Παύλειος Λόγος τεύχος 63 by ΠΑΥΛΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΤΕΥΧΟΣ 63 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2006

σελ 3 ETOΣ ΙΓ΄ TEYXOΣ 63 ΣΕΠΤ. - ΟΚΤ. 2006

�

σελ 4

ΔΙMHNIAIO OPΘOΔOΞO ΠEPIOΔIKO

IEPAΣ MHTPOΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ , NAOYΣHΣ KAI KAMΠANIAΣ ΕΚΔΟΤΗΣ - ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ

ΚΩΔΙΚΟΣ 2638

σελ 12

ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗ του Αρχιμ. π. Διονυσίου Ανθόπουλου

ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΙΕΡΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΕΡΟΙΑ του Αρχιμ. π. Γεωργίου Χρυσοστόμου

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ του Σεβ. Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος

σελ 16 σελ 6

Σεβασμιώτατος Mητροπολίτης Bεροίας κ. Παντελεήμων

ΣΥΝΤΑΞΗ: Αρχιμ. π. Διονύσιος Ανθόπουλος, Ιεροδ. π. Αρσένιος Χαλδαιόπουλος, Αθανάσιος Βουδούρης, Εμμανουήλ Ξυνάδας. HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣEΛIΔOΠOIHΣH & KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA: Mον. Γεράσιμος Mπεκές. ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Αρχιμ. π. Χρυσόστομος Ξενιτόπουλος ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ: Νίκος Μεταξόπουλος. EKTYΠΩΣH TYΠOΓPAΦEIO: «TYPE PRESS» Nέα Nικομήδεια

ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

ΙΕΧΩΒΑΔΕΣ του Αρχιμ. π. Θεοφίλου Λεμοντζή

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΟΒΔΕΛΑΑΣ του Αρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου

σελ 24 σελ 8

σελ 10

ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΑΦΘΑΡΣΙΑΣ ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΙ του μοναχού Γερασίμου Μπεκέ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ του Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου

σελ 26

MIKPEΣ EIΔHΣEIΣ

σελ 30 ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑ του π. Νεκταρίου Σαββίδη

APΘPA MΠOPOYN NA AΠOΣTEΛ Λ O N TA I Σ T H Ν ΤΑ Χ ΥΔ Ρ Ο Μ Ι Κ Η ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY: ΠEPIOΔIKO «ΠAYΛEIOΣ ΛOΓOΣ» ΓPAΦEIO TYΠOY IEPAΣ MHTPO ΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ, T.Θ. 241, 591 00 BEPOIA THΛ 23310 72317, ΦAΞ 23310 25275, E-mail: imveria@ otenet.gr X E I P O Γ PA Φ A AΣXETΩΣ ΔHM OΣIEYΣHΣ TOYΣ ΔEN EΠI ΣTPEΦONTAI TO ΠEPIOΔIKO AΠOΣTEΛΛETAI ΔΩPEAN ΕΝΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ME TO TAXYΔPOMEIO ΣE OΠOION TO ZHTHΣEI . ΠPOAIPETIKEΣ ΣYNΔPOMEΣ KAI EMBAΣMATA ΓINONTAI ΔEKTA ΣTH ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY

www.imvn.gr

EΞΩΦYΛΛO Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κυρός Παντελεήμων Παπαγεωργίου ΟΠΙΣΘΟΦYΛΛO Από την κοίμηση του αειμνήστου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυρού Παντελεήμονος Παπαγεωργίου

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΝΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ία νέα σχολικὴ χρονιὰ ἄρχισε. Καὶ ὅπως κάθε ἀρχὴ ἔτσι καὶ ἠ ἀρχὴ τῆς σχολικῆς χρονιᾶς ἀποτελεῖ μία πρόκληση γιὰ ὅλους. Πρόκληση γιὰ τοὺς καθηγητές σας, πρόκληση καὶ γιὰ σᾶς τοὺς μαθητὲς τοῦ Γυμνασίου καὶ τοῦ Λυκείου, ποὺ ξεκινᾶτε τὴν καινούρια σχολικὴ χρονιὰ ἀναζητώντας τὴ γνώση, ἐπιδιώκοντας τὴ διάκριση, κυνηγώντας τὴν ἐπιτυχία. Ἡ ἐπίτευξή τους εἶναι ἀναμφίβολα συνάρτηση πολλῶν παραγόντων, ὑπάρχει ὅμως καὶ μία ἀπαραίτητη προϋπόθεση, χωρὶς τὴν ὁποία τίποτε δὲν ἐπιτυγχάνεται. Καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ προσήλωση στὸ στόχο σας. Ὅποιον στόχο κι ἂν βάλετε στὴ ζωὴ καὶ τὶς σπουδές σας ἡ προσήλωση σ’ αὐτὸν εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἀναγκαῖα. Οἱ δυσκολίες καὶ τὰ ἐμπόδια ποὺ θὰ συναντήσετε στὴν πορεία σας μπορεῖ νὰ εἶναι πολλὰ καὶ ἀναπάντεχα, οἱ προκλήσεις καὶ οἱ σειρῆνες ποὺ θὰ ἐπιδιώξουν νὰ σᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὸν προορισμό σας καὶ νὰ σᾶς κάνουν νὰ ξεχάσετε τὸ σκοπό σας θὰ εἶναι ἴσως πολλές. Ὅμως ἡ προσήλωση στὸ στόχο σας, ἡ προσήλωση στὸ δρόμο ποὺ ἀποφασίσατε νὰ ἀκολουθήσετε θὰ σᾶς βοηθᾶ πάντοτε νὰ φτάνετε στὸ στόχο σας. Καὶ ὁ στόχος σας δὲν πρέπει νὰ

εἶναι μόνο ἡ ἐπιτυχία σας στὸ σχολεῖο, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιτυχία σας στὴ ζωή. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ προσοχὴ καὶ ἡ ἐγρήγορση ποὺ ἀπαιτεῖται σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς καὶ σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς σας πρέπει νὰ εἶναι συνεχής. Μὴν ξεχνᾶτε ποτὲ ὅτι μία στιγμὴ ὀλιγωρίας, μία στιγμὴ ἀπροσεξίας καὶ ἀδράνειας μπορεῖ νὰ σᾶς ὁδηγήσει μακριὰ ἀπὸ τὸν προορισμό σας. Θυμηθεῖτε τὸν μυθικὸ Ὀδυσσέα. Ἂν εἶχε παρασυρθεῖ ἀπὸ τὶς Σειρῆνες, δὲ θὰ εἶχε φθάσει ποτὲ στὴν Ἰθάκη. Μία στιγμὴ θὰ ἦταν ἀρκετὴ, γιὰ νὰ ἀκυρωθοῦν οἱ προσπάθειες τόσων ἐτῶν. Μία στιγμὴ

θὰ ἦταν ἀρκετὴ, γιὰ νὰ στερηθεῖ τὴν πατρίδα του, γιὰ νὰ στερηθεῖ ὅσα ἐπιθυμοῦσε. Κλεῖστε λοιπὸν τ’ αὐτιά σας σὲ ὅποιες σειρῆνες συναντήσετε στὴ ζωή, μὲ ὅποια μορφὴ κι ἂν ἐμφανισθοῦν, γιατὶ οἱ σειρῆνες εἶναι πάντοτε ἑλκυστικές, πάντοτε γοητευτικές,

ἀλλὰ σᾶς παρασύρουν ἀπὸ τὸ δρόμο σας καὶ δὲν ξέρει κανεὶς ποῦ μπορεῖ νὰ σᾶς ὁδηγήσουν. Προστατεῦστε τὸν ἑαυτό σας καὶ τὴ ζωή σας, γιατὶ καὶ τὰ δύο εἶναι πολύτιμα καὶ ἀναντικατάστατα δῶρα τοῦ Θεοῦ σὲ σᾶς, τὰ παιδιά Του, εἶναι δῶρα, τῶν ὁποίων τὴν ἀξία δὲν μπορεῖτε νὰ ὑπολογίσετε· ὅμως θὰ πρέπει νὰ τὰ διαφυλάξετε γιὰ τὸ μέλλον σας. Προσπαθεῖστε καὶ αὐτὴ τὴ σχολικὴ χρονιὰ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν καθηγητῶν σας νὰ ἐπιτύχετε τὸ καλύτερο γιὰ τὴν καλλιέργεια τοῦ νοῦ καὶ τῆς ψυχῆς σας, γιατὶ χωρὶς τὴν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς ἡ ὅποια ἐπιτυχία σας δὲν θὰ εἶναι ποτὲ ὁλοκληρωμένη. Μαζὶ μὲ τὰ μαθήματα τοῦ σχολείου σας ἀρχίζουν καὶ οἱ νεανικὲς συναντήσεις τῆς Ἐκκλησίας μας. Σᾶς περιμένουμε ὅλες καὶ ὅλους μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι θὰ βρεῖτε σ’ αὐτὲς ὅ,τι ἀναζητᾶ ἡ νεανικὴ ψυχή σας καὶ θὰ ἀντλήσετε μέσα ἀπὸ τὶς συζητήσεις καὶ τὶς φιλίες ποὺ θὰ δημιουργήσετε μέσα στὶς νεανικὲς συντροφιὲς τῆς ἐνορίας σας δυνάμεις καὶ ἐφόδια πνευματικὰ, ποὺ θὰ σᾶς συντροφεύουν σὲ ὅλη σας τὴ ζωή. Οἱ εὐχὲς τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἡ ἀγάπη μας θὰ σᾶς συνοδεύουν καὶ αὐτὴ τὴ χρονιά. Καλὴ καὶ εὐλογημένη χρονιά. Παύλειος Λόγος 3

ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΙΕΡΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΕΡΟΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ & ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ τοῦ Ἀρχιμ. π. Γεωργίου Χρυσοστόμου

1 Ἱερέας Γεώργιος Μαγαλιός,

2 Ἱερέας Νεόφυτος Κιομουρτζίδης 4 Παύλειος Λόγος

Ἐκκλησία μας ἀνέκαθεν ἦταν πρωτοπόρος τῶν ἐθνικῶν ἀγώνων γιὰ ἐλευθερία καὶ ἀνεξαρτησία τοῦ λαοῦ μας. Ἡ διαπίστωση αὐτὴ στηρίζεται στὰ πληθωρικὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα κυρίως τοῦ ἀγώνα τοῦ 1821 καὶ τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα. Ἄλλα καὶ στὰ νεώτερα χρόνια ἡ Ἐκκλησία δὲν ὑστέρησε σὲ ἐθνικὴ προσφορά. Συγκεκριμένα, πρόβαλλε σθεναρὴ ἀντίσταση ἐνάντια στοὺς ξένους κατακτητές, ποὺ ἐπιβουλεύονταν τὴν ἐθνικὴ κυριαρχία μας κατὰ τὴ Γερμανικὴ Κατοχὴ καὶ τὸν Ἐμφύλιο. Δεκάδες ἀρχιερέων καὶ ἑκατοντάδες κληρικῶν ἔδωσαν τὴ ζωή τους, ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ τὶς θέσεις τους, ἐπικηρύχθηκαν καὶ ὑπέστησαν κοινωνικοὺς ἐξευτελισμούς, καθὼς ἔμειναν σταθερὰ προσηλωμένοι στὰ ἰδανικά της πίστεως καὶ τῆς πατρίδας μας. Σημαντικὴ ὑπῆρξε ἡ συμβολὴ καὶ τῶν κληρικῶν τῆς Μητροπόλεως Βεροίας στὸν ἀγώνα τοῦ Ἔθνους γιὰ ἐλευθερία καὶ ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία μεταξὺ 1941 - 1947. Στὸ ἀπὸ 2 Σεπτεμβρίου 1948 ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο περιλαμβάνονται τὰ θύματα τῆς πολλαπλῆς βαρβαρικῆς εἰσβολῆς καὶ τοῦ ἐμφυλίου. Ἄγνωστα στοιχεῖα, ἔγγραφα καὶ φωτογραφίες, βρέθηκαν πρόσφατα καὶ στὸ Ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Σύμφωνα μὲ αὐτά, παρατίθεται κατάλογος τῶν ἐθνομαρτύρων ἱερέων ἀπὸ τὴ Βέροια καὶ τὴν εὐρύτερη περιοχή της ποὺ φονεύθηκαν κατὰ τὴν ξένη Κατοχὴ καὶ τὸν Ἐμφύλιο. 1. Ἱερέας Ἀναστάσιος Παπαγιανόπουλος, ἐφημέριος Μονοσπίτων. Σὲ ἔκθεση τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἀναφέρεται ὅτι τὸν Φεβρουάριο 1947 ἀντάρτες ποὺ εἰσέβαλαν στὰ Μονόσπιτα, ἀπήγαγαν τὸν ἱερέα στὰ κρησφύγετά τους ὅπου καὶ τὸν κατακρεούργησαν. 2. Ἱερέας Γεώργιος Μαγαλιός, ἐφημέριος Παλαιοῦ Προδρόμου (βλ. φωτό 1). Σὲ ἐκκλησιαστικὸ ἔγγραφο περιγράφεται ὡς πρᾶος καὶ

φιλήσυχος ἄνθρωπος. Στὸ ἴδιο κείμενο δίνεται ἡ πληροφορία ὅτι οἱ ἀντάρτες τὸν ἀπήγαγαν μία βροχερὴ νύκτα τοῦ Φεβρουαρίου 1948. Τὸν μετέφεραν στὸ δάσος ποὺ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὸ χωριό, ὅπου καὶ τὸν κατακρεούργησαν. 3. Ἱερέας Νεόφυτος Κιομουρτζίδης, ἐφημέριος Πλατέος (βλ. φωτό 2). Γεννήθηκε τὸ 1888 στὸν Πόντο. Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Ἠλίας καὶ ἦταν ἱερέας. Ἦταν ἀρχικὰ ἐφημέριος Ὁμαλοῦ Σιδηροκάστρου, ἀλλὰ ἐκδιώχθηκε ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους. Στὴ συνέχεια διορίστηκε ὡς ἐφημέριος Πλατέος καὶ Ἀράχου. Κατακρεουργήθηκε ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους (ἢ σύμφωνα μὲ ἄλλες μαρτυρίες ἀπὸ τοὺς ἀντάρτες) μὲ τὴν πρεσβυτέρα του στὶς 17 Νοεμβρίου 1944. Τοὺς ἔσφαξαν καὶ πέταξαν τὰ ἀκέφαλα σώματά τους στὸν ποταμὸ Λουδία. Εἶχε τέσσερα παιδιά. Ὁ γιὸς του Βασίλειος ἔγινε ἱερέας καὶ διετέλεσε ἐφημέριος Ὁμαλοῦ, ὅπου ζοῦν σήμερα ἐγγόνια του. 4. Ἱερέας Φώτιος Παπαχρήστου, ἐφημέριος Κεφαλοχωρίου (βλ. φωτό 3). Ἀπαγχονίστηκε στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ στὶς 14 Σεπτεμβρίου 1944 κατὰ τὸν ἐμφύλιο, διότι δὲν δέχθηκε νὰ προσχωρήσει στὸ Ε.Α.Μ. Τὸν Ἰούνιο 2003, κατὰ τὴ διάρκεια τῶν Θ’ Παυλείων, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων τίμησε τὴ σύζυγό του Εὐδοξία, 100 ἐτῶν, ὡς τὴ γηραιότερη πρεσβυτέρα τῆς Μητροπόλεως. 5. Ἱερέας Γεώργιος Ντόβας, τοῦ παπα-Προδρόμου, ἐφημέριος Μελίκης (βλ. φωτό 4). Γεννήθηκε στὴ Μελίκη τὸ 1899. Χειροτονήθηκε τὸ 1942. Φονεύθηκε μαρτυρικὰ στὶς 25 Ἰανουαρίου 1944 στὴν περιοχὴ μεταξὺ Μελίκης καὶ Νεοκάστρου. Γι’ αὐτὸν ὁ ἱερομόναχος Τίτος Σπυρόπουλος ἔγραφε σὲ ἀναφορὰ τοῦ πρὸς τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη, «ἡ ἐνορία Ἁγίας Παρασκευῆς Μελίκης ἔχει ὡς σφαγιασθέντα τὸν μακαριστὸν ἱερέα Γεώργιον Ντόβαν. Ὁ

ἱερεὺς οὗτος ἐσφαγιάσθη ὑπὸ τῶν ἀντιθέων καὶ ἀντιφρονούντων κατὰ τὸν τότε χρόνον τῆς ἐσωτερικῆς ἀναταραχῆς ἔξωθεν τοῦ χωρίου Μελίκης... Εἰς τὴν μνήμην τῶν κατοίκων Μελίκης καὶ εἰς τάς καρδίας αὐτῶν παραμένει ὡς ἱερεὺς καλοκάγαθος, εὔσπλαχνος καὶ ἐλεήμων, κοινῇ ὁμολογίᾳ. Ἡ Κοινότης Μελίκης ἐκτιμῶσα τὴν μνήμην αὐτοῦ ἔδωσε τὸ ὄνομά του εἰς τὴν ὁδὸν τὴν ἄγουσαν πρὸς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ ὡς ὁδὸν Παπα-Γεωργίου». Σήμερα ζοῦν ἐγγόνια τοῦ ἱερέα, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ φαρμακοποιὸς καὶ ἀντιδήμαρχος Μελίκης Γεώργιος Ντόβας. 6. Ἱερομόναχος Γερμανὸς Χίου, ἐφημέριος Κουμαριᾶς. Δολοφονήθηκε μὲ ἀγριότητα τὸν Νοέμβριο 1944 ἀπὸ τοὺς ἀντάρτες «ὡς ἀντιδραστικός» κατὰ τὸν ἐμφύλιο στὴν περιοχὴ μεταξὺ Κουμαριᾶς καὶ Φυτιᾶς. 7. Ἱερομόναχος Νικόδημος Σαββίδης, ἐφημέριος Γεωργιανῶν. Φονεύθηκε ἀπὸ τοὺς ἀντάρτες τὸν Δεκέμβριο 1944 στὴν περιοχὴ τοῦ Κομνηνίου -Φυτιᾶς, ἀφοῦ βασανίστηκε σκληρὰ στὸ χωριό του. 8. Ἱερέας Κωνσταντῖνος Βαϊράμης, ἐφημέριος Νησελίου (βλ. φωτό 5). Σκοτώθηκε σὲ ἡλικία 55 ἐτῶν κατὰ τὸν ἐμφύλιο σὲ μάχη γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τοῦ Νησελίου καὶ τῶν συγχωριανῶν του. Ἦταν μέλος τῆς ἀντιστασιακῆς ὀργάνωσης Π.Α.Ο. 9. Ἱερομόναχος Γρηγόριος Μιχαλόπουλος, ἐφημέριος Νάουσας (βλ. φω¬τό). Δολοφονήθηκε τὸν Σεπτέμβριο 1944 σὲ τοποθεσία κοντὰ στὸ χωριὸ Φυτειά. 10. Ἀρχιμανδρίτης Βησσαρίων Χαϊδευτός, φονεύθηκε μὲ χειροβομβίδα τὴν 1η Αὐγούστου 1946. 11. Ἱερέας Ἀθανάσιος Πέϊος, ἐφημέριος Κοπανοῦ. Φονεύθηκε ἀπὸ τοὺς ἀντάρτες μὲ φρικτοὺς βασανισμοὺς στὶς 4 Φεβρουαρίου 1948.

