kbc.be/privatebanking
Almost a decade ago, the Madrid Teatro Real (the Royal Opera) made a special commission: a chamber opera for young people, with the aim of bringing this genre to new audiences. Two leading figures in their respective fields were chosen: the Belgian composer Frank Nuyts and the Spanish writer Rosa Montero. Unfortunately, the opera Cambio madre por moto has remained unperformed all this time. The international Flanders Festival Ghent has recovered this treasure and today we celebrate its welldeserved world premiere.
In the context of the Spanish Presidency of the Council of the European Union taking place this semester, tonight’s opening reminds us of the importance of culture as a value of European cohesion. As Spain’s Ambassador to Belgium, the celebration of this shared heritage serves also as the best symbol of the friendship and collaboration between our two countries. Let us enjoy this unique occasion together.
Alberto Antón Cortés Ambassador of Spain to Belgium
Elegant, licht, robuust en 100% Belgische podia. Geen gezever.
Bijna tien jaar na de voltooiing van de partituur, vindt de kameropera Cambio madre por moto van Frank Nuyts, op een libretto van Rosa Montero, eindelijk de weg naar het podium. Dat gebeurt niet in het Teatro Real van Madrid, het huis dat de opera had besteld, maar in Gent, de thuisstad van de componist. Frank Nuyts is weliswaar geboren in Oostende, maar sinds zijn studie aan het conservatorium maakte hij van Gent zijn uitvalsbasis.
Maar er is nog een Gentse connectie. De opdracht tot het componeren van Cambio madre werd gegeven door Gerard Mortier, de Gentenaar die toen artistiek directeur was van de opera van Madrid. Mortier had zelf een hekel aan het woord ‘kunstpaus’, maar als er iemand is die een essentiële en blijvende invloed heeft gehad op het operabedrijf van de voorbije decennia, dan is hij het wel.
Volgend jaar herdenken we alweer de tiende verjaardag van zijn overlijden, maar zijn naam is verre van vergeten. Internationaal wordt hij nog steeds gezien als een groot innovator en een lichtend voorbeeld. Niet iedereen was altijd even blij met zijn vernieuwingen, maar over zijn statuut bestaat geen twijfel.
Dat Cambio madre tijdens Gent Festival wordt gecreëerd, is ook geen toevalligheid. Gerard Mortier zette zijn eerste stappen in de wereld van de podiumkunsten bij het Festival van Vlaanderen. Van 1968 tot 1972 was hij assistent van Jan Briers sr. Deze uitvoering is daarmee ook een eerbetoon aan onze ‘oud-collega’, maar vooral aan een van de grootste intendanten van de voorbije halve eeuw, aan zijn grote liefde voor de opera, en aan zijn onvermoeibare inspanningen om het genre relevant te houden voor onze tijd en voor een breed en ook jong publiek. In die geest vond onder de noemer My First Opera vanmiddag ook een uitvoering plaats die bezocht werd door honderden middelbare scholieren.
Cambio madre por moto is de eerste samenwerking tussen componist Frank Nuyts en de Spaanse bestsellerauteur Rosa Montero. We zijn verheugd dat we het werk na veel inspanningen op de planken kunnen brengen, en dat we daarvoor mogen rekenen op een internationaal samengestelde top-cast van artiesten en technici. Laat het de start zijn van een eindeloze reeks uitvoeringen overal in Europa!
