GF 23 programma Machtige Mahler

gentfestival.be

Machtige Mahler 5

London Philharmonic Orchestra

onder leiding van

Edward Gardner

Daar zorgen we samen voor.

kbc.be/privatebanking

Grenzen verleggen en mensen verbinden

Als dirigent van een Europese tophaven die zich uitstrekt van het Vlaamse Gent tot het Zeeuwse Vlissingen, kent North Sea Port als geen ander het belang van dialoog. Door naar elkaar te luisteren en met elkaar samen te werken verleggen we onze grenzen en leiden culturele verschillen tot inspiratie en nieuwsgierigheid. We hechten daarbij enorm veel belang aan de dialoog over de belangrijkste uitdagingen van de volgende generatie grensverleggers: het realiseren van een klimaatneutrale toekomst.

Net zoals muziek mensen verbindt en meevoert op zijn golven, brengen we bij North Sea Port mensen en bedrijven met elkaar in verbinding en nemen we hen mee op sleeptouw. Daarom leggen we in onze

sponsoring de nadruk op de culturele dialoog en vooral op de samenwerking tussen Vlaanderen, België, Nederland en Europa. Door samen onze grenzen te verleggen kunnen we alle uitdagingen aan. We willen hierbij de muziekfestivals nog sterker zichtbaar maken bij jongeren, en nieuw talent aan universiteiten en hogescholen.

We zijn als jarenlange sponsor en partner van Gent Festival van Vlaanderen bijzonder verheugd met de nieuwe editie die een waardevolle bijdrage levert aan ons imago als aantrekkelijke en ambitieuze havenregio waar het goed werken én wonen is.

Daan Schalck CEO North Sea Port

Beste muziekliefhebber,

Gent Festival van Vlaanderen schenkt ons telkens weer een fascinerende muzikale reis die ons meevoert langs verwondering, verstilling en ontlading.

KBC is een trotse partner van deze culturele happening die uitblinkt in stijl en kwaliteit.

Dit jaar gaat de muzikale tocht naar

The Other Side en worden we geprikkeld om het onzegbare te beleven. Maakt u ook mee de oversteek? Ik wens u alvast een inspirerende verkenning toe.

David Moucheron CEO KBC België

Beste festivalbezoeker,

Ik kan niet genoeg benadrukken hoe sterk de band tussen Festival van Vlaanderen en onze stad is. Gent is de plek waar Festival van Vlaanderen zijn prille start kende, intussen 66 jaar geleden. Het was het begin van een prachtig verhaal waar we vandaag nog steeds aan verder schrijven.

Festival van Vlaanderen is een geschenk voor onze stad. Want de periode dat het festival hier neerstrijkt voelen we meteen dat de stad bruist van het leven! Niet alleen omwille van de volle terrassen maar ook omwille van het volle

culturele programma. Gent en Festival van Vlaanderen dat, zijn twee merken die mekaar versterken. Samen kunnen we onze troeven uitspelen. Als stad bieden we ons erfgoed als decor aan. In ruil krijgen we een straf cultureel programma en een unieke sfeer in onze binnenstad. Een perfecte wisselwerking!

Geniet van de muziek, de sfeer en onze stad!

Sami Souguir Schepen van Cultuur Stad Gent

Van alle kunstvormen is muziek het best in staat om ons vrijwel direct in te palmen en ons in contact te brengen met het ontastbare en het onzegbare. In deze festivaleditie staat alles wat boven en voorbij de werkelijkheid ligt centraal: de droom, het sublieme, het transcendente, het fantastische, het religieuze, het spirituele, The Other Side.

En dat is precies het thuisland van Gustav Mahler, wiens symfonische oeuvre één grote zoektocht naar het hiernamaals is.

Mahler was een muzikale filosoof die in grote categorieën dacht: leven, dood en liefde. Een mooiere liefdesbrief dan het Adagietto uit de Vijfde symfonie is nauwelijks denkbaar.

De komende weken vervolgen we onze zoektocht naar The Other Side met een bijzonder divers muzikaal palet, van Purcells feeërieke droomwereld in The Fairy Queen tot Bachs bovenaardse cellosuites.

Van een ode aan de maan met O/Modernt tot de visionaire late strijkkwartetten van Beethoven. De Britse componist James

Wood brengt de wereldpremière van zijn moderne visie op de Apocalyps, en Fauré laat ons met het engelenkoor uit zijn requiem een echo van het Paradijs opvangen.