3 Ἱερέας Φώτιος Παπαχρήστου

4 Ἱερέας Γεώργιος Ντόβας

5 Ἱερέας Κωνσταντῖνος Βαϊράμης Παύλειος Λόγος 5

ΙΕΧΩΒΑΔΕΣ

Ὑπό Ἀρχιμανδρίτου Θεοφίλου Λεμοντζῆ, Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Καμπανίας

λοι οἱ πιστοὶ τῶν διαφόρων θρησκειῶν πιστεύουν σὲ ἕναν ἢ πολλοὺς θεούς. Ὑπάρχουν ὅμως κάποιοι αἱρετικοὶ ποὺ πιστεύουν σὲ μία... ἑταιρεία. Μάλιστα , πρόκειται γιά τούς γνωστούς μας μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ, οἱ ὁποῖοι πιστεύουν στὴν ἑταιρεία «Σκοπιὰ» ποὺ ἔχει ἕδρα της τὸ Μπρούκλιν τῆς Νέας Ὑόρκης στήν Ἀμερική. Ὁ ἱδρυτὴς τῆς αἵρεσης Κάρολος Ράσσελ δὲν ἵδρυσε κάποια θρησκεία, ἀλλὰ τὴν «Φυλλαδικὴ ἑταιρεία Σκοπιά» τὸ 1884, δηλαδή, μία ἰδιωτικὴ ἐπιχείρηση ἡ ὁποία μάλιστα ἐξέδωσε καὶ μετοχές. Ἔτσι λοιπόν, ἡ ἀρχὴ τῆς αἵρεσης ἦταν οἰκονομικὴ καὶ ὄχι θεϊκὴ ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ ὀπαδοί της. Φανερώνεται ξεκάθαρα ὅτι ἡ ἑταιρεία εἶναι μία κερδοσκοπικὴ ἐπιχείρηση. Πρώην ἀνώτατα στελέχη τῆς οἰκονομικῆς αὐτῆς αὐτοκρατορίας, ἀποκαλύπτουν ὅτι δὲν καταβάλλονται ἀμοιβὲς στοὺς ἐργαζομένους, ἀφοῦ οἱ ὀπαδοὶ της ἐργάζονται ἀφιλοκερδῶς στὰ πιεστήρια, σὲ ἀντάλλαγμα φαγητοῦ καὶ 6 Παύλειος Λόγος

ὕπνου μόνον. Ποτέ νὰ μὴ πέσουμε θύματα οἰκονομικῆς ἐκμετάλλευσης κανενὸς αἱρετικοῦ. Ὡστόσο βέβαια, χειρότερη ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ ἐκμετάλλευση εἶναι ἡ ἐκμετάλλευση τῶν ψυχῶν καὶ συνειδήσεων ποὺ ἐπιχειρεῖται ἀπὸ τὴν αἵρεση τῶν

μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ. Αὐτὴν τὴν αἵρεση πρέπει νὰ τὴν ὀνομάσουμε παναίρεση διότι ἀποδέχεται ὅλες σχεδὸν τὶς αἱρετικὲς ἀντιλήψεις ποὺ

καταπολέμησε κατὰ καιροὺς ἡ Ἐκκλησία. Οἱ «Γιαχωβάδες» ἀρνοῦνται ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ εἶναι Θεός, ἀλλὰ ὑποστηρίζουν ὅτι εἶναι ἕνα δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Ὅμως ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀναφέρει ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀληθινὸς καὶ τέλειος Θεός. ( Ἰωάν. 1,1). Λέγουν ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἦταν ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος. Ὅμως ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος. Εἶναι τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος.(Ἀποκ.1,8). Εἶναι δυνατὸν νὰ δεχθοῦμε ποτὲ οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, αὐτὸς ὁ ὁποῖος μᾶς ἔσωσε, εἶναι ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος; Ποτὲ δὲν πρέπει νὰ δεχθοῦμε ὅτι αὐτὸς στὸν ὁποῖο πιστεύουμε καὶ ἐναποθέτουμε τὶς ἐλπίδες μας εἶναι ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος σὰν καὶ ἐμᾶς. Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ σωθοῦμε ἀπὸ ἕναν ἁπλὸ ἄνθρωπο; Δὲν μποροῦμε νὰ σωθοῦμε παρὰ ἀπὸ τὸ Θεὸ ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος, ἀπὸ τὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς δὲν εἶναι οὔτε ἁπλὸς ἄνθρωπος, οὔτε προφήτης, ἀλλὰ Θεάνθρωπος. Ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀναφέρει ὅτι οἱ προφῆτες τοῦ Θεοῦ

ἔκαναν λόγο γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, ὅμως ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ ἴδιος ἡ Ἀλήθεια, καὶ οἱ προφῆτες ἔδειξαν μόνο στοὺς ἀνθρώπους τὴν ὁδὸ τῆς σωτηρίας, ἀφοῦ ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς εἶναι ἡ ὁδὸς τῆς σωτηρίας. Οἱ Προφῆτες φώτισαν τοὺς ἀνθρώπους μὲ τὸ κήρυγμά τους, ἀλλὰ ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ ἴδιος τὸ Φῶς τοῦ κόσμου.( Ἰωάν. 8,12, 1,1, - 1,14, 1,5 ,Ματθ.16,17). Ὅταν συγκεντρωνόμαστε στὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ τελέσουμε τὸ μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, ὑμνοῦμε τὸ Θεὸ γιὰ τὶς μεγάλες δωρεές Του καὶ μεταλαμβάνουμε Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ. Τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα ἑνὸς ἁπλοῦ ἀνθρώπου ἢ προφήτου, ἀλλὰ τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ ποὺ ζωογονεῖ τὸν ἄνθρωπο. Οἱ χιλιαστές ἀρνοῦνται ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι Θεός. Ὅμως ἡ Ἁγία Γραφὴ μαρτυρεῖ ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τέλειος Θεός. (Ἰωάν. 16,13 - Πράξ. 28 -25, - Β’ Κορ. 2, 10, - Α’ Κόρ. 12, 8). Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ δεχθοῦμε ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἕνα δημιούργημα ὅπως θέλουν αὐτοὶ οἱ αἱρετικοί; Μὰ ἐμεῖς δεχόμαστε ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα στὸ βάπτισμα, στὸ Χρῖσμα, στὴ θεία Εὐχαριστία, Αὐτό μᾶς ὁδηγεῖ στὴ σωτηρία. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ τὸ κάνει μόνο καὶ ἐπειδὴ εἶναι Θεός. Ἐφόσον, λοιπόν, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς ὁδηγεῖ στὴ σωτηρία, κατὰ συνέπεια εἶναι Θεός. Οἱ μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ δὲν μποροῦν ἀλλὰ καὶ δὲν

πρέπει νὰ ὀνομάζονται Χριστιανοί. Οὔτε καὶ ἡ αἵρεσή τους εἶναι χριστιανική. Οἱ «Γιαχωβάδες » (ὅπως σωστά τούς ἀποκαλεῖ ὁ λαός μας), εἶναι μία ἑβραϊκὴ θρησκευτικὴ ὁμάδα, μὲ κάποια χριστιανικὰ στοιχεῖα. Ἄλλωστε αὐτὸ φανερώνεται καὶ ἀπὸ τὴν ὀνομασία τους ἐπειδὴ χρησιμοποιοῦν ἕνα ἑβραϊκὸ ὄνομα γιὰ τὸ Θεό, ποὺ εἶναι ἡ λέξη «Ἰεχωβᾶ» καὶ δὲν ὀνομάζουν τοὺς ἑαυτοὺς τους χριστιανούς, ἢ μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ. Οἱ μάρτυρες αὐτοὶ δὲν εἶναι χριστιανικὴ αἵρεση, ἀλλὰ ἑβραϊκὴ αἵρεση. Εἶναι βέβαιον ὅτι δὲν πρέπει νὰ συναναστρεφόμαστε μὲ αὐτούς, ἀλλὰ καὶ μὲ ὅλους τους αἱρετικούς, διότι αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἐπιδιώκουν εἶναι ὁ προσηλυτισμὸς ὁλοένα καὶ περισσοτέρων ὀπαδῶν. Ἐὰν ἀνοίξουμε κάποια συζήτηση μαζί τους, ἴσως εἶναι πολὺ ἀργὰ μετὰ γιὰ τὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας. Ἡ μόνη στάση ἀπέναντί τους θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἀδιαφορία καὶ ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπὸ τὴ σφαῖρα ἐπιρροῆς τους. Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν τοὺς ἀγαποῦμε. Ἀγαποῦμε ὅλους τους ἀνθρώπους καὶ προσευχόμαστε γι’ αὐτούς. Ἀγαποῦμε τὸν ἄνθρωπο ποὺ πλανήθηκε καὶ ὄχι τὴν αἵρεση.

Συγκέντρωση Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Βιέννη Παύλειος Λόγος 7

ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΑΦΘΑΡΣΙΑΣ ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΙ ἀπό τήν Μετάσταση τῆς Θεοτόκου στήν Μετάσταση τοῦ Θεολόγου

τοῦ μοναχοῦ Γερασίμου Μπεκέ

ύο μεταστάσεις ἑορτάζει ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Τῆς Θεοτόκου, τήν 23η Αὐγούστου (γνωστή καί σάν «ἑννιάμερα» τῆς Παναγίας, καθώς ἑορτάζεται ἑννιά ἡμέρες ἀπό τῆς Κοιμήσεώς της), καί τοῦ ἁγίου ἀποστόλου καί εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καί ἡγαπημένου μαθητοῦ, τήν 26η Σεπτεμβρίου. Κάθε κοίμηση, κάθε βιολογικός θάνατος τῶν πιστῶν εἶναι μετάσταση ἀπό τά λυπηρά πρός τά χαρμόσυνα, ἀπό τά λυπηρότερα πρός τά θυμηδέστερα (γ΄εὐχή τῆς Πεντηκοστῆς). Ἀλλά γιά τίς δύο αὐτές περιπτώσεις ἰσχύει καί κάτι διαφορετικό· εἶναι θάνατος μέν, εἶναι καί ἀφθαρσία. Σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, παίρνοντας ἀφορμή ἀπό τά γεγονότα καί εἰσδύοντας στά βάθη τῆς μυστικῆς θεολογίας, τόσο ἡ Παναγία, ὅσο καί ὁ ἡγαπημένος μαθητής μετέστησαν ἔνσωμοι στήν οὐρανῶν βασιλεία, ἀφοῦ πρῶτα πέθαναν ὡς ἄνθρωποι καί τάφηκαν. Τί συνέβη, φαίνεται ἀπό τή διήγηση τῶν συμβάντων. Οἱ ἀπόστολοι κήδευσαν τήν Παρθένο καί τήν τρίτη ἡμέρα πηγαίνοντας στόν τάφο (πού ἦταν σέ σπήλαιο, σύμφωνα μέ τά τότε ταφικά ἔθιμα τῶν Ἑβραίων) δέν βρῆκαν τό θεοδόχο καί ἀκραιφνέστατο σῶμα της. Ὁ Θωμᾶς, πού καθυστέρησε νά ἔρθει στήν κηδεία πάλι ὅπως καί στήν πρώτη ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στούς μαθητές, τήν εἶδε νά ἀνέρχεται στούς οὐρανούς καθώς ὁ ἴδιος ἐρχόταν σέ νεφέλη δρομαῖος καί ἔλαβε ὡς ἐχέγγυο τῆς παρουσίας αὐτῆς ἀπό τά δικά της χέρια τήν Τιμία Ζώνη της. Ἔτσι, ὅταν ἀνοίχτηκε ὁ τάφος, ἡ Παναγία ἔλειπε. Τό συμπέρασμα ἦταν πώς ἀναστήθηκε (γύρισε ἡ ἄχραντη ψυχή στό πανάσπιλο σῶμα) καί ἀνελήφθη ἔνδοξη. Πρόκειται δηλαδή περί ἀναστάσεως καί ἀναλήψεως τῆς Παναγίας. Λόγω τοῦ ὅτι ὅμως ἡ ἱστορία αὐτή δέν ἀναφέρεται στή Γραφή, οἱ Πατέρες τήν ὀνόμασαν μέ μία λέξη «Μετάσταση» καί ἀποφάνθηκαν πώς εἶναι «σεσιγημένον μυστήριον» (ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης). Αὐτή ἦταν μία ἐξαίρετη χάρη στήν Παναγία καθώς 8 Παύλειος Λόγος

ὑπῆρξε μήτηρ τοῦ Λόγου. Τό σῶμα ἐκεῖνο πού φιλοξένησε τό Θεό ἑννέα μῆνες καί γέννησε τόν Θεάνθρωπο Χριστό, δέν ἦταν δυνατόν νά δεχθεῖ φθορά στό χῶμα. Ἡ νέα Εὔα νίκησε τή φθορά γεννώντας τό νέο Ἀδάμ καί γιορτάζεται ἡ εἰς τούς οὐρανούς ἀποκατάσταση αὐτῆς τήν ἕννατη ἡμέρα διότι ἔγινε Κυρία καί τῶν ἑννέα ἀγγελικῶν ταγμάτων, βασίλισσα τῶν ἀγγέλων καί τῶν βροτῶν (πού γεννιούνται σέ ἑννέα μῆνες) καί διότι αύτή τήν ἡμέρα ἀπό τῆς Κοιμήσεώς της ἐμφανίστηκε στούς συνηγμένους ἀποστόλους ἐν ὥρᾳ λειτουργίας καί τούς χαιρέτισε ἀπό ψηλά. Ἀπό τότε γίνεται τό ὕψωμα τῆς Παναγίας καί ἡ ἀναφορά τοῦ ὀνόματός της σέ κάθε θεία Λειτουργία. Ἔλαβε ἀπό τόν Υἱό της τό ἴδιο χάρισμα μ’ Ἐκεῖνον, νά ἀναστηθεῖ καί νά ἀναληφθεῖ ἐν δόξῃ. Τό ἴδιο συνέβη καί στόν υἱό τῆς βροντῆς, τόν Θεολόγο Ἰωάννη, πού βρόντησε τά θεῖα δόγματα μέ τή συγγραφή τοῦ Εὐαγγελίου του. Ὅταν τόν ἔθεσαν στό λάκκο ὑπέργηρο, σταύρωσε τά χέρια καί παρέδωσε τό πνεῦμα. Στίς τρεῖς ἡμέρες ὁ τάφος ἦταν κενός καί τό σῶμα τοῦ ἀποστόλου ἔλειπε. Ἐννόησε ἡ Ἐκκλησία πώς καί στόν Εὐαγγελιστή ἐδόθη ἡ ἴδια χάρη διότι: α) ἦταν ὁ ἀγαπητότερος στό Δάσκαλο Χριστό μαθητής, β) ἔπεσε στό στῆθος τοῦ Λόγου κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο κι ἔτσι ἐπῆλθε μία μυστική, καρδιακή, πνευματική ἕνωση, γ) ἔγινε ἀδελφός τοῦ Χριστοῦ μέ τό νά γίνει θετός υἱός τῆς Παρθένου. Μέ ἐντολή τοῦ Χριστοῦ πῆρε τήν μητέρα Παναγία στό σπίτι του καί τή φρόντιζε σάν μητέρα του. Ἔτσι ἀξιώθηκε κι αὐτός τῆς μυστικῆς ἀφθαρσίας. Ὁ Χριστός, ἀναμάρτητος ὤν, ὑπῆρξε ὁ πρῶτος ἔχων τό ἄφθαρτο σῶμα τῆς Ἀναστάσεως, ἀκολούθησε πρῶτα ἡ κατά χάρη ἀναμάρτητη Παναγία καί ἔπειτα ἕνας ἐκπρόσωπος τῶν ὑπολοίπων ἀνθρώπων: ὁ Παρθένος, Ἐπιστήθιος καί Ἡγαπημένος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Ἀπό τώρα λοιπόν διαθέτουν ἐκεῖνο τό σῶμα πού θά λάβουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τήν ἡμέρα τῆς ἀνταποδώσεως. Γιατί αὐτό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ· νά μᾶς κάνει «συμμόρφους τῆς εἰκόνος Αὐτοῦ».

Παύλειος Λόγος 9

Ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν ὀρθοδόξων τῆς Κένυας μία διαφορετική «μακαριά»!

ἱ ἱστορίες πού δημοσιεύονται τόν τελευταῖο καιρό δέν εἶναι οὔτε φανταστικές οὔτε καί ὑπερβολικές. Ἀπεναντίας εἶναι πραγματικές καί διαδραματίζονται ὅπως ἀκριβῶς ἀναφέρονται. Δίνονται στή δημοσιότητα γιά νά γνωρίσουν, ἐκεῖνοι πού βρίσκονται ἐκτός τοῦ χώρου τῆς ἱεραποστολῆς, τίς περίεργες συνθῆκες κάτω ἀπό τίς ὁποῖες ὁ σύγχρονος ἱεραπόστολος ἐκτελεῖ τήν ἀποστολή του. Καθημερινά πολύς κόσμος ἀφήνει τά γήινα καί πορεύεται στήν αἰώνια μακαριότητα. Ἡ κηδεία εἶναι μία εὐκαιρία, πού μεταφέρεται ἀπό τούς ὀρθοδόξους ἕνα ἀναστάσιμο μήνυμα καί μιά ἐλπίδα, ὅτι δέν πεθαίνουμε ἀλλά προσδοκοῦμε τήν ἀνάσταση. Ἔτσι σ’ ὅλες τίς περιπτώσεις, ὅταν τελεῖται κηδεία, ὁ Ἐπίσκοπος - πού συνήθως καλεῖται νά παραστεῖ - ἤ οἱ ἱερεῖς ἔχουν πάντα τήν εὐκαιρία, μιά καί τήν παρακολουθοῦν καί οἱ μή ὀρθόδοξοι, νά δώσουν ἐκεῖνο τό μήνυμα τῆς ἀναστάσιμης ἀτμόσφαιρας καί ὄχι τῆς εἰδωλολατρικῆς ἀπογοήτευσης ὅτι ὅλα τελείωσαν. Στήν περιοχή πού βρίσκεται τό πατριαρχικό Σεμινάριο

10 Παύλειος Λόγος

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου ὑπάρχουν ἐν ὅλῳ πέντε ἐνορίες ὀρθοδόξων. Ἔτσι συνήθως ὅταν ὑπάρχουν γάμοι, βαπτίσεις καί κηδεῖες προσκαλεῖται καί ὁ Ἐπίσκοπος. Ἕνα βράδυ λοιπόν, στή γειτονική ἐνορία τοῦ Ἀγίου Νικολάου, ἕνας 19χρονος νέος ὀρθόδοξος βρῆκε τραγικό θάνατο. Ἕνα αὐτοκίνητο τόν κτύπησε τό βράδυ, πληγώθηκε σοβαρά, ἀλλά δέ βρέθηκε ἕνας καλός Σαμαρείτης νά τόν περιποιηθεῖ. Μόνο τήν ἄλλη μέρα ἕνας περαστικός - γνωστός μάλιστα τοῦ πατέρα του - τόν ἀναγνώρισε καί ἔτρεξε ἀμέσως νά φέρει τόν ἵδιο του τόν πατέρα. Ἔγινε ἀμέσως ἡ ἀναγνώριση καί τόν πῆραν στό νοσοκομεῖο ἀλλά ἦταν ἀργά, γιατί διαπιστώθηκε ὁ θάνατός του. Σύμφωνα μέ τά ἔθιμα τῶν Ἀφρικανῶν, ἀφοῦ ὅλα ἦταν ἕτοιμα καί πέρασαν περίπου δέκα μέρες, ὁρίστηκε ἡ ἡμερομηνία τῆς ταφῆς του. Σέ περιοχές πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τή Ναϊρόμπη ἡ κηδεία γίνεται στήν αὐλή τοῦ σπιτιοῦ τοῦ κεκοιμημένου καί ἡ ταφή γίνεται μπροστά ἀπό τήν εἴσοδο τοῦ σπιτιοῦ. Στήν περίπτωση ὅμως τοῦ νέου αὐτοῦ ἡ κηδεία ἔγινε στό τεράστιο κοιμητήριο ἔξω ἀπό τή Ναϊρόμπη. Μαζεύτηκε κόσμος πολύς, ἰδίως οἱ νέοι τῆς ἡλικίας του καί οἱ ἐνορίτες

