GF21_programmaboekje_VioolVanMozart by Gent Festival van Vlaanderen

Take this Waltz

Voel de verwondering.

KBC, trotse sponsor van Gent Festival van Vlaanderen

De viool van Mozart in Gent Once in a lifetime met Rolando Villazón & Hugues Borsarello

Muziekcentrum De Bijloke 20.09.2021 I 20:30 Presentatie Greet Samyn Beginuur 20:30 Verwacht einduur 21:30

Met dank aan:

Gelieve geen foto’s te maken tijdens de voorstelling

Artevelde Academy

Ook Artevelde Academy klinkt als muziek in de oren. Ontdek ons aanbod voor professionals Infodag 8 september

Maak werk van morgen www.arteveldeacademy.be

Welkom

Als Arteveldehogeschool hebben wij de kracht om mee te bepalen hoe de wereld van morgen eruitziet. Met praktijkgericht en baanbrekend onderzoek, kwaliteitsvol onderwijs en impactvolle dienstverlening, maar ook met sterke partnerschappen nemen wij onze maatschappelijk rol op. Al 20 jaar lang leidt onze hogeschool professionals op die door creativiteit, innoverend denken en ondernemingszin in staat zijn grenzen te verleggen. Aan Arteveldehogeschool laten we geen talent verloren gaan. Want talent heeft blijvende impact. Samen met Gent Festival van Vlaanderen drukken we zo onze stempel op de wereld van morgen. Want we hebben dezelfde ambitie: mensen en jongeren aan het denken zetten, enthousiasmeren en vooral inspireren. Net zoals Mozart vandaag nog steeds inspireert met de kracht van zijn muziek. Ik heet jullie dan ook van harte welkom op deze voorstelling van De Viool van Mozart. Thomas Legrand, Algemeen directeur Arteveldehogeschool

www.neuhaus.be

NH_Chocolate Duets_Festivalbrochure_fullpage.indd 1

12/07/21 11:55

Wenen is muziek. Jaarlijks stemmen wereldwijd miljoenen mensen af op de sierlijke walsen en de vrolijke polka’s van het nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker in de Gouden Zaal van de Musikverein, maar dat is slechts een van de vele gezichten van dit wereldvermaarde orkest. De Wiener Philharmoniker opende dit jaar immers ons Festival met twee prachtige symfonieën van Anton Bruckner en Franz Schubert. Wenen was eeuwenlang een thuishaven voor musici. Grote componisten zoals Schubert en Schönberg zijn er geboren. Nog veel meer componisten brachten er een groot deel van hun werkzame leven door, van Mozart tot Mahler. Antonio Vivaldi blies hier zijn laatste adem uit. De aantrekkingskracht van de stad op componisten en musici is onmiskenbaar. Toen Mozart in Wenen woonde, was de stad de bakermat van de klassieke stijl. Beethoven nam het stokje van hem over en stuurde de muziekgeschiedenis resoluut een nieuwe rich-ting uit. Aan het begin van de 20ste eeuw werd Wenen nogmaals het centrum van muzikale vernieuwing. Terwijl Gustav Mahler de grenzen van het oude tonale systeem opzocht, broedde zijn protegé Arnold Schönberg op een nieuw idioom, waarin de klassieke harmonie definitief werd losgelaten. Zijn twaalftoonsmuziek had een doorslaggevende invloed op de muziek van de 20ste eeuw. Wenen is ook een stad van tegenstellingen, een plek waar het klassieke hand in hand gaat met het ontwrichtende, waar de levensvreugde de melancholie ontmoet. Zo durft ook de door-gaans lichtvoetige wals wel eens zijn weemoe-dige kant te tonen, zoals die

De weldadige wervelingen van de Weense cultuur

doorklinkt in het gedicht van Lorca waarop Leonard Cohen zijn song Take this waltz baseerde. Vandaag maken we vanuit onze themastad Wenen voor de tweede keer een kleine excursie. We reizen met Wolfgang Amadeus Mozart vanuit Wenen weer even terug naar zijn geboortestad Salzburg. Net als Wenen kan Salzburg prat gaan op een bruisend muzikaal leven. Natuurlijk zijn er ‘s zomers en met Pasen de beroemde Festspiele, maar het hele jaar door zorgt ook het wereldbefaamde Mozarteum voor muzikaal leven in de brouwerij. We zijn trots dat we hun jaarlijks reizende Mozartfeestje, de Mozartwoche on Tour, naar Gent hebben kunnen halen. Ze brengen behalve festivaldirecteur en internationaal vermaarde tenor Rolando Villazón ook Mozarts eigen viool mee! Het gaat om de schitterende ‘Costa-viool’ uit 1764, vernoemd naar de Italiaanse bouwer Pietro Antonio Dalla Costa. We kijken uit naar de prachtige klanken die rechtsreeks uit Mozart tijds tot ons komen, maar ook naar de briefwisseling tussen vader en zoon Mozart, waaruit rasverteller Villazón een selectie zal voorlezen. Veerle Simoens, directeur Gent Festival van Vlaanderen

Uitvoerders Hugues Borsarello, viool Paul Montag, piano Rolando Villazón, verteller

Biografieën Hugues Borsarello • Studeerde aan het Conservatoire National Supérieur de Musique in Parijs • Speelde bij het Gustav Mahler Jugendorchester onder leiding van Claudio Abbado en Seiji Ozawa • Heeft een passie voor kamermuziek en is ondermeer primarius van het Volta kwartet • Vormt een trio met pianist David Saudubray en cellist Gautier Capuçon • Werd in 2009 aritistiek leider van La Follia – Orchestre de chambre d’Alsace • Nam voor Aries/Harmonia Mundi met dat orkest alle vioolconcerten van Mozart op • Sinds 2014 is hij ook solo-violist van het Orchestre des Concerts Lamoureux • Heeft een passie voor de wetenschappelijke kant van muziek en klank en interesseert zich erg voor akoestiek en geluidstechniek Paul Montag • Veelzijdig pianist die zijn eerste lessen kreeg toen hij vier jaar oud was • Werd als dertienjarige toegelaten op het Conservatoire National Supérieur de Musique in Parijs • Trad van kindsbeen af op in heel Europa, de VS, Canada, Azië • Geeft nu zelf les aan het Conservatorium en aan de École Normale de Musique in Parijs • Gooide hoge ogen met zijn opnames van werk van ondermeer Hindemith, Debussy en Albert Roussel • Heeft in Salzburg vaak op Mozarts eigen fortepiano gespeeld • Behalve piano spelen, schrijft en fotografeert hij ook graag Rolando Villazón • Energieke Franse tenor van Mexicaanse afkomst • Omschreven als ‘de meest charmante van de huidige divo’s’ (The Times) • In 2005 opgemerkt tijdens de Salzburger Festspiele, sindsdien vaste waarde in de Mozartstad en ver daarbuiten • Reist de wereld van de grote operahuizen rond: Staatsoper Berlijn, • Teatro alla Scala Milaan, Royal Opera House Covent Garden,

• Metropolitan Opera New York en vele andere • Deelt vaak het podium met andere grote operasterren zoals Anna Netrebko, Thomas Hampson, Cecilia Bartoli en Plácido Domingo en met dirigenten zoals Daniel Barenboim en Yannick Nézet-Séguin • Indrukwekkende discografie, ondermeer als exclusief • Deutsche Grammophon artiest, en meer dan 2 miljoen verkochte albums • Artistiek directeur van de Mozartwoche sinds 2019 • Onderscheiden als Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres in Frankrijk

Programma Wolfgang Amadeus Mozart Vioolsonate nr. 18 in G majeur, KV 301: deel 1 Brief aan Gottfried von Jacquin, Praag, 15 januari 1787 Vioolsonate nr. 18 in G majeur, KV 301: deel 2 Brief aan Joseph Haydn, Wenen, 1 september 1785 Vioolsonate nr. 20 in C majeur, KV 303: deel 1 Brief aan Abbé Joseph Bullinger, Parijs, 7 augustus 1778 Vioolsonate nr. 20 in C majeur, KV 303: deel 2 Brief aan Abbé Joseph Bullinger, Parijs, 3 juli 1778 Vioolsonate nr. 21 in c mineur, KV 304: deel 1 Brief aan Michael Puchberg, juli 1789 tot augustus 1790 Vioolsonate nr. 21 in c mineur, KV 304: deel 2 Brief aan Anton Stoll, Wenen, 12 juli 1791 Vioolsonate nr. 28 in Es majeur, KV 380: deel 3