Maar vandaag dompelen we ons onder in de machtige symfonische wereld van Gustav Mahler. We zijn verheugd om u, in de jarenlange traditie van toporkesten in de Sint-Baafskathedraal, het London Philharmonic Orchestra onder leiding van chef-dirigent Edward Gardner voor te kunnen stellen. Het orkest werd in 1932 opgericht door de legendarische dirigent Sir Thomas Beecham met het doel een gezelschap te vormen dat zich zou kunnen meten met de beste Europese orkesten. Mission accomplished!

Geniet van uw avond, geniet van uw Festival.

Veerle Simoens

Artistiek en algemeen directeur

Gent Festival van Vlaanderen

© Christophe Vander Eecken

Uitvoerders

London Philharmonic Orchestra

Edward Gardner, dirigent Programma

Felix Mendelssohn

Ouverture ‘Die Hebriden’, op. 26

Gustav Mahler

Symfonie nr. 5

I. Trauermarsch

II. Stürmisch bewegt – Mit größter Vehemenz

III. Scherzo

IV. Adagietto

V. Rondo – Finale

Biografieën

LONDON PHILHARMONIC ORCHESTRA

• Opgericht door Sir Thomas Beecham in 1932

• Is in residentie in de Royal Festival Hall, Southbank Centre

• Resideert elke zomer in Glyndebourne voor het beroemde operafestival

• Chef-dirigenten waren onder andere Sir Adrian Boult, Bernard Haitink, Sir Georg Solti, Klaus Tennstedt en Kurt Masur

• Karina Canellakis is Principal Guest Conductor en Vladimir Jurowski is Conductor Emeritus

EDWARD GARDNER

• Werd geboren in 1974 in Gloucester

• Studeerde in Cambridge en Londen

• Is sinds 2021 chef-dirigent van het London Philharmonic Orchestra

• Is tot aan het eind van dit seizoen ook chef-dirigent van het Filharmonisch Orkest van Bergen

• Wordt in 2024 artistiek leider van de Noorse Opera en Ballet

Dit concert staat onder de bescherming van de Britse ambassadeur in België, de heer Martin Shearman.

Machtige Mahler 5

London Philharmonic Orchestra

MAHLERS ‘VIJFDE’

Door de eerste vier symfonieën van Gustav Mahler loopt de rode draad van het lied. Zijn eerste symfonie is weliswaar volledig instrumentaal, maar hij put uitgebreid uit zijn eigen liedcyclus Lieder eines fahrenden Gesellen. In de tweede, derde en vierde symfonie wordt er daadwerkelijk gezongen, door koor en/of solisten, telkens op teksten uit Des Knaben Wunderhorn. De vijfde symfonie, die we vandaag horen, is een breekpunt. Mahler lijkt zich los te maken van zijn vocale inborst. Dit is absolute symfonische muziek in de beste Beethoveniaanse traditie. Het is ook de muziek waarmee Mahler de 20e eeuw binnenstapt, zowel letterlijk – de compositie werd aangevat in 1901 – als in muzikale zin. In vele opzichten is dit zijn eerste echt ‘moderne’ werk. Toch was het juist een oudere componist die bij het schrijven van de vijfde symfonie over Mahlers schouder meekeek. In de bagage die hij had meegenomen naar het zomerverblijf aan de Wörthersee, waar hij zich jaarlijks aan het componeren kon wijden, had hij een stapel bladmuziek van Johann Sebastian Bach meegenomen. Onder diens invloed experimenteert Mahler in zijn nieuwe symfonie met complexe meerstemmigheid.

COMPACT

Symfonie nr. 5 opent met een karakteristieke fanfare voor solotrompet. Mahler groeide op in de buurt van een militaire kazerne en trompetsignalen behoorden tot zijn dagelijkse werkelijkheid. Dat specifieke trompetmotief is overigens een letterlijk citaat uit het eerste deel van zijn vierde symfonie, alsof hij het breekpunt met zijn eerdere werken wilde relativeren en juist de continuïteit in zijn oeuvre wil beklemtonen, maar in alle andere opzichten is ‘de Vijfde’ een nieuwe Mahler. Op het eerste gezicht beantwoordt deze symfonie meer dan de eerste vier aan wat men in de negentiende eeuw van het genre verwachtte. In enkele passages hoor je nog de liedcomponist Mahler doorklinken, maar in essentie is dit werk instrumentaal gedacht. Na de lyrische toon van de eerdere symfonieën, is Mahlers idioom in ‘de Vijfde’ compacter en kernachtiger geworden.