τοῦ ἁγίου Νικολάου. Ἡ τελετή ἔγινε κάτω ἀπό ἕνα τεράστιο δένδρο. Ἐκείνη τή μέρα ἡ ζέστη ἦταν ἀνυπόφορη. Ὁ κόσμος πολύς, ὡς ἐπί τό πλεῖστον καθιστός, παρακολουθοῦσαν μέ κατάνυξη. Οἱ ὀρθόδοξοι συμμετεῖχαν στήν ἀκολουθία ψάλλοντας. Ὁ Ἐπίσκοπος στεκόταν ἀκριβῶς δίπλα στό φέρετρο καί τά ράσα του ἀκουμποῦσαν πάνω του. Τίποτε δέ μαρτυροῦσε τί γινόταν μέσα τό φέρετρο μέ τό νεκρό. Τήν ὥρα τῆς κηδείας ὁ Ἐπίσκοπος αἰσθάνθηκε σάν ἐνοχλήσεις, κάτι νά τρέχει ἔξω καί μέσα στό σῶμα του... Μιά δυό φορές διέκρινε κάτι σά μικρά μυρμήγκια πού ἔτρεχαν βιαστικά πάνω του. Τά ἔδιωξε μέ τρόπο. Ὁ κόσμος παρακολουθοῦσε τήν κηδεία καί στή συνέχεια τήν ὁμιλία τοῦ Ἐπισκόπου. Γιά μιά στιγμή ὁ Ἐπίσκοπος εἶδε τά μυρμήγκια νά κυκλοφοροῦν κατά χιλιάδες πάνω στό φέρετρο... Δέν ταράχθηκε. Μέ τά πόδια τώρα ἔπρεπε νά φτάσουν στό μέρος πού θά γίνονταν ἀκριβῶς ἡ ταφή. Στό δρόμο ὁ Ἐπίσκοπος ἔκανε μιά μικρή συζήτηση μέ τό διάκονο πού τόν βοηθοῦσε. Ἔπρεπε ν’ ἀνοίξουν τό φέρετρο καί νά ἐξηγήσει ὁ Ἐπίσκοπος τούς λόγους ὅπως ἀκριβῶς γίνεται

καί στά δικά μας μέρη. Φτάσανε στόν ἑτοιμασμένο χῶρο. Βάλανε τό φέρετρο στά πλάγια καί μέχρι νά μαζευτεῖ ὅλος ὁ κόσμος ὁ διάκονος ἀνοίγει τό μικρό παραθυράκι τοῦ φερέτρου γιά νά δεῖ τό νεκρό. Τό κλείνει ἀμέσως. Ὁ Ἐπίσκοπος ὅμως ἐπιμένει, γιατί τώρα πρέπει νά τό ἀνοίξουν. Μέ τή σειρά του σκύβει κάτω καί ἀνοίγει τό μικρό παράθυρο. Τί θέαμα φρικτό ἦταν αὐτό! Ἐκεῖνα τά ἴδια τά μυρμήγκια εἶχαν καταφάει τό νεκρό σῶμα τοῦ νέου... ἦταν φρικτό τό γενόμενο. Χωρίς σχόλια τό ἔκλεισε καί ψιθύρισε στό διάκονο ὅτι δέ χρειάζεται νά τό ἀνοίξουν. Τά ἴδια ἐκεῖνα μυρμήγκια πού κυκλοφοροῦσαν στό σῶμα τοῦ Ἐπισκόπου κατέτρωγαν τό νεκρό σῶμα τοῦ νέου. Ἔγινε στή συνέχεια ἡ ταφή σύμφωνα μέ τό ὀρθόδοξο τυπικό καί μέ μιά ἀκόμη σύντομη ὁμιλία τοῦ Ἐπισκόπου γιά τήν

αἰώνια ζωή ἔκλεισε τό σκηνικό ὡς ἐδῶ... Ἡ ἱστορία αὐτή εἶναι πραγματική, συνέβη τό ἔτος 1996. Γράφτηκε γιά νά κάνει γνωστή μιά πορεία πού γίνεται σήμερα γιά τή διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου στούς λαούς τῆς Ἀφρικῆς. Δέν περιέχει καμμία ὑπερβολή. Εἶναι μιά ζωντανή ἱστορία γιά νά βοηθήσει ὅλους ὅσοι ἐργάζονται καί ἀγωνίζονται γιά τήν ὀρθοδοξία. Πρέπει ἐπίσης νά γίνουν γνωστές οἱ διάφορες συνθῆκες καί τά περιστατικά πού συναντᾶ ὁ ἱεραπόστολος γιά τήν ἐκπλήρωση τῆς ἀποστολῆς του. Εἶναι γεγονότα καί πράξεις ζωῆς πού οὔτε κἄν μποροῦν νά συμβοῦν στούς χώρους τούς δικούς μας. Ἀσφαλῶς ὑπάρχουν διαφορετικές συνθῆκες καί τρόποι ζωῆς. Τό ἐπίπεδο ἐπίσης τό βιοτικό, κοινωνικό, ἐκπαιδευτικό εἶναι διαφορετικό. Γι’ αὐτό χρειάζεται, ὅσο τό δυνατό, ὁ ἄνθρωπος

πού ἐργάζεται στό χῶρο τῆς Ἀφρικῆς νά δέχεται τά συστήματα καί τούς ἀνθρώπους, τίς συνήθειες καί τούς τρόπους ζωῆς. Ὅλα πρέπει νά γίνουν ἀποδεκτά. Ἀκόμα κι ἄν χρειαστεῖ νά ὑποφέρει κανένας μέσα του. Σιωπηλά καί χωρίς διαμαρτυρίες. Σιγά-σιγά θά συνηθίσει κανείς καί δέ θά τοῦ προκαλοῦνε καμμία δυσκολία. Εἶναι ἐξ ἄλλου ὁ μόνος τρόπος γιά νά μπορέσει νά ἐπιτύχει τήν ἀποστολή του αὐτή. Δύσκολο μέν, ἀλλά κατορθωτό. Χρειάζεται πολλή ὑπομονή καί νά εἶναι κανείς ἤρεμος καί νηφάλιος. Ἡ περίπτωση τοῦ νεκροῦ μέ τά μυρμήγκια πού τόν κατέφαγαν εἶναι ἕνα ἀπό τά πολλά παραδείγματα.

Παύλειος Λόγος 11

μικρές & μεγάλες στιγμές που άλλαξαν την ιστορία μας

«ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗ» Λονδίνο, Αύγουστος -Σεπτέμβριος 1955

Η «ΘΡΙΑΜΒΕΥΤΙΚΗ» ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

λα ξεκίνησαν ἀπὸ τὸν ἀκήρυκτο πόλεμο μεταξὺ Ἡνωμένων Πολιτειῶν καὶ Ἡνωμένου Βασιλείου. Ἡ Μεγάλη Βρεττανία μετὰ τὸν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ἐξῆλθε νικήτρια καὶ δοξασμένη ἀλλὰ τραγικὰ ἀδύναμη νὰ διατηρήσει τὴν προπολεμική της ὑπερπόντια ἀποικιακή αὐτοκρατορία. Οἱ Η.Π.Α. ἦταν τὸ ἀνερχόμενο ἀστέρι, ἡ νέα παγκόσμια δύναμη ποὺ μετὰ τὸν ἴδιο καταστροφικὸ πόλεμο ποὺ ἔλαβε χώρα μακριὰ ἀπὸ τὰ ἐθνικὰ της ἐδάφη, κατέστη ἀρχικὰ τὸ στήριγμα καὶ στὴ συνέχεια ὁ δυναμικὸς ἀντικαταστάτης τῆς Γηραιᾶς Ἀλβιῶνος στὸ παγκόσμιο πολιτικοστρατιωτικὸ προσκήνιο ὡς ὁ ἰσχυρὸς ἀντίποδας τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης. Πίσω ὅμως ἀπὸ τὶς ὁμαλὲς σχέσεις συνεργασίας τῶν δυὸ δυτικῶν Συμμάχων κρυβόταν ἕνας μικρὸς ἀκήρυκτος πόλεμος ἀποτέλεσμα τοῦ ὁποίου ἦταν ἡ Βρεττανία νὰ χάνει καὶ οἱ Η.Π.Α. νὰ κερδίζουν συνεχῶς νέα ἐδάφη καὶ χῶρες ἐπιρροῆς. Ἡ Ἀτλαντικὴ Συμμαχία (ΝΑΤΟ) -μέσα στὴν ὁποία ἡ Μεγάλη Βρεττανία μόνο τὸ ρόλο τοῦ δορυφόρου μποροῦσε νὰ παίξει- κατέστη τὸ ὄργανο ἐπιβολῆς τῆς ἀμερικανικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς ποὺ μεταξὺ ἄλλων μεθόδευε τὴ σταδιακὴ συρρίκνωση τῆς Βρεττανικῆς Κοινοπολιτείας. Ὅμως ἡ Βρεττανία δὲν θὰ ἔπεφτε ἀμαχητί. Ἡ δαιμόνια καὶ ἀνεξιχνίαστη βρεττανικὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ἔδωσε ἕναν ἀπαράμιλλης «τέχνης» ἀγώνα ὀπισθοφυλακῶν ποὺ σὲ πολλὲς περι-

12 Παύλειος Λόγος

τοῦ Ἀρχιμ. π. Διονυσίου Ανθόπουλου πτώσεις μεταβλήθηκε σὲ πραγματικὸ πονοκέφαλο γιὰ τοὺς «ἄπειρους» διπλωμάτες τοῦ Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Μετὰ τὴν ἀπώλεια τῆς Αἰγύπτου –μὲ τὴν ἐπανάσταση τοῦ Ναγκίπ- ἡ βρεττανικὴ στρατιωτικὴ παρουσία στὴν σημαντικότατη γι’ αὐτὴν καὶ τὸ ἐμπόριό της –μέσῳ διώρυγας τοῦ Σουέζ- Ἀνατολικὴ Μεσόγειο περιορίστηκε καὶ κυριολεκτικὰ γαντζώθηκε πάνω στὸ μαρτυρικὸ νησὶ τῆς Κύπρου. Ἡ Βρεττανία ἦταν ἀποφασισμένη νὰ κρατήσει τὴν μεγαλόνησο πάσῃ θυσίᾳ. Ἀπὸ τὴν ἄλλη οἱ Η.Π.Α. εἶχαν προαποφασίσει νὰ ἀπομακρύνουν καὶ στὴ συνέχεια νὰ ὑποκαταστήσουν τὴν ἀγγλικὴ παρουσία στὴν εὐρύτερη περιοχὴ καὶ ἡ ἀγγλοκρατούμενη Κύπρος ἀποτελοῦσε ἕνα ἀγκάθι στὰ φιλόδοξα σχέδιά τους. Ἔτσι μπροστὰ στὸ ἐπερχόμενο φάσμα τῆς σύγκρουσης τῶν «μεγάλων» ἐπιστρατεύθηκαν καὶ ἀπὸ τοὺς δυὸ –κατὰ τὴν προσφιλῆ τους τακτική- δυὸ «μικροί», ἡ Ἑλλάδα ἀπὸ πλευρᾶς Η.Π.Α. καὶ ἡ Τουρκία ἀπὸ τὴν Ἀγγλία. Ἔτσι γιὰ πρώτη φορά, στὶς 20 Νοεμβρίου 1952 –μὲ ἀμερικανικὴ φυσικὰ παρότρυνση- ὁ νικητὴς τῶν ἐκλογῶν (μὲ ποσοστὸ 49,6% καὶ 240 βουλευτές), ὁ ἡγέτης τοῦ «Ἑλληνικοῦ Συναγερμοῦ» καὶ νέος πρωθυπουργὸς τῆς χώρας, στρατάρχης Ἀλέξανδρος Παπάγος, κατὰ τὴ διάρκεια τῶν προγραμματικῶν του δηλώσεων στὴ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, ἔκανε νύξη στὸ Κυπριακὸ ζήτημα γιὰ πρώτη φορά στὴν ἱστορία τῶν ἀλλεπάλληλων ἑλληνικῶν (κυρίως μεταπολεμικῶν) Κυβερνήσεων. Ἡ ἀρχικὴ «νύξη» μὲ τὸν καιρὸ

κατέστη βασικὸς στόχος τῆς ἑλληνικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς καὶ ἀγκάθι στὶς σχέσεις τῶν δυὸ χωρῶν (Ἑλλάδας – Μεγάλη Βρεττανίας), γεγονὸς ποὺ ὀφείλεται ὡς ἕνα σημεῖο καὶ στὴν ἀντιπάθεια ποὺ ἔτρεφε ἡ ἀγγλικὴ κυβέρνηση στὸ πρόσωπο τοῦ Παπάγου ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ τελευταίου πρὸς τοὺς Βρεττανοὺς ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου. Ἀντιπάθεια, ἡ ὁποία δυστυχῶς μεταβλήθηκε σὲ ἔχθρα μετὰ ἀπὸ ἕνα ἰδιαίτερα προσβλητικὸ γιὰ τὸν Ἕλληνα πρωθυπουργὸ περιστατικό, ποὺ συνέβη τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1953 στὴν ἀγγλικὴ πρεσβεία στὴν Ἀθήνα, ὅταν ὁ Παπάγος, παραμερίζοντας τὴν παλαιά του πικρία, πῆγε νὰ ἐπισκεφθεῖ τὸν Βρεττανὸ ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν Ἦντεν ποὺ βρισκόταν ἐκεῖ ἰνγκόγνιτο «γιὰ λόγους ὑγείας» καὶ τοῦ ἔθεσε τὸ θέμα τῆς Κύπρου. Ἔκτοτε οἱ σχέσεις μεταξὺ Ἀθήνας καὶ Λονδίνου ἐπιδεινώνονται σταδιακὰ καὶ ὅταν ξεκινᾶ (παρὰ τὶς ἀντιρρήσεις, ὀφείλουμε νὰ ποῦμε, τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης ἀλλὰ καὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου) ὁ ἔνοπλος ἀγώνας τῆς Ε.Ο.Κ.Α. ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ συνταγματάρχη Γεωργίου Γρίβα (1η Ἀπριλίου 1955), μεταβάλλονται σὲ σχεδὸν ἐχθρικές. Ἡ Ἀγγλία ἀρνεῖται ὁποιαδήποτε συζήτηση γιὰ τὸ θέμα καὶ ἡ Ἑλλάδα (τὸν Αὔγουστο τοῦ 1953 καὶ μὲ τὶς κρυφὲς «εὐλογίες» τῶν Η.Π.Α.) καταγγέλλει γιὰ πρώτη φορά τὴ Μεγάλη Βρεττανία στὸν Ὀργανισμὸ Ἡνωμένων Ἐθνῶν (Ο.Η.Ε.) γιὰ τὴν ἄδικη στάση της ἀπέναντι σὲ ἕνα λαὸ ποὺ ἐπιθυμοῦσε τὴν ἐθνική του ἐλευθερία ἀλλὰ

Ο Στρ. Αλέξανδρος Παπάγος

καὶ ἀπέναντι σὲ ἕνα σύμμαχο κράτος, ἀξιώνοντας τὴν «ἐφαρμογὴ ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Ο.Η.Ε. τῆς ἀρχῆς τῆς ἰσότητας δικαιωμάτων καὶ αὐτοδιαθέσεως τῶν λαῶν εἰς τὸν πληθυσμὸν τῆς νήσου Κύπρου». Ἡ Γενικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Ο.Η.Ε. κατόπιν ψηφοφορίας δέχθηκε τὴ πρόταση γιὰ συζήτηση ἐπὶ τοῦ ἑλληνικοῦ αἰτήματος μὲ 9 ψήφους ὑπὲρ καὶ 3 κατά, ἐνῶ οἱ Η.Π.Α. -παίζοντας τὸ ρόλο Πόντιου Πιλάτου- δήλωσαν ὑποκριτικὰ ἀποχή. Ἡ ὁριστικὴ συζήτηση τῆς προσφυγῆς διεξήχθη στὶς 15 Δεκεμβρίου καὶ ἡ τότε Γενικὴ Συνέλευση δὲν ἀπέρριψε μὲν, ἀλλὰ καὶ δὲν ἐνέκρινε τὴν ἑλληνικὴ πρόταση καταφεύγοντας στὴ λύση τῆς ἀναβολῆς τῆς συζητήσεως ποὺ τελικὰ εἶχε σὰν

ἀποτέλεσμα νὰ ριφθεῖ τὸ θέμα «στὸ σκοτεινὸ δαίδαλο τῶν περίπλοκων συζητήσεων τοῦ Ο.Η.Ε., μέσα στὸν ὁποῖον θὰ χάνονταν ἡ οὐσία τοῦ Κυπριακοῦ θέματος». Ποιὰ ὅμως ἦταν ἡ στάση τῆς Τουρκίας στὸ Κυπριακὸ ζήτημα ὡς τὸ 1955; Εἶναι γεγονὸς πὼς ἡ γείτων χώρα εἶχε ἐπιδείξει μία πραγματικὰ «ὀθωμανική» νωχελικότητα στὸ ὅλο ζήτημα. Οὐδέποτε ἕως τότε ἡ Τουρκικὴ πολιτικὴ δὲν ἤγειρε ἀξιώσεις στὴν Κύπρο. Ἡ ἔντονη παρουσία ἐκεῖ τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου δροῦσε ἀποτρεπτικὰ στὶς ὅποιες πιθανὲς τουρκικὲς ἀξιώσεις. Οὐσιαστικὰ γιὰ τὴν Τουρκία ἡ Κύπρος φαινόταν νὰ εἶναι «χαμένη» ἐξ’ ἀρχῆς, γι’ αὐτὸ καὶ καμμιὰ ἀντίδραση δὲν ὑπῆρξε

ἀπὸ πλευρᾶς της, ἀκόμα καὶ ὅταν ὅλα δείχνανε πὼς τὰ πράγματα ὁδηγοῦνταν σὲ μία τελικὴ λύση ἕνωσης τῆς Κύπρου μὲ τὴν Ἑλλάδα (πράγμα ποὺ διεφάνη σαφέστατα κυρίως μετὰ τὸ περίφημο Δημοψήφισμα τοῦ Ἰανουαρίου τοῦ 1950 ὅπου ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ τάχθηκε ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως). Στὴν τουρκικὴ σιωπὴ συνετέλεσε ἴσως καὶ τὸ ἄριστο κλίμα τῶν ἑλληνοτουρκικῶν σχέσεων οἱ ὁποῖες εἶχαν ἀναθερμανθεῖ μὲ τὶς προσπάθειες τῆς προηγούμενης Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης τοῦ Σοφοκλῆ Βενιζέλου καὶ τῶν Φιλελευθέρων του. Ἄς μὴν ξεχνοῦμε πὼς μέσα στὰ πλαίσια τοῦ ἰδιαίτερα θερμοῦ φιλικοῦ κλίματος, εἶχε ἐπιΠαύλειος Λόγος 13