Over het concert Once in a lifetime met Rolando Villazón & Hugues Borsarello Het beroemde festival Mozartwoche uit Salzburg gaat on tour en bezoekt ons festival met twee concerten. De Mozartwoche brengt niet alleen hun festivaldirecteur en internationaal vermaarde tenor Rolando Villazón mee, maar ook Mozarts eigen viool! Het gaat om de zogenaamde ‘Costa-viool’, vernoemd naar de Noord-Italiaanse bouwer Pietro Antonio Dalla Costa.  Het schitterende instrument uit 1764 is pas sinds 2013 in het bezit van het

Mozarteum. De viool wordt in dit concert bespeeld door violist Hugues Borsarello, bijgestaan door Paul Montag op de piano. De twee musici spelen verschillende vioolsonates van Mozart en delen het podium met rasverteller Rolando Villazón. Laatstgenoemde geeft in dit programma blijk van zijn grote passie voor Mozart, als componist én als mens. Hij leest voor uit de uitvoerige correspondentie tussen Wolfgang Amadeus en zijn vrienden. Mozarts viool in Gent horen klinken, dat moet je gezien én gehoord hebben!

Be fantastic

Eiermarkt 7, 2000 Antwerp - 03 23 1 1 1 1 1 - antwerp@colman.be Elizabetlaan 17, 8300 Knokke - 050 96 96 44 - knokke@colman.be

www.colman.be

Wolfgang Amadé Mozart aan Gottfried Von Jacquin in Wenen Praag, 15 januari 1787 Liefste vriend! – Eindelijk heb ik een moment gevonden om u te schrijven; - Ik was vastbesloten om bij aankomst gemakkelijk vier brieven naar Wenen te schrijven, maar tevergeefs! Onmiddellijk na onze aankomst moesten wij ons in vliegende vaart haasten om om 1 uur klaar te zijn voor het eten. Na de maaltijd trakteerde de geachte oude graaf Thun ons op muziek, uitgevoerd door zijn eigen mensen, en die duurde ongeveer anderhalf uur. - Van dit ware vermaak kan ik dagelijks genieten. - Om 6 uur reed ik met graaf Canal naar het zogenaamde Breitfeld-bal, waar de kern van de Praagse schoonheden gewoonlijk bijeenkomt. - Dit zou echt iets voor u geweest zijn, mijn vriend! - Ik denk dat ik u zie lopen - geloof je dat echt? - nee, hinken achter al die mooie meisjes en vrouwen aan. - Ik heb niet gedanst, want ik was te moe; - maar ik heb er veel plezier aan beleefd om te zien hoe deze mensen rondsprongen in zulk een innige verrukking op muziek van mijn Figaro, geheel veranderd in contredanses en Duitse dansen; - want hier praten ze over niets anders dan Figaro; niets wordt gespeeld, getoeterd, gezongen en gefloten behalve - Figaro; niemand gaat naar een opera behalve - Figaro en eeuwig Figaro; zeker een grote eer voor mij. - Daar ik laat thuiskwam van het bal en toch al moe en slaperig was van de reis, was er niets natuurlijkers in de wereld dan heel lang te slapen, en zo geschiedde het ook. - Daar zij juist die dag een heel goede pianoforte op mijn kamer hebben gezet, kunt u zich gemakkelijk voorstellen, dat ik die ‘s avonds niet gewoon ongebruikt en onbespeeld zal hebben gelaten; en zo is de gehele avond weer verloren gegaan; en dit is precies zo gegaan. Wij hebben ons aardig overslapen. [...] De avond verraste ons sneller dan u wellicht zou geloven; - het volstaat te zeggen

dat het tijd was voor de opera. - We hoorden dus Le gare generose. - Ik kan niets beslissends zeggen over de opvoering van de opera, omdat ik veel gekletst heb; [...] - Nu vaarwel, liefste vriend, liefste HinkitiHonky! - Dit is uw naam, dat u dat weet. We hebben allemaal namen voor onszelf verzonnen op onze reis, hier zijn ze. Ik: Pùnkitititi. - Mijn vrouw: SchablaPumfa. Hofer: Rozka=Pumpa. Stadler: Nàtschibinìtschibi. Jozef, mijn dienaar: Sagadaratà. Gauckerl, mijn hond: Schamanuzky. - Mad:me Quallenberg: Runzifunzi. - Mad:selle Crux: Ramlo. Schurimuri. Freystädtler: Gaulimauli. Wilt u zo vriendelijk zijn deze naam aan de laatste door te geven. - Nu adieu. Ik wil u vragen mijn respect over te brengen aan uw waardige ouders en uw gewaardeerde broer, die we niet beter konden noemen dan Blatteririzi, 1000 keer voor mij te omhelzen. - Ik kus de handen van uw gewaardeerde zuster: Sig:ra Dinimininimi: 100000 keer en vraag haar om echt ijverig te zijn op haar nieuwe piano-forte. […] Maar nu zou het echt tijd zijn om af te sluiten, nietwaar? - u zult dit al lang gedacht hebben. – Stel het goed, mijn beste! - Behoud uw gewaardeerde vriendschap voor mij - schrijf me snel - maar snel - en als u daar misschien te lui voor bent, laat Satmann dan komen en dicteer hem uw brief; - maar het komt nooit op dezelfde manier uit het hart als men niet zelf schrijft; Nu ik zal zien of u net zo goed mijn vriend bent als ik helemaal de uwe ben, en eeuwig zal zijn. Mozart manu propria

Wolfgang Amadé Mozart an Gottfried Von Jacquin in Wien Prag, 15. januar 1787 liebster freund! – Endlich finde ich einen Augenblick an sie schreiben zu können; – ich nam mir vor gleich beÿ meiner Ankunft vier briefe nach Wienn zu schreiben, aber umsonst! – Gleich beÿ unserer Ankunft hatten wir über hals und kopf zu thun, um bis 1 uhr zur tafel fertig zu werden. Nach tisch regalirte uns der alte h: graf thun mit einer Musick, welche von seinen eigenen leuten aufgeführt wurde, und gegen anderthalb Stunden dauerte. – diese wahre unterhaltung kann ich täglich genüssen. – um 6 uhr fuhr ich mit grafen Canal auf den sogenannten breitfeldischen ball, wo sich der kern der Prager schönheiten zu versammeln pflegt. – das wäre so was für sie gewesen mein freund! – ich Meÿne ich sehe sie all den Schönen Mädchens, und Weibern nach – – laufen glauben sie? – Nein, nachhinken! – Ich tanzte Nicht, weil ich zu müde war, – ich sah aber mit ganzem vergnügen zu, wie alle diese leute auf die Musick meines figaro, in lauter Contretänze und teutsche verwandelt, so innig vergnügt herumsprangen; – denn hier wird von nichts gesprochen als vom – figaro; nichts gespielt, geblasen, gesungen und gepfiffen als – figaro: keine Opera besucht als – figaro und Ewig figaro; gewis grosse Ehre für mich. – da ich Spät vom ball nach hause gekommen, so ist nichts natürlicher auf der Welt als daß ich sehr lange werde geschlafen haben, und gerade so war es. – da ich an diesem tage ein ganz gutes Pianoforte in mein zimmer bekommen habe, so können sie sich leicht vorstellen daß ich es den abend nicht so unbenüzt und ungespielt werde gelassen haben; und auf diese art der ganze abend abermal wird verloren gegangen seÿn; und gerade so war es. wir verschliefen uns sehr artig. – […] der abend überaschte uns geschwinder als sie vieleicht glauben; – genug, es war zeit zur opera. – wir hörten also Le gare generose.

