Gent Festival van Vlaanderen
©Honorata Karapuda
Genieten van de mooie momenten in het leven.
Daar zorgen we samen voor.
kbc.be/privatebanking
Beste festivalbezoeker,
Het Italiaans Cultuurinstituut (Istituto Italiano di Cultura) in Brussel is de officiële Italiaanse overheidsinstantie die zich richt op het promoten van de Italiaanse taal en cultuur in België. Ik heb dan ook met veel plezier de uitnodiging van Gent Festival aanvaard om samen de concerten te organiseren met twee prachtige Italiaanse ensembles die een breed en divers overzicht bieden op de rijkdom van de Italiaanse muzikale traditie: op 14 september il Pomo d’Oro, gespecialiseerd in barokrepertoire, en op 26 september Yaràkä, dat de kruisbestuiving verkent tussen verschillende mediterrane muziektradities. Ons instituut organiseert gedurende het hele jaar culturele evenementen (concerten, tentoonstellingen, filmvertoningen, lezingen) en taalcursussen in Brussel, en we verwelkomen altijd graag nieuwe bezoekers en leden: https://iicbruxelles@esteri.it
Allegra Iafrate
Directeur Cultureel Attaché Istituto Italiano di Cultura
Met dank aan
Jewelry that tells a story
Along the Borders Creativiteit kent geen grenzen
Nog niet zo lang geleden waren steden als Rome, Parijs, Londen, Berlijn en Wenen de vaandeldragers van de Europese cultuur. Deze metropolen straalden iets magisch, iets onweerstaanbaars uit. De lokroep van deze sirenes kondigde het beloofde land aan voor kunstenaars. Zelfs Amsterdam, Brussel en Praag kon je moeilijk negeren. Maar die tijden liggen achter ons: creativiteit kent geen grenzen meer. Overal in Europa ontbolsteren creatieve zielen, van de Noorse fjorden tot de Griekse eilanden, van de Schotse Hooglanden tot de Kaukasus. Steden als Nantes, Porto, Krakau en Tallinn zetten hun voet naast die van de typische cultuurhoofdsteden. De buitengrenzen grijpen hun culturele kans.
Deze verschuiving is goed nieuws voor kunstenaars die alsmaar minder aarden in een onverbiddelijke grootstedelijke biotoop. Er ontstaan nieuwe kunstvormen, talen en muziekstijlen, op plekken die ver van de traditionele culturele en politieke centra liggen. De plaatselijke culturele identiteit wordt verrijkt met niet-Europese en overzeese invloeden waardoor er een rijke multiculturaliteit ontstaat.
Als je op zoek gaat naar de grenzen van Europa, merk je dat deze minder duidelijk afgelijnd zijn dan je zou denken. Waar begint en houdt de Europese cultuur op in het oosten?
Bij de Oder-Neissegrens, het Oeralgebergte, of de Kaukasus? Landen als Slowakije lijken soms heel veraf, maar liggen eigenlijk in het midden van de kaart. Het draait vaak om hoe
we dingen zien: zelfs Brussel, de officieuze hoofdstad van Europa, ligt eigenlijk aan de periferie. En als Turkije lid wordt van de Europese Unie, komt Wenen ironisch genoeg weer centraal te liggen.
Vandaag houden we samen met de Poolse topzanger Jakub Józef Orlin�ski halt in het stijlvolle Venetië en het broeierige Napels, havensteden die eeuwenlang net zozeer op het Oosten en Noord-Afrika gericht waren als op de rest van Europa. En we ontdekken de zeventiende-eeuwse Poolse componist Adam Jarze ˛bski, die ook een jaar in Italië verbleef, omdat daar nu eenmaal de vernieuwing in de muziek plaatsvond. Geen betere ambassadeurs dan Orlin�ski en il Pomo d’Oro voor deze muziek!