σκεφθεῖ τὴν Ἑλλάδα τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1952 ὁ πρωθυπουργὸς τῆς Τουρκίας Ἀντνάν Μεντερὲς καὶ ὁ ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν Φουὰτ Κιοπρολοὺ καὶ τὸν Ἰούνιο τοῦ ἴδιου ἔτους οἱ Ἕλληνες βασιλεῖς, Παῦλος καὶ Φρειδερίκη, ἐπισκέφθηκαν τὴν Κωνσταντινούπολη ἐν μέσῳ λαϊκῶν πανηγυρισμῶν καὶ στὶς δυὸ χῶρες. Χαρακτηριστικὸ εἶναι πὼς σὲ καμμιὰ ἀπὸ τὶς ἑλληνοτουρκικὲς ἐπαφὲς ἢ συνομιλίες δὲν διατυπώθηκε ἀπὸ πλευρᾶς Τουρκίας ὁτιδήποτε γιὰ τὸ θέμα τῆς Κύπρου. Τὰ πράγματα ὅμως ἀλλάξανε γρήγορα. Ἡ δαιμόνια ἐξωτερικὴ πολιτικὴ τῆς Ἀγγλίας ἔγινε τελικὰ ἡ αἰτία νὰ εἰσχωρήσει δυναμικὰ ὁ τουρκικὸς παράγων στὸ Κυπριακὸ ζήτημα αἰφνιδιάζοντας τόσο τὴν Ἑλλάδα ὅσο καὶ τὶς Η.Π.Α.. Σὲ μία κίνηση ἀντιπερισπασμοῦ καὶ προκειμένου νὰ τονίσει σὲ διεθνὲς ἐπίπεδο τὸν «εἰρηνευτικό - διαιτητικό» χαρακτήρα τῆς παρουσίας της στὴν μεγαλόνησο, ἡ Βρεττανία ἀνακοίνωσε τὴν πρότασή της γιὰ σύγκλιση Τριμεροῦς Διασκέψεως στὸ Λονδίνο γιὰ τὸ Κυπριακὸ ζήτημα, μὲ τὴ συμμετοχὴ (ἔκπληξη) καὶ τῆς Τουρκίας (!), ἡ ὁποία ξαφνικὰ «ἀνησύχησε» γιὰ τὴν τύχη τῆς ἐκεῖ τουρκοκυπριακῆς μειονότητας. Δυστυχῶς ἡ Ἑλλάδα ἀπεδείχθη ἀνέτοιμη νὰ ἀντιμετωπίσει ἕνα τέτοιο ὕπουλο ἑλιγμό, ἐνῶ ὁ μέντοράς της, οἱ Η.Π.Α., στὸ ἄκουσμα τῆς ἀνάμειξης τῆς Τουρκίας στὸ ζήτημα, ἀποτραβήχθηκε «διακριτικά» -γιὰ λόγους μεγαλύτερου συμφέροντος (ἄς μὴν ξεχνοῦμε πὼς βρισκόμαστε στὴν ἐποχὴ τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου καὶ πὼς ἡ θέση τῆς Τουρκίας στὸ ὑπογάστριο τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης τῆς ἔδινε ἰδιαίτερη στρατηγικὴ σημασία γιὰ τὸ ΝΑΤΟ)ἀφήνοντας τὴν χώρα μας μόνη, ἀντιμέτωπη μὲ τὴν κοινῶν συμφερόντων ἀγγλοτουρκική πολιτική. Ὅμως αὐτὸ δὲν ἦταν τὸ μόνο πρόβλημα τῆς Ἑλλάδας. Ὁ πρωθυπουργὸς Παπάγος ἤδη πρὸ μηνῶν ἔπαψε οὐσιαστικὰ νὰ κυβερνᾶ, μιά πού προσεβλήθη ἀπὸ μία ἀδιευκρίνιστη ἀσθένεια -μέχρι τῆς ἡμέρες μας δὲν ἔχει ἐξακριβωθεῖ (ἄραγε γιατί;)- ἡ ὁποία

14 Παύλειος Λόγος

τὸν κατέβαλλε καὶ τὸν ἀπομάκρυνε σταδιακὰ ἀπὸ τὰ καθήκοντά του. Ἀντ’ αὐτοῦ τὴν ἐξουσία μοιράστηκαν οἱ δυὸ ἀντιπρόεδροι τῆς Κυβερνήσεως οἱ Κανελλόπουλος καὶ Στεφανόπουλος, οἱ ὁποῖοι προσπάθησαν νὰ συνεχίσουν τὴν ἴδια «σκληρή» στάση τῆς ἑλληνικῆς πολιτικῆς στὸ ὅλο ζήτημα. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος, διακρίνοντας τὴν «ἀγγλικὴ παγίδα» τῆς τουρκικῆς ἀνάμειξης, ἀντιτάχθηκε σθεναρὰ στὴν Τριμερή Διάσκεψη, προτείνοντας στὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση νὰ τὴν ἀποφύγει μέχρις

ὅτου συζητηθεῖ τὸ θέμα στὸν Ο.Η.Ε.. Ἐπισκέφθηκε τὴν Ἀθήνα ὅπου διατύπωσε τὶς ἀπόψεις του τόσο στοὺς ἀντιπροέδρους ὅσο καὶ στὸν ἴδιο τὸν Παπάγο, ὁ ὁποῖος ὅμως δὲν διέθετε πλέον οὔτε τὴ σωματικὴ δύναμη οὔτε τὴν πνευματικὴ διαύγεια γιὰ νὰ σταθεῖ στὸ ὕψος τῶν περιστάσεων. Ὁ στρατάρχης –ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸ περιβάλλον του- ἐπέμενε σθεναρὰ στὴν ἀρχική του ἄποψη γιὰ τὴν συμμετοχὴ τῆς Ἑλλάδος μόνο στὴν Τριμερή Διάσκεψη. Ὁ Μακάριος κατανοώντας ὅτι δὲν μποροῦσε νὰ μεταπείσει τὸν πρωθυπουργὸ ἀπεχώρησε ἀπὸ τὴ

δραματικὴ ἐκείνη συνάντηση καὶ δημοσιοποίησε τὸ θέμα στὸν Τύπο τονίζοντας πώς: «ἡ Τριμερὴς Διάσκεψις τοῦ Λονδίνου ἀποτελοῦσε οὐδὲν ἄλλον ἢ παγίδα» καὶ πρόσθεσε πώς: «Τὸ ὅπλον μας εἰς τάς παρούσας περιστάσεις εἶναι ἡ προσφυγή μας εἰς τὸν Ο.Η.Ε. Ἐπ’ οὐδενὶ λόγῳ ἐπιτρέπεται νὰ τὴν καθυστερήσωμεν». Τέλος ἄφησε νὰ ἐννοηθεῖ πὼς ἂν ἡ Ἑλλάδα ἀρνοῦνταν νὰ προσφύγει στὸν διεθνῆ ὀργανισμὸ ὁ ἴδιος θὰ ἀναγκαζόταν ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ζητήσει τὴ στήριξη ἄλλης χώρας ἴσως καὶ τοῦ ἀνατολικοῦ συνασπισμοῦ. Ἡ ρήξη μεταξὺ Ἀθηνῶν καὶ Λευκωσίας εἶχε ἐπέλθει. Δυστυχῶς δὲν ὑπῆρχε στὴν πιὸ κρίσιμη φάση τοῦ Κυπριακοῦ ζητήματος ἡ σύμπνοια ἐκείνη τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας ποὺ θὰ τὴν ἔκανε ἱκανὴ νὰ ἀνταποκριθεῖ στοὺς λεπτοὺς ἐκείνους χειρισμοὺς ποὺ οἱ πολύπλοκες περιστάσεις ἀπαιτοῦσαν. Παρόλα αὐτὰ ἐντελῶς αἰφνίδια, ἡ Βρεττανία στὶς 7 Ἰουλίου ἀνακοίνωσε πὼς τελικὰ ἡ Ἑλλάδα ἀποδέχθηκε νὰ συμμετάσχει στὴν Τριμερή Διάσκεψη ἡ ὁποία ὁρίστηκε γιὰ τὰ τέλη Αὐγούστου. Ἡ ἀπόφαση τῆς Κυβέρνησης προκάλεσε ἐντονότατη δυσαρέσκεια τόσο στὴν Κύπρο ὅσο καὶ στὴν Ἑλλάδα, μιὰ ποὺ μὲ τὸν τρόπο αὐτό, οὐσιαστικὰ ἡ ἑλληνικὴ πλευρά, ἀποδέχονταν τὴ de facto καὶ ἐπὶ ἴσοις ὄροις εἴσοδο τῆς Τουρκίας σὲ ἕνα ζήτημα ποὺ μέχρι τότε, δὲν εἶχε τολμήσει ἡ τελευταία νὰ ἐγείρει ποτὲ ἀξιώσεις. Ἡ ἀποδοχὴ τῆς Ἀγγλικῆς πρότασης ἦταν ἕνα λάθος, ποὺ ὁ ὅλος ὁ Ἑλληνισμὸς (καὶ ὄχι μόνο ὁ κυπριακός) θὰ τὸ πλήρωνε πολὺ ἀκριβά. Ἀντιμέτωπη μὲ τὴν λαϊκὴ δυσαρέσκεια, μὲ ἕναν ἀνεξέλεγκτο Γρίβα, ἕναν ὀργισμένο Μακάριο καὶ ἕναν ἀρχηγὸ σκιὰ τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ του, ἡ Κυβέρνηση θέλοντας νὰ ἀμβλύνει τὶς κακὲς ἐντυπώσεις, προέβη τελικὰ στὴν δεύτερη προσφυγή της στὸν Ο.Η.Ε. στὶς 25 Ἰουλίου. Ἦταν μία ἀπελπισμένη κίνηση ἐντυπωσιασμοῦ ποὺ δὲν ἄλλαζε οὐσιαστικὰ τὰ πράγματα μιά ποὺ ἡ Ἑλλάδα ἀπὸ τοῦδε καὶ στὸ ἑξῆς ἁπλὰ θὰ ἀκολουθοῦσε τὶς ἐξελίξεις. Ἔλλειπε δυστυχῶς ὁ ἡγέτης ποὺ θὰ ἔδινε τὴ διπλὴ μάχη τοῦ Λονδίνου καὶ τῆς Νέας Ὑόρκης.

Αντιβρεττανικό συλλαλητήριο στο κέντρο των ΑΘηνών για το Κυπριακό

Διχασμένη καὶ ἀκέφαλη ἀπὸ πλευρᾶς Κυβερνήσεως, ἡ Ἑλλάδα σύρθηκε τελικὰ στὸ τραπέζι τῶν συνομιλιῶν τῆς Τριμεροῦς Διάσκεψης στὶς 29 Αὐγούστου τοῦ 1955. Ἐκεῖ ἀποκαλύφθηκε σὲ ὅλο του τὸ στυγνὸ μεγαλεῖο τὸ καλὰ μελετημένο σχέδιο τῆς συνασπισμένης (ἐναντίον τῆς ἕνωσης) ἀγγλικῆς καὶ τουρκικῆς διπλωματίας. Τὴν ἕβδομη ἡμέρα (5 Σεπτεμβρίου) ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς Διάσκεψης καὶ ἐνῶ εἶχαν προηγηθεῖ ἁπλὰ μερικὲς ὧρες προκαταρκτικῶν συνεννοήσεων γιὰ ἐντελῶς διαδικαστικὰ θέματα, ὁ ἐκπρόσωπος τῆς Τουρκίας, ὁ ἀναπληρωτὴς ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν Ζουρλού, ἀπεχώρησε θεαματικὰ ἀπὸ τὴν Διάσκεψη, δηλώνοντας ἐπίσημα στοὺς δημοσιογράφους πὼς ἡ χώρα του διακόπτει τὴ συμμετοχὴ της σ’ αὐτήν, θεωρώντας τὸ ἑλληνικὸ αἴτημα γιὰ αὐτοδιάθεση τῆς Κύπρου ἀπαράδεκτο, προσθέτοντας μάλιστα πὼς ἂν ἡ Ἑλλάδα ἐπιμείνει θὰ πρέπει νὰ διαλέξει μεταξὺ Κύπρου καὶ τῆς ἑλληνοτουρκικῆς φιλίας. Ἦταν

μία ἀνοικτὴ πρόκληση ἡ ὁποία ἄφησε ἐμβρόντητη τὴν ἑλληνικὴ πλευρά. Ἕνωση μὲ τὴν Κύπρο σήμαινε πλέον πόλεμο μὲ τὴν Τουρκία. Τὸ Κυπριακὸ ζήτημα εἶχε πάρει μίαν ἄλλη δραματικὴ τροπή. Ἡ Τουρκία εἶχε ὀρθώσει ξαφνικὰ τὸ ἀνάστημά της ἀνατρέποντας διὰ παντὸς τὸ ἐνδεχόμενο τῆς ἕνωσης· ἡ Ἑλλάδα ἔχασε τὸ θάρρος της κι ὁ φόβος μιᾶς ἐνδεχόμενης ἑλληνοτουρκικῆς σύρραξης τὴν ἔκανε νὰ προσκολληθεῖ στὸ ἅρμα τῆς ἀμερικανικῆς πολιτικῆς· ἡ Ἀγγλία πανηγύριζε τὴν ἐπιτυχία της καὶ ἦταν σίγουρη πὼς ἡ διεθνὴς κοινότητα θὰ τῆς ἐπέτρεπε νὰ παραμείνει στὴ μεγαλόνησο παίζοντας τὸ ρόλο τοῦ ἐπικυρίαρχου - διαιτητοῦ μεταξὺ τῶν ἀντιμαχομένων πλευρῶν ποὺ ἡ ἴδια δημιούργησε· οἱ Η.Π.Α. ἂν καὶ ἡττημένες ἀπὸ τὴν βρεττανικὴ δαιμόνια διπλωματία, βγῆκαν τελικὰ ἐξίσου κερδισμένες, μιὰ ποὺ καὶ ἡ Ἑλλάδα καὶ ἡ Τουρκία εἶχαν ἀνάγκη τὴ δική τους προστασία καὶ στήριξη στὶς σχεδὸν

πάντα τεταμένες ἔκτοτε μεταξὺ τους σχέσεις· ἡ Κύπρος ἔχασε τὴ μοναδικὴ εὐκαιρία νὰ κερδίσει τὴν ἐλευθερία της ἀκριβῶς τὴν ἐποχή πού ἡ ἀποικιοκρατία κατέρρεε καὶ ὁ διεθνὴς παράγων εὐνοοῦσε τὰ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα· τέλος ὁ Ο.Η.Ε. ἀντιλαμβανόμενος πὼς τὸ πρόβλημα τῆς Κύπρου δὲν ἦταν πλέον τόσο ἁπλὸ, καὶ προκειμένου νὰ ἀνοιχθεῖ ἕνα νέο πολεμικὸ μέτωπο τόσο κοντὰ στὸ ἀνατολικὸ μπλόκ, ἄλλαξε τὴν ὅλη στάση του ἀπέναντι στὸ θέμα καὶ τελικὰ ἀπέρριψε τὸ ἑλληνικὸ αἴτημα. Ἦταν Σεπτέμβριος τοῦ 1955. Ἡ Κύπρος εἶχε ὁριστικὰ χαθεῖ…

Παύλειος Λόγος 15

Ἀναμνήσεις ἀπό τήν περίοδο τῆς δοκι καί τῶν τελευταίων ἡμερῶν στή Θεσσα τοῦ Μητροπολίτoυ Παντελεήμονος Παπ τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας & Ναούσης κ. Παντελεήμονος Από την Ενθρόνιση του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυρού Παντελεήμονος Παπαγεωργίου

16 Παύλειος Λόγος

ιμασίας αλονίκη παγεωργίου

«Καί τῷ ἀγγέλῳ τῆς ἐν Φιλαδελφείᾳ ἐκκλησίας Γράψον· … ἐγώ ἠγάπησά σε. ὅτι ἐτήρησας τόν λόγον τῆς ὑπομονῆς μου, κἀγώ σε τηρήσω ἐκ τῆς ὥρας τοῦ πειρασμοῦ τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπί τῆς οἰκουμένης. … ἔρχομαι ταχύ· κράτει ὅ ἔχεις, ἵνα μηδείς λάβῃ τόν στέφανόν σου».

ιά ἕναν ἄγγελο τῆς Ἐκκλησίας, σάν αὐτόν πού περιγράφει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ μέ τή γραφίδα τοῦ ἠγαπημένου μαθητοῦ τοῦ Κυρίου, τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου στήν Ἀποκάλυψη, θά ἤθελα νά σᾶς μιλήσω καί ἐγώ ἀπόψε· γιά τόν ἄγγελο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Θεσσαλονίκης δίπλα στόν ὁποῖο εἶχα τήν ἐξαιρετική τιμή καί τήν οὐράνια εὐλογία νά ζήσω τά πρῶτα νεανικά μου χρόνια, σέ ἐποχές δύσκολες καί σκληρές, σέ στιγμές πειρασμοῦ καί δοκιμασίας γιά τόν ἴδιο. Ὅσα θά πῶ ἀπόψε δέν ἀποτελοῦν ἐπ’ οὐδενί ἐπιβεβλημένο ἐγκώμιο γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Παντελεήμονα Παπαγεωργίου, ἀλλά μία προσωπική μαρτυρία ἤ καλύτερα μία κατάθεση ψυχῆς γιά τόν ἅγιο ἱεράρχη. Γι’ αὐτό καί θά ξεκινήσω τήν ἀφήγησή μου λίγα χρόνια νωρίτερα, ἀπό τό καλοκαίρι τοῦ 1964, ὅταν στόν ἀπόηχο τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων γιά τή χιλιετηρίδα τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἶχαν γεννηθεῖ στή ψυχή μου ἡ ἀγάπη γιά τή μοναχική πολιτεία. Ἦταν τότε πού ἦρθε ἀπροσδόκητα ἡ Παύλειος Λόγος 17

πρόσκληση τοῦ Παναγιωτάτου νά τόν ἐπισκεφθῶ στό προσωρινό Μητροπολιτικό Μέγαρο, στήν Ἀνάληψη, ἕνα ἀπόγευμα τοῦ καλοκαιριοῦ. Ὁ λόγος τῆς προσκλήσεώς του, ὅπως διαπίστωσα, ἦταν νά συζητήσει μαζί μου τήν πορεία τῆς ζωῆς μου καί τίς μετέπειτα σπουδές μου. Ἐπιθυμία του ἦταν νά ἐγκαταλείψω τό νυκτερινό Λύκειο, στό ὁποῖο φοιτοῦσα, καί νά συνεχίσω στήν Ἀθωνιάδα Ἐκκλησιαστική Σχολή, στό Ἅγιο Ὄρος. Ἡ πρόταση αὐτή τοῦ Παναγιωτάτου ἦταν γιά μένα σάν μία ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ, πού ἐνίσχυε τήν ἐπιθυμία μου νά πάω στό Ἅγιο Ὄρος, ἐπιθυμία πού κανείς δέν τήν γνώριζε. Τελειώνοντας τή Σχολή τῆς Ἀθωνιάδος καί ἀφοῦ εἶχα πλέον γνωρίσει ἐκ τοῦ σύνεγγυς τό Ἅγιο Ὄρος και τή ζωή τῶν μοναχῶν, ἀποφάσισα νά ἀποσυρθῶ στή Σκήτη τῆς Μικρᾶς Ἁγίας Ἄννης, πλησίον τοῦ Γέροντος Γερασίμου Μικραγιαννανίτου, Ὑμνογράφου τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Ἔτσι ἀνεχώρησα ἀπό τή Θεσσαλονίκη, χωρίς νά τό γνωρίζουν οἱ δικοί μου, μέ τή βοήθεια τοῦ ἀγαπητοῦ π. Γαβριήλ Μεταλλίδη, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ μόνος πού γνώριζε τήν ἀπόφασή μου καί μοῦ ἔδωσε μάλιστα τά χρήματα γιά τά εἰσιτήρια. Λίγες ἡμέρες ἀργότερα στό κελλί τοῦ Γέροντος Γερασίμου μᾶς ἐπεσκέφθη ὁ ἀδελφός μου, διάκονος τότε π. Ἀλέξανδρος. Εἶχε ἔλθει κατ’ ἐντολή τοῦ Παναγιωτάτου, ἀφενός γιά νά μοῦ μεταφέρει τή χαρά του, διότι ἤμουν ἐραστής τῆς μοναχικῆς πολιτείας, ἀλλά ἀφετέρου καί τήν προσδοκία του, μετά τήν

