GF22 programma Ein deutsches Requiem

Ein deutsches Requiem

Ein deutsches Requiem

De tijd is een ongrijpbaar ding. Hij is een vanzelfsprekend onderwerp in ons leven - vaak omdat we er te weinig van hebben - maar hij is tegelijkertijd ook een onwezenlijk fenomeen. Het verleden bestaat niet (meer), de toekomst is er (nog) niet en het heden is ongrijpbaar. Zodra je ‘nu’ zegt of denkt, is het moment alweer voorbij. De tijd kan onze vriend zijn, die alle wonden heelt, maar hij is ook de vijand die onze jeugd steelt; hij is de grondslag van onze vergankelijkheid. Ook in zijn andere extreme gedaante, die van de oneindigheid, is de tijd ongrijpbaar. Want hoe moeten we ons een tijd zonder begin en zonder einde voorstellen?

Het is het contrast tussen die twee aspecten van de tijd, vergankelijkheid en eeuwigheid, dat de basis vormt voor het requiem. Van oudsher is het requiem een ‘mis voor de doden’ en een stuk over het ‘einde der tijden’,

maar in het geval van Ein deutsches Requiem van Brahms is het ook een troostvolle en zalvende compositie voor de levenden.

Opera Ballet Vlaanderen tekent voor een ongetwijfeld beklijvende versie van dit romantische meesterwerk. Het wordt een concert waarin, anders dan in de opera, het koor en het orkest, vergezeld door twee prachtige solisten, de hoofdrol hebben.

Ik wens u een mooie avond toe.

Veerle Simoens Artistiek en algemeen directeur

© Bas Bogaerts

Uitvoerders

Lenneke Ruiten, sopraan Wolfgang Schneider, bariton Symfonisch Orkest en Koor Opera Ballet Vlaanderen Alejo Pérez, muzikale leiding

Programma

Johannes BrahmsEin deutsches Requiem, op. 45

I. Selig sind, die da Leid tragen

II. Denn alles Fleisch es ist wie Gras

III. Herr, lehre doch mich

IV. Wie lieblich sind deine Wohnungen

V. Ihr habt nun Traurigkeit

VI. Denn wir haben hie keine bleibende Statt

VII. Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben

Biografieën

Lenneke Ruiten

• studeerde aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag

• vervolmaakte zich in opera in München aan de Bayerische Theater Akademie

• won talrijke prijzen, waaronder de eerste prijs (naast publieks- en persprijs) van het Internationaal Vocalistenconcours Den Bosch

• trad op met dirigenten als John Eliot Gardiner, Emmanuelle Haïm, Christian Thielemann, Iván Fischer, René Jacobs, Marc Minkowsi en Zubin Mehta

• zong operarollen aan de grote huizen ter wereld, onder andere Brussel, Wenen, Milaan, en bij de Salzburger Festspiele

• treedt geregeld op als liedzangeres, bijvoorbeeld in Wigmore Hall (Londen)

Wolfgang Stefan Schwaiger

• is afkomstig uit Oostenrijk (Tirol) en studeerde in Wenen

• is lid van het Keulse opera-ensemble sinds 2016

• zong daar onder andere Figaro in Il barbiere di Siviglia en Papageno in Die Zauberflöte

• was de voorbije jaren als gast te horen in de operahuizen van Madrid, Hannover en Darmstadt

• haalde in 2019 een Master in Lied en Oratorium bij Florian Boesch

• treedt ook geregeld op in liedrecitals

Symfonisch Orkest Opera Ballet Vlaanderen

• begeleidt de opera- en balletproducties van het huis en profileert zich in symfonische concerten en muziektheaterprojecten

• werd opgericht in 1989, met Rudolf Werthen als dirigent

• maakt geregeld zijn opwachting in het buitenland

• stond onder leiding van vermaarde gastdirigenten als Ingo Metzmacher, Eliahu Inbal en Leif Segerstam

• sinds seizoen 2019-2020 leidt de nieuwe muziekdirecteur Alejo Pérez het orkest op vaste basis

gfvv 2022 — it’s about time

Koor Opera Ballet Vlaanderen

• zag in 1989 het licht onder zijn eerste koorleider Peter Burian

• zette zich meteen op de kaart als professioneel ensemble dat hoge toppen scheert in opera en concert

• is vandaag ook betrokken bij cross-overprojecten met het dansgezelschap van Opera Ballet Vlaanderen, zoals de productie Requiem van artistiek directeur ballet Sidi Larbi Cherkaoui

