Veekijkernieuws pluimvee-augustus 2024 by Royal GD

Laagpathogeen H5N1-influenzavirus aangetoond in leghennen

Eind december 2023 ontving GD bloedmonsters van een legbedrijf voor de AI-ELISA in het kader van de verplichte monitoring. De bloedmonsters uit één stal met uitloop bleken positief voor antistoffen tegen H5. Bij het vervolgonderzoek werd laagpathogeen H5N1-virus aangetoond.

Het virus verspreidde zich vervolgens naar de vier overige stallen zonder uitloop. Opmerkelijk is dat de leghennen in de drie stallen die als eerste geïnfecteerd raakten, geen klinische verschijnselen vertoonden. Dieren in de twee stallen die als laatste geïnfecteerd raakten, vertoonden zeer ernstige ziekteverschijnselen met een verhoogde sterfte, een forse voeropnamedaling en een productiedaling van 80 procent. Hoewel het virus niet muteerde naar een hoogpathogene H5N1-variant, werd het wel een stuk pathogener (ziekteverwekkender) naarmate het virus zich verspreidde tussen de stallen. Het bedrijf werd niet geruimd, maar bleef wel geblokkeerd in de maanden waarin het virus op het bedrijf aanwezig was. De productie herstelde nauwelijks in de twee stallen met klinische verschijnselen. Tijdens sectie werden eiconcrementen in de eileiders en een uitgebreide buikvliesontsteking gezien. Histologisch onderzoek (IHC-kleuring) op de eileiders toonde de aanwezigheid van het virus aan. Daarnaast toonde de histologie oedeem, verbindweefseling en verlies van klierweefsel. Het ontbreken van klierweefsel verklaart waarom veel hennen niet meer terug in productie kwamen. Bij enkele dieren die wel terug in productie kwamen, werden afwijkingen in de vorm van het ei en slechte eischaalkwaliteit waargenomen.

Bloedvergiftiging

door Bacillus cereus bij (opfok)vleesvermeerdering

Bij twee opfok-vleesvermeerderingskoppels (trager groeiend ras) van twee verschillende bedrijven is tegen het einde van de opfok en net na overplaatsing een bloedvergiftiging met de bacterie Bacillus cereus vastgesteld, wat leidde tot verhoogde uitval. Bij één van deze opfokkers heeft deze bloedvergiftiging door B. cereus bij drie achtereenvolgende koppels gespeeld: twee keer gedurende de opfokperiode en één keer vlak na overplaatsen.

Sectie

Het sectiebeeld werd gekenmerkt door een necrotiserende ontsteking van de lever en door bloedingen in de kliermaag, blindedarmen, milt en lever. Bij verscheidene dieren werd een zwelling van zowel de lever als de milt waargenomen. De bacterie kon uit diverse organen worden gekweekt. Al de onderzochte dieren verkeerden ogenschijnlijk in normale tot goede conditie.

Genetisch onderzoek

Met uitzondering van de allereerste uitbraak, zijn van alle uitbraken B. cereus-isolaten verzameld. Met behulp van whole genome sequencing wordt het genetisch materiaal van deze isolaten onderzocht. Daarnaast wordt in beeld gebracht in hoeverre isolaten binnen één uitbraak en tussen de verschillende uitbraken aan elkaar verwant zijn. Dit zal meer inzicht geven in de epidemiologie van deze opvallende uitbraken.

Via Veekijkernieuws houden wij u elk kwartaal op de hoogte van nieuws uit de monitoring van diergezondheid bij pluimvee. Mocht er tussendoor iets belangrijks spelen dan sturen wij u daarover een e-mail.

Aanmelden sectiemateriaal

U kunt dieren 24 uur per dag, 7 dagen per week aanmelden voor pathologisch onderzoek via www.gddiergezondheid.nl/ophaaldienst of 088 20 25 500. Wij halen dieren die ’s avonds voor 22.00 uur zijn aangemeld de eerstvolgende werkdag op. Voor een optimaal onderzoek is het belangrijk om een volledige anamnese toe te voegen. Ook is het van belang vers materiaal in te sturen (koel, maar niet bevroren bewaren). Levende dieren moeten worden aangeboden in een doos met voldoende ruimte en voldoende luchtgaten. Selecteer dieren die representatief zijn voor het probleem.

Resultaten herkomstonderzoek nieuw reoviruscluster genotype 4.7

In 2023 werd een sterk verhoogd aantal gevallen van peesschedeontsteking door reovirus gevonden. Bij peesschedeontsteking door reovirus wordt standaard de genotypering aangevraagd om het type reovirus te bepalen. Opvallend was dat van de 223 secties waarbij peesschedeontsteking door reovirus werd aangetoond, het genotype van 99 gevallen binnen één nieuw cluster vielen. Dit cluster wordt genotype 4.7 (GT4.7) genoemd. Het betrof 78 primaire gevallen, 11 gevallen bij een andere stal op hetzelfde bedrijf en 10 herhalingsgevallen bij een nieuw koppel op een eerder aangedaan bedrijf. Van de 78 primaire gevallen betrof het 66 keer vleeskuikens van een trager groeiend ras, 11 keer reguliere vleeskuikens en één keer opfok-legdieren. Dit wijst op snelle spreiding van een nieuwe stam binnen de sector. Om deze reden werd nader onderzoek naar deze stam ingezet: aanvullende typering en herkomstonderzoek.