ἀποφοίτησή μου ἀπό τήν Ἀθωνιάδα, νά διακονήσω καί ἐγώ πλησίον του ὡς κληρικός τῆς ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Θεσσαλονίκης. Παρά τόν σφοδρό μου πόθο γιά τή μοναχική πολιτεία, ἡ ἐπιθυμία τοῦ Παναγιωτάτου ἦταν γιά μένα ἱερή ἐντολή. Γι’ αὐτό καί ἐπέστρεψα ἀμέσως στή Θεσσαλονίκη, ὅπου ὁ Παναγιώτατος μέ τοποθέτησε στό Γραφεῖο τοῦ Φιλοπτώχου Ταμείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, δίνοντάς μου τήν εὐκαιρία νά ζῶ καί νά ἀπολαμβάνω τή μεγαλοπρέπεια ἑνός σπανίου λειτουργοῦ καί μυσταγωγοῦ, τήν πνευματικότητα τῶν κηρυγμάτων ἑνός γλυκύφθογγου ποιμένος, καί τήν ἐν γένει λατρευτική ζωή τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Τήν ὄμορφη αὐτή περίοδο ἦρθε νά διακόψει ὁ πόλεμος ἐναντίον τοῦ Παναγιωτάτου. Εἶχε ἀρχίσει ἤδη ἀπό τήν ἐποχή πού βρισκόμουν στό Ἅγιο Ὄρος ὡς μαθητής μέσω τῆς ἐφημερίδος «Ἐλεύθερος» καί κορυφώθηκε τήν ἡμέρα τῆς ὀνομαστικῆς ἑορτῆς τοῦ Παναγιωτάτου, στίς 27 Ἰουλίου τοῦ 1967. Τήν ἡμέρα ἐκείνη, ἄν καί ὅλοι περιμέναμε τήν ἐπίσκεψη τοῦ νέου ὑπουργοῦ Βορείου Ἑλλάδος Πατίλη γιά νά εὐχηθεῖ στόν Παναγιώτατο, ἐκεῖνος δέν ἦρθε. Ἦρθε ὅμως τήν ἑπομένη, ὄχι γιά νά τοῦ εὐχηθεῖ ἀλλά γιά νά τοῦ ζητήσει εὐθέως τήν παραίτησή του. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Παναγιωτάτου ἦταν θαρραλέα καί ἀφοπλιστική. «Μένω κατάπληκτος», τοῦ εἶπε, «πῶς μία ἐθνική κυβέρνηση ἀγνοεῖ τήν προσφορά μου στήν πατρίδα καί τήν Ἐκκλησία καί μοῦ ζητᾶ νά παραιτηθῶ, ὅταν οὔτε οἱ Βούλγαροι

Μέ τον Πατριάρχη Αθηναγόρα. Αριστερά ο νυν Μητρ. Βεροίας κ. Παντελεήμων

18 Παύλειος Λόγος

οὔτε οἱ Γερμανοί μοῦ ζήτησαν ποτέ κάτι τέτοιο, ὅταν ἀκύρωνα τά σχέδιά τους γιά τό καλό τῆς πατρίδος, τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ ποιμνίου μου». Ὁ ὑπουργός ἀναγκάστηκε νά ἀποχωρήσει ἄπρακτος, ἀλλά ἀνυποχώρητος, ὅπως ἀπεδείχθη στή συνέχεια. Ὁ πόλεμος, ἕνας πόλεμος ὕπουλος καί ὑπόγειος, ἐναντίον τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης ἐπρόκειτο νά κλιμακωθεῖ. Στούς ἑπόμενους μῆνες ἡ κυβέρνηση ἔπαυσε νά καλεῖ τόν Παναγιώτατο στίς ἐπίσημες καί ἀνεπίσημες ἐκδηλώσεις πού πραγματοποιοῦντο στή Θεσσαλονίκη, προσπαθῶντας νά τόν ὑποτιμήσει. Ἀντ’ αὐτοῦ καλοῦσαν τόν βοηθό Ἐπίσκοπό του, τόν ἀείμνηστο Ἐπίσκοπο Ταλαντίου Στέφανο, ὁ ὁποῖος μετεῖχε πάντοτε μέ τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια τοῦ Παναγιωτάτου στίς ἐκδηλώσεις. Ἀκόμη καί στή δοξολογία ἐπί τῇ ἀπελευθερώσει τῆς πόλεως τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ πολιούχου τῆς Θεσσαλονίκης Ἁγίου Δημητρίου, ἡ ὁποία ἐτελέσθη παρουσίᾳ τῶν βασιλέων ὁ Παναγιώτατος δέν ἐκλήθη καί δέν παρέστη, ἀλλά λειτούργησε καί ἀπεσύρθη γιά νά τελέσει τή δοξολογία ὁ βοηθός Ἐπίσκοπός του. Ἡ τακτική αὐτή τῆς ἀπομονώσεως τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης συνεχίσθη, ὅμως ἐκεῖνος παρέμενε ἀπτόητος, θαρραλέος, γενναῖος, μέ βαθειά πίστη στόν Θεό καί στή διακονία πού ἐπιτελοῦσε. Τήν πρωτοχρονιά τοῦ 1968 συνέβη κάτι πού δέν εἶχε συμβεῖ μέχρι τότε. Τό ὑπουργεῖο εἶχε καλέσει καί πάλι τόν Ἐπίσκοπο Ταλαντίου νά τελέσει τή δοξολογία ἐπί τῷ νέῳ ἔτει στόν καθεδρικό ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, ὅμως αὐτή τή φορά, ὁ Ἐπίσκοπος δέν ἔλαβε τήν εὐλογία τοῦ Παναγιωτάτου γιά νά παραστεῖ. Τό πρωί τῆς 1ης Ἰανουαρίου καί ἐνῶ ἐτελεῖτο σέ ὅλους τούς ναούς τῆς πόλεως ἡ θεία Λειτουργία, οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ ὑπουργοῦ εἶχαν λάβει ἐντολή νά ἀναζητήσουν τόν Ἐπίσκοπο Ταλαντίου γιά νά τόν μεταφέρουν στόν καθεδρικό ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας προκειμένου νά τελέσει τή δοξολογία γιά τό νέο ἔτος. Ἕνας μάλιστα ἀξιωματικός ἦταν αὐτός πού ἔφθασε καί μέχρι τόν ἱερό ναό τοῦ ἁγίου Γεωργίου Νεαπόλεως, ὅπου ἱερουργοῦσε ὁ Ἐπίσκοπος Ταλαντίου. Βρισκόμουν ἐκεῖ, γιατί ὁ ναός τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἦταν ὁ ναός τῆς ἐνορίας μου καί ἔτσι ἤμουν παρών στή φοβερή σκηνή πού διαδραματίσθηκε μέσα στό ἱερό Βῆμα μεταξύ τοῦ ἀξιωματικοῦ καί τοῦ Ἐπισκόπου. Ἐνῶ ὁ Θεοφιλέστατος βρισκόταν ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Τραπέζης ἐν ὥρᾳ λειτουργίας τόν πλησίασε ὁ ἀξιωματικός καί μέ ἐπιτακτικό ὕφος τοῦ ζήτησε νά μεταβεῖ στόν ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας κατ’ ἐντολή τῆς κυβερνήσεως.

Στην Πάτμο στο μνημόσυνο του π. Αμφιλοχίου.

Τά λόγια τοῦ Θεοφιλεστάτου ἦταν ξεκάθαρα καί δέν ἄφηναν καμμιά ἀμφιβολία γιά τίς προθέσεις του. «Ἐντολές», ἀπήντησε, «δέχομαι μόνο ἀπό τήν προϊσταμένη μου ἀρχή, καί αὐτή εἶναι ὁ Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων, καί κανείς ἄλλος». ῾Ο ἀξιωματικός θυμωμένος ἀπείλησε ὅτι θά ἐπιβληθοῦν κυρώσεις, γιά νά ἀκούσει τήν ἤρεμη καί σεμνή ἀπάντηση τοῦ Ἐπισκόπου: «γιά τέτοιες στιγμές ζοῦμε». Τήν ἑπομένη ἡμέρα, 2 Ἰανουαρίου 1968, ἐνῶ ὅλοι οἱ ὑπάλληλοι βρισκόμασταν στά γραφεῖα τῆς Μητροπόλεως, πληροφορηθήκαμε ὅτι ὁ ὑπουργός Βορείου Ἑλλάδος Πατίλης κάλεσε τόν Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο στό γραφεῖο του. Ὅταν ἐκεῖνος ἐπέστρεψε ἐξιστόρησε στόν Παναγιώτατο τό δριμύ κατηγορῶ τοῦ ὑπουργοῦ ἐναντίον τους ἀλλά καί τόν σκαιό τρόπο μέ τόν ὁποῖο τοῦ συμπεριφέρθη. Πρίν καλά-καλά ὁλοκληρώσει τήν ἐξιστόρηση τῶν ὅσων συνέβησαν, ἔφθασαν ἄνδρες τῆς ἀσφαλείας καί μέ ἐντολή τοῦ ὑπουργοῦ ἐπέβαλαν τόν κατ’ οἶκον περιορισμό τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου. Ἤρεμος καί χωρίς νά καμφθεῖ ἐκεῖνος ἀκολούθησε «ὡς ἀμνός ἄκακος» τούς διῶκτες του καί περιορίσθη στόν ἐπάνω ὄροφο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Μεγάρου, ὅπου εὑρίσκετο ἡ κατοικία του, καί ἐφυλάσσετο αὐστηρά νύκτα καί ἡμέρα ἀπό τρεῖς ἀστυνομικούς. Ὁ κατ’ οἶκον περιορισμός περιελάμβανε τή διακοπή ὅλων τῶν τηλεφωνικῶν συνδέσεων καί τήν ἀπαγόρευση πρός ὅλους μας νά ἐπικοινωνοῦμε μέ τά ἐσωτερικά τηλέφωνα μέ τόν Παναγιώτατο.

Ἡ ταλαιπωρία στήν ὁποία ἄδικα ὑπεβάλλετο ὁ Παναγιώτατος μᾶς ἔθλιβε ὅλους ὑπερβολικά, περισσότερο ὅμως τήν ἡλικιωμένη μητέρα του, τή γερόντισσα κ. Ἑλένη, ἡ ὁποία ὄχι μόνο ἐπληροφορήθη τίς ἐξελίξεις ἀλλά καί ζοῦσε τήν ταλαιπωρία τοῦ υἱοῦ της, γεγονός πού τήν ἔκαμψε ἰδιαίτερα. Ἀπόδειξη τῆς αὐστηρότητος τῶν μέτρων ἐναντίον τοῦ Παναγιωτάτου ἦταν ὅτι, ὅταν κάποια ἡμέρα ἡ μητέρα του ἔπεσε, ἔσπασε τό πόδι της καί μετεφέρθη σέ κοντινή κλινική, δέν ἐπετράπη στόν Παναγιώτατο νά τήν ἐπισκεφθεῖ χωρίς τή συνοδεία ἀστυνομικῶν. Ἡ σκληρότητα τῶν μέτρων φρουρήσεως δέν ἄφησε ἀδιάφορους οὔτε τούς ἴδιους τούς ἀστυνομικούς, κάποιοι ἀπό τούς ὁποίους ἀρνήθηκαν αὐτήν τήν ὑπηρεσία. Ἕνας μάλιστα ἀπό αὐτούς εἶπε ὅτι ἄν τόν πίεζαν θά αὐτοκτονοῦσε, διότι τοῦ ἦταν ἀδύνατο νά φρουρεῖ ἕναν ἅγιο Ἐπίσκοπο, ὁ ὁποῖος ἐλευκάνθη στή διακονία τῆς Ἐκκλησίας. Τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων ὁ Παναγιώτατος παρέμεινε ἔγκλειστος στό διαμέρισμά του, ζήτησε ὅμως στό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας νά κοινωνήσει. Γιά τόν σκοπό αὐτό ὁ διάκονος τοῦ Μητροπολιτικοῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ π. Δημήτριος Γρόλλιος καί νῦν Ἐπίσκοπος Θερμῶν, μετέφερε μέ τή

συνοδεία ἀστυνομικοῦ τά ἄχραντα μυστήρια. Ἐκμεταλλευόμενος τήν εὐκαιρία πῆρα μία λαμπάδα γιά νά προπορευθῶ τοῦ ἁγίου Ποτηρίου καί νά μπορέσω καί ἐγώ νά ἀντικρύσω τή λάμπουσα μορφή τοῦ Παναγιωτάτου, ὁ ὁποῖος κατῆλθε τήν ἐσωτερική σκάλα τοῦ Μητροπολιτικοῦ μεγάρου μέ τή συνοδεία ἀστυνομικῶν ὡς κακοῦργος γιά νά ὑποδεχθεῖ τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου. Καί ὅλα αὐτά συνέβαιναν παρά τίς πολλές κινητοποιήσεις καί ἐκδηλώσεις συμπαραστάσεως πού ὀργανώθηκαν ἀπό πάρα πολλούς φορεῖς ὑπέρ τοῦ Παναγιωτάτου, ὅπως ἀπό τό Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν, ἀπό ὅλες τίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ἀπό τόν κλῆρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ἀπό διάφορα Ἱδρύματα καί Συλλόγους, ἀκόμη καί ἀπό ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Ὅλοι διαμαρτύρονταν γιά τήν ἀπρεπῆ στάση τῆς κυβερνήσεως ἀπέναντι στόν σεπτό καί ἅγιο Ἱεράρχη, ἀλλά εἰς ὦτα μή ἀκουόντων. Παραμονή τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου ἐδόθη ἡ ἐντολή νά σταματήσει ὁ κατ’ οἶκον περιορισμός τοῦ Παναγιωτάτου, ὄχι γιατί οἱ κυβερνῶντες εἶχαν μεταβάλει ἄποψη, ἀλλά ἐπειδή στό διάστημα αὐτό εἶχαν μεθοδεύσει τόν νόμο 214 «περί ἔξωθεν καλῆς μαρτυρίας». Ὁ Παναγιώτατος συνέχισε τή διακονία του χωρίς νά καμφθεῖ οὔτε ἀπό νόμους οὔτε ἀπό ἐκφοβισμούς, ὅπως συνέβη, δυστυχῶς, μέ ἄλλους ἀρχιερεῖς. Παρέμεινε ἀκλόνη-

Στην Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Πανοράματος Παύλειος Λόγος 19

Στο Άγιον Όρος στη Σκήτη της Μικράς Αγίας Άννης

τος μέχρι τήν ἡμέρα πού ἦρθε στή Θεσσαλονίκη ὡς ἀνακριτής ἐκ μέρους τῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὁ Μητροπολίτης Κερκύρας Πολύκαρπος. Ἐκεῖνος, ἐνῶ εἶχε ἐντολή νά σχηματίσει φάκελλο μέ τίς κατηγορίες ἐναντίον τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, δέν κατέληξε σέ κανένα πόρισμα, διότι ἀκόμη καί οἱ μάρτυρες κατηγορίας μετεβλήθησαν σέ μάρτυρες ὑπερασπίσεως. Εἶχε ὅμως ἤδη ἀποφασισθεῖ ἡ διαδικασία νά συνεχισθεῖ μέ τή δίκη τοῦ Παναγιωτάτου στό Συνοδικό Δικαστήριο· ἡ ἀπόφαση τῆς ἀπομακρύνσεώς του ἦταν ἤδη εἰλημμένη. Τήν ἡμέρα πού ὁρίσθηκε ἡ δίκη, 28 Φεβρουαρίου 1968, βρέθηκα καί ἐγώ μαζί μέ ἀρκετούς κληρικούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης στήν Ἀθήνα. Ἔξω ἀπό Συνοδικό Μέγαρο στήν ὁδό ἁγίας Φιλοθέης, ὅπου διεξήγετο ἡ δίκη τοῦ Παναγιωτάτου, περιμέναμε καί ἐμεῖς μέ πολλή ἀγωνία τήν ἔκβαση τῆς ὑποθέσεως, παρατηρώντας κάθε κίνηση πού θά μποροῦσε νά εἶχε σχέση μέ τό θέμα πού μᾶς ἀπασχολοῦσε. Μείναμε ἐκεῖ σχεδόν ἀκίνητοι ὅλη τήν ἡμέρα, μέσα στό ψῦχος τοῦ Φεβρουαρίου, καί περιμέναμε μέ σφιχτά τά χείλη καί ἀκόμη πιό σφιγμένη τήν καρδιά. Οἱ ὧρες περνοῦσαν καί ἡ ἀγωνία μας μεγάλωνε, μέχρι πού ἀργά τό ἀπόγευμα πληροφορηθήκαμε ὅτι ἡ δίκη τελείωσε. Ἡ ἀγωνία ὅλων μας εἶχε φθάσει στό ἀπροχώρητο. Τί νά εἶχε συμβεῖ; Ἦταν ἡ ἐρώτηση πού βασάνιζε ὅλους μας. Ποιά νά ἦταν ἡ ἀπόφαση; Ἕνας-ἕνας ἄρχισαν νά ἐξέρχονται οἱ Ἀρχιερεῖς ἀπό τό Συνοδικό Μέγαρο μέ τά πρόσωπα σκυμμένα καί, θά ἔλεγα, σκοτεινιασμένα ―ἔτσι μοῦ φάνηκαν― ἀπό τό ἔγκλημα

20 Παύλειος Λόγος

τό ὁποῖο διέπραξαν, ἐνῶ σέ λίγο, μετά ἀπό αὐτούς, ἐξῆλθε ὁ Παναγιώτατος. Πλῆθος κόσμου τόν περίμενε γιά νά μάθει τήν ἀπόφαση· κληρικοί, καθηγητές Πανεπιστημίου, Ἀκαδημαϊκοί τόν περικύκλωσαν καί τόν ρωτοῦσαν. Καί ἐκεῖνος ἤρεμα μέ κάποια ἐλαφρά εἰρωνεία στίς λέξεις του εἶπε: «Πολλές κατηγορίες, πολλές κατηγορίες. Μᾶς κατεδίκασαν». Παρ’ ὅλη τήν ταλαιπωρία καί τήν κούραση, πού ἦταν ζωγραφισμένη στό πρόσωπό του, ἡ μορφή του μοῦ φάνηκε γαλήνια καί φωτεινή, ἔκφραση τῆς καθαρῆς συνειδήσεώς του. Καί ἦταν τόση ἡ ἐντύπωση πού μοῦ ἔκανε, ὥστε ὅταν τηλεφώνησα στό σπίτι μου γιά νά ἐνημερώσω τούς οἰκείους μου γιά τήν ἔκβαση τῆς ὑποθέσεως, εἶπα στήν ἀδελφή μου πού ἀπάντησε στό Τηλέφωνο· «βγάλτε τή φωτογραφία τοῦ Παναγιωτάτου ἀπό τό σαλόνι καί βάλτε την στό εἰκονοστάσι. Γιά μένα εἶναι ἕνας ἅγιος, ἕνας σύγχρονος μάρτυρας». Σέ λίγο βρεθήκαμε ὅλοι μαζί στό σπίτι του, στήν Πλάκα, τό ὁποῖο εἶχε κατακλυσθεῖ ἀπό πολλούς φίλους καί συγγενεῖς πού περίμεναν μέ ἀγωνία. Στό πλατύσκαλο τόν περίμενε ἡ ἀδελφή του, ἀείμνηστη Αἰκατερίνη, καί καθώς ἐκεῖνος ἀνέβαινε τή σκάλα τόν ρώτησε: «Τί ἀποφάσισαν, Παναγιώτατε;» ― «Πολλές κατηγορίες», τῆς εἶπε, «Αἰκατερίνη», καί εἰσῆλθε στό σπίτι. Κάθησε καί τότε ἄρχισε νά ἀφηγεῖται ὅσα διημείφθησαν στή δίκη. Μᾶς εἶπε καί γιά τήν προσπάθεια δύο συνοδικῶν, τοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν Κωνσταντίνου καί τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Δαμασκηνοῦ, οἱ ὁποῖοι ἐξῆλθαν ἀπό τήν αἴθουσα στήν ὁποία συνεδρίαζε τό