• telt een veertigtal vaste zangers, van wie sommigen ook solorollen vertolken in operaproducties

• staat sinds 2014 onder leiding van de Oostenrijkse dirigent Jan Schweiger

• werd meermaals genomineerd als Beste Operakoor ter wereld bij de International Opera Awards

Alejo Pérez

• is afkomstig uit Argentinië

• studeerde compositie en orkestdirectie

• startte zijn carrière als assistent van Péter Eötvös en Christoph von Dohnányi

• was van 2009 tot 2012 muziekdirecteur van het Teatro Argentino de La Plata

• was vanaf 2010 ook vaste gast aan de opera van Madrid, onder intendant Gerard Mortier

• werkt geregeld samen met de Opéra de Lyon en met de Opera van Rome

• dirigeerde diverse opera’s met de Wiener Philharmoniker in Salzburg

• is sinds seizoen 2019-2020 muziekdirecteur van Opera Ballet Vlaanderen

Ich will euch trösten

In een festival dat de Tijd tot thema heeft gekozen, kan een requiem niet ontbreken. De ‘mis voor de overledenen’ (missa pro defunctis) bezingt van oudsher de eindigheid van het aardse leven, de dag van het laatste oordeel en de glans van het eeuwige licht (lux perpetua/lux aeterna). De compositie van een requiem is voor een componist een bijzondere opgave. Het schrijven van een muziekstuk over het afscheid van het leven confronteert je onvermijdelijk met je eigen vergankelijkheid. Misschien is het geen toeval dat de meeste componisten slechts één requiem hebben gecomponeerd.

Oratorium

Wat mag de achtentwintigjarige Johannes Brahms bezield hebben dat hij begon aan de compositie van zijn groots opgezette requiem, zonder dat daar een specifieke aanleiding, laat staan een concrete opdracht toe was? Requiems zijn bij uitstek

gelegenheidscomposities, meestal verbonden met het overlijden van een concrete persoon. Mozart schreef het zijne voor een anonieme opdrachtgever, Verdi voor de herdenking van het overlijden van de schrijver Alessandro Manzoni. Toch is er nog een ander beroemd voorbeeld van een requiem dat ‘zomaar’ gecomponeerd werd: dat van de Fransman Gabriel Fauré; hij beweerde desgevraagd dat hij het geschreven had ‘voor het plezier’ (“…pour le plaisir, si j’ose dire”). Beide requiems, dat van Brahms en Fauré, worden in verband gebracht met het overlijden van de ouders van de componisten. Mogelijk heeft dat een rol gespeeld, maar voor een concrete functie bij de uitvaart is geen aanwijzing. Daarvoor klopt de timing ook niet. Bovendien is Brahms’ Ein deutsches Requiem, anders dan de traditionele Latijnse dodenmis, helemaal niet geschikt voor gebruik in de liturgie. Het leunt qua omvang en karakter dichter aan bij het oratorium een leent zich dus bij uitstek voor een concertuitvoering.

Blijft dus de vraag wat Brahms met dit werk van plan was. Was het jeugdige overmoed? Wilde hij laten zien waartoe hij in staat was? Wat de lengte betreft, bleef het sowieso zijn meest omvangrijke compositie. Toen hij eraan begon, selecteerde hij de teksten voor de eerste vier delen en componeerde hij muziek voor de eerste twee. Daarna liet hij het project ongeveer vijf jaar in de la liggen. Hij pakte de draad weer op in 1865, inderdaad na het overlijden van zijn moeder. Dit is ook waarom het werk doorgaans met dat persoonlijke verlies in verband wordt gebracht.

Een menselijk requiem

Brahms, die opgroeide in het Lutherse Hamburg, koos zelf met grote zorg en kennis van zaken de teksten uit de Luther-vertaling van de Bijbel, zowel uit het Oude als het Nieuwe Testament. Dat is ook waarom het een ‘deutsches’ Requiem heet, in tegenstelling tot de gebruikelijke dodenmissen in het Latijn. Een beroemd model uit de 17e eeuw waren de Musikalische Exequien van Heinrich Schütz, waarvoor de opdrachtgever zelf de teksten had uitgekozen.