– was die aufführung dieser oper betrift, so kann ich nichts entscheidendes sagen, weil ich viel geschwäzt habe; […] – Nun leben sie wohl liebster freund, liebster HinkitiHonky! – das ist ihr Name, daß sie es wissen. wir haben uns allen auf unserer Reise Nämen erfunden, hier folgen sie. Ich. Pùnkitititi. – Meine frau. SchablaPumfa. Hofer: RozkaPumpa. Stadler. Nàtschibinìtschibi. Joseph mein bedienter. Sagadaratà. der gauckerl mein hund. Schamanuzky. – die Mad:me Quallenberg. Runzifunzi. – Mad:selle Crux. der Ramlo. Schurimuri. der freÿstädtler. Gaulimauli. haben sie die güte leztern seinen Namen zu comuniciren. – Nun adieu. Ich bitte ihren würdigen Eltern meinen Respect zu melden, und ihren h: brudern |: welchen man allenfalls blatteririzi nennen könnte :| für mich 1000mal zu Embrasiren. – ihrer frl: Schwester |: der Sig:ra Dinimi-ninimi :| küsse ich 100000mal die hände, mit der bitte, auf ihrem Neuen Piano=forte recht fleissig zu seÿn […] Nun aber wäre es doch zeit zu schlüssen? – nicht wahr? – schon längst werden sie sich denken. – leben sie wohl, mein bester! – erhalten sie mich in ihrer werthen freundschaft – schreiben sie mir bald – aber bald – und sollten sie vieleicht zu träge dazu seÿn, so lassen sie den Satmann kommen, und dicktiren sie den brief; – doch, es geht nie so vom herzen wenn man nicht selbst schreibt; Nun – ich will sehen, ob sie so mein freund sind wie ich so ganz der ihrige bin, und Ewig seÿn werde. Mozart manu propria

Wolfgang Amadé Mozarts opdracht aan Joseph Haydn in de eerste uitgave van de zes strijkkwartetten Wenen, 1 september 1785

Aan mijn dierbare vriend Haydn! Een vader, die besloten had zijn kinderen de wijde wereld in te sturen, vond dat hij ze moest toevertrouwen aan de bescherming en de leiding van een man die in die tijd grote faam genoot en die, door een gelukkige samenloop van omstandigheden, bovendien zijn beste vriend was. Zo ook, beroemd man, en mijn beste vriend, hier zijn mijn zes kinderen. Het is waar dat zij de vrucht zijn van een lange en moeizame arbeid, maar de hoop die verschillende vrienden mij hebben gegeven om deze inspanning, althans gedeeltelijk, beloond te zien, moedigt mij aan, en ik vlei mijzelf dat deze kinderen mij op een dag enige troost voor mij zullen betekenen. Jijzelf, beste vriend, hebt me tijdens je laatste verblijf in deze hoofdstad je tevredenheid getoond. Het is deze goedkeuring van jou die mij het meest aanmoedigt om ze bij jou aan te bevelen en die mij doet hopen dat ze op geen enkele manier uw gunst onwaardig zullen zijn. Moge het jou dan behagen hen vriendelijk te ontvangen en hun vader, gids en vriend te zijn! Vanaf dit moment, sta ik mijn rechten over hen aan u af: Ik smeek u echter, de gebreken die het onvolledige oog van een vader voor mij verborgen heeft, toegeeflijk te beschouwen en ondanks deze, uw edelmoedige vriendschap voort te zetten voor iemand die haar zo waardeert, terwijl ik van ganser harte, mijn dierbaarste vriend, uw meest oprechte vriend blijf. W. A. Mozart

Widmung Wolfgang Amadé Mozarts im erstdruck der sechs Joseph Haydn zugeeigneten streichquartette Wien, 1. september 1785

Meinem teuren Freunde Haydn! Ein Vater, der bestimmt hatte, seine Kinder in die große Welt zu schicken, glaubte sie dem Schutze und der Leitung eines damals sehr berühmten Mannes anvertrauen zu müssen, der glücklicher Weise noch dazu sein bester Freund war. Sieh hier also, berühmter Mann und teuerster Freund, meine sechs Kinder. Sie sind, es ist wahr, die Frucht einer langen und mühsamen Arbeit; doch die Hoffnung, welche mehrere Freunde mir geben, diese Arbeit zum Teil wenigstens vergolten zu sehen, gibt mir Mut und schmeichelt mir, dass diese Kinder eines Tages mir zu einigem Troste gereichen werden. Du selbst, teuerster Freund, hast mir bei Deinem letzten Aufenthalt in dieser Hauptstadt, Deine Zufriedenheit bezeigt. Dieser dein Beifall ermutigt mich vor allem, sie Dir zu empfehlen, und lässt mich hoffen, dass sie Deiner Gunst nicht ganz unwürdig sein werden. Es möge Dir daher gefallen, sie gütig aufzunehmen und ihr Vater, Führer und Freund zu sein. Von diesem Augenblicke an trete ich Dir meine Rechte über sie ab, bitte Dich aber, mit Nachsicht die Fehler zu betrachten, welche das parteiische Auge des Vaters mir verborgen haben kann, und ungeachtet derselben Deine edle Freundschaft dem zu erhalten, der sie so sehr schätzt. Indessen bin ich von ganzem Herzen, teuerster Freund,

dein wahrhaftester Freund W. A. Mozart

(Original in italienischer Sprache)

Mozart aan Joseph Bullinger in Salzburg Parijs, 7 augustus 1778

Beste vriend! [...] Zoals je ongetwijfeld weet, zijn de beste en trouwste vrienden de armen - de rijken weten niets van vriendschap! - Vooral zij die ermee geboren zijn; - en zij die het lot rijk maakt, raken ook vaak verloren in hun gelukkige omstandigheden! - Maar als een mens niet door blindheid, maar door rechtvaardig geluk in gunstige omstandigheden is gebracht, - door verdiensten, als hij nooit de moed liet zakken toen hij voor het eerst in ongunstige omstandigheden kwam, de godsdienst en zijn vertrouwen in God behield, een goed christen en eerlijk man was, zijn ware vrienden op waarde wist te schatten, kortom waarlijk een beter fortuin verdiende, - dan valt van zo iemand niets kwaads te vrezen! […] Nu onze sage met Salzburg! Je weet, beste vriend, hoe verfoeilijk Salzburg in mijn ogen is! - Niet alleen vanwege het onrecht dat mijn lieve vader en ik daar hebben moeten ondergaan, wat alleen al voldoende reden zou zijn geweest om zo’n plaats te vergeten en geheel uit mijn gedachten te bannen! - Maar laat ons dat nu niet oprakelen [...] laat het intussen volstaan dat Salzburg geen plaats is voor mijn talent! - Ten eerste krijgen mensen die in de muziek werken geen respect, en ten tweede is er niets te horen: er is daar geen theater, geen opera! - Men moet altijd een half dozijn kapelmeesters bij de hand hebben, zodat, als er één afwezig is, er onmiddellijk een andere voor in de plaats kan komen - waar vinden ze die nu? [...] - en het zou dus noodzakelijker en zinvoller zijn om rond te kijken naar een kapelmeester, nu ze er echt geen hebben, dan om overal aankondigingen heen te sturen: zoals ik per brief heb vernomen: ik probeer een goede zangeres te krijgen; maar ik kan het gewoon niet geloven! - Een zangeres! terwijl we er zoveel hebben! - en allemaal uitstekend; ik zou het eerder eens zijn met een

tenor, hoewel we die ook niet nodig hebben; maar een zangeres, een prima donna! - terwijl we nu een castraat hebben; - het is waar dat Haydn’s vrouw ziekelijk is; [...] - maar als God haar uiteindelijk zou plaatsen onder het aantal van zijn heiligen, - hebben we er nog 5 over, die allemaal om elkaars lauweren kunnen strijden! - Hier, nu, zien we hoe onnodig dit is! - Maar nu zal ik het tot het uiterste drijven! - Stel dat één van hen plotseling moest bevallen, één kwam in een tuchthuis, de 3de werd misschien publiekelijk gegeseld, de 4de in het gunstigste geval onthoofd, en de vijfde - misschien door de d-v-l meegenomen? - wat zou dat betekenen? - Niets. - we hebben natuurlijk wel een castraat; - u weet natuurlijk wel wat voor beest dat is? - hij kan inderdaad hoog zingen, en dus prachtig een vrouw imiteren; [...] - doe je best om ervoor te zorgen dat het muziekensemble binnenkort een kont krijgt - want dat is wat het het hardst nodig heeft; het heeft al een hoofd - dat is juist zijn ongeluk! - Zolang er geen verandering komt in deze absurde theatraliteit, kom ik niet naar Salzburg; [...] - Nu, leef nog lang en gelukkig, liefste vriend! Vergeef me mijn slechte handschrift, maar de ganzenveer is onbruikbaar; [...] adieu; ik smeek u om uw dierbare vriendschap, en verzeker u dat ik eeuwig uw trouwe vriend en meest dankbare dienaar zal zijn . Wolfgang Romatz