Genotypering

De standaard typering van reovirussen wordt gedaan op één gen uit het erfelijk materiaal (het σ C-gen). Om een betere indicatie te krijgen of het één reovirusstam betrof, werd van drie gekweekte virussen een groter deel van het erfelijk materiaal onderzocht. Van deze virussen kwamen de onderzochte delen van het erfelijk materiaal vrijwel geheel overeen, wat aangeeft dat het inderdaad om één stam gaat.

Herkomstonderzoek

Daarnaast werd van alle koppels vleeskuikens met reovirusproblemen bepaald van welke broederij en, voor zover bekend, van welk moederdierkoppel ze afkomstig waren. Daarbij werden opvallende clusters in de tijd gezien bij vleeskuikens van een trager groeiend ras bij drie broederijen, zie broederij 5, 6 en 8 in onderstaande figuur.

Bij twee van de 25 betrokken moederdierkoppels werd een opvallende clustering van gevallen bij nakomelingen gezien, hetgeen wijst op verticale overdracht van het virus van moederdier op nakomeling. Bij nog drie moederdierbedrijven werd een clustering gevonden van drie of vier gevallen van peesschedeontsteking bij de nakomelingen, waarbij er geen duidelijke aanwijzing was voor verticale overdracht, maar dit was ook niet geheel uit te sluiten. In al deze gevallen waren het moederdieren van een trager groeiend ras. Bij de reguliere vleeskuikens en het opfok-legkoppel (immers maar één koppel) was geen sprake van clustering op basis van broederij of moederdierbedrijf.

Trager groeiend Regulier Opfokleg

Bel de Veekijker

Op werkdagen kunt u rechtstreeks contact opnemen met de Veekijker: 088 20 25 555. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Het team Pluimvee is bereikbaar tussen 08.30 en 17.00 uur (spoedgevallen 24/7).

01−03−23 01−05−23 01−07−23 01−09−23 01−11−23 Geboortedatum

Figuur 1: Overzicht van de primaire reovirusgevallen en recidieven per broederij op geboortedatum. Broederij 1 is import uit het buitenland (België of Duitsland); bij broederij 2 is een deel van de kuikens afkomstig van broederij 4 en een ander deel van broederij 10.

Anneke Feberwee

Christiaan ter Veen

Willem Dekkers

Jeanine Wiegel Teun Fabri

Robert Jan Molenaar

Sjaak de Wit Fiona Schoemaker-van Kaam Mirthe de Wit

Het Veekijkerteam Pluimvee

Verspreiding binnen broederijen

Verspreiding binnen broederijen is geen bekende overdrachtsroute voor reovirus, maar vanwege de opvallende clustering op broederijniveau is verder gekeken naar mogelijke spreiding binnen broederijen. Er werd geen duidelijke aanwijzing gevonden voor verspreiding binnen de broederij, hoewel dit in enkele gevallen ook niet geheel was uit te sluiten.

Conclusie uitbraak 2023

De verzamelde gegevens laten zien dat er sprake is van snelle spreiding van één reovirusstam waarbij waarschijnlijk enkele gevallen van verticale overdracht een rol hebben gespeeld. In hoeverre ook verspreiding in de broederij kan plaatsvinden, is daarbij onduidelijk. Het advies met betrekking tot de aanpak blijft om besmetting van vleeskuikens en moederdieren te voorkomen door middel van goede biosecurity en reiniging en desinfectie. Daarnaast is het belangrijk om ook binnen broederijen goede praktijken met betrekking tot hygiëne te handhaven. Binnen het onderzoek is niet specifiek gekeken naar de bescherming vanuit moederdieren, de situatie ten opzichte van 2019 is echter niet veranderd. Hierin is verbetering mogelijk.

Situatie eerste kwartaal 2024: resultaten monitoringssecties Na betrekkelijk weinig gevallen in januari 2024 nam het aantal secties met peesschedeontsteking door reovirus in februari en maart weer sterk toe. Uiteindelijk was er in het eerste kwartaal van 2024 sprake van 11 gevallen bij reguliere vleeskuikens, 97 gevallen bij vleeskuikens van een trager groeiend ras en één geval bij overig pluimvee. Op basis van genotypering is hetzelfde beeld zichtbaar als in de tweede helft van 2023. De meeste gevallen betreffen genotype 4.7, de overige gevallen zijn verspreid over genotype 1, 2 en 4.

Darmverwijdingen bij leghennen

Vanuit het veld ontving GD signalen van leg(vermeerderings)koppels met tegenvallende productie. In de stal worden hennen waargenomen die uit productie gaan en bij sectie wordt een dilatatie (verwijding) van een specifiek deel van het jejunum*, eventueel uitlopend naar het ileum* gezien. Deze afwijking is al een tiental jaren bekend en staat bekend onder de naam intestinal dilation syndrome (IDS). De oorzaak van deze aandoening is nog onbekend.