Brahms was geen regelmatig kerkbezoeker, maar kende de bijbel

goed. “Ik kan de theoloog in mij niet afschudden”, schreef hij. Elders noemt hij zijn tekstkeuze ‘heidens’. Opvallend is dat hij elke verwijzing naar de Messias of Christus vermijdt. Ein deutsches Requiem bevat een universele boodschap, die losstaat van een specifieke religie of denominatie. Anders dan in het katholieke requiem is er geen sprake van de ‘dag der wrake’ (dies irae) en het laatste oordeel. Brahms’ requiem is volstrekt ondogmatisch. Het is een reflectie op de eindigheid van het leven en wil vooral troost bieden aan degenen die achterblijven. Hij had het werk in plaats van een ‘Duits’ ook graag een ‘menselijk’ requiem willen noemen.

Troost

De eerste drie delen – meer durfde men niet aan - van het voorlopig zesdelige requiem werden uitgevoerd in Wenen in 1867. De ontvangst was lauw. Een eerste en zeer succesvolle volledige uitvoering vond plaats op Goede Vrijdag in 1868, tijdens een door Brahms zelf gedirigeerd concert in de Dom van Bremen. Op vraag van het kerkbestuur, dat vond dat in een requiem een verwijzing naar de kruisdood van Jezus niet kon ontbreken, werd na het derde

deel de sopraan-aria Ich weiss, dass mein Erlöser lebt uit Händels Messiah ingevoegd. Pas na dit concert voegde Brahms een eigen solo voor sopraan aan zijn requiem toe: Ihr habt nun Traurigkeit. In de tekst, die afkomstig is uit het Evangelie van Johannes, troost Jezus zijn leerlingen, die bedroefd zijn om het aanstaande afscheid. Die prachtige aria, met interventies van het koor, is van groot belang voor de dramaturgie van het werk en vat de geest van de hele compositie samen: nu zijn jullie verdrietig, maar ik wil jullie troosten.

De beruchte Weense muziekcriticus Eduard Hanslick schreef: “Sinds Bachs Hohe Messe en Beethovens Missa Solemnis is op dit gebied niks geschreven dat zich met Brahms’ Deutsches Requiem kan meten.” Ein deutsches Requiem heeft zich inderdaad een stevige plek in het repertoire veroverd in de canon van de grote vocaal-instrumentale werken en is een van Brahms’ meest geliefde stukken.

Jan Van den Bossche

gfvv 2022 — it’s about time

festivalrestaurants

Maak jouw concertbeleving compleet en ga voorafgaand aan het concert gezellig tafelen bij één van onze Festivalrestaurants. Op vertoon van je concertticket geniet je bovendien van een gratis aperitief! Actie is geldig bij lunch of diner tijdens de Festivalperiode (niet geldig tijdens OdeGand).

Pakhuis

gfvv 2022 — it’s about time

Verscholen in een zijstraat van de bekendste winkelstraat van Gent kan je reeds 30 jaar Brasserie Pakhuis terugvinden. In 1991 werd de voormalige opslagplaats omgetoverd tot een tijdloze brasserie die bekend staat voor haar royale zeevruchtenschotels, kraakvers geserveerde oesters en de betere brasseriekeuken. De focus ligt op het aanbieden van lokale en met respect geteelde producten. Om deze visie bij te staan, namen ze enkele jaren geleden de boerderij Ferme Le Devant over in het hartje van de Dordogne. Schuurkenstraat 4, Gent

Olivier Le Petit Bistro

Midtown Grill

Verwijzend naar de beroemde Midtown wijk in New York, straalt het restaurant Midtown Grill de typische sfeer van levendigheid en no nonsense uit. De gepassioneerde chef gebruikt bewust kwalitatieve, verse en pure ingrediënten met een lokale touch.

Midtown Grill bevindt zich op de befaamde Korenlei in Gent, waar je uitkijkt op de prachtige oude gevels van de stad en de drie authentieke torens. Daarnaast bevindt ons hotel zich aan de Korenlei, waar het fantastische slotspektakel van OdeGand plaats zal vinden. Er is geen betere locatie voor een diner in Gent tijdens Gent Festival van Vlaanderen.

