Aken en richtte de afdeling Aken van de joodse padvindersbond op. Hij hield het al spoedig niet meer in Aken uit, ook omdat zijn moeder, die in 1926 weduwe was geworden, met haar nieuwe man verhuisde. Mogelijk heeft ook zijn homoseksualiteit voor conflicten gezorgd. In de volgende jaren woonde hij in verschillende steden in Duitsland, steeds actief in de Joodse Padvindersbond Duitsland (JPD) en de Makkabi Hatzair, een Zionistische sportorganisatie.
this connection seems clear to me. Alfred (“Fredy”) Hirsch was born on February 11, 1916 in Aachen into a non-Orthodox Jewish butcher’s family. The early breakup of his family (his father died when he was ten) may have contributed to Fredy and his brother Paul looking for other safe havens, which they initially found in Jewish organisations. There, Fredy found an outlet for his organizational talent, which were to serve both his sportsmanship (gymnastics and athletics) and Zionism. The surprising thing is that he kept putting these assets to good use until almost the last day of his short life in the concentration camps. If Jews were to prepare for immigration to Israel and to resist anti-Semitism, it was vital to strengthen their minds and bodies. From the beginning of the 20th century and as a reaction to the German nationalist gymnastics associations, Jewish gymnastics organizations also saw an increase. They somewhat resembled the nationalist German organizations, with the importance that was attached to a strong body (Körperkultur) as a common tread. This was especially true for the Jewish organizations that defined themselves primarily as German. Fredy, however, went in a different direction - Zionism. This created a rift between him and his brother Paul. From then on, he had little contact with his family. Scouts’ Union Germany (JPD). In the following years he lived in different cities in Germany, becoming active in the JPD and the Makkabi Hatzair, a Zionist sports organization. Many Jewish sports clubs are called Maccabi, after a Jewish freedom fighter from the 2nd century. In the programmes of these Maccabi organisations a military training took centre stage. This became even more necessary when the Nazis came to power in 1933, when it became obvious to many Jews that they had to flee Germany in
Veel Joodse sportclubs heten Makkabi naar een joodse vrijheidsstrijder uit de 2e eeuw (de joodse zaalvoetbalclub Makkabi in Amsterdam kwam onlangs nog in het nieuws omdat ze politiebescherming vroegen vanwege antisemitische bedreigingen. Soms verandert er helaas niets.) De Makkabi hadden een programma waarbij een bijna militaire training centraal stond. Dat werd nog noodzakelijker toen de nazis in 1933 aan de macht kwamen en het voor veel joden duidelijk werd dat ze Duitsland moesten ontvluchten, wilden ze het overleven.
In 1935 verhuisde Fredy illegaal naar TjechoSlowakije, eerst naar Brno en daarna naar Praag. De introductie van de Neurenberger rassenwetten maakten het voor joden steeds onaangenamer om in Duitsland te wonen. In dat jaar werd ook paragraaf 175, het strafwetartikel tegen homoseksueel gedrag aangescherpt. Het was toen voor iedereen al een tijd duidelijk dat Fredy homoseksueel was.
Verbazingwekkend is ook dat Fredy vrijwel altijd open over zijn homoseksualiteit was. Soms gaf dat uiteraard problemen, maar nog verbazingwekkender is eigenlijk dat het ook heel vaak gewoon geaccepteerd leek – zo was hij nu eenmaal kennelijk en er viel niks aan te veranderen. Ook in de Makkabi werd er wel over en met hem over gesproken maar
Joodse monument op de begraafplaats te Terezín/ This Jewish statue is a monument at the cemetery in Terezin, Czech Republic.