Veerle Simoens
Artistiek en algemeen directeur
Gent Festival van Vlaanderen
Cambio madre por moto
Frank Nuyts, muziek
Rosa Montero, libretto
Emma Posman, sopraan (La hija)
Graciela Morales, sopraan (La madre)
Marie-Juliette Ghazarian, mezzosopraan (La abuela)
William Branston, tenor (El hijo)
Thierry Vallier, bariton (El padre)
Wilfried Van den Brande, bas-bariton (El amigo/abocado)
Asko|Schönberg
Benjamin Haemhouts, muzikale leiding
Aïda Gabriëls, mise-en-espace
FRANK NUYTS
• Werd geboren in Oostende in 1957
• Studeerde slagwerk aan het conservatorium van Gent
• Studeerde compositie bij Lucien Goethals aan het IPEM (Instituut voor Pyschoacoustica en Electronische Muziek)
• Richtte in 1989 samen met pianiste Iris De Blaere de cross-over-groep HardScore op
• Schreef een uitgebreid oeuvre van onder meer 3 concerti, 5 symfonieën, 24 pianosonates, talrijke kamermuziekwerken en diverse kameropera’s
• Gaf tot 2016 compositieles aan het conservatorium van Gent
• Was in 2013 winnaar van de eerste Sabam Award voor klassieke muziek
ROSA MONTERO
• Werd in 1951 geboren in Madrid
• Studeerde journalistiek en psychologie
• Werkte samen met onafhankelijke theatergezelschappen
• Werkte aanvankelijk als journaliste, onder andere bij El País
• Publiceerde in 1979 haar eerste roman: Crónica del desamor
• Publiceerde daarna talrijke romans, kinderboeken, verhalen en essays
BENJAMIN HAEMHOUTS
• Werd geboren in Mechelen in 1972
• Begon zijn professionele carrière als trombonist bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Bamberger Symphoniker
• Dirigeerde in die periode al verschillende jeugdorkesten en was assistent-dirigent van zijn leraar Alexander Polyanichko
• Dirigeerde als gastdirigent onder andere het Belgian National Orchestra, Brussels Philharmonic, de Bamberger Symphoniker en Philharmonie Zuid-Nederland
• Werd in 2008 artistiek directeur van het Belgische collectief Casco Phil
• Is sinds 2019 ook artistiek directeur van het Antwerp Spring Festival
AÏDA GABRIËLS
• Is een Belgische regisseur van transdisciplinair werk
• Studeerde musicologie en filosofie in Gent
• Debuteerde in 2016 met de soundscape-opera Medeamaterial
• In 2018 maakte ze I am the enemy you killed, my friend, op basis van Benjamin Brittens War Requiem
• In 2021 volgde haar reflectie over de figuur van Salomé in Dance of the Seven Veils
• In 2022 maakte ze The Wilde Stage, over de menselijke behoefte aan escapisme
• Aïda Gabriëls creëert samen met dramaturgen Tessa Vannieuwenhuyze en Ylona Supèr onder de noemer ‘oester’. Samen zijn zij huisartiesten bij Muziektheater Transparant
ASKO|SCHÖNBERG
• Is een Nederlands ensemble voor klassieke muziek uit de 20e en 21e eeuw
• Ontstond in 2009 uit een fusie van Asko Ensemble en Schönberg Ensemble
• Heeft zijn thuisbasis in Amsterdam, maar treedt wereldwijd op
• Speelt zowel werk van grote namen als nieuwe werken van jonge componisten
• Sinds 2014 is Fedor Teunisse artistiek leider
• Tot aan zijn overlijden in 2020 was Reinbert de Leeuw chef-dirigent
• Is een Belgische sopraan
• Is laureaat van de MM Academy van De Munt
• Werd wereldnieuws toen ze als lid van de Young Singers Project 2018 van de Salzburger Festspiele gevraagd werd om in te springen voor de Königin der Nacht op de grote scène van het beroemde festival.