OERWERELD

Het componeren liep evenwel niet van een leien dakje en Mahler bleef lange tijd erg onzeker over de nieuwe weg die hij was ingeslagen. Na de eerste repetitie in Keulen, waar de première zou plaatsvinden, schreef hij aan zijn vrouw Alma, die vanwege ziekte thuisgebleven was: “Het publiek – o Hemel – wat moet het van deze chaos maken, waaruit steeds een wereld ontstaat die het volgende moment alweer te gronde gaat, van deze klanken uit de oerwereld, deze gierende, brullende, bruisende zee, deze dansende sterren, deze uitblazende, glinsterende, fonkelende golven?”

Mahler voelde aan dat het publiek wellicht nog niet klaar was voor zijn nieuwe idioom “O, kon ik de première van deze symfonie maar vijftig jaar na mijn dood geven,” verzuchtte hij. Vooral de orkestratie bezorgde hem hoofdbrekens. Als doorgewinterd dirigent kende Mahler het orkest als zijn broekzak, maar de polyfone schrijfwijze waarvoor hij bij de vijfde symfonie had gekozen, vroeg om een andere aanpak dan zijn eerdere symfonieën. Collega componist Richard Strauss vond ook dat de symfonie te zwaar georkestreerd was. Meteen na de première begon Mahler de symfonie te herzien. Dat ging door tot aan het eind van zijn leven. In de winter van 1910-1911 nam hij de partituur mee naar New York en maakte nog ingrijpende wijzigingen. De versie die daar ontstond, werd de maatstaf voor verdere uitvoeringen.

ONTSPOORDE WALS

De symfonie bestaat uit vijf delen, maar de macrostructuur is driedelig, want de eerste twee delen horen bij elkaar, net als de laatste twee. Het openingsdeel heeft, zoals veel van Mahlers muziek, het karakter van een treurmars. Het centrale scherzo is het langste scherzo uit de symfonische literatuur. Doorgaans is een scherzo een speels intermezzo tussen de meer substantiële delen van een symfonie, maar Mahler maakt er hier het meest uitgebreide deel van. Het is een van die prachtige ontsporende walsen waarop Mahler het patent had. Hij trekt alle registers open, van elegant en zacht tot onstuimig en wild. Zijn verbeeldingskracht kent geen grenzen.

ADAGIETTO

Een deel van Mahlers vijfde symfonie is ook op eigen kracht beroemd geworden. Bij de begrafenis van Robert Kennedy, twee dagen nadat hij was vermoord op 6 juni 1968, leidde Leonard Bernstein de New York Philharmonic in het Adagietto, het vierde en langzame deel van de symfonie. Mahler had het manuscript van deze muziek bij wijze van liefdesverklaring opgestuurd aan Alma Schindler, die hij enkele weken eerder had leren kennen en met wie hij later trouwde. De orkestratie is uniek. Mahler laat de helft van het orkest zwijgen en gebruikt alleen de strijkers en de harp. Het levert na alle symfonische geweld een moment van ongekende verstilling op. Deze muziek werd vooral wereldberoemd door het gebruik in de film Death in Venice van Luchino Visconti. De protagonist in de oorspronkelijke novelle van Thomas Mann was een schrijver, maar in de film maakt Visconti er een componist van. De fysieke gelijkenis van het personage, gespeeld door Dirk Bogarde, met Mahler was onmiskenbaar. Deze muziek gaat over liefde, dat is duidelijk; er zit ook een citaat uit Wagners Tristan und Isolde in vervat. Maar de extreem langzame ontwikkeling van de melodie is ook verwant met die van Mahlers lied Ich bin der Welt abhanden gekommen Het ademt een gelijkaardige sfeer waarin afscheid en vreugde elkaar ontmoeten.

Toen Bernstein in 1990 zelf begraven werd, lag een kopie van de partituur van het Adagietto op zijn borst.

MENDELSSOHN IN SCHOTLAND

Ook de ouverture Die Hebriden begon haar bestaan in een brief.