Bij Olivier Le Petit Bistro brengen we een eerbetoon aan dichter en baron Olivier de Reylof, gevestigd in zijn voor malige 17de eeuws herenhuis, Pillows Grand Boutique Hotel Reylof, een easygoing en elegante plek die het hele jaar door aanvoelt als lente. Geniet van een eenvoudige maar smaakvolle keuken, met respect voor de seizoensgebon denheid van de producten. Een menu dicht bij de Franse keuken, met ook enkele heerlijke internationale klassie kers. Onze rustige binnentuin is het best bewaarde geheim van Gent. Geniet van zonnige dagen op ons heerlijke terras met lekkere cocktails, mooie wijnen en passende bites. Hoogstraat 36, Gent

Korenlei 10, Gent

Lys d’Or

Restaurant Lys d’Or brengt een Belgisch-Franse productkeuken in een verrassend, kunstzinnig kader. Het restaurant bevindt zich in het kunstkwartier van Gent, gelegen aan de flank van het Citadelpark, op wandelafstand van het Museum van Schone Kunsten en het SMAK. Chef Ignace Wattenberge, winnaar van de gerenommeerde wedstrijd ‘Eerste kok van België 2018’, serveert zijn heerlijke creaties in een prachtig gerenoveerd herenhuis. De chef en zijn team laten u genieten van een totaalbeleving waarbij het product centraal staat. De brasserie heeft ook op zomerdagen een extra troef door hun groot en zonnig terras in het centrum van de stad.

Charles de Kerchovelaan 81, Gent

Korenlei Twee

Korenlei Twee is zo gelegen dat je een prachtig zicht hebt op de Korenlei, de Graslei en de Sint-Michielsbrug. Op het achterterras, aan de samenloop van de Leie en de Lieve, krijg je een ongezien beeld op de Vismijn en het Vleeshuis. Dit historische huis met haar onvergelijkbare ligging is uniek in Gent.

In deze authentieke omgeving kan je in het restaurant genieten van een sfeervol etentje of gezellig relaxen in het ‘lounge kaffee’.

Korenlei 2, Gent

We Share Music

Gent Festival van Vlaanderen draagt het in zijn missie om iedereen warm te maken voor muziek. Daarom hebben we ‘We Share Music’ in het leven geroepen, een reeks beklijvende projecten waarbij kinderen, mensen uit kansengroepen, ouderen, mensen met een (visuele) beperking ... onvergetelijke muzikale momenten kunnen beleven.

CROKANT

Gent Festival van Vlaanderen organiseerde deze zomer samen met Musica, Casco Phil en UGent een muziekvakantie voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De hele week leerden ze over muziek, sloegen ze aan het filosoferen en maakten ze zelf gezonde maaltijden.

BLIND DATES

Via onze Blind Dates zorgen we ervoor dat personen met een visuele beperking ook ten volle kunnen genieten van onze concerten aan een fikse korting, met gratis begelei ding, vervoer van en naar de concerten, programmaboekjes in grootletterdruk en ontmoetingen met gelijkgestemde zielen na de voorstelling.

HEAR HEAR

Met Hear Hear richten we ons tot mensen met een auditieve beperking. Zo selecteren we telkens enkele concertavonden waarop je voor een verminderde prijs én met ringleiding kan genieten van de voorstelling.

UITPAS

Met de Gentse UiTPAS krijgen mensen met een verhoogde tegemoetkoming rechtstreeks een zeer grote korting op de aankoop van hun ticket(s) voor Gent Festival van Vlaanderen.

Voor meer info over onze We Share Music projecten, mail naar wesharemusic@festival.be

Met dank aan de spelers van

Vrienden van het Festival

Deze projecten verwezenlijken, kunnen we echter niet alleen. Onze Vrienden maken het verschil! Zij delen onze liefde voor muziek en tonen een bewonderenswaardig engagement. Met jou als lid van onze Vriendengroep kunnen we nóg een stapje verder gaan!

Er zijn 3 formules om Vriend te worden en dat kan al vanaf € 50. Je kiest gewoon de formule (en bijhorende voordelen, zoals korting of VIP-arrangementen) die het beste bij jou past.

Word jij ook onze Vriend? Ga naar onze website www.gentfestival.be/nl/vrienden-van-het-festival of mail naar vrienden@festival.be

Mevr. Adriaens

Mevr. Baert

Dhr. Ballaux

Dhr. Bauwens

Dhr. Beke

Dhr. Berkvens

Dhr. Bral

Dhr. Burvenich

Mevr. Casier

Dhr. Claes

Dhr. Coussement

Dhr. Daelman

Mevr. De Bie

Dhr. en Mevr.