• Nam deel aan het EQUILIBRIUM—Young Artists-Project, een initiatief van de gelauwerde sopraan en dirigente Barbara Hannigan
GRACIELA MORALES
• Begon haar opleiding op vijftienjarige leeftijd bij Emily Israel in Cuernavaca (Mexico)
• Vervolgde haar studies in Mexico-Stad bij Amelia Sierra
• Was daar vier jaar lang lid van de operastudio
• Maakte in 2020 haar internationale debuut in de Mozartwoche in Salzburg o.l.v. Rolando Villazón
• Is sinds 2021 artist in residence van de Muziekkapel Koningin Elisabeth
• Krijgt les van Sophie Koch en José van Dam
MARIE-JULIETTE GHAZARIAN
• Studeerde van haar zesde tot haar achttiende klavecimbel
• Haalde een master in Literatuur en Media
• Ging operazang studeren aan het conservatorium van Brussel
• Haalde daar in 2022 haar masterdiploma
• Werd in 2018 toegelaten tot de MM Academy van De Munt
• Maakte van 2019 tot 2021 deel uit van de Studio Lyrique du Palais des Beaux-Arts de Charleroi
• Vervolmaakt zich sinds september 2022 aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth bij José van Dam en Sophie Koch
WILLIAM BRANSTON
• Is een tenor afkomstig uit Wales, woonachtig in Londen
• Studeerde bij Lynton Atkinson en Anna Tilbrook aan het Trinity Laban Conservatoire (Greenwich)
• Studeerde daar in 2018 met onderscheiding af
• Vertolkte talrijke operarollen, onder andere Rodolfo in La Bohème (Puccini) en Tebaldo in I Capuleti e i Montecchi (Bellini) en Tamino in Die Zauberflöte
• Zong ook de rol van Jezus in de musical Jesus Christ Superstar
THIERRY VALLIER
• Is een Belgische bariton
• Ging pas na zijn studies Burgerlijk Ingenieur zang studeren aan de conservatoria van Brussel en Luik
• Werd lid van de operastudio van De Munt
• Is geregeld te gast bij de Opéra-Comique Parijs, Idée Fixe, Opera Zuid Maastricht en de Operahuizen van Rennes, Tours en Limoges
• Vertolkte er onder andere Figaro in Le nozze di Figaro, Papageno in Die Zauberflöte, Sharpless in Madama Butterfly, Escamillo in Carmen
• Zingt bij Les Menus Plaisirs du Roy en is lid van het Koor van Opera Ballet Vlaanderen
WILFRIED VAN DEN BRANDE
• Is een Belgische bas-bariton
• Kreeg muziek thuis mee van zijn vader: regisseur, dirigent, bas en kameroperadirecteur Arnold Brand
• Studeerde bij Gidon Saks en Albrecht Klora
• Is internationaal actief in de wereld van opera en oratorium
• Zong als solist onder andere in De Munt, bij Opera Ballet Vlaanderen, Transparant en Walpurgis
• Heeft een grote passie voor de Amerikaanse songwriter Cole Porter
Cambio madre por moto is een kameropera van Frank Nuyts op een originele tekst van de Spaanse succesauteur Rosa Montero. Het was de laatste opdracht die Gerard Mortier verstrekte als intendant van de Opera van Madrid. Na zijn vertrek uit Spanje, en kort daarna zijn overlijden, bleef Cambio lange tijd in de lade liggen. Tien jaar later brengt Gent Festival in samenwerking met Muziektheater Transparant alsnog de wereldcreatie. Het libretto van Rosa Montero vertelt het verhaal van een echtpaar dat wil gaan scheiden en dit voor het eerst bespreekt met hun kinderen. “De kinderen gaan voor!” is de mantra van de ouders, maar of dat ook daadwerkelijk zo is…
door Jan Van den Bossche
Cambio madre ontstond bijna tien jaar geleden in opdracht van Gerard Mortier, in die tijd artistiek leider van het Teatro Real. Hoe ging dat in zijn werk?
Simon Bauwens, die toen in Madrid assistent was van Mortier, had hier in Gent een kameropera van mij gezien. Hij was enthousiast en vertelde dat aan Mortier, die toen bezig was in Madrid een operaprogramma voor adolescenten op te zetten. Toen kreeg ik in 2013 de opdracht voor een nieuw werk, maar er moest ook nog een librettist gevonden worden. Ik lees Spaans en hou van de romans van Rosa Montero. Zij en ik delen ook veel interesses. Bovendien had ze ervaring met theater, wat voor mij erg belangrijk was. Ze zei meteen ja. Het ging allemaal erg snel.
We spraken elkaar in december 2013 en eind januari 2014 lag er een eerste versie van het libretto. Het moest ook snel gaan, want het instuderen zou al meteen bij de start van het volgende seizoen beginnen.
Maar van die première is dus niets in huis gekomen?