kennelijk wist hij iedereen te overtuigen dat het geen probleem was in zijn werk met jongeren omdat hij zich van relaties zou onthouden. Maar ongetwijfeld zal hij steeds extreem op zijn hoede zijn geweest dat zijn contacten met jongeren geen aanleiding tot verkeerde speculaties gaven. Later, in het kamp probeerden enkele vrouwen hem nog hardnekkig aan een tweetal aantrekkelijke dames te koppelen, maar het volsterkte mislukken van deze pogingen werd na al die jaren door de toenmalige kinderen die dat echt wel doorhadden met enige gegrijns vermeld. In de literatuur over Fredy vinden we nergens een relatie tussen Fredys werk met jongeren en zijn homoseksualiteit. Toch zou het me niet verbazen als die er wel was,
order to survive. In 1935 Fredy illegally moved to Czechoslovakia, first to Brno and then to Prague. The introduction of the Nuremberg race laws made it increasingly unpleasant for Jews to live in Germany. In that same year, paragraph 175, the criminal law article against homosexual behaviour, was also made stricter. sometimes caused problems, but what is even more surprising is that it also often seemed completely accepted. Undoubtedly, he must have been extremely wary that his contacts with young people did not give rise to speculation. In the literature on Fredy we find no relationship between Fredy’s work with young people and his homosexuality. Yet it would surprise me if they did not take place, at a time when the “pedagogical eros” was rampant in gay circles, and gay men committed themselves to educating adolescent boys. However, there is no real indication that he preferred young people, although there were occasional vague accusations heard. Kämper is vague about his sexual relationships. In archives of the Maccabi organisations in Brno and through interviews with survivors, Czech historians Anna Hájková and Alena Mikovcová found out that Fredy lived in Brno between 1936 and 1939 with his friend Jan (Jenda or Honza) Mautner (born November 19, 1912 in Budapest), a medical student. He described this period as the happiest time of his life. In 1939 he moved to Prague, where he got a paid job at Maccabi Prague, but continued to have problems with his residence permit because he was in the country illegally. By that time, Czechoslovakia was occupied by the Germans, and it was still possible for Jews to travel to Palestine. In Prague, he taught young people to prepare them for life in a kibbutz. A number of
Fotocredits: Archive of Beit Theresienstadt
in een periode dat de ‘pedagogische eros’ in homoseksuele kringen opgeld deed en homoseksuele mannen zich inzetten bij de opvoeding van adolescente jongens. Er zijn overigens geen aanwijzingen dat zijn voorkeur naar jongeren uitging, al waren er vage beschuldigingen. Ja, hij had zeker relaties, al zijn de bronnen niet duidelijk met wie en waar. Kämper houdt het vaag. De Tsjechische historici Anna Hájková en Alena Mikovcová vonden in de archieven van de Makkabi in Brno en in interviews met overlevenden dat Fredy tussen 1936 en 1939 in Brno samenwoonde met zijn vriend Jan (Jenda of Honza) Mautner (geb. 19 november 1912 in Boedapest), een student medicijnen. Hij omschreef het als de gelukkigste tijd van zijn leven.
Ook hier zette hij plaatselijke Makkabi groepen op, maakte een programma met veel buitenactiviteiten, organiseerde Makkabispelen en schreef voor de lokale Makkabikrant. In 1939 ging hij naar Praag. Hij kreeg een betaalde baan bij de Makkabi Praag, maar bleef problemen houden met zijn verblijfsvergunning, omdat hij illegaal in het land was. Inmiddels was Tsjechië door de Duitsers bezet. Op dat moment was het nog mogelijk voor joden om uit te reizen naar Palestina. Hij gaf daar les aan jongeren om ze voor te bereiden op het leven in een kibbutz. Een aantal jongens kreeg de mogelijkheid om via Denemarken te ontsnappen. Er kon één leider van de Makkabi mee. Er werd om geloot met luciferstokjes, Fredy verloor en bleef in Praag. Volgens een andere versie van het verhaal won hij, maar koos er voor in Praag te blijven omdat hij ‘zijn’ kinderen niet in de steek wilde laten. De ‘jüdischen Auswanderung’ naar Israël kwam de nazi’s aanvankelijk wel goed uit, maar toen het steeds moeilijker werd de vele joden die weg wilden daadwerkelijk daar te krijgen, veranderde het reisdoel van de ‘jüdische Auswanderung’ in een sinistere ‘eindoplossing’.
Fotocredits: Archive of Beit Theresienstadt
boys were given the opportunity to escape via Denmark, but unfortunately only one Maccabi leader could join them. Matchsticks were drawn and Fredy lost and stayed in Prague. Another version of this said that he did win the draw, but chose to stay in Prague because he didn’t want to abandon “his” children. with dark well-groomed hair, bare-chested, doing various gymnastics exercises on a field in the open air. Are these recordings made for the propaganda film that the Nazis made in Theresienstadt?
FREDY IN THERESIENSTADT.
On December 4, 1941, Fredy was deported to Theresienstadt as one of 22 staff members to help set up a new Jewish ghetto. In 1942, Jan Mautner was also deported there, but it is not known whether they ever met again.