Veerle Simoens
Artistiek en algemeen directeur Gent Festival van Vlaanderen
© Christophe Vander Eecken
UITVOERDERS
Jakub Józef Orlinski, contratenor
il Pomo d’Oro
Alfia Bakieva, viool
Jonathan Ponet, viool
Giulio D’Alessio, altviool
Rodney Prada, viola da gamba en lirone
Ludovico Minasi, cello
Jonathan Alvarez, contrabas
Miguel Rincon, teorbe, aartsluit en gitaar
Alberto Gaspardo, klavecimbel en orgel
Margherita Burattini, harp
Pietro Modesti, cornetto en fluit
PROGRAMMA
Claudio Monteverdi – Uit
L’incoronazione di Poppea: E pur io torno qui
Claudio Monteverdi – Voglio di vita uscir
Biagio Marini – Uit Per ogni sorte di strumento musicale, op. 22: Passacaglio
Giulio Caccini – Uit Le nuove musiche: Amarilli, mia bella
Girolamo Frescobaldi – Uit Arie musicali: Aria di passacaglio. Così mi disprezzate
Johann Kaspar Kerll – Sonate voor 2 violen en continuo in F majeur
Barbara Strozzi – Uit Cantate, ariette e duetti, op. 2: L’amante consolato
Francesco Cavalli – Uit Pompeo
Magno: Incomprensibil nume
Carlo Pallavicino – Uit Demetrio: Sinfonia
Giovanni Cesare Netti – Uit La Filli: Misero core
Giovanni Cesare Netti – Uit La Filli: Sì, sì, sì, scioglia sì
Giovanni Cesare Netti – Uit La Filli: Dolcessime catene
Antonio Sartorio – Uit Antonino e Pompeiano: La certezza di sua fede
Giovanni Cesare Netti – Uit Adamiro: Quanto più la donna invecchia
Giovanni Cesare Netti – Uit Adamiro: Son vecchia, patienza
Adam Jarze ˛ bski – Uit Canzoni e concerti: Tamburetta
Sebastiano Moratelli – Uit La faretra smarrita: Lungi dai nostri cor
© Honorata Karapuda
Biografieën
JAKUB JÓZEF ORLIN�SKI
• Is een Poolse contratenor, model en breakdancer
• Staat bekend als ‘de eerste operaster die Gen Z weet in te palmen’
• Heeft een uitgebreide wereldwijde fanbase
• Breekt graag een lans voor onbekende muzikale parels
• Zijn opnames vallen doorgaans internationaal in de prijzen
• Zijn nieuwe album combineert barokmuziek met popinstrumenten en wordt verwacht in de herfst van dit jaar
IL POMO D’ORO
• Is een barokorkest opgericht in 2012
• Wordt geleid door violiste Zefira Valova en klavecinisten Maxim Emelyanychev en Francesco Corti
• Legt zich toe op vocale muziek, met name opera
• Was eerder in Gent Festival te gast met Joyce DiDonato
• Toerde uitgebreid met Orlin�ski en nam drie programma’s met hem op
• Begon in 2023 aan de opname van alle symfonieën van Mozart
• Is ambassadeur van El Sistema Greece, een humanitair project dat gratis muziekonderricht organiseert voor kinderen in Griekse vluchtelingenkampen
Bigbusiness in de zeventiende eeuw: Italiaanse opera van Venetië tot Napels
In dit programma laten Jakub Józef Orlin�ski en il Pomo d’Oro ons alle hoeken van het Seicento zien: de oudste compositie werd gepubliceerd in 1602, de recentste in 1690. De zeventiende eeuw was er getuige van hoe Italiaanse componisten definitief de fakkel van de muzikale vernieuwing van hun collega’s uit de Lage Landen overnamen – niet enkel in Italië, maar overal in Europa. Rond de eeuwwisseling werd de opera geboren ‘uit de geest van het madrigaal’ (om Nietzsche te parafraseren), met Monteverdi’s Orfeo uit 1607 als onvergankelijke eerste meesterwerk.