Een paar dagen voor de opleverdatum kreeg ik een mail van een medewerker van de opera: er was stront aan de knikker. Aanvankelijk was iedereen enthousiast geweest, en andere Spaanse huizen hadden al toegezegd dat zij Cambio ook op hun speelplan wilden zetten. Maar de grote baas van het Teatro Real, die dus boven Mortier stond en blijkbaar van streng katholieke signatuur was, had het libretto gelezen en zijn verdict was duidelijk: “de opera van Madrid gaat geen reclame maken voor echtscheiding.”
Met het oog op het jonge publiek was het inderdaad een verhaal over een echtscheiding geworden. Maar het werk was al verricht. Ze boden ons zelfs aan om ons te betalen op voorwaarde dat we de opera zouden vernietigen. Dat hebben we natuurlijk geweigerd. Gerard Mortier was toen al ziek en de interim-intendant had niet de kracht om tegen het besluit in te gaan. Toen stonden we alleen. Men had ook de andere operahuizen met klem ontraden om iets met ons stuk te doen. En het werk op de planken brengen zonder de steun van een huis was een onmogelijke opdracht. Ik had het eigenlijk al een beetje opgegeven, totdat Veerle Simoens van Gent Festival er na veel inspanningen wél in geslaagd is. Ik ben enorm blij dat het nu toch gaat gebeuren, ook voor Rosa.
Hoe was de samenwerking met Rosa Montero?
Ik had haar verteld welke van haar romans mijn favorieten waren, maar ze is toch een andere kant opgegaan. Zij heeft vooral rekening gehouden met de doelgroep van jonge mensen. Het onderwerp van gescheiden ouders leek haar erg herkenbaar. Daarnaast hadden we de opdracht gekregen dat het voor zes stemmen moest zijn. Dat zijn nogal veel personages voor een kameropera. Een familie is dan een goeie uitvalsbasis. Toen ik het kreeg, was ik verrast. Het was niet de toon die ik verwacht had. Al haar boeken zijn onderling ook erg verschillend, zij wil bij elk boek dat ze publiceert een andere schrijfster zijn. Tijdens het componeren hadden we voortdurend contact. Ze is natuurlijk geen musicus, maar ik stuurde haar toch steeds nieuwe mp3’s op en we hebben heel veel heen en weer gemaild. Dat mailverkeer zit nu trouwens in de Nationale Bibliotheek van Spanje, bij de rest van haar correspondentie. We hebben elkaar pas achteraf live in Spanje ontmoet.
Hoe heb je het muzikaal aangepakt?
Ik probeer voor iedere opera die ik maak een totaalconcept te maken. Omdat er nogal veel onenigheid in deze opera zit heb ik gedacht: muziek verzacht de zeden. Je kunt natuurlijk geen groter cliché bedenken, maar het heeft me toch geïnspireerd. Er is weinig samenzang, het zijn vooral dialogen. Alleen op het einde, wanneer ze tot een soort van vergelijk komen,
zingen de personages langzamerhand wat meer samen. Zelfs bij een scheiding moet je de goede dingen meenemen. Ook dat is een cliché, maar het is daarom niet minder waar.
Hoe zit het met het ‘orkest’?
De instrumentatie moest klein zijn. Ik maak gebruik van veel slagwerk voor de ruzies. De ouverture is eigenlijk een gevecht tussen twee slagwerkers. Daarnaast zijn er een harp, een piano, een cello en een klarinet. Die laatste twee maken het wat lyrischer en wat menselijker.
Het gaat over een man en een vrouw die ongelukkig zijn. In de westerse muziek wordt het gevoel vaak bepaald door de terts, majeur of mineur, maar ik heb voor deze twee personages vooral akkoorden geschreven zonder terts. Voor de man gebruik ik zwevende, zogenaamde ‘susakkoorden’. Bij de vrouw zijn het wat scherpere, atonale drieklanken. De man is een beetje een sufferd en zij kan nogal venijnig uit de hoek komen. Ze heeft ook een andere agenda in het verhaal. Je hoort het misschien niet altijd, maar het is wel hoe ik mijn toonhoogtes heb georganiseerd.