Wolfgang Amadé Mozart an abbé Joseph Bullinger in Salzburg Paris, 7. august 1778

Allerliebster freünd! […] sie wissen wohl, die besten und wahrsten freünde sind die arme – die Reiche wissen nichts von freündschaft! – besonders die darinnen gebohren werden; – und auch diejenigen, die das schicksaal darzu macht, verlieren sich öfters in ihren glücks=umständen! – wenn aber ein Mann, nicht durch ein blindes, sondern billiges glück, – durch verdienste in vortheilhafte umstände gesezt wird, der in seinen Erstern misslichen umständen seinen Muth niemalen fallen lassen, Religion, und vertrauen auf seinen gott gehabt hat, ein guter Christ und Ehrlicher Mann war, seine wahre freünde zu schätzen gewust, mit einem wort, der ein besseres glück wircklich verdient hat, – von so einem ist nichts übles zu förchten! […] Nun von unserer Salzburger Historÿ! sie wissen, bester freünd, wie mir Salzburg verhasst ist! – nicht allein wegen den ungerechtigkeiten die mein lieber vatter und ich aldort ausgestanden, welches schon genug wäre, um so ein ort ganz zu vergessen, und ganz aus den gedancken zu vertilgen! – aber lassen wir nun alles gut seÿn – […] begnügen sie sich auch mit dieser, daß Salzburg kein ort für mein Talent ist! – Erstens sind die leüte von der Musick in keinen ansehen, und zweÿtens hört man nichts; es ist kein Theater da, keine opera! – […] Mann muß allzeit ein halb duzend kapellmeister bereit haben, daß, wenn einer fehlt, man gleich einen andern einsetzen kann – wo izt einen hernehmen? […] und nützlicher wäre, daß man sich um einen kapellmeister, wo nun wircklich keiner da ist, umsehe, als daß man, | wie mir geschrieben worden | überall hinschreibt, um eine gute sängerin zu bekommen; ich kann es aber ohnmöglich glauben! – eine Sängerin! wo wir derer so vielle haben! – und lauter fortrefliche; Einen Tenor, obwohl wir diesen auch nicht brauchen, wollte ich doch

noch ehender zugeben; aber eine Sängerin, eine Prima donna! – wo wir izt einen Castraten haben; – es ist wahr, die haÿdin ist kräncklich; […] – sollte aber Endlich gott sie unter die zahl seiner heilige setzen, – so haben wir noch immer 5, wo jede der andern den vorzug streittig machen kann! – Nun da sehen sie, wie unothwendig das es ist! – ich will es nun aber aufs eüsserste bringen! – setzen wir den fall, eine kömme gähe in kinds=nöthen, eine kömme ins zuchthaus, die 3:te würde etwa ausgepeitscht, die 4:te allenfals geköpft, und die fünfte – hollte etwa der T– ,? – was wäre es? – nichts! – wir haben ja einen Castraten; – sie wissen ja was das für ein thier ist? – der kann ja hoch singen, mithin ganz fortreflich ein frauenzimmer abgeben; […] – machen sie ihr möglichstes, daß die Musick bald einen arsch bekommt – denn das ist das nothwendigste; einen kopf hat sie izt – das ist eben das unglück! – bevor nicht in diesen stück eine veränderung geschieht, komme ich nicht nach Salzbourg; […]– Nun leben sie recht wohl liebster freünd! verzeÿhen sie mir die schlechte schrift, allein die feder ist nichts nutz; […] adieu; ich bitte sie um ihre schätzbare freündschaft, und versichere sie, daß ich Ewig seÿn werde, dero wahre freünd und verbundenester diener. wolfgang Romatz

Wolfgang Amadé Mozart aan Joseph Bullinger in Salzburg Parijs, 3 juli 1778

Allerbeste vriend! Geheel voor jou alleen. Rouw met mij, mijn vriend! - dit was de treurigste dag van mijn leven - ik schrijf dit om 2 uur ‘s nachts - ik moet het u zeggen, mijn moeder, mijn lieve moeder is niet meer! - God heeft haar tot zich geroepen - Hij wilde haar hebben, dat heb ik duidelijk gezien - daarom heb ik mij overgegeven aan de wil van God - Hij had haar aan mij gegeven, Hij kon haar ook van mij afnemen. Stel je alle onrust, angsten en zorgen over haar voor die ik deze twee weken heb doorstaan - ze was bewusteloos toen ze stierf - gedoofd als een lichtje. 3 dagen geleden heeft zij gebiecht, de communie ontvangen en het heilig oliesel toegediend gekregen - - maar de laatste 3 dagen ijlde zij voortdurend, maar vandaag, om 21 minuten over 5, begon de laatste stuiptrekking, waarbij zij meteen al haar gevoel en al haar zintuigen verloor - ik drukte haar hand, sprak tegen haar - maar zij zag mij niet en voelde niets - zij bleef zo liggen tot zij vertrok, namelijk na 5 uur, om 21 minuten over 10 ‘s avonds. [...] Intussen vraag ik u om niets anders dan deze daad van vriendschap: dat u mijn arme vader heel voorzichtig voorbereidt op dit droevige nieuws - ik heb hem geschreven met ditzelfde bericht - maar heb alleen gezegd dat ze ernstig ziek is - dan zal ik gewoon wachten op een antwoord – waarop ik mijn aanpak kan baseren. Moge God hem kracht en moed geven! - Mijn vriend! - Ik heb mijn troost niet nu, maar al een hele tijd geleden ontvangen! - Door de bijzondere genade van God heb ik alles met standvastigheid en gelijkmoedigheid verdragen. Toen het onheil zo dichtbij kwam, vroeg ik God slechts om twee dingen, namelijk een gelukkig sterfuur voor mijn moeder en daarna kracht en moed voor mij - en onze goede God verhoorde mijn gebed en schonk mij beide vormen van genade

in de meest volledige mate. Daarom smeek ik u, allerbeste vriend, help mijn vader voor mij, spreek hem moed in, zodat hij het niet zo zwaar en hard opneemt als hij eindelijk het ergste te horen krijgt. Ook mijn zuster beveel ik uit de grond van mijn hart bij u aan - ga meteen naar hen toe, smeek ik u - zeg hun nog niets over haar dood, maar bereid hen er gewoon op voor - doe wat u wilt - gebruik alle middelen - doe alleen wat nodig is, zodat ik vrede kan hebben - en zodat ik misschien niet nog een tegenslag hoef te verwachten. - Red mijn lieve vader en mijn lieve zuster, voor mij. Geef me onmiddellijk antwoord, ik smeek het u. - Adieu, ik ben uw meest gehoorzame, meest dankbare dienaar, Wolfgang Amadè Mozart manu propria

Wolfgang Amadé Mozart an Joseph Bullinger in Salzburg Paris, 3. juli 1778

Allerbester freünd! Für sie ganz allein. Trauern sie mit mir, mein freünd! – dies war der Trauerigste Tag in meinen leben – dies schreibe ich um 2 uhr nachts – ich muß es ihnen doch sagen, meine Mutter, Meine liebe Mutter ist nicht mehr! – gott hat sie zu sich berufen – er wollte sie haben, das sahe ich klar – mithin habe ich mich in willen gottes gegeben – Er hatte sie mir gegeben, er konnte sie mir auch nehmen. stellen sie sich nur alle meine unruhe, ängsten und sorgen vor die ich diese 14 täge ausgestanden habe – sie starb ohne das sie etwas von sich wuste – löschte aus wie ein licht. sie hat 3 täge vorher gebeichtet, ist Comunicirt worden, und hat die heilige öehlung bekommen – – die lezten 3 täge aber phatasirte sie beständig, und heüt aber um 5 uhr 21 minuten verlohr [sie] alle empfindung und alle sinne – ich druckte ihr die hand, redete sie an – sie sahe mich aber nicht, hörte mich nicht, und empfand nichts – so lag sie bis sie verschied, nemlich in 5 stunden um 10 uhr 21 minuten abends […] ich bitte sie unterdessen um nichts als um das freünd=stück, daß sie meinen armen vatter ganz sachte zu dieser trauerigen nachricht bereiten – ich habe ihm mit der nehmlichen Post geschrieben – aber nur daß sie schwer krank ist – warte dann nur auf eine antwort – damit ich mich darnach richten kann. gott gebe ihm stärcke und muth! – mein freünd! – ich bin nicht izt, sondern schon lange her getröstet! – ich habe aus besonderer gnade gottes alles mit standhaftigkeit und gelassenheit übertragen. wie es so gefährlich wurde, so batt ich gott nur um 2 dinge, nemlich um eine glückliche sterbstunde für meine Mutter, und dann für mich um stärcke und muth – und der gütige gott hat mich erhört, und mir die 2 gnaden im