De Hebriden zijn een zeer uitgebreide eilandengroep voor de Westkust van Schotland. Felix Mendelssohn

Bartholdy bezocht er in 1829 Fingal’s Cave, een grot op het onbewoonde eiland Staffa. Tijdens het bezoek aan het eiland was bij Mendelssohn een muzikaal thema opgekomen. Hij stuurde het in een brief op aan zijn zus Fanny, om haar te laten zien welke diepe indruk de Hebriden op hem hadden gemaakt. De uitwerking van de compositie volgde een jaar later tijdens een verblijf in Parijs. Het werd een zogenaamde ‘concertouverture’, wat betekent dat het een zelfstandig werk is en dus niet de inleiding tot iets anders. Het is eigenlijk meer een symfonisch gedicht. Het werk kreeg verschillende titels. Het heette eerst Zur einsamen Insel (op het eenzame eiland) en in 1834 verscheen een uitgave met de titel Fingalshöhle (de grot van Fingal), maar nu is het doorgaans bekend als Die Hebriden. Het werk geniet een zeer grote populariteit bij orkesten wereldwijd.

Tekst: Jan Van den Bossche

BEZOEK OLIVIER LE PETIT BISTRO

Het is het jaar 1724 wanneer baron Olivier de Reylof zijn gasten vermaakt met grootse feesten en klassieke muziek.

Gent geniet nog altijd van klassieke muziek tijdens Gent Festival, net zoals u het monumentale pand van de baron ook nog steeds kunt bewonderen.

Bezoek Olivier’s voormalige woonhuis en geniet van een menu dicht bij de Franse keuken, en heerlijke internationale klassiekers.

Hoogstraat 36, Gent (via de ingang van Pillows Hotel Reylof)

JongFest: waar jonge geesten de muzikale toekomst vormgeven!

Maak kennis met Buse, Pieter-Jan, Renaat, Laura en Robbe, de vijf jongeren van JongFest!

Met ons jongerentraject willen we studenten de kans geven om zich onder te dompelen in de rijke wereld van (klassieke) muziek. Jonge mensen zijn de toekomst van ons Festival en we bieden hen de kans om in contact te komen met muziekgenres die ze misschien anders niet zouden verkennen.

Wat houdt dit traject in?

1. MUZIKALE VERKENNING

We willen jongeren de gelegenheid geven om de diversiteit van muziek te ontdekken. Muziek is een universele taal die mensen samenbrengt, en we geloven dat ze door middel van muziek hun horizon kunnen verbreden en nieuwe passies kunnen ontdekken.

2. EEN BLIK ACHTER DE SCHERMEN

We bieden de unieke kans om achter de schermen van het Festival te kijken. Ze ontmoeten de mensen die het Festival mogelijk maken, waaronder medewerkers, muzikanten, productiepersoneel en nog veel meer. Dit geeft hen inzicht in hoe een groot cultureel evenement als Gent Festival wordt georganiseerd.

3. FEEDBACK EN BETROKKENHEID

Het is onze bedoeling om dit traject zo open en interactief mogelijk te houden. We willen dat JongFest actief bijdraagt aan de vormgeving van het Festival en haar toekomst. We geloven in de kracht van de jeugd om vernieuwende ideeën en perspectieven te brengen die het Festival kunnen verrijken. Samen kunnen we de muzikale wereld van Gent Festival nog boeiender maken en ervoor zorgen dat het een plek blijft waar jonge mensen hun liefde voor muziek kunnen verbreden en delen.

Meer weten over onze jongerenwerking?

Mail naar fs@festival.be

Share Music

Gent Festival voor iedereen

WeIedereen heeft recht op culturele ontplooiing, daar gaan wij bij Gent Festival van uit. Ook zij die er misschien de middelen niet voor hebben of die het fysiek moeilijk hebben om concerten en voorstellingen bij te wonen. Daarom hebben we ‘We Share Music’ in het leven geroepen, een reeks beklijvende projecten waarbij ook kinderen, mensen uit kansengroepen, ouderen en mensen met een (visuele of auditieve) beperking de kans krijgen om onvergetelijke muzikale momenten beleven.

MUZIEK GAAT OVER ALLE ZINTUIGEN HEEN!

Gent Festival zorgt voor een muzikale prikkeling die de zintuigen overstijgt. Ook met een auditieve of visuele beperking kan je genieten van onze concerten en voorstellingen en dit aan een verlaagd tarief. Je begeleider kan gratis mee en we voorzien ook een programmaboekje en een aangepaste inleiding.

UITPAS - SAMEN UIT, SAMEN KLASSIEK

Genieten van muziek is universeel. De prijs van concerten zou hiervoor geen drempel mogen zijn. Met de Gentse UiTPAS krijgen mensen met een verhoogde tegemoetkoming een korting op de aankoop van hun ticket(s) voor onze evenementen.