συνοδικό δικαστήριο καί ἔνδακρεις ἐπιχείρησαν νά τόν πείσουν νά παραιτηθεῖ γιά λόγους ὑγείας ὑποσχόμενοι ὅτι στή συνέχεια θά τόν ἀποκαταστοῦσαν στό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας. Καί ἐκεῖνος πολύ σοφά τούς ἀπήντησε: «Ποιός μοῦ ἐγγυᾶται ὅτι μετά τήν ὑπογραφή μου δέν μπορεῖ νά πεθάνω καί νά μείνει ὡς σκοτεινή σελίδα στή διακονία μου αὐτή ἡ παραίτηση;». Ἔτσι ἀρνήθηκε νά παραιτηθεῖ, ἀρνήθηκε νά ἐγκαταλείψει τήν Ἐκκλησία στήν ὁποία ὁ ἴδιος ὁ Μέγας Ἀρχιερεύς Χριστός τόν εἶχε ὁρίσει ποιμένα καί ἐπίσκοπο. Ἀρνήθηκε νά καταπατήσει τίς ὑποσχέσεις του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ κατά τήν ἡμέρα τῆς ἀρχιερατικῆς του χειροτονίας καί τούς κανόνες τῆς Ἐκκλησίας. Καί ζήτησε ἀπό τούς ἀρχιερεῖς, ἐάν εἶναι ἔνοχος νά τόν καταδικάσουν, εἰδάλλως, ὅπως χαρακτηριστικά εἶπε, «νά μέ ἀποδώσετε λευκόν, ὡς διά τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ εἶμαι, εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί εἰς τόν Θεόθεν λαχόντα μοι λαόν». Ὅταν στό τέλος τῆς διαδικασίας τόν κάλεσαν γιά νά τοῦ ἀνακοινώσουν τήν ἀπόφαση τοῦ Συνοδικοῦ Δικαστηρίου καί ὁ Παναγιώτατος ρώτησε μέ πόσες ψήφους εἶχε καταδικασθεῖ, ὁ Πρόεδρος ἀπήντησε «παμψηφεί», ἐνῶ δέν ἦταν ἀλήθεια. Τότε ὁ Παναγιώτατος ἀπήντησε: «Εἰς τό ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διαμαρτύρομαι ἐνώπιον Θεοῦ καί τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου, διά τήν λίαν ἄδικον καί ἄγαν ἀντικανονικήν κατ’ ἐμοῦ ἀπόφασιν … Ἐκ τῆς αἰθούσης ταύτης, ἥτις εἶναι εἷς ἐκ τῶν πολλῶν μαρτύρων τῆς, ἐν φόβῳ Θεοῦ πάντοτε, τεσσαρακονταπενταετοῦς ἐκκλησιαστικῆς διακονίας μου, ἐξέρχομαι μέ τό μέτωπον ὑψηλά καί τήν συνείδησιν ἥσυχον, βέβαιος ὅτι διά τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐν τῇ μεγίστῃ αὐτοῦ πλειονότητι καί τάς ἁπανταχοῦ τῆς γῆς κανονικῶς διοικουμένας ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἡ ταπεινότης μου εἶμαι καί θά εἶμαι, διά βίου, Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. “Ζῇ Κύριος ὁ Θεός!”» Κάποια στιγμή καί ἐνῶ ὅλοι ἦταν προσηλωμένοι σέ ὅσα ἔλεγε ὁ Παναγιώτατος ἕνας ἐκ τῶν ἱερέων τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, ὁ π. Κωνσταντῖνος Νικολακάκης, τόν ρώτησε δείχνοντας ἐμένα: «Παναγιώτατε, τί θά τόν κάνουμε αὐτόν τόν μικρό πού κλαίει;» Καί ὁ Παναγιώτατος, στρεφόμενος πρός ἐμένα, μοῦ εἶπε: «Ἰωάννη, ὅταν κατεδικάσθη ὁ Κολοκοτρώνης, μαζί του κατεδικάσθη καί ὁ ἐξάδελφός του, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἄκουσε τήν καταδικαστική ἀπόφαση εἰς βάρος τους, δάκρυσε· τότε ὁ Κολοκοτρώνης στρεφόμενος πρός

Πάσχα στον Ι. Ναό της του Θεού Σοφίας στη Θεσσαλονίκη

Παύλειος Λόγος 21

αὐτόν τοῦ εἶπε· “ἐξάδελφε, ντροπή”. πάλι ὁ λαός ξεχύθηκε στά «ἄξιος». Καί Αὐτό θά σοῦ πῶ καί σένα, Ἰωάννη, ὅλοι ἔμεναν ἀκίνητοι. Κανείς δέν ἔλεγε “ντροπή”». νά φύγει, παρότι εἶχαν ἀσπασθεῖ τό χέρι Ὅλοι ἔμειναν κατάπληκτοι πῶς μετά του. Ἔμεναν καί συνέχιζαν τά «ἄξιος». ἀπό τόση ταλαιπωρία βρῆκε τό κουράΜέχρι πού ὁ Παναγιώτατος ἀποχώρηγιο αὐτός ὁ ὑπέροχος καί πνευματοσε καί πάλι ἀπό τήν πλάγια πύλη καί φόρος ἱεράρχης νά μήν ἀγανακτεῖ, νά ἀνέβηκε στό Ἐπισκοπεῖο. Ὅμως τό μήν ὑβρίζει, ἀλλά νά ἀντιμετωπίζει τή πλῆθος παρέμενε συγκεντρωμένο κάτω δοκιμασία μέ ὑπομονή καί γενναιότητα, ἀπό τά παράθυρα τοῦ Μητροπολιτικοῦ ἐπιδιώκοντας μέσῳ αὐτῆς τήν ψυχική Μεγάρου παρά τήν ἀπαγόρευση τῶν ὠφέλεια τῶν ἀνθρώπων πού του συσυγκεντρώσεων πού ὑπῆρχε καί παρά μπαρίσταντο. τήν παρουσία δεκάδων ἀστυνομικῶν. Μετά ἀπό δύο-τρεῖς ἡμέρες, τό Καί θά παρέμεναν ἐκεῖ, ἄν ὁ ἴδιος ὁ Σάββατο τῆς Τυρινῆς, ὁ Παναγιώτατος Παναγιώτατος δέν τούς παρακαλοῦσε ἐπέστρεψε στή Θεσσαλονίκη μέ τό μέσω τῶν ἱερέων νά φύγουν, γιατί δέν αὐτοκίνητό του. Στό Μητροπολιτικό ἤθελε νά πάθει κανείς τίποτε ἐξαιτίας Μέγαρο παρά τόν φόβο τῆς Ἀσφαλείας του. τόν περίμεναν ὅλοι οἱ κληρικοί τῆς ΜηἜτσι ἄρχισε ἐκεῖνος ἀθόρυβα καί τροπόλεως, γιά νά τοῦ ἐκφράσουν τήν ἀγάπη τους, τή συμπάθειά τους ἀλλά καί τόν πόνο, τόν ὁποῖο εἶχαν στήν ψυχή τους καί ἐκδηλωνόταν μέ δάκρυα. Καί πάλι ὁ Παναγιώτατος στάθηκε στήν αἴθουσα τοῦ θρόνου ἐν μέσῳ τῶν ἱερέων, ἀνάμεσα στούς ὁποίους βρισκόταν καί ἡ ἐλαχιστότης μου, γιά νά τούς ἀπευθύνει λόγους παρηγορητικούς καί ἐνισχυτικούς, γιά νά τούς στηρίξει καί νά τούς προετοιμάσει γιά τά προβλήματα πού θά ἀντιμετώπιζαν μετά τή δική του ἀποχώρηση. Μᾶς κοίταξε ὅλους πατρικά καί ὕστερα ἄρχισε μέ τούς λόγους τοῦ Κυρίου: «Εἰ ἐμέ ἐδίωξαν καί ὑμᾶς διώξουσιν …». Τούς εἶπε πώς θά πρέπει νά μένουν σταθεροί στόν Θεό καί στή διακονία τους, πιστοί καί ἀφοσιωμένοι στήν Ἐκκλησία καί τήν ἀποστολή τους. Τήν ἑπόμενη ἡμέρα, Κυριακή τῆς Τυρινῆς, ὁ μητροπολιτικός ναός τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶχε κατακλυσθεῖ ἀπό χιλιάδες εὐσεβεῖς Στο Επισκοπικό Μέγαρο στη Θεσσαλονίκη χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι πονεμένοι καί κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας του θλιμμένοι ἐξαιτίας ὅσων εἶχαν συμβεῖ ταπεινά, χωρίς νά δημιουργεῖ προβλήστόν καλό ποιμένα τους, ἔσπευσαν ματα, νά συγκεντρώνει τά πράγματά στόν ἑσπερινό τῆς συγχωρήσεως, του γιά νά ἀποχωρήσει γιά τήν Ἀθήνα. παρότι δέν ἤξεραν ἄν θά εἶναι παρών ὁ Πρίν ἀπό τήν ἀποχώρησή του ὁ ΠαΠαναγιώτατος. ναγιώτατος τέλεσε δύο προηγιασμένες Ἐκεῖνος ὅμως ἦταν παρών. Εἰσῆλθε θεῖες λειτουργίες. Ἡ μία στήν Ἱερά Μονή διακριτικά ἀπό τήν πλαγία πύλη τοῦ Πανοράματος, πού εἶχε ὁ ἴδιος ἱδρύσει, ναοῦ χωρίς νά τόν δεῖ κανείς, ἀλλά τήν γιά νά ἀποχαιρετίσει τή Γερόντισσα Θεὥρα πού ἄνοιξε ἡ Ὡραία Πύλη γιά νά οδώρα καί ὅλες τίς μοναχές. Ἡ δεύτερη, βγεῖ καί νά ἀνέλθει στόν θρόνο, μία στήν Ἱερά Μονή τῆς Ἁγίας Θεοδώρας, φωνή βγαλμένη ἀπό τά χείλη ὅλων παρουσίᾳ ὅλων τῶν μοναχῶν τῆς Μοἔσεισε τόν ναό: «ἄξιος». Καί ἡ λέξη νῆς καί τῶν πνευματικῶν του τέκνων. ἐπαναλαμβανόταν συνέχεια καί γινόταν Ἕνα πρωί, χαράματα ἦταν, τοποθετήἰαχή: «ἄξιος, ἄξιος». Καί ὁ Παναγιώτασαμε τά πράγματά του στό αὐτοκίνητο τος στάθηκε γιά μερικά λεπτά ἀκίνητος καί ὁ Παναγιώτατος ξεκίνησε γιά τήν κάτω ἀπό τόν κεντρικό πολυέλαιο μέ Ἀθήνα. Εἴμασταν δύο-τρεῖς παρόντες δάκρυα στά μάτια. Ὕστερα ἀνῆλθε στήν ἀναχώρησή του. Ὁ τότε πρωτοστόν θρόνο. Ἔγινε ὁ ἑσπερινός καί στό σύγκελλος τῆς Μητροπόλεως καί νῦν τέλος μίλησε, ζήτησε συγχώρηση ἀπό Μητροπολίτης Κεφαλληνίας Σπυρίδων, ὅλους, ὅπως τό ἔκανε κάθε φορά. Καί

22 Παύλειος Λόγος

ὁ διάκονος π. Νικόλαος Τζώρτζης, ὁ π. Δημήτριος Γρόλλιος καί ἡ ἐλαχιστότης μου. Μέ σφιγμένη τήν ψυχή ἀπό τή θλίψη ἀσπασθήκαμε τό χέρι του, τόν ἀποχαιρετήσαμε καί πήραμε τήν εὐχή του. Καί ὅταν εἴδαμε τήν πόρτα τοῦ αὐτοκινήτου νά κλείνει καί νά ἀπομακρύνεται, νιώσαμε νά κλείνει μία σελίδα στήν ἐκκλησιαστική ἱστορία τῆς Θεσσαλονίκης, νιώσαμε τό βάρος τοῦ ἀποχωρισμοῦ ἀπό τόν πνευματικό μας πατέρα νά μᾶς συνθλίβει. Καί ἦταν τόση ἡ θλίψη καί ἡ πίεση τῆς στιγμῆς πού μόλις τό αὐτοκίνητο ἀπομακρύνθηκε ὁ πρωτοσύγκελλος ἀνελύθη σέ κλάματα, ἀφοῦ εἶχε σηκώσει μέ βουβό πόνο ὅλο αὐτό τό διάστημα τόν σταυρό τῆς δοκιμασίας τοῦ Παναγιωτάτου. Ἀπό τότε ἡ πόλις τῶν Ἀθηνῶν μοῦ ἔγινε πλέον οἰκεία, διότι ἄρχισα νά κατεβαίνω ὅποτε μοῦ δινόταν ἡ εὐκαιρία μαζί μέ ἄλλους φίλους καί ἀδελφούς, τόν Εὐάγγελο Δεληδῆμο, νῦν ἀρχιμανδρίτη π. Εἰρηναῖο, τόν κ. Βασίλειο Ζαρτινίδη καί ἄλλους, προκειμένου νά πάρουμε τήν εὐχή τοῦ Παναγιωτάτου καί νά ζήσουμε τίς λειτουργίες του σέ διάφορους ναούς τοῦ Πειραιῶς. Ἐγώ μάλιστα εἶχα τήν ἰδιαίτερη εὐλογία νά φιλοξενοῦμαι στό διπλανό διαμέρισμα ἀπό αὐτό τοῦ Παναγιωτάτου· καί ἔτσι τόν ἄκουα κάθε πρωί στίς 4 μέ 5 νά τελεῖ τήν πρωινή του ἀκολουθία, πού παρακολουθοῦσα καί ἐγώ μέ κατάνυξη ἀπό τό διπλανό δωμάτιο. Ὁ κοινός πόνος καί ἡ θλίψη γιά τή στέρηση τοῦ πνευματικοῦ μας πατέρα μέ ἕνωσε ἐκείνη τήν ἐποχή καί μέ τήν οἰκογένεια Στουγιαννάκη καί τήν οἰκογένεια Ἀκριβόπουλου ἀπό τήν Ἔδεσσα. Στή συνέχεια, στή θέση τοῦ Παναγιωτάτου ἐξελέγη ὅλως ἀντικανονικῶς ὁ π. Λεωνίδας Παρασκευόπουλος. Ἐγώ, ὡς νεώτερος ὅλων τῶν ὑπαλλήλων τῆς Μητροπόλεως, ἦταν ἀδύνατο νά κρύψω τή θλίψη καί τόν πόνο μου γιά τή στέρηση τοῦ Παναγιωτάτου καί εἶχα τήν τύχη νά εἶμαι ἀπό τούς πρώτους πού ἐξεδιώχθησαν ἀπό τά γραφεῖα τῆς Μητροπόλεως, διότι εὐκαίρως-ἀκαίρως μιλοῦσα ἐνθουσιωδῶς καί μέ νοσταλγία γιά τόν Παναγιώτατο. Οἱ κάθοδοί μου στήν Ἀθήνα συνεχίσθηκαν. Οἱ εὐκαιρίες νά ἐπικοινωνῶ μέ τόν Παναγιώτατο καί νά ὠφελοῦμαι ἀπό τήν πνευματικότητα μέ τήν ὁποία ἀντιμετώπιζε τή δοκιμασία του, ἀπό τή βιοτή του καί τή στάση του, ἀλλά καί ἀπό τή γαλήνια καί φωτεινή θέα τοῦ προσώπου του πού μέ συγκινοῦσε. Χαρακτηριστικό τοῦ τρόπου μέ τόν ὁποῖο ἀντιμετώπιζε τη δοκιμασία του ὁ Παναγιώτατος, εἶναι καί τό ἀκόλουθο περιστατικό. Τήν περίοδο τῆς δοκιμασίας του τόν ἐπισκέφθηκε ἡ σύζυγος τοῦ

ὑπουργοῦ Βορείου Ἑλλάδος Πατίλη, πού τόσο εἶχε ταλαιπωρήσει τόν Παναγιώτατο. Ὁ σύζυγός της, ὁ ὁποῖος ἦταν ἐπί μῆνες ἄρρωστος ἀπό ἀνίατη ἀσθένεια ἦταν κλινικά νεκρός ἀλλά ταλαιπωρεῖτο ἀκόμη, γι’ αὐτό καί ζήτησε ἀπό τόν Παναγιώτατο νά τόν συγχωρήσει καί νά προσευχηθεῖ γιά ἐκεῖνον. Καί ὁ Παναγιώτατος ἀνεξίκακος, ὅπως πάντοτε, ἐξέφρασε τή λύπη του καί τῆς ὑποσχέθηκε ὅτι θά προσευχηθεῖ. Ὅταν ἡ σύζυγος τοῦ ὑπουργοῦ ἔφθασε στήν οἰκία της, ἔμαθε ὅτι ὁ σύζυγός της εἶχε ἤδη κοιμηθεῖ. Ὁ Παναγιώτατος δεχόταν πάντοτε μέ ἀγάπη τίς ἐπισκέψεις μου καί θέλοντας νά μέ ἐνισχύσει στήν ταλαιπωρία πού ὑφιστάμην, ἐξέφραζε πάντοτε καί μέ λόγια καί μέ ἐπιστολές τήν ἀγάπη του καί τήν πατρική του στοργή πρός τό πρόσωπό μου. Σέ μία μάλιστα ἀπό τίς φωτογραφίες του πού μοῦ χάρισε μοῦ ἔγραψε: «Ὑμεῖς ἐστε οἱ διαμεμενηκότες μετ’ ἐμοῦ ἐν τοῖς πειρασμοῖς μου κἀγώ ποιοῦμαι μνείαν ὑμῶν ἐπί τῶν προσευχῶν μου (Λουκ. 22,28), ἀδιαλείπτως μνημονεύων τοῦ κόπου τῆς ἀγάπης ὑμῶν (Α΄ Θεσ. 1,2-3) καί δεόμενος ὑπέρ ὑμῶν ἵνα ἡ εὐλογία καί ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ φρουρῇ τάς καρδίας ὑμῶν (Φιλιπ. 4,7). Τῷ ἀγαπητῷ ἐν Κυρίῳ Ἰησοῦ τεκνίῳ κυρίῳ Ἰωάννῃ Καλπακίδῃ εἰς Θεσσαλονίκην. 14.11.1968 ἑορτή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ». Ἡ πατρική του φροντίδα δέν ἔπαυσε ποτέ νά μέ συντροφεύει. Ἔτσι, ὅταν ὁ μητροπολίτης Θυατείρων κυρός Ἀθηναγόρας, εὑρισκόμενος στήν Πάτμο, τόν συνήντησε καί τόν ρώτησε ἐάν εἶχε ὑπ’ ὄψιν του κάποιον ὑποψήφιο διάκονο, ὁ Παναγιώτατος μαζί μέ τόν π. Γαβριήλ Μεταλλίδη, τόν ἡγούμενο τῆς μονῆς Θεοδώρητο καί τόν ἀρχιμανδρίτη π. Ἰσίδωρο Κρικρῆ, μετέπειτα ἐπίσκοπο Τράλλεων, πρότειναν τήν ἐλαχιστότητά μου. Ἡ πρόταση αὐτή ἦταν ἡ ἀφορμή γιά νά κατέβω καί ἐγώ στήν Πάτμο, ὅπου παρέμεινα ἕνα μῆνα ἀπολαμβάνοντας τίς λειτουργίες καί τίς συζητήσεις μέ τόν Παναγιώτατο στό νησί τῆς Ἀποκαλύψεως. Στή συνέχεια ἀνεχώρησα μέ τίς εὐχές καί τίς εὐλογίες του γιά τή Μεγάλη Βρεττανία. Ὡς κληρικός πλέον εἶχα τήν εὐκαιρία τό πρῶτο καλοκαίρι πού ἦρθα στήν Ἑλλάδα νά ἐπισκεφθῶ μαζί μέ τόν Παναγιώτατο τήν Πάτμο, τό νησί τοῦ ἠγαπημένου μαθητοῦ τοῦ Κυρίου, τό ὁποῖο ἀγαποῦσε ἰδιαίτερα ὁ Παναγιώτατος ἀπό τήν ἐποχή πού ἦταν ἔξαρχος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στό νησί, νά συλλειτουργήσουμε στή Μονή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καί νά τελέσουμε τό μνημόσυνο τοῦ ἁγίου Γέροντος Ἀμφιλοχίου. Ἕνα χρόνο ἀργότερα θέλησα μέ τήν εὐλογία τοῦ ἀειμνήστου Ἀρχιεπισκόπου