grösten maaße verliehen. ich bitte sie also, bester freünd, erhalten sie mir meinen vatter, sprechen sie ihm muth zu daß er es sich nicht gar zu schwer und hart nimmt, wenn er das ärgste erst hören wird. Meine schwester empfehle ich ihnen auch von ganzen herzen – gehen sie doch gleich hinaus zu ihnen, ich bitte sie – sagen sie ihnen noch nichts daß sie Tod ist, sondern prepariren sie sie nur so dazu – Thun sie was sie wollen, – wenden sie alles an – machen sie nur daß ich ruhig seÿn kan – und daß ich nicht etwa ein anderes unglück noch zu erwarten habe. – Erhalten sie mir meinen lieben vatter, und meine liebe schwester. geben sie mir gleich antwort ich bitte sie. – Adieu, ich bin dero gehorsamster danckbarster diener Wolfgang Amadè Mozart manu propria

Wolfgang Amadé Mozart aan Michael Puchberg in Wenen Wenen, 12 juli 1789

Beste, meest gewaardeerde vriend! en meest eervolle ordebroeder. God! Ik zit in een benarde situatie die ik mijn ergste vijand niet toewens; en als u, mijn beste vriend en broer, mij in de steek laat, ben ik verloren, door pech en geheel onschuldig, samen met mijn arme, zieke vrouw en kind. - Toen ik onlangs bij u thuis aanklopte, wilde ik mijn hart uitstorten, maar ik had de moed niet om dat te doen! [...] O God! In plaats van mijn dank te betuigen, kom ik met nieuwe verzoeken! - Als u mijn hart volkomen kent, moet u zeker mijn pijn hierover volledig voelen; dat al mijn middelen van bestaan door deze rampzalige ziekte zijn beperkt, is iets wat ik u nauwelijks hoef te herhalen; [...] – Beste, zeer gewaardeerde vriend en broeder – u kent mijn tegenwoordige omstandigheden, maar u kent ook mijn vooruitzichten; - intussen schrijf ik 6 eenvoudige klaviersonates voor Prinses Friederika en 6 kwartetten voor de Koning, die ik alle op eigen kosten laat graveren; bovendien zullen de 2 opdachten ook iets opbrengen; over enkele maanden moet over mijn lot beslist worden, zodat u, zeer gewaardeerde vriend, niets met mij riskeert; nu hangt het eenvoudig van u af, mijn enige vriend, of u bereid of in staat bent mij nog eens 500 florijnen te lenen? - Ik zou u willen vragen om 10 florijnen elke maand aan u terug te betalen totdat mijn zaak is beslist; en daarnaast mijzelf tot uw schuldenaar te verklaren zolang ik leef, wat ik helaas ook eeuwig zal moeten blijven, omdat ik nooit in staat zal zijn u voldoende te bedanken voor uw vriendschap en liefde; - God zij geprezen, het is gebeurd; nu weet u alles, wees in geen geval beledigd door mijn vertrouwen in u, en bedenk dat zonder uw steun de eer, de vrede en misschien het leven van uw vriend

en broer tot een einde zal komen; eeuwig uw meest dankbare dienaar, ware vriend en broer. W. A. Mozart.

Wolfgang Amadé Mozart an Michael Puchberg in Wien Wien, 12. juli 1789

Liebster, bester Freund! und Verehrungswürdiger O[rdens] B[ruder] Gott! ich bin in einer Lage, die ich meinem ärgsten Feinde nicht wünsche; und wenn Sie bester Freund und Bruder mich verlassen, so bin ich unglücklicher und unschuldigerweise sammt meiner armen kranken Frau und Kind verlohren. – Schon letztens als ich bei Ihnen war wollte ich mein Herz ausleeren – allein ich hatte das Herz nicht! […] O Gott! anstatt Danksagungen komme ich mit neuen Bitten! Wenn Sie mein Herz ganz kennen, so müssen Sie meinen Schmerz hierüber ganz fühlen; daß ich durch diese unglückseelige Krankheit in allem Verdienste gehemmt werde, brauche ich Ihnen wohl nicht zu wiederholen; […] – Liebster, bester Freund und Bruder – Sie kennen meine Umstände, Sie wissen aber auch meine Aussichten; – unterdessen schreibe ich 6 leichte Klavier=Sonaten für die Prinzessin Friederika und 6 Quartetten für den König, welches ich alles auf meine Unkosten stechen lasse; nebstbei tragen mir die 2 Dedicationen auch etwas ein; in ein paar Monathen muß mein Schicksal auch entschieden sein, folglich können Sie, bester Freund, bey mir nichts riskiren; nun kömmt es blos auf Sie an, einziger Freund, ob Sie mir noch 500 fl. leihen wollen oder können? – ich bitte, bis meine Sache entschieden ist, Ihnen alle Monath 10 fl. zurückzuzahlen; und mich anbey noch auf Lebenslang für Ihren Schuldner erklären, welches ich auch leider ewig werde bleiben müssen, indem ich nie im Stande seyn werde, Ihnen für Ihre Freundschafft und Liebe genug danken zu können; – Gottlob; es ist geschehen; Sie wissen nun alles, nehmen Sie nur mein Zutrauen zu Ihnen nicht übel und bedenken Sie, daß ohne Ihre Unterstützung die Ehre, die Ruhe und vielleicht

das Leben Ihres Freundes und Bruders zu Grunde geht; ewig Ihr verbundenster Diener, wahrer Freund und Bruder. W. A. Mozart.

Wolfgang Amadé Mozart aan Michael Puchberg in Wenen

Wolfgang Amadé Mozart an Michael Puchberg in Wien

Wenen, tweede helft van juli 1789

Wien, zweite hälfte juli 1789

Beste vriend en broer!

Liebster Freund und Bruder!

Sinds de tijd dat u zo’n grote daad van vriendschap verrichtte, leef ik in benauwdheid, zozeer zelfs dat ik niet alleen niet meer kon uitgaan, maar door al mijn droefheid zelfs niet meer in staat was te schrijven, louter uit verdriet. - Thans is zij rustiger; en ware het niet door de doorligwonden die haar toestand bezwaren, dan zou zij kunnen slapen; - alleen is men bang, dat het bot aangetast zou kunnen worden; - verbazend genoeg onderwerpt zij zich aan haar lot en wacht met ware filosofische gelijkmoedigheid verbetering of de dood af; ik schrijf dit met tranen in mijn oogen. - Als u kunt, beste vriend, kom ons bezoeken; en als u kunt, steun mij met uw raad en praktische hulp in deze bewuste aangelegenheid.

Ich habe seit der Zeit als Sie mir so einen großen Freundschaftsdienst erwiesen in Jammer gelebt, so daß ich nicht nur nicht ausgehen, sondern auch nicht schreiben konnte, aus lauter Gram. – Dermalen ist sie ruhiger; und wenn sie sich nicht aufgelegt hätte, welches ihre Lage fatal macht, würde sie schlafen können; – man befürchtet nur, daß der Knochen möchte angegriffen werden; – – sie giebt sich zum Erstaunen in ihr Schicksal und erwartet Besserung oder Tod mit wahrer philosophischer Gelassenheit, mit thränenden Augen schreibe ich dieses. – Wenn Sie können, bester Freund, so besuchen Sie uns; und wenn Sie können, so stehen Sie mir mit Rath und That bey in bewußter Sache.

Mozart.