Terezin, 60 km north of Prague, was an old barrack that had been designated a Jewish ghetto by the Nazis. To the outside world, the Nazis wanted to maintain the pretence that it was a “humane” camp. It is why they did not want to deport large groups of Jews further east, with the result that the camp became overcrowded. What was remarkable about Theresienstadt was that the Jewish prisoners enjoyed a certain degree of self-government, albeit under the command of the German occupiers. Fredy became an assistant to Egon Redlich, the leader of the youth division. Unlike other camps, Theresienstadt had a family section. The children were detained in a separate area where they were taught by Fredy. However, they could spend the day with their
Filmposter voor de (animatie)film/ documantaire “Dear Fredy“ (2017)/ Movie/ documantaire “Dear Fredy“ (2017) Er zijn enkele filmopnamen van Fredy bewaard gebleven. We zien een afgetrainde jongeman, donker haar dat keurig in de plooi zit, ontbloot bovenlijf die verschillende turnoefeningen doet op een veld in de openlucht. Zijn dit opnames die gemaakt zijn voor de propagandafilm die de nazi’s in Theresienstadt maakten?
Fredy in Theresienstadt
Op 4 december 1941 werd Fredy naar Theresienstadt gedeporteerd als een van de 22 stafleden die moesten helpen daar een nieuw joods ghetto op te zetten. Jan Mautner volgde in 1942, maar het is niet bekend of ze elkaar ooit nog terugzagen. Terezin, 60 km ten noorden van Praag, was een oude kazerne die door de nazi’s als joods ghetto was aangewezen. Naar de buitenwereld toe wilden de nazi’s het voordoen alsof het een humaan kamp was. Daarom wilden ze ook geen grote groepen joden verder naar het oosten deporteren, met als gevolg dat het kamp overvol werd. Opvallend aan Theresienstadt was dat de joodse gevangenen een zekere mate van zelfbestuur hadden, zij het wel onder bevel van de Duitse bezetters. Fredy werd assistent van Egon Redlich, de leider van de jeugdafdeling. In tegenstelling tot andere kampen was er in Theresienstadt een familieafdeling. De kinderen zaten in een apart gedeelte en konden overdag bij hun ouders zijn. In het kinderblok kregen ze les van Fredy. Die drong er op aan dat de kinderen discipline in alles hanteerden. Ook al was het nog zo koud, alle kinderen moesten zich ‘s ochtends wassen. Ze moesten zichzelf en hun omgeving schoon houden en waar mogelijk buiten doorgaan met hun gymnastiekoefeningen. Fredy kende de eerste les van het concentratiekamp: reinheid en tucht redden levens. Ongetwijfeld heeft dit een aantal kinderen uiteindelijk het leven gered. Dank zij de goede relaties die Fredy met de Duitse kampleiding onderhield konden er in 1943 zelfs Makkabispelen in het kamp georganiseerd; onder de duizenden toeschouwers waren zelfs veel nazibewakers. Toch was Fredy niet helemaal vrij om te doen en laten wat hij wilde. Na een incident werd hij opgepakt, geslagen en op 8 september 1943 voor straf naar Auschwitz gedeporteerd .
Auschwitz-Birkenau
In de loop van 1943 werden meer dan 17.500 joodse gevangenen van het overvolle Theresienstadt naar Auschwitz-Birkenau gebracht. Hier waren de omstandigheden natuurlijk veel slechter: Auschwitz was een vernietigingskamp waar de meerderheid van
Struikelsteen bij het adres waar Fredy is geboren, Richardstraße 7 in Aken/ ‘Stolpersteine ‘ at Fredy Hirsch place of birth, Aken
parents. Fredy insisted that the children were taught to practice discipline in everything. No matter how cold it was, all the children had to wash up in the morning and continue their gymnastics exercises outside whenever possible. Fredy knew the first lesson learned in the concentration camp: cleanliness and discipline save lives. In 1943 Maccabi games were even organized in the camp because of Fredy’s fruitful ongoing relationship with the German camp leadership. Among the thousands of spectators were many Nazi guards. Yet Fredy was not completely free to do as he pleased. After an incident, he was deported to Auschwitz on 8 September 1943.