Θυατείρων νά σπουδάσω στό Θεολογικό Ἰνστιτοῦτο τοῦ Ἁγίου Σεργίου στό Παρίσι. Κατέθεσα τά χαρτιά μου, ἀλλά ἡ ἀπάντηση ἦταν ἀρνητική, διότι δέν ἐγνώριζα τή Γαλλική γλώσσα. Τότε ὁ φοιτητής τῆς θεολογικῆς αὐτῆς Σχολῆς Ἀνδρέας Τηλλυρίδης, νῦν Μητροπολίτης Κένυας, μοῦ εἶπε: «Σοῦ συνιστῶ, ἀδελφέ μου, νά λάβεις μία συστατική ἐπιστολή ἀπό τόν Γέροντά σου, τόν πρώην Θεσσαλονίκης Παναγιώτατο Μητροπολίτη Παντελεήμονα». Καί πράγματι τοῦ ἔγραψα, καί ἡ ἀγάπη του μέ συνόδευσε καί σ’ αὐτή τή δύσκολη στιγμή τῆς ζωῆς μου. Ἀμέσως ἔστειλε ἐπιστολή στόν Σχολάρχη Κνιάζεφ καί τόν παρακάλεσε νά μέ συμπεριλάβουν στούς φοιτητές τῆς Σχολῆς, διότι ἤμουν πνευματικό του τέκνο καί βρέθηκα στό ἐξωτερικό ἐξαιτίας τῆς δικῆς του ταλαιπωρίας, γι’ αὐτό καί θά τό θεωροῦσε ὡς ἀνακούφιση καί προσωπική χάρη, ἄν μοῦ ἔδιναν αὐτή τήν εὐκαιρία. Καί πράγματι ἐντός ὀλίγου ἦρθε θετική ἀπάντηση, διότι ὁ σοφός Γέροντας δέν εἶχε κῦρος μόνο στήν Ἑλλάδα ἀλλά καί σέ ὅλο τόν ὀρθόδοξο καί χριστιανικό κόσμο γιά τή σοφία, τή θεολογική του κατάρτιση, τήν πνευματικότητά του καί τήν ἁγιότητα τοῦ βίου του. Ὅταν τελικά ἐγκαταστάθηκα στή Θεσσαλονίκη προκειμένου νά ὁλοκληρώσω τίς θεολογικές μου σπουδές ἡ ἐπικοινωνία μου μέ τόν Παναγιώτατο ἦταν πιό συχνή, μέχρι τήν ἡμέρα ἐκείνη πού μετέφεραν στόν ἱερό ναό τῆς Ἁγίας Τριάδος Πειραιῶς τό σεπτό λείψανό του. Ἐκεῖ ἔλαβα τήν τελευταία του εὐλογία ἀπό τό ἁγιασμένο του χέρι, γιατί κατά κοινή ὁμολογία ὅλων καί ἰδιαιτέρως τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Ἐδέσσης Καλλινίκου, ἦταν ἕνας ἅγιος. Ἐκηδεύσαμε ἕναν ὅσιο, ἕναν ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας εἶπε, συμπληρώνοντας αὐτό πού εἶχε πεῖ ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος κατά τήν ἡμέρα

τῆς ἐκπτώσεως τοῦ Παναγιωτάτου ἀπό τόν μητροπολιτικό θρόνο: «σήμερα ἔπεσε τό κάστρο τῆς Ὀρθοδοξίας». Αὐτός ἦταν ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Παπαγεωργίου, ὅπως τόν ἔζησα. Ἕνας ὅσιος, ἕνας σοφός, ἕνας πραγματικός ἱεράρχης πού στήριξε τόν λαό τοῦ Θεοῦ σέ χρόνια δύσκολα καί κράτησε ψηλά τό λάβαρο τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὑπέμεινε καρτερικά τή δοκιμασία τῶν τελευταίων ἐτῶν, παρότι ἔχοντας ἀκατάγνωστη τή συνείδησή του εἶχε ἀπόλυτη πεποίθηση ὅτι αὐτός ἦτο ὁ «κανονικός τῆς Ἐκκλησίας τῆς Θεσσαλονίκης Ἐπίσκοπος, ὅλως δ’ ἀντικανονικῶς καί παρά πᾶσαν ἔννοιαν δικαίου μακρυνθείς ἀπ’ αὐτῆς», ὅπως ὑπέγραφε μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του. Ἦταν καί παρέμεινε ὁ ἄγγελος τῆς ἐν Θεσσαλονίκῃ Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος ἐτήρησε τόν λόγον τῆς ὑπομονῆς καί ἠγαπήθη ἀπό τόν Θεό, ὥστε νά ἰσχύουν καί γι’ αὐτόν οἱ λόγοι τῆς Ἀποκαλύψεως: «Καί τῷ ἀγγέλῳ τῆς … ἐκκλησίας γράψον· … ἐγώ ἠγάπησά σε. ὅτι ἐτήρησας τόν λόγον τῆς ὑπομονῆς μου, κἀγώ σε τηρήσω ἐκ τῆς ὥρας τοῦ πειρασμοῦ τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπί τῆς οἰκουμένης. … ἔρχομαι ταχύ· κράτει ὅ ἔχεις, ἵνα μηδείς λάβῃ τόν στέφανόν σου».

Ιδιόχειρη επιστολή προς τον νύν Μητροπολίτη Βεροίας κ. Παντελεήμονα

Παύλειος Λόγος 23

Η ΔΟΞΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΑΣ, ΓΟΒΔΕΛΑΑΣ Ο ΜΥΡΙΑΘΛΟΣ «Δός τήν δικαιοσύνην Σου τῷ υἱῷ τοῦ βασιλέως» τοῦ Ἀρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου

νας ἀπό τούς μεγαλομάρτυρες τῆς πίστεως ἀλλά σχεδόν ἄγνωστος στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ βασιλόπαις Γοβδελαά (ἤ Γοβδελᾶς), γιός τοῦ Πέρσου βασιλέως Σαπώρ (ἤ Σαβωρίου). Ἔζησε τόν καιρό πού ὁ ἀσεβής πατέρας του κυνηγοῦσε ἀλύπητα κάθε τι χριστιανικό. Ὁ ἴδιος ἦταν πυρολάτρης ὅπως γενικά οἱ Πέρσες, ἀλλά ἀγαθῆς προαιρέσεως γι’ αὐτό καί ἁρπάχτηκε ἀπό τόν Βασιλέα κυνηγό Χριστό ὡς πολύτιμο θήραμα. Ἐφαρμόστηκε καί σ’ αὐτόν τό κυριακό λόγιο: «θά παραδώσει πατήρ τέκνον εἰς θάνατον» καί «θά μισήσουν οἱ ἄνθρωποι τούς πιστούς ἔστω κι ἄν εἶναι συγγενεῖς τους». Διότι μιά νέα πνευματική συγγένεια μεταξύ τῶν ὁμοίων στήν πίστη δημιουργεῖται γιά ὅλους ὅσους ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία. Ὁ Δάδας, συγγενής τοῦ βασιλιᾶ καί πρῶτος ἄρχοντας, ἐστάλη ὡς διοικητής σέ κάποιες πόλεις. Ἐκεῖ σεβόταν τόν Χριστό φανερά διότι πρῶτα κρυβόταν. Διαβλήθηκε ὡς χριστιανός ἀλλά δέν τοῦ ἀφαίρεσαν ἀμέσως τήν ἐξουσία. Ὁ Σαπώρ ἤθελε πρῶτα νά βεβαιωθεῖ. Ἀποστέλλει τόν μεγιστάνα Ἀδραμέλεχ μαζί μέ τόν βασιλογιό Γοβδελαᾶ γιά νά ἐξετάσουν τήν ὑπόθεση. Ὅταν κάθισαν στό κριτήριο, ὁ Ἀδραμέλεχ πρόσταξε νά πυρωθεῖ κάμινος καί νά ριχτεῖ μέσα ὁ Δάδας. Ἐκεῖνος πλησιάζοντας ἔκαμε τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ πρός τήν φωτιά κι ἀμέσως ἔσβησε τό πῦρ κι ἀνέβλυσε νερό. Ἔκπληκτος ὁ διάδοχος τοῦ θρόνου ρώτησε: «προσφιλέστατε Δάδα, ποιός σοῦ δίδαξε αὐτές τίς μαγεῖες;». «Τέτοια νά μάθαινες καί σύ ἀπό τόν δάσκαλό μου Χριστό» εἶπε ὁ Δάδας καί οἱ ἐρωτήσεις συνεχίστηκαν: «Ἄν πιστέψω στόν Χριστό σου, θά κάμω τά ἴδια;». «Ὄχι μόνο αὐτά, ἀλλά θά συμβασιλεύσεις μαζί Του». Προστάζει ὁ Γοβδελαᾶς νά ἀναφτεῖ ἄλλο καμίνι κι ἐπικαλούμενος τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἔσβησε τή φω-

24 Παύλειος Λόγος

τιά. Κάτι παρόμοιο μέ τήν κάμινο τῶν Χαλδαίων καί τούς τρεῖς παῖδες. Πέφτει αὐτός τότε στά πόδια τοῦ Δάδα ὡς εὐγνώμων πού τοῦ γνώρισε τήν ἀλήθεια. Ὁ Ἀδραμέλεχ μετέφερε τά συμβάντα στόν βασιλιά. Ἐκεῖνος ἀνακρίνοντας τό γιό του ἔμαθε τά νέα κι ἀμέσως ἡ συμπεριφορά του ἄλλαξε, ὅπως τοῦ καθενός δούλου τοῦ ἀρχεκάκου. Δίνει ἐντολή νά χτυποῦν τέσσερις μέ ἀγκαθωτές ράβδους τόν πρίγκιπα. Ὅταν κουράστηκαν ἐκεῖνοι ἀντικαταστάθηκαν ἀπό ἄλλους. Ὁ μάρτυς παρακαλοῦσε τό Θεό νά τοῦ δώσει ὑπομονή. Ἄγγελος τοῦ Θεοῦ ἐμφανίζεται καί τοῦ λέγει: «Ἔχε θάρρος καί μή φοβάσαι. Ἐγώ εἶμαι μέ σένα». Ἔμεινε πέντε μέρες στή φυλακή καί δόθηκε ἐξουσία στόν ἄρχοντα Γάργαλο νά τόν βασανίσει. Κι ἄρχισαν πολλαπλά μαρτύρια. Ἐδάρη μέ βούνευρα, λωροτομήθηκε (ἔβγαλαν δύο λωρίδες δέρμα ἀπό τά πόδια ὡς τό κεφάλι), δέθηκε καί ξαναφυλακίστηκε. «Τώρα θά ἔρθει ὁ Χριστός σου νά σέ κάνει καλά» τοῦ εἶπε χλευαστικά ὁ Γάργαλος. Κι ἔτσι ἔγινε, γιά πεῖσμα του. Λύθηκαν τά δεσμά κι ὁ ἅγιος βρέθηκε ὑγιής. Ὁ βασιλιάς ἔδωσε προσταγή: «Θανατῶστε τόν ἐπίβουλο τῆς βασιλείας μου γιατί πίστεψε στόν Χριστό». Οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς πᾶνε κόντρα σ’ Αὐτόν πού τοῦ δόθηκε καί ὡς ἀνθρώπου «πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς» καί βασιλεύει εἰς τούς αἰῶνας καί «τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος». Πυρώνεται σούβλα καί διαπερνᾶ ἀπό τά δύο αὐτιά τοῦ πολύαθλου. Ὁ ἄγγελος στή φυλακή τοῦ τή βγάζει καί τόν θεραπεύει δεύτερη φορά. Ξανά βούνευρα, εἰρκτή, ἀγκαθωτά ραβδιά ροδιᾶς, ξέσχισμα τῶν πλευρῶν μέ σιδερένιες ἀγκίδες. Τρίτη φορά ἱατρεύεται θαυμαστικά ὁ ἅγιος. Οἱ ἄλλοι φυλακισμένοι βλέποντας πώς ὁ διάδοχος ὑπομένει τέτοια βάσανα μέ ἐντολή τοῦ θηριώδους πατέρα του ἐκπλήσσονται καί ἀναφωνοῦν: «Πράγματι, μέγας ὁ Θεός τῶν χριστιανῶν», βλέποντας πώς ὁ Κύριος τόν διάλεξε γιά ἄλλη

βασιλεία, τήν οὐράνια καί ὄχι τήν ἐπίγεια τῶν Περσῶν. Ὁ ἀθλητής συνεχίζει νά ἀγωνίζεται. Δέχεται μπήξιμο σιδερένιων ἀκίδων στούς ὥμους καί κρεμᾶται ἀπό τήν τρίτη ὥρα μέχρι τήν ἐννάτη, ὅπως ὁ Κύριος. «Ἀκόμα ζεῖ ὁ Γοβδελαᾶς;» ρωτᾶ ὁ θηριόγνωμος «πατέρας». «Ζεῖ, βασιλιά» τοῦ λέγουν. «Ζεῖ ὁ βασιλιάς Ἀλέξανδρος:» ρωτοῦσε ἡ Γοργόνα γιά τόν ἀδελφό της πού κατέλυσε παλαιότερα τό κράτος τῶν Περσῶν. «Ζεῖ καί βασιλεύει» τῆς ἀπαντοῦσαν· «ζεῖ τό ἑλληνικό, φιλάνθρωπο, ἐκπολιτιστικό πνεῦμα πού νικᾶ τούς βαρβάρους». Ἐδῶ, χρόνια μετά, τό διάδοχο τοῦ ἑλληνισμοῦ χριστιανικό πνεῦμα νικᾶ τήν βαρβαρότητα τῶν σκληροτράχηλων ἀνατολικῶν καί ζωεῖ στήν ἀληθινή ζωή τά εὐγενέστερα ἐξ αὐτῶν πνεύματα. Τ’ ἀναδεικνύει ρόδια, ρόδα, μῆλα εὔοσμα, παίρνοντάς τα μέσα ἀπό τά ἀγκάθια, «Νά ἐκδαρεῖ τό πρόσωπό του» διατάζει ὁ Σαπώρ. Δέν μποροῦσε νά βλέπει ὁ δαίμονας τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ λελαμπρυσμένη. Τήν ἄλλη μέρα, ἄλλη διαταγή. Ἐκρίζωση τῶν ὀνύχων χειρῶν καί ποδῶν, τῶν τεσσάρων ὀδόντων τραπεζιτῶν καί πάλι φυλάκιση. Κανείς δέν εἶχε δικαίωμα νά τοῦ δώσει κάτι, ἔστω καί νερό. Ἡ μητέρα καί ἡ ἀδελφή του Κασδόα ἤθελαν νά τόν δοῦν ἀλλά φοβοῦνταν. Ἡ ἀδελφή του νίκησε τόν φόβο καί ἀπειλώντας μέ θάνατο τούς δεσμοφύλακες ἄν τήν πρόδιδαν, πῆγε νά τόν δεῖ. Ὁ μάρτυς στερεωμένος πιά στή πίστη, δέ ζητοῦσε ἀπό τό Θεό νά τόν γιατρέψει ἀλλά νά βαστάξει μέχρι τέλους στήν ὁμολογία. Θεράπευε ἄλλους πού ἀλείφονταν μέ τό αἷμα του καί ἤλκυσε ἀπ’ αὐτό στό Χριστό τόν μάγο Γάργαλο (συνονόματο τοῦ βασανιστῆ). Ὁ πρώην μάγος προσκολλήθηκε στό μάρτυρα καί γρήγορα μαρτύρησε κι αὐτός ραβδιζόμενος καί πεθαίνοντας χριστιανός. Σέ ξύλινο κοχλία ὁ Γοβδελαᾶς συντρίφτηκε στά πόδια. Ἡ φυλακή ἔγινε πλέον σπίτι του, ἐκεῖ ὅμως

ἐλευθέρωνε τούς καταδίκους ἀπό τά δεσμά τῆς ψυχῆς. Οἱ ἔγκλειστοι ἔτρεχαν πάνω του καί ἀλείφονταν μέ τό αἷμα τῶν πληγῶν του καί γιατρεύονταν. Σέ δεκαπέντε μέρες ὁ τύραννος Γάργαλος τόν βρῆκε τελείως ὑγιῆ. Μή ξέροντας τί νά κάνει γιά νά τόν καταβάλλει, τόν ρίχνει σέ λέβητα μέ πίσσα καί θεῖον. Ὁ θεῖος μάρτυς μπῆκε προσευχόμενος καί βγῆκε ἄτρωτος καθώς ὁ λέβης κόπηκε στά δύο. Σταυρώνεται γυμνός καί τοξεύεται. Τά βέλη δέν τόν ἔπιαναν, στέκονταν ἀκίνητα καί στόν ἀέρα. (Ἄν ἦταν τόσο ἐφευρετικοί στίς κακουργίες ἐκεῖνοι, ἦταν καί ὁ Θεός στίς εὐεργεσίες). Αὐτός πού ἔδωσε τή συμβουλή γιά τό βασανιστήριο δέχτηκε πίσω τό βέλος του (σάν μπούμερανγκ) καί χτυπήθηκε στό δεξί του μάτι. Ἔχοντας μία τελευταῖα ἐλπίδα ὁ βασιλιάς στέλνει τήν Κασδόα νά μιλήσει στόν ἀδελφό της νά ὑπακούσει. Ἐκεῖνος τήν ἔκανε ὑπήκοη στό Χριστό. Γι αὐτό καί ἡ Κασδόα ραβδίστηκε καί μέ τίς προσευχές τοῦ ἀδελφοῦ της δέν ξαναβασανίστηκε. Μέ ἐντολή τοῦ Σαπώρ, ὁ μυριόνικος δέθηκε χέρια καί πόδια καί ρίχτηκε στά ποδοβολητά ἀλόγων. Ἔμεινε ἀβλαβής. Σοῦβλες πολλές τόν κατέκαυσαν καί δύο ἄγκιστρα τόν κρέμασαν σέ δύο ξύλα, ἐνῶ οἱ ἱερεῖς Δαδιής καί Αὐδιῆς κρυφά κατέγραφαν κάθε μαρτύριό του. Τούς εἶπε: «Ἄν σᾶς εἶναι εὔκολο φέρτε νερό καί λάδι νά βαπτιστῶ· ἀλλιῶς παρακαλέστε τό Θεό μέ κάποιο τρόπο νά γίνει». Κι ἔγινε ὅ,τι καί μέ ἄλλους μάρτυρες πού ἀκόμη ἦσαν κατηχούμενοι: Μικρό νέφος πάνω του ἔβρεξε κρουνηδόν ἔλαιον καί ὕδωρ. «Δοῦλε τοῦ Θεοῦ, Γοβδελαᾶ, πῆρες τό βάπτισμα», ἀκούστηκε φωνή ἀπό τό νέφος καί τό πρόσωπο καί τό σῶμα τοῦ ἁγίου ἔλαμψαν καί εὐωδίασαν. Τόν κατεβάζουν ἀπό τό ξύλο οἱ μή ἔχοντες τόν κοινόν νοῦ γιά νά καταλάβουν καί ξύνουν καλάμια καί τόν κεντοῦν ὁλόκληρο. Καί τέλος δένουν τά πόδια του σέ ἄγριους ἴππους καί τούς κεντοῦν νά σύρουν τόν ἔνδοξο σέ τόπους πετρώδεις παντοῦ μέχρι νά σκορπιστοῦν τά μέλη του. Ὅ,τι ἔμεινε ἀπό τό λείψανο τό διαμέρισε στά τρία καί τά ἔριξε ὁ θεόργιστος νά τά φᾶνε τά σκυλιά καί τά ὄρνια. «Δώσανε τίς σάρκες τῶν ὁσίων σου στά θηρία τῆς γῆς» λέγει ὁ Ψαλμωδός. Οἱ άνωτέρω ἱερεῖς μαζί μέ τόν διάκονο Ἀρμαζαδάκ ἀγόρασαν μέ χρήματα πολλά ὅ,τι βρῆκαν ἀπό τούς δημίους καί

τά ἔφεραν στά σπίτια τους. Ἐκήδεψαν μέ τιμή τή δόξα τοῦ γένους τους, αὐτόν πού ἐνίκησε τήν βασιλεύουσα πλάνη. Ὁ Δάδας πάλι κατακόπηκε μεληδόν γενόμενος κι αὐτός μεγαλομάρτυς καί τάφηκε ἀπό χριστιανούς. Τό βράδυ πού δοξολογοῦσαν τούς μάρτυρες φάνηκε ἀνάμεσά τους ὁ εἰς τά ἄνω βασίλεια βασιλεύων Γοβδελαᾶς λέγοντας: «Ἔχετε δύναμη ἀπό τόν Κύριο, ἀδελφοί. Σταθεῖτε ἑδραῖοι καί ἀμετακίνητοι» καί τό τοῦ Κυρίου: «Μή φοβειθεῖτε ἀπ΄ αὐτούς πού σκοτώνουν τό σῶμα, μά δέν μποροῦν