Wolfgang Amadé Mozart aan Michael Puchberg In Wenen

Wolfgang Amadé Mozart an Michael Puchberg in Wien

Wenen, december 1789

Wien, dezember 1789

Hoogachtbare vriend en broeder in de Orde! Schrik niet van de inhoud van deze brief; - alleen aan u - mijn dierbaarste vriend, omdat u mij en mijn omstandigheden volledig kent - heb ik de moed mij in alle vertrouwen bloot te geven; - volgende maand ontvang ik van de directie 200 dukaten voor mijn opera; - indien u mij tot dan 400 florijnen kunt en wilt lenen, haalt u uw vriend uit de grootste verlegenheid en ik geef u mijn erewoord dat u het geld op het vastgestelde tijdstip contant, volledig en met al mijn dankbaarheid terug zult hebben; [...] - zeer gewaardeerde vriend en broeder! - Ik weet maar al te goed hoeveel ik u schuldig ben! - Wat de oude schulden betreft, smeek ik u om geduldig te blijven! - Uw betaling is zeker, daar zet ik mijn eer op. Ik smeek u nogmaals, haal mij alleen deze ene keer uit mijn moeilijke situatie; - en deze zomer heb ik goede hoop (met het werk voor de koning van Pruisen) u volledig van mijn eerlijkheid te kunnen overtuigen [...] - donderdag nodig ik u (maar alleen u) bij mij thuis uit om 10 uur ‘s morgens voor een kleine operarepetitie; - ik nodig alleen u en Haydn uit. - adieu.

Verehrungswürdigster Freund und Ordensbruder! Erschrecken Sie nicht über den Inhalt dieses Briefes; – nur bei Ihnen – mein Bester, da Sie mich und meine Umstände ganz kennen, habe ich das Herz mich ganz vertrauensvoll zu entdecken – künftigen Monat bekomme ich von der Direction 200 Ducaten für meine Oper; – können und wollen Sie mir 400 fl. bis dahin geben, so ziehen Sie Ihren Freund aus der größten Verlegenheit und ich gebe Ihnen mein Ehrenwort, daß Sie das Geld zur bestimmten Zeit baar und richtig mit allem Dank zurück haben sollen; […] – bester Freund und Bruder! – ich weiß nur zu gut, was ich Ihnen alles schuldig bin! – wegen den alten bitte ich Sie noch Gedult zu haben! – gewiß ist Ihnen die Bezahlung, dafür stehe ich mit meiner Ehre. Ich bitte Sie nochmals, reißen Sie mich nur diesmal aus meiner fatalen Lage, – und diesen Sommer hoffe ich gewis (durch die Arbeit für den König von Preußen) Sie von meiner Ehrlichkeit ganz überzeugen zu können […] – Donnerstag lade ich Sie (aber nur Sie allein) um 10 Uhr Vormittag zu mir ein, zu einer kleinen Oper=Probe; – nur Sie und Haydn – adjeu.

Wolfgang Amadé Mozart aan Michael Puchberg in Wenen

Wolfgang Amadé Mozart an Michael Puchberg in Wien

Wenen, 12 juni 1790

Wien, 12. juni 1790

Beste vriend en ordebroeder,

Liebster Freund und O[rdens] Br[uder] –

Ik ben hier om mijn opera te dirigeren - mijn vrouw is licht verbeterd. - Beste vriend, als u me een beetje kunt helpen met de huidige dringende uitgaven, o, doe het dan; - uit zuinigheid verblijf ik in Baden en kom alleen naar de stad als het absoluut noodzakelijk is. - Nu ben ik gedwongen mijn kwartetten voor een habbekrats af te staan, alleen maar om in mijn omstandigheden wat geld in handen te krijgen. Adieu - stuur me wat u het gemakkelijkst kunt missen. - Morgen wordt een van mijn missen opgevoerd in Baden. Adieu - om 10 uur: Eeuwig, uw

Ich bin hier um meine Opera zu dirigiren – Meiner Frau geht es um ein weniges besser. […] Liebster Freund, können Sie mich bey dermalen pressanten Ausgabe mit etwas unterstützen, o so thun Sie es; – ich bleibe aus Oeconomie in Baaden und gehe nur wenn es höchst nothwendig ist herein. – Nun bin ich gezwungen meine Quartetten um ein Spottgeld herzugeben, nur um in meinen Umständen Geld in die Hände zu bekommen. Adjeu – schicken Sie mir was Sie am leichtesten entbehren können. – Morgen wird in Baaden ein Amt von mir aufgeführt. Adjeu – (um 10 Uhr) Ewig Ihr

Mozart.

Wolfgang Amadé Mozart aan Michael Puchberg in Wenen

Wolfgang Amadé Mozart an Michael Puchberg in Wien

Wenen, 14 augustus 1790

Wien, 14. august 1790

Beste vriend en br[oeder]. Zo dragelijk het gisteren was voor mij, zo slecht stel ik het nu; ik heb de hele nacht niet kunnen slapen van de pijn; ik moet het gisteren warm hebben gekregen van al het lopen en daarna een verkoudheid hebben opgelopen zonder het te beseffen; - stel u mijn situatie voor - ziek en belast met kommer en zorgen - een situatie als deze belemmert bovendien merkbaar het herstel. - over 8 of 14 dagen zal ik hulp krijgen zeker - maar op het ogenblik heb ik behoeften. - Zou het mogelijk zijn voor u om mij te helpen met iets kleins? - alles zou mij op dit moment helpen - op dit moment, tenminste, zou u een beetje rust brengen, voor uw

Liebster freund und br[uder]. So leidentlich als es mir gestern war, so schlecht geht es mir heute; ich habe die ganze Nacht nicht schlafen können vor Schmerzen; ich muß mich gestern von vielem gehen erhizt und dann unwissend erkältiget haben; – stellen sie sich meine laage vor – krank und voll kummer und Sorge – eine solche laage verhindert auch die genesung um ein merkliches. – in 8 oder 14 tagen wird mir geholfen werden – sicher – aber gegenwärtig habe ich mangel. – könnten Sie mir denn nicht mit einer kleinigkeit an die hand gehen? – mir wäre für den augenblick mit allem geholfen – Sie würden wenigstens für diesen augenblick beruhigen ihren

ware vriend, dienaar en br[oeder]. W: A: Mozart manu propria

wahren freund diener und br[uder]. W. A: Mozart manu propria

Wolfgang Amadé Mozart aan Anton Stoll in Baden bij Wenen Wenen, 12 juli 1791 [Pagina één:] liebster Stoll! bester knoll! grösster Schroll! bist Sternvoll! – gelt, das Moll thut dir Wohl? – Ik heb een verzoek aan u, en wel dat u zo vriendelijk wilt zijn om onmiddellijk, morgen met de eerste bus, mijn mis, die wij afgelopen zondag hebben opgevoerd, naar de stad te sturen, samen met het Graduale in B van Michael Haydn Pax vobis - dat wij ook hebben opgevoerd - onnodig te zeggen niet de partituur, maar de partijen - omdat ik ben gevraagd om een mis in een kerk te leiden; - U moet in geen geval denken dat dit een of ander plan is om de mis weer in handen te krijgen - als ik niet blij was dat u hem in handen had, zou ik hem nooit aan u hebben gegeven. - Integendeel, u doet mij een groot plezier als ik u een plezier kan doen. - Ik vertrouw volledig op u, want ik heb mijn woord gegeven. Mozart Manu propria [Pagina twee met vermomd handschrift:] Zeer waardig Herr v Schroll! Stel ons niet teleur, anders zitten we in de stront. Mijn hartelijke, delicate handschrift getuigt van de waarachtigheid van wat Herr von Mozart van u verlangde, namelijk - de Mis en het Graduale van Mich. Haydn, of anders krijgt u geen nieuws over zijn opera. We zullen het u meteen terugsturen. Apropo, wees zo vriendelijk mij een handkus te sturen aan mijn lieve Theres; zo niet - eeuwige

vijandschap - Uw handschrift moet als getuige dienen, evenals het mijne op dit moment. Dan zal u de mis van Michl Haydn ongeschonden ontvangen, waarom ik reeds schriftelijk bij mijn vader heb verzocht. Dus: een man houdt zijn woord. Ik ben uw echte vriend Franz Siessmayer ’Scheissdreck’ / Strontmans. Klein Schijthuis 12 juli