AUSCHWITZ-BIRKENAU
In the course of 1943, more than 17,500 Jewish prisoners were transported from the overcrowded camps in Theresienstadt to Auschwitz-Birkenau. In Auschwitz, the conditions were much worse, as it was an extermination camp where the majority of the prisoners were immediately or in due course sent to the gas chambers. Yet here as well, a particular section (block B IIb) was designated as ‘Familienlager Theresienstadt’ (Family camp Theresienstadt) with the same goal - to show a so-called humane face of the Nazis in the event that the Red Cross would inspect the camp (which did not happen). Prisoners were forced to send home reassuring cards, which usually arrived long after the senders had been gassed. At Auschwitz, Fredy also maintained good relations with the Nazi camp leadership, which enabled him to obtain more food and space for the children. He was high up in the camp’s organisation. Fredy Hirsch urged the camp management (the infamous doctor Mengele) to create a children’s section. 700 children were given space to play and exercise. Educational activities even took place, unheard
de gevangenen meteen of op termijn naar de gaskamers werd gestuurd. Toch werd ook hier een deel (blok B IIb) als ‘Familienlager Theresienstadt’ bestemd. Met hetzelfde doel als eerst: om het zgn humane gezicht van de nazi’s te laten zien in het geval dat het Rode Kruis ook hier op inspectie zou komen (wat niet gebeurde). Gevangenen werden
REINHEID EN TUCHT REDDEN LEVENS
voorbeeld uit de Disney tekenfilm Sneeuwwitje. Ze had de film voor de oorlog zo vaak gezien dat ze ze uit het hoofd kon tekenen.
Toch was er wel kritiek op Fredy. Men vond hem arrogant, hij was anders en men wantrouwde zijn intensieve contacten met de Duitsers. Er gingen geruchten dat hij een relatie met een hoge nazi in het kamp had. Ook leek hij wel erg vertrouwelijk met de beruchte kamparts Mengele. In Nederland zou men dit dilemma later ook wel schetsen als dat van een burgemeester in oorlogstijd. Wat moet je: meedoen of in verzet gaan? Effectief was het wel. Fredy viel op als Duitser in Tsjechië: hij zag er uiterst verzorgd en atletisch uit, hij gedroeg zich correct en met autoriteit en bovendien: hij sprak Duits en kende de gewoontes en het systeem van de bezetter. (Overigens leerde hij in al die jaren vrijwel geen woord Tjechisch – een talenknobbel bezat hij niet). Als de SS al op de hoogte was van Fredy’s homoseksualiteit, interesseerde dat hen kennelijk niet. Zelf zou hij het in die tijd wat meer verborgen hebben gehouden.
gedwongen geruststellende kaarten naar huis te sturen, die doorgaans pas arriveerden als de afzenders al lang vergast waren. Ook in Auschwitz onderhield Fredy goede relaties met de nazikampleiding, waardoor hij voor de kinderen meer voedsel en ruimte kon verkrijgen. Hij zat hoog in de organisatie van het kamp en droeg ondanks zijn jeugdige leeftijd een grote verantwoordelijkheid. Fredy Hirsch drong er bij de kampleiding (de beruchte arts Mengele) op aan ook hier een kinderblok te maken. 700 kinderen kregen hier de ruimte om te spelen en te sporten. Er werd zelfs onderwijs gegeven, ongehoord in een concentratiekamp: Engels en Tsjechisch, letterkunde, er werd theater opgevoerd. Op de witgesausde wanden werden door een iets oudere gevangene die goed kon tekenen zelfs vrolijke figuren getekend, bij
Het einde
De gevangenen ontdekten op lijsten met hun namen die bij de kampleiding lagen de letters ‘SB na 6 maanden’: Speciale Behandeling, of wel de gaskamer.
Fredy Hirsch gedenksteen te Terezin/ Commemorative plaque in Terezín, Litoměřice District. foto © Jiri Dlouhy
of in a concentration camp, and English, Czech, and literature was taught. Even theatre was performed there.