De advocaat is een komische buffo-rol, die ook af en toe met zijn falsetstem zingt. De dochter is een zenuwachtig meisje, dat dikwijls aan het gniffelen is. Ze heeft ook een echte huil-aria. De zoon heeft nogal veel branie en zegt: het maakt me allemaal niet uit, als ik maar een motorfiets krijg. De grootmoeder zingt met grotere intervallen alsof ze daarmee wil bewijzen dat ze al meer van het leven heeft meegemaakt, wat ook blijkt. Zo kon ik de personages duidelijk muzikaal onderscheiden. Een regisseur kan natuurlijk een andere wereld scheppen, dat is juist het leuke aan theater, maar dit heeft mij geholpen bij het schrijven.
Op het eerste niveau wel, maar als je dieper gaat, is het ook erg pijnlijk allemaal. “De kinderen gaan voor!” zeggen de ouders voortdurend, maar het loopt toch allemaal een beetje anders. De meubels die door het venster naar buiten vliegen, dat is natuurlijk burlesk, maar het is voor kinderen ook heel erg om zoiets mee te maken. Het is wel voer voor komedie, maar onze aanpak was zeker niet puur op komedie gericht. Ik hoop natuurlijk wel dat de humor zal werken.
Heerlijk gegrilde steaks op de Josper in een unieke setting aan de Korenlei.
Kom genieten in Midtown Grill.
Maak kennis met Buse, Pieter-Jan, Renaat, Laura en Robbe, de vijf jongeren van JongFest!
Met ons jongerentraject willen we studenten de kans geven om zich onder te dompelen in de rijke wereld van (klassieke) muziek. Jonge mensen zijn de toekomst van ons Festival en we bieden hen de kans om in contact te komen met muziekgenres die ze misschien anders niet zouden verkennen.
1. MUZIKALE VERKENNING
We willen jongeren de gelegenheid geven om de diversiteit van muziek te ontdekken. Muziek is een universele taal die mensen samenbrengt, en we geloven dat ze door middel van muziek hun horizon kunnen verbreden en nieuwe passies kunnen ontdekken.
2. EEN BLIK ACHTER DE SCHERMEN
We bieden de unieke kans om achter de schermen van het Festival te kijken. Ze ontmoeten de mensen die het Festival mogelijk maken, waaronder medewerkers, muzikanten, productiepersoneel en nog veel meer. Dit geeft hen inzicht in hoe een groot cultureel evenement als Gent Festival wordt georganiseerd.
3. FEEDBACK EN BETROKKENHEID
Het is onze bedoeling om dit traject zo open en interactief mogelijk te houden. We willen dat JongFest actief bijdraagt aan de vormgeving van het Festival en haar toekomst. We geloven in de kracht van de jeugd om vernieuwende ideeën en perspectieven te brengen die het Festival kunnen verrijken. Samen kunnen we de muzikale wereld van Gent Festival nog boeiender maken en ervoor zorgen dat het een plek blijft waar jonge mensen hun liefde voor muziek kunnen verbreden en delen.
Meer weten over onze jongerenwerking?
Mail naar fs@festival.be
WeIedereen heeft recht op culturele ontplooiing, daar gaan wij bij Gent Festival van uit. Ook zij die er misschien de middelen niet voor hebben of die het fysiek moeilijk hebben om concerten en voorstellingen bij te wonen. Daarom hebben we ‘We Share Music’ in het leven geroepen, een reeks beklijvende projecten waarbij ook kinderen, mensen uit kansengroepen, ouderen en mensen met een (visuele of auditieve) beperking de kans krijgen om onvergetelijke muzikale momenten beleven.
MUZIEK GAAT OVER ALLE ZINTUIGEN HEEN!
Gent Festival zorgt voor een muzikale prikkeling die de zintuigen overstijgt. Ook met een auditieve of visuele beperking kan je genieten van onze concerten en voorstellingen en dit aan een verlaagd tarief. Je begeleider kan gratis mee en we voorzien ook een programmaboekje en een aangepaste inleiding.
UITPAS - SAMEN UIT, SAMEN KLASSIEK
Genieten van muziek is universeel. De prijs van concerten zou hiervoor geen drempel mogen zijn. Met de Gentse UiTPAS krijgen mensen met een verhoogde tegemoetkoming een korting op de aankoop van hun ticket(s) voor onze evenementen.