Wolfgang Amadé Mozart an Anton Stoll in Baden bei Wien Wien, 12. juli 1791

[Vorderseite:] liebster Stoll! bester knoll! grösster Schroll! bist Sternvoll! – gelt, das Moll thut dir Wohl? –

Wir werden Ihnen selbes alsogleich zurücksenden. Apropo erweisen Sie mir eine gefalligkeit meiner lieben Theres einen Handkuß auszurichten, wo nicht – ewige Feindschaft – Davon muß Ihre Handschrift Zeuge sein, so wie die meinige gegenwärtig. Alsdann sollen Sie richtig die Michl Haydnsche Meß bekommen um welche ich meinem Vater schon geschrieben habe. Also ein Mann hält sein Wort. Ich bin Ihr

Ich habe eine bitte an Sie, und die ist, Sie möchten die güte haben mir gleich mit dem ersten Wagen morgen die Messe von mir, welche wir verflossenen Sonntag gemacht haben, sammt dem Graduale ex B vom Michael Haydn Scheishäusel den 12 Juli Pax vobis – so wir auch gemacht haben, herein schicken – versteht sich, nicht die Partitur, sondern die Stimmen – weil ich gebeten worden bin in einer kirche eine Messe zu dirigiren; – glauben sie nur nicht daß es so eine Ausflucht seye die Messe wieder zu haben – wenn ich sie nicht gerne in ihren Händen wüsste, würde ich sie ihnen nie gegeben haben. – im gegentheile mache ich mir ein vergnügen, wenn ich ihnen eine Gefälligkeit erweisen kann. – ich verlasse mich ganz auf Sie, denn ich habe mein Wort gegeben. Mozart manu prorpia [Rückseite, mit verstellter Handschrift:] Bester Herr v Schroll! Setzen Sie uns nicht an sonst sitzen wir in dreck meine herzlich zärtliche Handschrift giebt zeuge ab, der Wahrheit, was Sie H:r v Mozart ersuchte, folglich – die Meß und das graduale v Mich Haydn oder keine Nachricht von seiner opera.

ächter Freund Franz Siessmayer Scheisdreck.

De teksten zijn (in verkorte vorm) ontleend aan: Mozart Letters and Documents - Online-Edition, uitgegeven door Dr. Anja Morgenstern in opdracht van de International Mozarteum Foundation, Salzburg (https://dme.mozarteum.at/briefe-dokumente/). Engelse vertaling door William Buchanan aan de Julius Maximilians Universiteit Würzburg (projectleider: Prof. Dr. Ulrich Konrad). Mozart Letters and Documents - Online-Edition maakt deel uit van de Digital Mozart Edition, een samenwerkingsproject van de Salzburg Mozarteum Foundation en het Packard Humanities Institute, Los Altos/CA . Die Edition entspricht (mit Kürzungen): Mozart Briefe und Dokumente – Online-Edition, herausgegeben von der Internationalen Stiftung Mozarteum, Salzburg (https://dme.mozarteum.at/briefe-dokumente/). Projektverantwortliche: Dr. Anja Morgenstern. Mozart Briefe und Dokumente – Online-Edition ist Bestandteil der Digitalen Mozart-Edition, einer Kooperation zwischen der Internationalen Stiftung Mozarteum, Salzburg, und The Packard Humanities Institute, Los Altos/CA.

Gent Festival van Vlaanderen dressed by Xandres

Advertentie programmaboekje_V2.indd 1

6/09/2021 15:59

Iedereen heeft recht op culturele ontplooiing, daar gaan wij bij Gent Festival van uit. Ook zij die er misschien de middelen niet voor hebben of die het fysiek moeilijk hebben om concerten en voorstellingen bij te wonen. Daarom hebben we WE SHARE MUSIC in het leven geroepen, een reeks

beklijvende projecten waarbij kinderen, mensen uit kansengroepen, ouderen en mensen met een (visuele) beperking onvergetelijke muzikale momenten beleven. Deze projecten zijn enkel mogelijk door de jaarlijkse bijdrage van onze Festival Vrienden en enkele trouwe partners.

Steun jonge musici! HORIZON, The Festival’s Young Talent De coronapandemie slaat jammer genoeg de dromen van vele jonge muzikanten aan diggelen. Ze missen de start van hun carrière en dat jonge talent glipt als het ware door onze vingers heen. Daar wilden we wat aan doen: maak kennis met ons nieuwe project HORIZON! Dankzij donaties van onze gulle ticketkopers en in samenwerking met de verschillende Belgische conservatoria geven

we acht net afgestudeerde talenten van eigen bodem een stevige duw in de rug. We bieden hen een professionele springplank in de vorm van onder andere een online concert én een live concert tijdens Gent Festival 2021! We willen dit project uiteraard ook in 2022 ontwikkelen. Wil jij onze jonge talenten steunen, word dan snel lid van onze Vriendengroep!

Met dank aan de spelers van

Vrienden van het Festival Gent Festival van Vlaanderen wil graag iedereen warm maken voor klassieke muziek. Dat kunnen we echter niet alleen. Enkel en alleen dankzij uw hulp kunnen we elke dag opnieuw onze muzikale boodschap overbrengen. Het zijn mensen zoals u die het verschil maken. Mensen die onze liefde voor muziek delen en waarop we kunnen bouwen. Mensen die we bewonderen voor hun betrokkenheid, engagement en vertrouwen. Kortom, mensen die voor ons erg veel betekenen en die we beschouwen als Vrienden.

beklijvende projecten uitwerken voor kinderen, mensen uit kansengroepen, ouderen of mensen met een beperking. Met u als lid van onze Vriendengroep kunnen we nóg een stapje verder gaan!

Dankzij uw lidmaatschap kunnen we met onze sociale werking WE SHARE MUSIC hartverwarmende,

Via e-mail: vrienden@festival.be

Sluit u zich ook aan bij onze Vriendengroep? Lid worden kan heel simpel op drie manieren: Via onze website: www.gentfestival.be/nl/vrienden-van-het-festival

Via telefoon: 09 243 94 82

We danken onze Vrienden voor hun steun! Mevr. Adriaens Dhr. Ballaux Mevr. Bassleer Dhr. Beke Dhr. Berkvens Dhr. en Mevr. Berlaen-De Plecker Dhr. Bral Mevr. Casier Dhr. Claes Mevr. Claes Mevr. Claeys Dhr. Coussement Dhr. Dael Dhr. Daelman Mevr. De Bie Mevr. De Bosschere Dhr. De Man Mevr. De Man Dhr. De Munster Dhr. De Pauw Dhr. De Raeve Mevr. De Sutter Dhr. Debbaut Dhr. Debrauwere Dhr. Degrave

Dhr. Deweerdt Dhr. Dierkens Dhr. Dobbelaere Mevr. Douchy Mevr. Duthoit Mevr. Duytschaever Dhr. en Mevr. Francois-Mortier Dhr. Gonnissen Mevr. Gonnissen Mevr. Haudenhuyse Mevr. Heestermans Dhr. Hemelsoet Mevr. Hendrickx Mevr. Hoornaert Mevr. Hoozee-Verfaillie Dhr. en Mevr. Hublé-De Bodt Mevr. Huyghebaert Dhr. Jacobs Dhr. Janssens Mevr. Lambersy Mevr. Lapiere Mevr. Lemaitre Mevr. Mariën Dhr. Maton Mevr. Michiels

Mevr. Nathon Mevr. Pauwels Dhr. Roberti Dhr. Smith Mevr. Stevens Dhr. Uyttendaele Dhr. en Mevr. Van Beversluys-Minjauw Dhr. Van Damme Dhr. Van Der Maelen Mevr. Van Der Stuyft Dhr. Van Gysegem Dhr. Van Hoorebeke Dhr. Van Laere Mevr. Van Maele Dhr. Van Schelvergem Mevr. Van Schoubroek Mevr. Van Slycken Dhr. Vandyck Dhr. Vanmaldeghem Mevr. Vanschoubroek Dhr. Vermeiren Dhr. Vormezeele Mevr. Wachtelaer-Janssens

Culinaire Festivalhotspots Maak jouw concertbeleving compleet en ga voorafgaand aan het concert gezellig tafelen bij één van onze Festivalrestaurants. Op vertoon van je concertticket geniet je bovendien van een gratis aperitief! Actie is geldig bij lunch of diner tijdens de Festivalperiode (niet geldig tijdens OdeGand).