Yet there was criticism of Fredy. They considered him arrogant and they mistrusted his close contacts with the Germans. There were rumours that he was in a relationship with a high-ranking Nazi. He also seemed a little too intimate with the infamous camp doctor Mengele. In the Netherlands, this dilemma would later be described as that of a mayor in wartime. What to do: participate or resist? Whether the SS was ever aware of Fredy’s homosexuality or not is unclear, and perhaps they did not care. He himself would have kept it more hidden. were kept by the camp’ administrative branch. SB standing for Special Treatment, in other words - the gas chamber. Around March 1944, the rumours increased that the entire camp, including the children’s section, was destined to be gassed. They were to be sent to a labour camp nearby. Some prisoners wanted to start a revolt, or least go down fighting, and Fredy was asked to lead the revolt. He asked for 24hour respite. It was an impossible choice: join the rebellion and abandon ‘his’ children, or not to join and die. Twenty-four hours later Fredy was dead, having died of an overdose caused by sleeping tablets. It has never become clear whether he took his own life, whether he accidentally overdosed to keep calm, or whether he was killed for being a possible threat. The majority of his fellow prisoners was gassed in the months that followed. Only 1294 survived. The irony of history is that some of them were
Fotocredits: Archive of Beit Theresienstadt
Jan Mautner (l) en Fredy Hirsch (r)
(l) The Moravian Provincial Archives in Brno, B 26 Policejní ředitelství Brno (Police Headquarters Brno), box nr. 3373, fol. 263–263a
6 maanden na aankomst, dat was dus begin maart 1944. Steeds meer geruchten deden de ronde dat het hele kamp, inclusief het kinderblok, voor de gaskamer was bestemd. Men zou hen zogenaamd naar een werkkamp in de buurt sturen.
Sommige gevangenen wilden een opstand beginnen, om dan tenminste strijdend ten onder te gaan. Fredy werd gevraagd de opstand te leiden. Hij vroeg 24 uur bedenktijd. Het was een keuze van de duivel: meedoen met de opstand en ‘zijn’ kinderen in de steek laten, of niet meedoen en ook sterven. 24 uur later was Fredy dood, overleden aan een overdosis slaaptabletten. Het is nooit duidelijk geworden of hij deze zelf had ingenomen, of hij de overdosis per ongeluk kreeg om hem even rustig te houden of dat hij vermoord werd omdat hij te lastig werd. De meerderheid van de gevangenen van het familieblok werd in de maanden daarna vergast. Slechts 1294 overleefden het kamp. De ironie van de geschiedenis wil dat een aantal van hen door Mengele van de gaskamer was gered om ‘tweeling experimenten’ op hen te doen. Jan Mautner overleefde het kamp. Hij vond een nieuwe liefde, Walter Löwy, een apotheker. Hij overleed in 1951 aan tuberculose. Na de oorlog vertelden verschillende overlevenden van het kamp hun geschiedenis. Daarin werd steeds gesproken over Fredy Hirsch en de belangrijke rol die hij in hun
leven had gespeeld. Ze wisten allemaal dat hij homoseksueel was. Maar de tolerantie die zij hadden gold niet voor de communistische autoriteiten in het naoorlogse Tjecho-Slowakije. Ook nu nog figureert hij niet in de officiële geschiedenis van Terezin. Daardoor hij is altijd onbekend gebleven, totdat hij pas onlangs aan de vergetelheid werd ontrukt.
Bronnen:
Aharony, Michal : The Unknown hero who saved children at Auschwitz. Haaretz online 5 april 2018
Hájková, Anna : Die Geschichte von Jan Mautner und Fredy Hirsch: Jung, Schwul - und von den Nazis ermordet. Der Tagesspiegel online 31 augustus 2018.
Hájková, Anna: Fredy Hirsch’s lover. Could a homosexual love survive Theresienstadt? www.tabletmag.com/jewish-arts-andculture/282479/fredy-hirschs-lover
Kämper, Dirk: Fredy Hirsch und die Kinder des Holocaust. Die Geschichte eines vergessenen Helden aus Deutschland. Zürich 2015.
ZDF-History: Ein deutscher held: Fredy Hirsch und die Kinder des Holocaust. www. zdf.de/dokumentation/zdf-history/eindeutscher-heldfredy-hirsch-und-die-kinderdes-holocaust-100.html
Fotocredits voor de zwart/ wit foto’s (m.u.v. de portretfoto op pgn. 73) van Fredy Hirsch: Archive of Beit Theresienstadt Website: https://bterezin.org.il
rescued from the gas chamber by Mengele to do “twin experiments” on them.
Jan Mautner survived the camp, but died of tuberculosis in 1951.
After the war, several camp survivors told their stories. Fredy Hirsch was always addressed in those stories, and the important role he had played in their lives. They all knew he was gay. But this tolerance was not shared by communist authorities in post-war Czechoslovakia. Even now he does not a part of the official history of Terezin. As a result, he has always remained unknown until he was only recently rescued from obscurity.