Interesse in onze initiatieven? Mail naar wesharemusic@festival.be.
‘Vriendschap is gebaseerd op connectie, vertrouwen en vooral: plezier maken.’ Gent Festival van Vlaanderen wil graag iedereen warm maken voor klassieke muziek. Dat kunnen we echter niet alleen. Het zijn mensen zoals jij die het verschil maken. Mensen die onze liefde voor muziek delen. Mensen die we bewonderen voor hun betrokkenheid en engagement. Kortom, mensen die voor ons veel betekenen en die we beschouwen als Vrienden. Dankzij jouw hulp kunnen we elke dag opnieuw onze muzikale boodschap overbrengen bij iedereen. Met jou als lid van onze Vriendengroep kunnen we nóg een stapje verder gaan! Er zijn drie formules om Vriend te worden en dat kan al vanaf € 50. Jij kiest de formule die het beste bij je past.
Word jij ook onze Vriend? Surf naar onze website gentfestival.be of mail naar vrienden@festival.be
Gratis avondprogramma van Gent Festival van Vlaanderen
Verantwoordelijke uitgever Veerle Simoens
Vormgeving
Gent Festival van Vlaanderen
Druk
september 2023
Team
Gregor Claus, Charlotte Coucke, Frederik Declercq, Piet De Coensel, Veerle De Wilde, Sophie Detremmerie, Lucas Devisscher, Fien Hanselaer, Lena Heyndrickx, Pauline Jocqué, Yoshi Junius, Nina Lambrecht, Eva Lanszweert, Irene Schampaert, Veerle Simoens, Fien Straetmans, Annemie Valgaeren, Jan Van den Bossche, Annelore Quyssens
Raad van Bestuur
Jan Briers, Annemie Charlier, Lucien De Busscher, Heidi Delobelle, Ivan De Witte, Christoph D’Haese, Stephanie D’Hose, Sophie Dutordoir, Hafsa El-Bazioui, Saloua El Moussaoui, Joséphine Moerman, Karine Moykens, Serge Platel, Daan Schalck, Jan Smets, Johan Thijs, Rik Van de Walle
Adres redactie Bijlokekaai 8, bus 9, 9000 Gent
Reageren kan via sociale media en info@festival.be
Zin in meer Festival? Surf naar gentfestival.be
Directeur Veerle Simoens en alle hostessen zijn gekleed door Xandres. Juwelen van Veerle Simoens door Line Vanden Bogaerde.
Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de uitgever.
Structurele Partners
Official Fleet Partner
Mediapartners
Festivalleveranciers
Met dank aan
Piano’s Maene, City Sounds Rent, Opera Ballet Vlaanderen, Sint-Baafskathedraal, HA Concerts, NTGent, Muziekcentrum De Bijloke, UGent, Karmelietenklooster, Historische Huizen Gent, MIRY Concertzaal, Capitole Gent, Sint-Jacobskerk, Sint-Michielskerk, O.L.V. Sint-Pieterskerk, KASK & Conservatorium, Dada Chapel, CAW Oost-Vlaanderen, KU Leuven Faculteit Architectuur, Artevelde Hogeschool Campus Kantienberg, De Fietsambassade Gent, Gent Watertoerist, Rederij Dewaele, de Vrienden van het Festival
3 t.e.m. 7
okt 2023
Verspreid over de stad
Welkom op dit 5-daagse festival dat volledig in het teken staat van de Gentse Europese Culturele Hoofdstad-kandidatuur.
Wat vind jij van #Gent2030? Wil je er meer over weten?
Heb je een goed idee voor het programma?
Kom dan langs en laat je inspireren tijdens
• workshops
• wandelingen
• talks
• lezingen
• ontmoetingen
• …
Programma: www.gent2030.eu
Klinkt jou dat ook als muziek in de oren? Kom langs, #gijdoetertoe!
Volg Gent2030!
www.gent2030.eu #gent2030
Facebook.com/gent2030
Instagram.com/gent2030
Twitter.com/gent_2030