LYS D’OR Restaurant Lys d’Or brengt een Belgisch-Franse productkeuken in een verrassend, kunstzinnig kader. Het restaurant bevindt zich in het kunstkwartier van Gent, gelegen aan de flank van het Citadelpark, op wandelafstand van het Museum voor Schone Kunsten en het SMAK. Chef Ignace Wattenberge, winnaar van de gerenommeerde wedstrijd ‘Eerste kok van België 2018’ serveert zijn heerlijke creaties in een prachtig gerenoveerd herenhuis. De chef en zijn team laten je genieten van een totaalbeleving waarbij het product centraal staat. Charles de Kerchovelaan 81 I 09 430 11 30 I lysdor.be

CAFE THEATRE In Cafe Theatre kom je de hele dag door aan je culinaire trekken. Al meer dan 20 jaar is het restaurant een vaste waarde in het Gentse, gevestigd in het gebouw van de Opera. Overdag kan je er ook terecht voor iets hemels zoet of hartig van Bakkerij Bloch.  ‘s Avonds proef je er de meest verrassende cocktails. Je geniet er van een knap staaltje  mixology dat internationaal bekroond werd.  Schouwburgstraat 7 I 09 265 05 50 I www.cafetheatre.be

PATYNTJE Brasserie Patyntje is een begrip in Gent. De zaak ging open eind de jaren twintig. Het restaurant is gelegen in een gezellige villa in koloniale stijl waar het verwarmde en overdekte terras — aan de Leie — een absolute aanrader is. Er zijn drie aparte ruimtes met zicht op de Leie. De signature gerechten zijn vol-au-vent, Vlaamse stoverij en zeetong. Kortom: de Vlaamse  keuken, zoals het hoort. Gratis ruime parking met laadpaal voor elektrische wagens. Gordunakaai 91 I 09 222 32 73 I www.patyntje.com

PAKHUIS Brasserie Pakhuis is een uniek restaurant in een prachtig gerestaureerde opslagplaats in de historische binnenstad. Het imposante interieur, in combinatie met de kraakverse brasseriekeuken met hedendaagse accenten en traditionele toppers staan garant voor een geslaagde lunch of diner. Ontdek het dagverse aanbod van oesters en zeevruchten of proef van de uitstekende producten van eigen kweek, zoals de Bressekip AOP. Deze komt zoals zovele topingrediënten rechtstreeks van onze boerderij in Frankrijk op je bord. Tijdens het Festival kan je reeds reserveren vanaf 18:00 voor het Festivalmenu. Schuurkenstraat 4 I 09 223 55 55 I www.pakhuis.be

KORENLEI TWEE

PATYNTJE

LYS D’OR

LOF

NENUPHAR CAFE THEATRE

PAKHUIS

KORENLEI TWEE Korenlei Twee is zo gelegen dat je een prachtig zicht hebt op de Korenlei, de Graslei en de Sint-Michielsbrug. Op het achterterras, aan de samenloop van de Leie en de Lieve, krijg je een ongezien beeld op de Vismijn en het Vleeshuis. Dit historische huis met haar onvergelijkbare ligging is uniek in Gent. In deze authentieke omgeving kan je in het restaurant genieten van een sfeervol etentje of gezellig relaxen in het ‘lounge kaffee’. Korenlei 2 I 09 224 00 73 I www.korenleitwee.be

LOF Ontdek LOF Restaurant, de culinaire hotspot in het kloppende centrum van Gent. In het sfeervolle restaurant met binnentuin en terras stellen Chef Hannes Vandebotermet en zijn team je voor aan lokale specialiteiten en ingrediënten die een unieke, moderne twist hebben gekregen. De zorgvuldig samengestelde wijnkaart bevat een breed scala aan veelgeprezen wijnlabels.   Hoogstraat 36 I 09 235 40 70 I www.lofrestaurant.com

NENUPHAR Restaurant Nenuphar is een vaste waarde in de Gentse gastronomie, gelegen aan de oevers van de Leie in het idyllische dorpje Afsnee, op tien minuten rijden van Gent centrum. Er is een aanlegsteiger aanwezig zodat dit restaurant gecombineerd kan worden met een boottocht vanuit Gent, Sint-Martens-Latem of Deurle. De inrichting is strak en warm met respect voor authentieke elementen, getuige hiervan zijn de schilderijen van Gustave De Smet. Het riante, overdekte en verwarmde terras en de aparte zaal (Boothuis) met prachtig zicht op de Leie kenmerken dit restaurant. De menukaart biedt een ruime keuze uit klassieke en trendy gerechten.  Afsneedorp 28, Afsnee I 09 221 22 32 I www.restaurant-nenuphar.com

Gordunakaai 91 T: 09 222 32 73

9000 Gent

www.patyntje.be

Colofon Verantwoordelijke uitgever Veerle Simoens

Vormgeving

Gent Festival van Vlaanderen

Druk

september 2021

Team Gent Festival

Piet De Coensel, Viktoria De Cubber, Veerle De Wilde, Jente D’hooge, Fien Hanselaer, Myrthe Holvoet, Pauline Jocqué, Nina Lambrecht, Julie Leroy, Gabriela Montaner, Irene Schampaert, Heleen Schepens, Veerle Simoens, Evelyne Uleyn, Annemie Valgaeren, Eva Van Cauwenberghe, Jan Van den Bossche

Raad van Bestuur

Jan Briers, Frank Beke, Annemie Charlier, Herman Daems, Sonja De Becker, Lucien De Busscher, Heidi Delobelle, Ivan De Witte, Christoph D’Haese, Stephanie D’Hose, Sophie Dutordoir, Hafsa El-Bazioui, Saloua El Moussaoui, Joséphine Moerman, Karine Moykens, Serge Platel, Daan Schalck, Jan Smets, Johan Thijs, Rik Van de Walle

Adres redactie

Bijlokekaai 8, bus 9, 9000 Gent Reageren kan via sociale media @gentfestival of info@festival.be Zin in meer Festival? Surf naar www.gentfestival.be

Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de uitgever.

Directeur Veerle Simoens draagt juwelen van Colman. Onze hostessen worden gekleed door Xandres.

Structurele Partners

Project- en Concertpartners

Overheidspartners

Mediapartners

Festivalleveranciers

Met dank aan Piano’s Maene, City Sounds Rent, De Fietsambassade Gent, De bootjes van Gent, Gent Watertoerist, Opera Ballet Vlaanderen, Sint-Baafskathedraal Gent, Handelsbeurs Concertzaal, Muziekcentrum De Bijloke, Design Museum Gent, Karmelietenklooster, de Vrienden van het Festival, Monterey, Radio Ruit, Monasterium PoortAckere, dhr. Roland Claeys, dhr. Wim De Waele, Dhr. Frank De Palmenaer, Historische Huizen Gent, MIRY Concertzaal, Capitole Gent, Sint-Jacobskerk, Groenzaal Sint-Bavohumaniora, Sint-Michielskerk, Minard, KU Leuven, O.L.V. Sint-Pieterskerk, KASK & Conservatorium, Pillows Grand Boutique Hotel Reylof

Van Eyck-shoppen:

verwen met unieke Gentse creaties Meer dan 85 Gentse makers vinden vandaag nog steeds hun inspiratie bij het Lam Gods. Net zoals Jan Van Eyck in de vijftiende eeuw houden ze met veel zorg, kennis en geduld het ambachtelijk meesterschap in leven. Fashion, design, culinaire hoogstandjes, literatuur... Je vindt het exclusieve en brede aanbod in de Van Eyck-shop onder het Belfort.

www.vaneyckshop.gent

MAART SEPTEMBER DECEMBER

JUNI

JANUARI

FEBRUARI MEI

JULI

AUGUSTUS

APRIL

OMG! Foodmagazine pj.indd 1

19/12/2019 16:14

Ook online

OMG! SMULLEN ALS VAN EYCK

NOVEMBER

OMG! VAN EYCK SHOP

FOOD MAGAZINE

Smakeleyck!

Haal jouw GRATIS food magazine in de Van Eyck-shop

OKTOBER

Sint-Baafsplein 2a, 9000 Gent (onder Belfort) 10 u - 18 u, 7/7

tot jan 2022

Trotse sponsor van cultuur Cultuur verbindt grensoverschrijdend northseaport.com