Gaandeweg ontworstelde ook de instrumentale muziek zich aan de restricties opgelegd door vocale genres en veroverde ze haar plek in het repertoire. Firenze was de bakermat van de humanistische cultuur in Italië, dankzij dichters als Dante, Petrarca en Boccaccio. Aan het hof van de Florentijnse groothertog ontstond eveneens – als een poging om het antieke drama nieuw muzikaal leven in te blazen – de vroege opera, in de handen van hofcomponisten als Jacopo Peri, Giulio Caccini en Emilio de’Cavalieri. Van Peri stamt de
oudste volledig bewaarde opera, Euridice (1600).
Hoewel Giulio Caccini’s bijdrage aan de vroege opera minstens even belangrijk was, ligt zijn belangrijkste verdienste toch in het creëren van de musica recitativa, de begeleide monodie voor zangstem en basso continuo. Haar melodie is op zich relatief eenvoudig, maar veronderstelt dat de zanger deze aanvult met geïmproviseerde versieringen. Deze stijl legde niet enkel de basis voor de opera van die tijd, maar vinden we ook in kleinschaligere composities, zoals het beroemde Amarilli, mia bella. Al in de eerste helft van de zeventiende eeuw was dit werkje bijzonder populair: de Engelse componist Peter Philips maakte een bewerking voor virginaal, Jacob Van Eyck voor blokfluit en in het Antwerps Liedboek (1644) verscheen het met de Nederlandse tekst Amarilli mijn schoone
Venetië was de volgende halte in de carrière van het jonge operagenre. In 1613 had Monteverdi zich hier gevestigd, en we vinden er in de volgende generaties ook Francesco Cavalli en diens leerlinge Barbara Strozzi, evenals Claudio Pallavicino, Antonio Sartorio en tientallen
anderen. Bovendien lieten belangrijke componisten die niet in Venetië werkten –Girolamo Frescobaldi bijvoorbeeld, die actief was in Ferrara, Mantua, Firenze en Rome – steevast hun muziek uitgeven in Venetië, het mekka van de muziekdruk.
Terwijl de eerste operavoorstellingen in Firenze en Mantua (Monteverdi’s Orfeo) nog humanistisch geïnspireerde producties waren die in aristocratische palazzi werden uitgevoerd, werd de opera vanaf de vroege jaren 1630 in Venetië een vooral commerciële onderneming. Opera werd big business en het succes van het genre bracht ook Monteverdi ertoe om een opera-comeback te maken. Tussen 1640 en 1643 schreef hij drie opera’s: Il ritorno d’Ulisse, het verloren gegane Le nozze d’Enea e Lavinia en L’incoronazione di Poppea. Het was echter Monteverdi’s collega aan de San Marco, Francesco Cavalli, die hem qua productiviteit naar de kroon zou steken: in 30 jaar tijd schreef Cavalli maar liefst 28 opera’s. Het Venetiaanse ‘dramma per musica’ was grotendeels zijn creatie: een verhaal gesitueerd in de klassieke oudheid, bestaande uit drie akten en soms een proloog. Een schoolvoorbeeld is Cavalli’s opera Pompeo Magno, die op 20 februari 1666 in première ging in het Teatro San Salvador.
Het belang en succes van de opera betekende uiteraard niet dat componisten geen andere wereldlijke muziek meer componeerden. Cantates en monodieën bleven populair, zowel bij Monteverdi
(Voglio di vita uscir) als bijvoorbeeld bij Cavalli’s leerlinge Barbara Strozzi (L’Amante consolato, 1651).
Hoewel Cavalli’s latere opera’s minder succes kenden, bleef zijn reputatie tot aan zijn dood in 1676 stevig groeien. Op initiatief van kardinaal Mazarin bracht hij tussen 1660 en 1662 twee jaar aan het Franse hof door, maar hij keerde naar Venetië terug met het voornemen om zich hoofdzakelijk op kerkmuziek te concentreren. Een componist als Antonio Sartorio zou van dit gat in de markt gebruik maken om zich in die jaren tot een van de belangrijkste Venetiaanse operacomponisten te ontpoppen. Zijn Antonino e Pompeiano ging exact een jaar na de dood van Cavalli in januari 1677 in het Teatro San Salvador in première.