De Bruycker – Maenhaut

Dhr. De Man

Mevr. De Man

Dhr. De Munster

Dhr. De Pauw

Dhr. De Pelsemaeker

Dhr. De Raeve

Dhr. Debrauwere

Dhr. Degrave

Dhr. Deweerdt

Dhr. Dierkens

colofon

Verantwoordelijke uitgever Veerle Simoens

Vormgeving

Gent Festival van Vlaanderen Team

Mevr. Douchy

Mevr. Duthoit

Mevr. Duytschaever

Dhr. en Mevr. Francois – Mortier

Dhr. Germonpré

Mevr. Gonnissen

Mevr. Haudenhuyse

Dhr. en Mevr. HemelsoetVan Brakel

Dhr. Hoogewijs

Dhr. en Mevr. Van Hoorebeke – De Walsche

Mevr. Hoornaert

Mevr. Hoozee – Verfaillie

Dhr. en Mevr. Hublé – De Bodt Dhr. Jacobs

Dhr. Janssens

Dhr. en Mevr. Janssens –Vanschoubroek

Mevr. Lambersy

Mevr. Lemaitre

Mevr. Mahy Mevr. Mariën Mevr. Michiels

Sarah Aernoudt, Frederik Declercq , Piet De Coensel, Veerle De Wilde, Sophie Detremmerie, Fien Hanselaer, Pauline Jocqué, Yoshi Junius, Anse Keisse, Nina Lambrecht, Julie Leroy, Heleen Ringelé, Irene Schampaert, Veerle Simoens, Fien Straetmans, Annemie Valgaeren, Eva Van Cauwenberghe, Jan Van den Bossche, Jasmien Van Gaever

Raad van Bestuur

Jan Briers, Annemie Charlier, Lucien De Busscher, Heidi Delobelle, Ivan De Witte, Christoph D’Haese, Stephanie D’Hose, Sophie Dutordoir,

Mevr. Nathon

Mevr. Pauwels

Dhr. Roberti

Mevr. Rogatska Dhr. Schreyen

Mevr. Stevens

Dhr. Uyttendaele

Dhr. en Mevr. Vanderstraeten – Stevens

Dhr. en Mevr.

Van Bevesluys – Minjauw

Dhr. Van Damme

Dhr. Van Gysegem

Dhr. Van Hoorebeke

Mevr. Van Huffel

Mevr. Van Langenhove

Mevr. Van Maele

Van Maldeghem

Mevr. Van Slycken

Mevr. Vandorpe

Mevr. Verheistraeten Dhr. Vermeiren Dhr. Vormezeele

Dhr. en Mevr. Mahy Dhr. Hoogewijs

Hafsa El-Bazioui, Saloua El Moussaoui, Joséphine Moerman, Karine Moykens, Serge Platel, Daan Schalck, Jan Smets, Johan Thijs, Rik Van de Walle

Adres redactie Bijlokekaai 8, bus 9, 9000 Gent Zin in meer Festival? Surf naar gentfestival.be

Directeur Veerle Simoens, presentatrice Greet Samyn en alle hostessen zijn gekleed door Xandres. Juwelen van Veerle Simoens en Greet Samyn door Celine Roelens. De Sint-Baafskathedraal werd opgefleurd met bloemen door Ivan Poelman.

Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de uitgever.

We danken onze Vrienden voor hun steun!

Haal alles uit je zondag!

Jong of oud, sportief of leergierig, in de Zondag vind je alle informatie en inspiratie die je zoekt om je zondag nog waardevoller te maken.

Ontdek nieuwe fietstochten, zondagse activiteiten en lees boeiende artikels, de Zondag staat boordevol ideeën waarmee je echt alles uit je zondag haalt. … Maar doe het misschien niet allemaal tegelijk.

Haal gratis de Zondag bij je bakker of in de supermarkt. Of op dezondag.be

Haal alles uit je zondag

O

Met dank aan

Piano’s Maene, City Sounds Rent, De Fietsambassade Gent, De Bootjes van Gent, Gent Watertoerist, Opera Ballet Vlaanderen, Sint-Baafskathedraal, Handelsbeurs Concertzaal, NTGent, Muziekcentrum De Bijloke, UGent, Karmelietenklooster, de Vrienden van het Festival, Monterey, Radio Ruit, Club Falligan, Cercle royal artistique et littéraire, Historische Huizen Gent, MIRY Concertzaal, Capitole Gent, Sint-Jacobskerk, Sint-Michielskerk, O.L.V. Sint-Pieterskerk, KASK & Conservatorium, Vlerick Business School, Dada Chapel, Provincie Oost-Vlaanderen, Odisee Technologiecampus, Ons Huis

Bedankt aan alle spelers van de Nationale Loterij.

Dankzij hen kunnen wij jullie met Gent Festival van Vlaanderen, een boeiend concert aanbieden. Jij speelt toch ook?

Trotse sponsor van cultuur