Sources: Aharony, Michal : The Unknown hero who saved children at Auschwitz. Haaretz online,
April 5, 2018 Hájková, Anna : Die Geschichte von Jan Mautner und Fredy Hirsch: Jung, Schwul - und von den Nazis ermordet. Der Tagesspiegel online, August 31, 2018. Hájková, Anna : Fredy Hirsch’s lover. Could a homosexual love survive Theresienstadt? www.tabletmag.com/jewish-arts-andculture/282479/fredy-hirschs-lover Kämper, Dirk: Fredy Hirsch und die Kinder des Holocaust. Die Geschichte eines vergessenen Helden aus Deutschland. Zürich 2015. ZDF-History: Ein deutscher held: Fredy Hirsch und die Kinder des Holocaust. www.zdf.de/ dokumentation/zdf-history
Photocredits: Archive of Beit Theresienstadt for the black&white photo’s (except the portret at pg. 73) of Fredy Hirsch Website: https://bterezin.org.il
Door Dennis Mulder
“Jos Brink kuste koningin Juliana voor het oog van tv-kijkend Nederland. Naar Wedden Dat…? keken op het hoogtepunt 14 miljoen mensen. Met zijn musicals en cabaretvoorstellingen trok hij volle zalen. Hij schreef, schilderde, preekte. En hij maakte, voor die tijd ongebruikelijk, geen geheim van zijn relatie met Frank Sanders.
Deze biografie doet recht aan Brinks enorme betekenis voor de cultuur en voor de positie van homo’s, zonder blind te zijn voor de minder mooie kanten van een van Nederlands bekendste televisiepersoonlijkheden.”
Van deze biografie krijg je een beeld van wie Jos Brink was, maar toch blijft er tijdens het lezen voor mijn gevoel ergens een gemis bestaan, alsof je nog niet achter de hele waarheid bent gekomen.
Tom van den Oetelaar Brinks persoonlijke relaties worden uitgebreid besproken, zowel romantische als professionele, en er is aandacht voor zijn vele professionele prestaties en missers.
De beschouwingen worden in de tweede helft van het boek beter, maar het is niet duidelijk of ze beter naar voren komen doordat de schrijver dan de smaak van het schrijven te pakken krijgt, of dat hij Brink in deze periode heeft gekend en dus meer inzicht heeft in wie hij toen was.
Het boek is opgedeeld in thema’s in plaats van de levenslijn van Brink te volgen, en met de tijdslijn achter in het boek als geheugensteuntje werkt dit prima. Wel had ik de schrijver graag een paar maanden extra tijd gegund om beter te reflecteren op de inhoud, vooral in de eerste helft van het boek waar het je als lezer niet gemakkelijk wordt gemaakt een band met Brink op te bouwen. Of dat nu komt door het in het eerste deel meer uitgelichte opportunistische karakter van Brink zelf (met name zijn drang naar roem) of door de schrijfstijl en invalshoek van Van den Oetelaar is aan de lezer. De biografie is zonder meer een goed gedocumenteerde, gedegen onderbouwde, openhartige en hoogstpersoonlijke biografie van een van ’s lands grootste tv- en theaterpersoonlijkheden geworden, van de presentator die ons land in het algemeen en de homo- (en later LHBTI+) emancipatie op zijn eigen, onnavolgbare wijze in min of meerdere mate heeft veranderd.
Jos Brink, Sieto Hoving, Frank Sanders en Marijke Hoving (1977)
Van 11 maart t/m 1 mei 2022 brengt De Grote Kunstshow het kleurrijke, geëngageerde oeuvre van kunstenaar en modeontwerper Bas Kosters naar het theater, een bijzondere show met licht, muziek, monologen, interviews en veel mode.
Fascinaties van Bas Kosters zoals genderidentiteit, schoonheidsidealen, overconsumptie, kwetsbaarheid en erotiek zijn komend voorjaar ideale ingrediënten voor een enerverende Grote Kunstshow, waarin Kosters’ multidisciplinaire werk theatraal tot leven komt.
De Vlaamse theatermaker Lucas De Man, bekend van AVROTROS’
Kunstuur, betrekt het publiek bij de show en prikkelt hen met zijn onverwachte gedachten. Na afloop krijgt het publiek de kans op het podium de gepresenteerde mode- en kunstobjecten van dichtbij te bekijken.