Ook buiten Venetië werd de opera algauw booming business. Beroemd is het oudste nog functionerende operagebouw, het Napolitaanse Teatro San Carlo (1747). In Napels was onder meer Giovanni Cesare Netti actief. Hij studeerde er aan het conservatorium, werd er organist aan de koninklijke kapel en kapelmeester aan de kathedraal San Gennaro. De conservatoriumbibliotheek van Napels bewaart de partituren van twee van zijn opera’s: Adamiro werd uitgevoerd in het Napolitaanse Palazzo Reale in 1681, terwijl La Filli mogelijk bestemd was voor een uitvoering tijdens de carnavalsperiode in 1682.
In het buitenland waren Italianen eveneens gegeerd als musici en componisten: Carlo Pallavicino werkte
niet enkel in Venetië maar ook aan het sterk geïtalianiseerde hof van Dresden, Sartorio bracht een deel van zijn tijd in Hannover door en Sebastiano Moratelli werkte achtereenvolgens in Düsseldorf en Wenen. Van Moratelli’s hand bleef slechts één compositie bewaard, de serenata
La faretra smarrita (1690), hoewel we weten dat hij ook minstens vijf opera’s componeerde.
Naast de opera nam in de zeventiende eeuw voor het eerst de instrumentale muziek een hoge vlucht. Net als in de renaissance was nogal wat muziek afgeleid van dansvormen, zoals de Tamburetta van de Poolse componist Adam Jarze ˛ bski. Zoals de titel van de bundel Canzoni e concerti (1627) aangeeft, verbleef Jarzębski, tussen aanstellingen in Berlijn en Warschau in, een jaar in Italië, waar hij zich grondig met de Italiaanse stijl vertrouwd maakte. Een andere vorm, de passacaglia, verloor dan weer volledig haar oorspronkelijke volkse karakter toen ze een vorm van basso ostinato werd, een van de fundamentele elementen van de barokmuziek. Zoals de composities van Frescobaldi en Biagio Marini laten zien, vinden we de passacaglia zowel in instrumentale als in vocale genres terug, niet het minst in de opera. Instrumentale muziek binnen de opera vinden we in de gedaante van de sinfonia, de instrumentale prelude die de eigenlijke opera inleidde. Dit voorspel bestond uit meerdere secties in contrasterende tempi, zoals de vier delen in de sinfonia uit Carlo Pallavicino’s Demetrio (1666): grave, affettuoso,
presto en adagio. Enkele decennia later zou de sinfonia zich ontwikkelen tot de symfonie, een compositie in meerdere afzonderlijke delen die op haar beurt een intrede maakte in het commerciële concertcircuit – ze werd de big business van de achttiende eeuw.
Tekst: Pieter Mannaerts
Met dank aan Bozar
Directe toegang via nummerplaatherkenning of QR-code
Gratis inschrijving
Tot 30% op je parkingkosten
Laad je wagen op
Beheer je gegevens en diensten
Optie : link je Pcard+ aan de app
Zoeken
We danken onze Vrienden voor hun steun!