Interesse in onze initiatieven? Mail naar wesharemusic@festival.be.

Vrienden van het Festival

‘Vriendschap is gebaseerd op connectie, vertrouwen en vooral: plezier maken.’ Gent Festival van Vlaanderen wil graag iedereen warm maken voor klassieke muziek. Dat kunnen we echter niet alleen. Het zijn mensen zoals jij die het verschil maken. Mensen die onze liefde voor muziek delen. Mensen die we bewonderen voor hun betrokkenheid en engagement. Kortom, mensen die voor ons veel betekenen en die we beschouwen als Vrienden. Dankzij jouw hulp kunnen we elke dag opnieuw onze muzikale boodschap overbrengen bij iedereen. Met jou als lid van onze Vriendengroep kunnen we nóg een stapje verder gaan! Er zijn drie formules om Vriend te worden en dat kan al vanaf € 50. Jij kiest de formule die het beste bij je past.

Word jij ook onze Vriend? Surf naar onze website gentfestival.be of mail naar vrienden@festival.be

Colofon

Gratis avondprogramma van Gent Festival van Vlaanderen

Verantwoordelijke uitgever Veerle Simoens

Vormgeving

Gent Festival van Vlaanderen

Druk september 2023

Team

Gregor Claus, Charlotte Coucke, Frederik Declercq, Piet De Coensel, Veerle De Wilde, Sophie Detremmerie, Lucas Devisscher, Fien Hanselaer, Lena Heyndrickx, Pauline Jocqué, Yoshi Junius, Nina Lambrecht, Eva Lanszweert, Irene Schampaert, Veerle Simoens, Fien Straetmans, Annemie Valgaeren, Jan Van den Bossche, Annelore Quyssens

Raad van Bestuur

Jan Briers, Annemie Charlier, Lucien De Busscher, Heidi Delobelle, Ivan De Witte, Christoph D’Haese, Stephanie D’Hose, Sophie Dutordoir, Hafsa El-Bazioui, Saloua El Moussaoui, Joséphine Moerman, Karine Moykens, Serge Platel, Daan Schalck, Jan Smets, Johan Thijs, Rik Van de Walle

Adres redactie Bijlokekaai 8, bus 9, 9000 Gent

Reageren kan via sociale media en info@festival.be

Zin in meer Festival? Surf naar gentfestival.be

Directeur Veerle Simoens, presentatrice Greet Samyn en alle hostessen zijn gekleed door Xandres. Juwelen van Veerle Simoens en Greet Samyn door Line Vanden Bogaerde. De Sint-Baafskathedraal werd opgefleurd met bloemen door Ivan Poelman.

Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de uitgever.

Structurele Partners

Project- en Concertpartners

Official Fleet Partner

Overheidspartners

Mediapartners

Festivalleveranciers

Met dank aan

Piano’s Maene, City Sounds Rent, Opera Ballet Vlaanderen, Sint-Baafskathedraal, HA Concerts, NTGent, Muziekcentrum De Bijloke, UGent, Karmelietenklooster, Historische Huizen Gent, MIRY Concertzaal, Capitole Gent, Sint-Jacobskerk, Sint-Michielskerk, O.L.V. Sint-Pieterskerk, KASK & Conservatorium, Dada Chapel, CAW Oost-Vlaanderen, KU Leuven Faculteit Architectuur, Artevelde Hogeschool Campus Kantienberg, De Fietsambassade Gent, Gent Watertoerist, Rederij Dewaele, de Vrienden van het Festival

#Gent2030 doeners& (om)denkersfestival

3 t.e.m. 7 okt 2023

Verspreid over de stad

Welkom op dit 5-daagse festival dat volledig in het teken staat van de Gentse Europese Culturele Hoofdstad-kandidatuur.

Wat vind jij van #Gent2030? Wil je er meer over weten?

Heb je een goed idee voor het programma?

Kom dan langs en laat je inspireren tijdens

• workshops

• wandelingen

• talks

• lezingen

• ontmoetingen

• …

Programma: www.gent2030.eu

Klinkt jou dat ook als muziek in de oren? Kom langs, #gijdoetertoe!

Volg Gent2030!

www.gent2030.eu #gent2030

Facebook.com/gent2030

Instagram.com/gent2030

Twitter.com/gent_2030

De haven die verbindt