νά σκοτώσουν τή ψυχή». Εἶπε στούς ἱερεῖς: «Γιά τόν κόπο πού κάνατε, ὁ Θεός νά σᾶς δώσει τόν μισθό». Καί στόν Δαδιή: «Πᾶρε τό κέρας τοῦ ἐλαίου καί πᾶνε στήν ἀδελφή μου Κασδόα, μύρωσέ την καί κοινώνησέ την». Ἐκτελώντας τήν ἐντολή ὁ ἱερέας, ὁδηγήθηκε νύχτα ἀπό θεῖο ἄγγελο στή βασιλοκόρη, τήν ἐβάπτισε καί ὁ ἄγγελος ἔλαβε τήν ψυχή της. Ἕνας ὁμώνυμός της ὁ Κασδόος, συγγενής τοῦ βασιλιᾶ, χριστιανός κι αὐτός, δάρθηκε μέ ξύλινη σπάθη καί θανατώθηκε. Τό πρωί ἡ βασίλισσα βρῆκε τήν κόρη της νεκρή καί ἀνέφερε στόν σύζυγό της καί παιδοκτόνο: «Χαῖρε βασιλεῦ, σύ καί ἡ βασιλεία σου. Ὁ γιός μου Γοβδελαᾶς σάν νά εἶχε ἐγκλήματα μυρίων φονέων,

τιμωρήθηκε ἀπό σένα μυριοπλάσια. Ἡ κόρη μου Κασδόα κι αὐτή ἀπέθανε. Σκίστηκε μέ ραβδιά σά νά ‘χε σκοτώσει τόν ἴδιο της τόν πατέρα». Ἀλλά σέ τοῖχο μιλοῦσε κι ἔτσι φρόντισε μόνη της γιά τήν ταφή τῆς κόρης καί τήν ἔβαλε δίπλα στόν ἀδελφό της. Ἕνας ἄλλος Ἀλέξανδρος καί μία ἄλλη Γοργόνα, αὐτή τή φορά Πέρσες, μπῆκαν στήν ἱστορία. Ὁ χρόνος τοῦ μαρτυρίου τους πρέπει νά εἶναι τό 330, χρονιά πού ἐγκαινιάστηκε ἡ Κωνσταντινούπολη, ἀλλά στήν Περσία μαίνονταν ὁ διωγμός (μέχρι τό 379) καί μετέπειτα. Ἡ μνήμη τους (ὅλων τῶν μαρτύρων πού προαναφέρθηκαν) ἄγεται στίς 29 Σεπτεμβρίου. Τήν ἴδια μέρα τιμᾶται ἡ μάρτυς Γουδελία ἤ Γοβδελία τῆς ὁποίας τά ἀναφερόμενα μαρτύρια ταιριάζουν ἀπόλυτα μέ ὁρισμένα τοῦ ἁγίου. Κάποιοι φρονοῦν πώς πρόκειται γιά λάθος ἀντιγραφή καί πώς εἶναι τό ἴδιο πρόσωπο μέ τόν μεγαλομάρτυρα. Ἄν αὐτό ἀληθεύει, χρόνος τοῦ μαρτυρίου της ἀναφέρεται τό 330 ἐνῶ στόν μάρτυρα δέν ὑπάρχει χρονολογία στό συναξάριο. (Ἐάν ἦταν γιός τοῦ Σαπώρ Β΄ (μεγάλου χριστιανομάχου) μοιάζει λίγο ἀπίθανο νά ἐμαρτύρησε τό ἔτος 330 καθώς ὁ πατέρας του ἀνέβηκε στήν ἐξουσία ἀπό τό 385 μέχρι τό 388. Ἀκολουθία τοῦ θεοστέπτου μεγαλομάρτυρος ἐποίησε ὁ εὐλαβής ἱερεύς, ἁγιογράφος καί ὑμνογράφος Ἑμμανουήλ Τζάνε ὁ Κρής. Τήν τύπωσε στή Βενετία τό 1661, ὀχτώ χρόνια πρίν ἀπό τήν πτώση τοῦ Χάνδακα (Ἠρακλείου). Γράφει ἐκεῖ: «Οἱ Πέρσες Μάγοι στή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ προσέφεραν στό Βασιλέα χρυσάφι, λιβάνι καί σμύρνα. Ἐσύ τοῦ προσέφερες ψυχή, αἷμα καί στέμμα καί τέλος τήν ἀδερφή σου ὡς νύμφη πνευματική». Ὁ ἅγιος εἰκονίζεται ἀρκετές φορές μαζί μέ τούς στρατιωτικούς στό καθολικό μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐνῶ παλαιοί Πέρσες μετέφεραν τεμάχια τῶν λειψάνων του στό Βυζάντιο καί φτάνοντας στόν Ἄθωνα ἴδρυσαν τό κελλίον τοῦ ἁγίου πού ὑφίσταται μέχρι σήμερα στίς Καρυές.

Παύλειος Λόγος 25

Γ E Γ O N O TA χειροτονίες και χειροθεσίες

Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων την 1η Οκτωβρίου, εορτή της Παναγίας Γοργοϋπηκόοου λειτούργησε στον ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Βεροίας και τέλεσε την εις Πρεσβύτερον χειροτονία του Διακόνου π. Ναθαναήλ Καραγέργου. Επίσης, στις 16 Οκτωβρίου, την ημέρα εορτασμού των Ελευθερίων της Βέροιας, λειτούργησε στον ιερό Ναό Αγίου Αντωνίου Πολιούχου Βεροίας και τέλεσε τή εις Διάκονον χειροτονία του Μοναχού π. Χριστοδούλου Μουτσούδη.

Την Κυριακή 22 Οκτωβρίου λειτούργησε στην Ιερά Μονή Αγίων Πάντων Παλατιτσίων και τέλεσε την εις Μεγαλόσχημο κουρά της Χριστίνας Μουτσούδη μετονομάσας αυτήν εις Μοναχήν Χριστοδούλην, καθώς και την κουρά (ρασοευχή) της δοκίμου Αθανασίας Μπάτη μετονομάσας αυτήν εις Μοναχήν Θεολογίαν. Επίσης ο Σεβασμιώτατος: στις 11 Σεπτεμβρίου λειτούργησε στον ιερό Ναό Αγίας Άννης και Οσίου Δαβίδ Ριζωμάτων και απένειμε το οφφίκιο του Οικονόμου στον Πρεσβύτερο π. Βασίλειο Βουλιουβάση, στις 15 Σεπτεμβρίου στον ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Σταυρού και απένειμε το οφφίκιο του Οικονόμου στον Πρεσβύτερο π. Νικόλαο Παπανικολάου και στις 15 Οκτωβρίου στον ιερό Ναό Γενεθλίου της Θεοτόκου Μαλγάρων και απένειμε το οφφίκιο του Πρωτοπρεσβυτέρου στον Οικονόμο π. Ιωάννη Ταντζόπουλο. Τέλος από την 1η Σεπτεμβρίου ανέθεσε χρέη Αρχιερατικού Επιτρόπου Αλεξανδρείας στον Πρωτ/ρο π. Ιερόθεο Γκουντρουμπή.

Από την εις Πρεσβύτερον χειροτονία του π. Ναθαναήλ Καραγέργου

Από την εις Διάκονο χειροτονία του π. Χριστοδούλου Μουτσούδη

Ο Ναυτικός Σύλλογος τίμησε τον Σεβασμιώτατο

ο Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου ο Ναυτικός Σύλλογος Ημαθίας διοργάνωσε εκδήλωση στις εγκαταστάσεις του στις Σαραντόβρυσες Βέροιας. Κατά την εκδήλωση τα διάφορα τμήματα του Ομίλου πραγματοποίησαν επίδειξη των αθλητικών δραστηριοτήτων τους. Επίσης ο Ναυτικός Σύλλογος Ημαθίας τίμησε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονα απονέμοντας πλακέτα.

Αγιασμός για την Έναρξη των Σχολείων

Ο Σεβασμιώτατος ομιλεί στην εκδήλωση του Ναυτικού Ομίλου Ημαθίας

τις 11 Σεπτεμβρίου δεκάδες παιδιά, μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων γέμισαν τους δρόμους της πόλης με την ευκαιρία της έναρξης των Σχολείων. Αγιασμό τέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων στο 3ο και 4ο Λύκειο, καθώς επίσης και στα ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Βέροιας. Επίσης. τέλεσε τα εγκαίνια των νέων αιθουσών διδασκαλίας του Δημοτικού Σχολείου των ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων.

Μουσείο εκπαίδευσης στη Βἐροια

Από τον Αγιασμό για την έναρξη λειτουργίας των Σχολείων

έμισε το προαύλειο του Πανεπιστημιακού Τμήματος στην Αγ. Βαρβάρα το βράδυ της 12ης Σεπτεμβρίου στα εγκαίνια του Μουσείου Εκπαίδευσης. Τα εγκαίνια έγιναν από τον πρύτανη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αν. Μάνθο, τον πρόεδρο του Νομικού Προσώπου και εμπνευστή της ιδέας για την ίδρυση του Μουσείου καθηγητή κ. Χ. Τσολάκη, και τον Δήμαρχο Βέροιας κ. Χ. Σκουμπόπουλο. Στεγάζονται συλλογές και μεμονωμένα αντικείμενα, τεκμήρια ζωής, κειμήλια οικογενειακά, κομμάτια της ψυχής αγνών κι ευαίσθητων δωρητών, που προστρέχουν και, με χαρά και συγκίνηση, καταθέτουν εδώ ψηφίδες της συλλογικής μνήμης, συνθέτοντας την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, αλλά και της ελληνικής κοινωνίας στο σύνολό της. Μετά τον αγιασμό τον οποίο τέλεσε ο Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης κ. Παντελεήμων, οι επίσημοι και ο κόσμος ξεναγήθηκαν στους χώρους του Μουσείου.

Από τον Αγιασμό των Εγκαινίων του Μουσείου Εκπαίδευσης Βέροιας Παύλειος Λόγος 27

Μνημόσυνο για τα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής

ην Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις μνήμης για γη γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας για να τονιστούν ιδιαίτερα τα γεγονότα της δραματικής εκείνης περιόδου των διωγμών και του ξεριζωμού των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τις πατρογονικές εστίες από τους Τούρκους, που οδήγησαν τους Έλληνες της Μικράς Ασίας στην προσφυγιά. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων λειτούργησε στον μητροπολιτικό ιερό ναό Αγίων Πέτρου και Παύλου και στη συνέχεια τέλεσε μνημόσυνο για τα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής. Ακολούθησε τελετή στο χώρο του Ηρώου με κατάθεση στεφάνων από τους τοπικούς άρχοντες και τους εκπροσώπους των σωματείων. Στις εκδηλώσεις την Κυβέρνηση εκπροσώπησε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Χρήστος Ζαχόπουλος.

Από την τελετή για τα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής στο Ηρώο

Εκδήλωση μνήμης για τον Μητροπολίτη Παντελεήμονα Παπαγεωργίου

ο Σαββατοκύριακο 23 και 24 Σεπτεμβρίου διοργανώθηκαν στη Έδεσσα από την Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τον μακαριστό από Εδέσσης Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Παπαγεωργίου. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιελάμβανε επιστημονική διημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ιεράς Μητροπόλεως με θέμα: «Μνήμη Μητροπολίτου Παντελεήμονος Παπαγεωργίου, αναμνήσεις από τη ζωή, τό έργο και την μαρτυρία του». Εισηγητές ήταν πολλοί κληρικοί και λαϊκοί καθηγητές, συγγενείς και πνευματικά τέκνα του αειμνήστου Μητροπολίτου, μεταξύ των οποίων και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων, οι οποίοι μέσα από τις ομιλίες τους παρουσίασαν αφενός τη μεγάλη προσωπικότητα του τιμωμένου και αφετέρου έκαναν γνωστά στους νεωτέρους ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την νεώτερη εκκλησιαστική ζωή μας. Παράλληλα πλησίον της Μητροπόλεως λειτούργησε έκθεση με φωτογραφικό υλικό από τη δράση του μακαριστού καθώς και προσωπικά του αντικείμενα άμφια κ.λπ. Την Κυριακή το πρωί τελέστηκε αρχιερατικό συλλείτουργο και μνημόσυνο.

28 Παύλειος Λόγος

Από την επιστημονική Διημερίδα που διοργανώθηκε στην Έδεσσα για τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Παπαγεωργίου

Από το πολυαρχιερατικό Μνημόσυνο στον Μητροπολιτικό Ι. Ν. Αγ. Σκέπης Εδέσσης για τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Παπαγεωργίου

Αγιασμός και ομιλία στην Χριστιανική Ένωση Βέροιας

ην Κυριακή 1η Οκτωβρίου, μετά τη θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας στον ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων, μετέβη στην αίθουσα της Χριστιανικής Ενώσεως Βεροίας όπου τέλεσε αγιασμό με την ευκαιρία της έναρξης του νέου κατηχητικού έτους. Στη συνέχεια ο Σεβασμιώτατος πραγματοποίησε ομιλία με θέμα: «Οι θλίψεις στη ζωή του ανθρώπου και η δύναμη της προσευχής».

Εκδηλώσεις για την εορτή των Νομικών

Από τον ομιλία του Σεβασμιωτάτου στην Αίθουσα της Χριστιανικής Ενώσεως Βεροίας

ην Τρίτη 3 Οκτωβρίου μνήμη του Αγίου Διονυσίου του Αρειοπαγίτου και εορτή των Νομικών, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων τέλεσε αρχιερατική θεία Λειτουργία στον μητροπολιτικό ιερό Ναό Αγίων Πέτρου και Παύλου και στη συνέχεια μετέβη στο Πρωτοδικείο Βέροιας όπου τέλεσε Αγιασμό παρουσία των Δικαστικών Αρχών, του Δικηγορικού Συλλόγου και των εκπροσώπων των τοπικών Αρχών. Μετά τον Αγιασμό ακολούθησε εκδήλωση στην αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου .

Έναρξη Σεμιναρίου Κατηχητών από το Γρ. Νεότητος

ο σεμινάριο κατάρτισης των κατηχητών και στελεχών που διοργανώνει κάθε χρόνο το Γραφείο Νεότητος, ξεκίνησε και για την φετινή κατηχητική χρονιά στις 14 Οκτωβρίου, με γενικό τίτλο «ο Θεός και εμείς». Στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου της Ι. Μητροπόλεώς μας συγκεντρώθηκαν κατηχητές και στελέχη που διακονούν στο νεανικό πνευματικό έργο όπου και παρακολούθησαν την πρώτη διάλεξη. Ομιλητής ήταν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων ο οποίος με πολύ αγάπη και με τρόπο που συγκίνησε τα στελέχη, ανέπτυξε το θέμα: «Αντιμετωπίζοντας τις θλίψεις με την προσευχή». Ακολούθησε ενημέρωση σε πρακτικά θέματα κατηχήσεως αλλά και στη λειτουργία του Γραφείου Νεότητας από τον υπεύθυνο του Γραφείου Αρχιμ. Διονύσιο Ανθόπουλο, ενώ παρεμβάσεις έκανε και ο Πρωτοσύγκελος της Ι. Μητροπόλεως Αρχιμ. Γεώργιος Χρυσοστόμου.

Από τον Αγιασμό στο Πρωτοδικείο Βέροιας την ημέρα εορτής των Νομικών

Από το σεμινάριο κατάρτισης κατηχητών και στελεχών που διοργάνωσε το Γραφείο Νεότητος της Ιεράς Μητροπόλεώς μας. Παύλειος Λόγος 29

τύπος & ουσία τοῦ Πρωτ/ρου π. Νεκταρίου Σαββίδη

ο Σεπτέμβριο, που είναι και ο πρώτος του εκκλησιαστικού έτους κυριαρχεί ο Σταυρός του Κυρίου. Τιμώντας τον Σταυρό προσκυνούμε τον Εσταυρωμένο Χριστό. Ο Σταυρός είναι η θεραπεία από την αρρώστια των παθών και το αντίδοτο του θανάτου, η νίκη εναντίον του διαβόλου. Ας σφραγίζουμε με το σημείο του Σταυρού όλες μας τις εκδηλώσεις μας καθημερινά. Λέει ο Πατροκοσμάς : « Όπου κινήση να πηγαίνει ο άνθρωπος, πρώτον να κάμνη τον σταυρόν του…Ή εις το παζάρι κινάς ή εις το χωράφι ή εις το αμπέλι ή όταν φάγεις ψωμί ή όταν πίνης κρασί ή νερό ή οπωρικόν ή όταν κοιμηθείς και θέλεις σηκωθεί το πρωί γερός και χαρούμενος…».

* Κάθε Σεπτέμβριο φέρνουμε στη μνήμη μας τις εξορίες, τις γενοκτονίες των αδελφών μας της Μ.Ασίας από τους Τούρκους. Το πρόσωπο που κατέχει κεντρική θέση είναι αυτό του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης του εθνοϊερομάρτυρος. Υπήρξε πραγματικά « ο ποιμήν ο καλός » ο οποίος « την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων ». Και όχι μόνο αυτός αλλά πλειάδα αρχιερέων όπως ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος, ο Ζήλων Ευθύμιος, ο Ικονίου Προκόπιος, μαζί με κληρικούς και λαϊκούς βασανίστηκαν και μαρτύρησαν. Μικρασία γη της Ιωνίας γη ελληνική…θάρθουν πάλι στους αιώνες του Αλεξάνδρου οι Μακεδόνες… *

Η 28η Οκτωβρίου του 1940, πέρα από σπουδαίο εθνικό γεγονός, πέρα από εθνική εορτή είναι κυρίως θαύμα μεγάλο της Παναγίας μας. Πολλές μαρτυρίες υπάρχουν από τους έλληνες αγωνιστές για την ολοφάνερη προστασία και ζωντανή παρουσία Της στα πεδία της μάχης. Ανακήρυξαν όλοι στρατηγό την Παναγία και κατάφεραν αυτό που σ΄ όλο τον κόσμο φαινόταν απίθανο. Ας μην ξεχνάμε λοιπόν ποτέ, πως μόνο με την πίστη στον Χριστό και την προστασία της Παναγίας θα επιβιώσουμε ως έθνος, αλλά και ως πρόσωπα. * Έχουμε σκεφτεί πόσα παιδιά στην Ελλάδα τρέφονται πνευματικά από τα Κατηχητικά και γενικότερα από τις εκκλησιαστικές νεανικές συντροφιές; Πόσοι νέοι και νέες αγωνίζονται

τον «καλόν αγώνα της πίστεως»; Νέοι που προσπαθούν με τη χάρη του Θεού να μένουν αγνοί και καθαροί, μακριά από το κοσμικό φρόνημα αυτού του κόσμου, παιδιά κάθε ηλικίας με ευλάβεια και αγάπη για την εκκλησία του Χριστού. Μας ήρθαν αυτές οι σκέψεις τώρα που αρχίζουν τα κατηχητικά. Ας σκεφτούν οι γονείς πως η καλύτερη επένδυση για τα παιδιά τους είναι να τα οδηγήσουν από μικρά στην αγκαλιά της Μεγάλης Μητέρας όλων μας που είναι η Εκκλησία του Χριστού.

θα βρείτε:

ΒΙΒΛΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΚΔΟΤΙΚΩΝ ΟΙΚΩΝ CD & ΚΑΣΣΕΤΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΕΣ - ΜΟΣΧΟΘΥΜΙΑΜΑ -ΕΙΔΗ ΔΩΡΩΝ ΠΑΙΔΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΙΕΡΑ ΣΚΕΥΗ - ΑΜΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΑΛΛΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 29, ΒΕΡΟΙΑ ΤΗΛ 2331020951

αριθµ. κωδ. αριθµ. κωδ. 2638 2638

Ταχ. Γραφείο Ταχ. Γραφείο ΒΕΡΟΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ

ΚΑ ∆ΙΑ ∆ΙΚ

ΕΦΗΜ ΕΦΗΜ

ΠΕΡΙΟ ΠΕΡΙΟ

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΤΕΛΟΣ

Ι∆ΕΣ ΕΙΡ∆ΕΣ ΕΡ