Mevrouw G. Adriaens, mevrouw
M. Allaert, mevrouw I. Baert, mevrouw
I. Beda, de heer J. Beerens, de heer
F. Beke, de heer A. Berkvens, de heer
B. Blommaert, de heer J. Bral, de heer
B. Colle, mevrouw C. Colpaert, de heer
D. Coppieters, de heer M. Coussement, mevrouw G. Couvreur, de heer
E. Daelman, de heer C. Dammekens, mevrouw S. De Bie, de heer
J. De Bruycker, de heer L. De Bruyckere, mevrouw C. De Keukelaere, mevrouw
L. De Man, de heer P. De Man, de heer
D. De Mey, de heer F. De Munster, de heer X. De Paepe, de heer
R. De Pauw, de heer K. De Pelsemaeker, de heer D. De Preaetere, de heer
D. De Raeve, De heer F. De Ridder, mevrouw I. De Smedt, de heer
P. De Walsche, de heer S, Denooze, de heer D. Deweerdt, de heer D. Dewilde, de heer M. Dierick, de heer G. Dierkens, mevrouw K. Douchy, mevrouw
M. Dubrulle, mevrouw C. Duthoit, mevrouw I. Duytschaever, de heer
G. Ellegiers, mevrouw M. Erauw, de heer en mevrouw FrançoisMortier, de heer E. Germonpré, de heer P. Godart, de heer J. Gonnissen,
mevrouw K. Gonnissen, mevrouw
A. Haudenhuyse, de heer en mevrouw Hemelsoet - Van Brakel, mevrouw
M. Hoornaert, de heer en mevrouw
Huble - De Bodt, H. Hui-CHieh, de heer en mevrouw HuyghebaertSerck, de heer P. Jacobs, de heer
F. Janssens, de heer G. Janssens, mevrouw V. Lambersy, de heer
G. Lanoye, de heer G. Larnoe, mevrouw
K. Mattens, mevrouw J. Michiels, mevrouw P. Oskam, mevrouw C. Rigolle, de heer J. Raa, de heer A. Roberti, mevrouw N. Rogatska, mevrouw
L. Rosseel, mevrouw N. Ruyck, de heer
L. Simons, mevrouw A. Simoens, mevrouw I. Standaert, mevrouw
C. Stevens, de heer L. Thabert, de heer A. Uyttendaele, de heer en mevrouw Van Beversluys - Minjauw, de heer C. Van Damme, mevrouw
M. Van Driessche, de heer
D. Van Gaubergen, mevrouw
L. Van Slycken, de heer J. Van Thillo, mevrouw A. Vandorpe, mevrouw
L. Vanherle, de heer J. Vanhoebost, mevrouw A. Verfaillie, mevrouw
K. Verstraete.
UiTPAS –
Samen uit, samen klassiek
Genieten van muziek is een universele behoefte. De prijs van concerten zou geen drempel mogen zijn. Met de Gentse UiTPAS krijgen mensen met een verhoogde tegemoetkoming een korting op de aankoop van hun ticket(s) voor onze evenementen.
Applaus! –
Uitgestelde tickets
Applaus! is het cultuurprogramma van Hartelijke Plekken. Iemand met wat meer trakteert een cultuurticket aan iemand die er nood aan heeft, want iedereen heeft recht om te genieten van cultuur. Voor één van de concerten op Whispering Leaves kan je alvast een uitgesteld ticket gebruiken.
Een uitgesteld ticket kopen?
Je kan iemand trakteren door een uitgesteld ticket te kopen via de ticketshop.
Een uitgesteld ticket gebruiken?
Stuur een mail naar publiekswerking@festival.be
Zo ontvang je jouw uitgesteld ticket voor één van de concerten op Whispering Leaves.
JongFest!
Muziek verbindt en verwondert.
Muziek zet aan om de juiste vragen te stellen. Via muziek kunnen we met elkaar communiceren over wat niet in woorden uit te drukken valt.
Gent Festival gelooft in de kracht van muziek als universele taal. Zovéél mogelijk mensen deze taal laten ontdekken, dat is onze missie. De sleutel van onze toekomst ligt bij de jeugd, en daarom willen we meer dan ooit inzetten op het publiek van de toekomst. Met JongFest willen we jongeren van 18 tot 23 jaar de kans geven om zich onder te dompelen in de wondere wereld van (klassieke) muziek.
Wat houdt JongFest in?
1. Muzikale verkenning: We willen jongeren de gelegenheid geven om de diversiteit van muziek te ontdekken. Wij geloven dat jongeren door middel van muziek hun horizon kunnen verbreden en nieuwe passies kunnen ontdekken.