De Grote Kunstshow brengt al sinds 2013 beeldende kunst en vormgeving op theatrale wijze voor het voetlicht. Ooit bedoeld als eenmalig event, groeide uit tot een geliefd en succesvol format. De afgelopen jaren vonden Kunstshows plaats in diverse theaters, met werken uit collecties van onder meer het Gemeentemuseum Den Haag, Frans Hals Museum en de Rabobank Kunstcollectie. Initiatiefnemer Johan Idema: “De Kunstshow zet het klassieke museummodel op zijn kop. Wij presenteren kunstwerken in een anderhalf uur durende voorstelling met acts die verrassen, prikkelen en vermaken. Dit zet mensen aan tot een andere manier van kijken. Bas Kosters verdient een eigen editie van De Grote Kunstshow, omdat hij Nederlands meest uitgesproken modeontwerper is. Als kunstenaar heeft hij een herkenbare eigen stijl en verwerkt hij maatschappelijke en sociale kwesties in zijn werk.”
Bas Kosters (1977) is een Nederlandse kunstenaar en modeontwerper die bekend staat om zijn overrompelende, eigenzinnige beeldtaal. Hij beschouwt mode als een van zijn ‘talen’, naast illustraties, schilderijen, poppen, wandkleden en ander grafisch werk. In 2003 won Bas Kosters de Robijn Fashion Award met zijn afstudeercollectie Two Teacups and a Frying Pan en in 2005 richtte hij Bas Kosters Studio (BKS) op. Ook ontving hij de Dutch Fashion Incubator Award (2009), de Dutch Fashion International Incubator Award (2009) en het prestigieuze Prins Bernhard Cultuurfonds Mode Stipendium (2018). In 2016 presenteerde Museum Arnhem een overzichtstentoonstelling van zijn werk.
De première: zat. 12 maart in Internationaal Theater Amsterdam. Vervolgens shows in Arnhem, Utrecht, Eindhoven en Den Haag. T/m 1 mei te zien, Meer info: www.kunstshow.nl
FASHION DESIGNER BAS KOSTERS ON TOUR
From March 11 to May 1, 2022, the show will bring the colourful and engagé oeuvre of artist and fashion designer Bas Kosters to the theatre, bringing a special show with light, music, monologues, interviews and lots of fashion. Next spring, Bas Kosters’ fascinations, such as gender identity, ideals of beauty, overconsumption, vulnerability and eroticism will be the ideal ingredients for an exciting art show, in which Kosters’ multidisciplinary work comes to life theatrically. Since 2013, The Grote Kunstshow has been putting visual art and design in the spotlight in a theatrical way. Once intended as a one-off event, it grew into a popular and successful format. In recent years, the shows were organised in various theatres, with works from collections from, among others, the Gemeentemuseum Den Haag, Frans Hals Museum and the Rabobank Art Collection. Initiator Johan Idema: “The Kunstshow turns the classic museum model upside down. We present works of art in a one-and-a-halfhour performance with acts that surprise, excite and entertain. This encourages people to look at things differently. Bas Kosters deserves his own edition of De Grote Kunstshow, because he is the Netherlands’ most outspoken fashion designer. As an artist, he has a recognizable style of his own and incorporates societal and social issues in his body of work.”
Bas Kosters (1977) is a Dutch artist and fashion designer who is known for his overwhelming and idiosyncratic visual language. He considers fashion to be one of his ‘languages’, alongside illustrations, paintings, dolls, tapestries and other graphic work. In 2003, Bas Kosters won the Robijn Fashion Award with his graduation collection Two Teacups and a Frying Pan, and in 2005 he founded the Bas Kosters Studio (BKS). He also received the Dutch Fashion Incubator Award (2009), the Dutch Fashion International Incubator Award (2009) and the prestigious Prins Bernhard Cultuurfonds Fashion Grant (2018). In 2016, the Museum Arnhem presented a retrospective of his work.
Première: Sat., Mar. 12, International Theatre Amsterdam. Running from March 11 till May 1, 2022. More info: www.kunstshow.nl
Het eerst volgende nummer van Gay News, no. 355/ voorjaar 2022, verschijnt op 19 februari 2022, en heeft als deadline 31 januari 2022 voor redactioneel (planning@gaynews.nl) & advertenties (sales@gaynews.nl) Wil je Gay News discreet op je deurmat? Neem dan een abonnement: www.gaynews.nl/abo