2. Een blik achter de schermen: We bieden de unieke kans om achter de schermen van het Festival te kijken. JongFest ontmoet de mensen die het Festival mogelijk maken, waaronder medewerkers, muzikanten, vrijwilligers en nog veel meer. Dit geeft hen inzicht in hoe een groot cultureel evenement als Gent Festival wordt georganiseerd.
3. Feedback en zichtbaarheid: We willen jongeren actief betrekken bij het Festival en hun stem laten horen. Met hun feedback kunnen we inspelen op de manier waarop zij het Festival ervaren en wat hen aanspreekt. Hoe maken we Gent Festival toegankelijker? Hoe vinden mensen met diverse achtergronden en interesses de weg naar ons Festival? Hoe communiceren we hier het beste over?
Dit traject is zo open en interactief mogelijk, want we willen dat JongFest actief bijdraagt aan de vormgeving van het Festival en haar toekomst. We geloven in de kracht van de jeugd om vernieuwende ideeën en inzichten te brengen die het Festival kunnen verrijken. Samen kunnen we de muzikale wereld van Gent Festival nog boeiender maken en ervoor zorgen dat het een plek blijft waar jonge mensen hun liefde voor muziek kunnen ontdekken, verbreden en delen.
Selection
JongFest maakte een keuze uit de Festivalkalender en selecteerde 8 concerten waarop je als -26jarige tickets voor 10 euro kan aankopen.
Ontdek hun JongFest Selection op gentfestival.be
Benieuwd naar hun verdere verhalen?
Volg @jongfest op TikTok!
Colofon
Verantwoordelijke uitgever Veerle Simoens
Vormgeving
Gent Festival van Vlaanderen
Team
Manon Biesemans, Frederik Declercq, Piet De Coensel, Sophie Detremmerie, Veerle De Wilde, Fien Hanselaer, Lena Heyndrickx, Pauline Jocqué, Nina Lambrecht, Helena Liégeois, Réka Ölvedi, Frea Rimbaut, Irene Schampaert, Veerle Simoens, Fien Straetmans, Annemie Valgaeren, Jan Van den Bossche, Hannah Van Gampelaere, Eliah Weekers
Raad van Bestuur Festival van Vlaanderen en Historische Steden vzw Jan Briers, Annemie Charlier, Lucien De Busscher, Heidi Delobelle, Ivan De Witte, Christoph D’Haese, Stephanie D’Hose, Sophie Dutordoir, Hafsa El-Bazioui, Saloua El Moussaoui, Joséphine Moerman, Karine Moykens, Serge Platel, Daan Schalck, Jan Smets, Johan Thijs, Rik Van de Walle
Adres redactie
Bijlokekaai 8, bus 9, 9000 Gent
Vind ons op sociale media en info@festival.be
Zin in meer Festival? Surf naar gentfestival.be
Directeur Veerle Simoens, presentatrice
Greet Samyn en alle hostessen worden gekleed door Xandres. Juwelen van Veerle Simoens en Greet Samyn door Christine Bekaert. Bloemen door Ivan Poelman.
Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de uitgever.
MIDTOWN GRILL
Met dank aan
Opera Ballet Vlaanderen, Sint-Baafskathedraal, NTGent, VIERNULVIER, Groenzaal, Muziekcentrum De Bijloke, MIRY Concertzaal, Capitole Gent, Ha Concerts, KASK & Conservatorium, Karmelietenklooster, CAW Oost-Vlaanderen, KU Leuven Faculteit Architectuur, Sint-Baafshuis, Maison Willem Tell, Bank Delen, Artevelde Hogeschool Campus Goudstraat, De Centrale, Minard Schouwburg, Industriemuseum Gent, Piano’s Maene, City Sounds Rent, Quatre Mains piano’s, De Fietsambassade Gent, Gent Watertoerist, Rederij Dewaele, de Vrienden van het Festival
Interesse om bij de Nationale Loterij te werken?
Bedankt aan alle spelers van de Nationale Loterij.
Dankzij hen kunnen wij jullie met Gent Festival van Vlaanderen boeiende concerten aanbieden.
Jij speelt toch ook?
©Bjorn Comhaire