Om te spreken van een beeld passend bij IDS, moeten bepaalde kenmerken worden gezien onder de microscoop (histologisch onderzoek). In de periode van 2022 tot en met 2024 ontving GD dieren van zestien koppels met witte leghennen en drie inzendingen van legmoederdieren van diverse bruine rassen. Op sectie werd bij een of meerdere dieren een dilatatie ter plaatse van het jejunum, in sommige gevallen doorlopend in het ileum, waargenomen.

Hoewel de darmafwijkingen er met het blote oog vergelijkbaar uitzagen, bleek er microscopisch een behoorlijk verschil te zijn. Niet bij alle koppels passen de microscopische bevindingen bij het klassieke beeld van IDS. Er lijkt geen relatie te zijn met leeftijd, de getroffen koppels varieerden van 24 tot 91 weken.

Nader onderzoek

Om te kijken of er een tot nu toe gemiste ziekteverwekker aanwezig is in deze darmen, is GD recent gestart met het inzetten van de PathoSense bij nieuwe gevallen in de sectiezaal (zie: PathoSense). Daarnaast is er een samenwerking over dit onderwerp met de Universiteit Utrecht. Koppels die tegenvallen in productie en waarbij darmdilataties bij niet-leggende dieren worden gevonden, kunnen via de eigen pluimveedierenarts worden aangemeld voor verder onderzoek via Fiona Schoemaker (f.schoemaker@gddiergezondheid.nl) of Thijs Manders (t.t.m.manders@uu.nl).

* Jejunum = middelste deel van de dunne darm; ileum = laatste deel van de dunne darm.

Foto 1. Darmverwijding bij een leghen (Bron: GD)

Diergezondheidsbarometer pluimvee

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Hoogpathogene AI (H5/H7)*:

Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie A-ziekte) Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7)

(Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)

NCD in Nederland

(Bron: GD, WOAH)

H5N1: Niet aangetoond

* Bij commercieel gevogelte en bij houders van niet-commercieel gevogelte met >50 vogels.

Serologische monitoring GD: (eerste detectie in koppel) (antistoffen tegen H5/H7) Niet aangetoond

H5N1: Commercieel: 1 bedrijf H5N1: Commercieel: 2 bedrijven Nietcommercieel gevogelte: 2x Niet aangetoond

aangetoond

Commercieel pluimvee: Niet aangetoond Niet aangetoond Niet aangetoond Niet aangetoond -

Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie B t/m E) Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7) (Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)

Laagpathogene AI (H5/H7): Niet aangetoond Niet aangetoond 2 bedrijven 1 bedrijf Ç

Campylobacteriose Geen data beschikbaar - - - -

Aviaire mycoplasmose (Bron: GD)

Mycoplasma gallisepticumA

Serologische monitoring GD: Reproductiesector: Opfok-leghennen:

Leghennen: - niet gevaccineerd en besmet: - gevaccineerd en besmet:

Kalkoenen: 0 bedrijven 0 bedrijven

Meldingen in EWSC op basis van positieve serologie en/of vrijwillig

PCR-onderzoek:

Reproductiesector:

Leghennen: Kalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:

1 bedrijf 2 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven

1 bedrijf 0 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven

3 meldingen

1 melding

M. meleagridis (Bron:GD)

Salmonellose (niet-zoönotische salmonella) (Bron: GD)

Salmonella arizonae

Salmonella Gallinarum (SG)

Commercieel pluimvee: Niet-commercieel gevogelte:

Salmonella Pullorum (SP) Commercieel pluimvee: Niet-commercieel gevogelte:

Westnijlkoorts Wordt niet gemonitord

Artikel 2.1 Aanwijzing dierziekten ‘Regeling Diergezondheid’ van Wet Dieren

Aviaire chlamydiose (Bron: GD)

0 bedrijven 2 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven 0 bedrijven

3 meldingen 1 melding 1 melding5 meldingen

4 bedrijven 1 bedrijf 1 bedrijf

3 meldingen2 meldingen

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Artikel 2.2. Aanwijzing zoonosen ‘Regeling Diergezondheid’van Wet Dieren Salmonellose (zoönotische salmonella) (op koppelniveau) (Bron: NVWA)

Salmonella Enteritidis

Salmonella Typhimurium

Overige salmonella’s (S. Hadar, S. Infantis, S. Java, S. Virchow)

Reproductie: Opfok-leghennen:

koppels

Reproductie: 0 koppels 0 koppels 0 koppels 0 koppels

Overige WOAH-lijst-aangifteplichtige pluimveeziekten in Nederland

Eendenhepatitis (Bron: GD)

Gumboro (IBD) (Bron: GD; EWS)

Infectieuze bronchitis (IB) (Bron: GD)

Infectieuze laryngotracheïtis (ILT) (Bron: GD; EWS)

Mycoplasma synoviae B (Bron: GD)

aangetoond bij GD

Meldingen in EWSC : Vleeskuikens: Opfok-legvermeerdering: Opfok-leghennen: Niet-commercieel gevogelte: 16 meldingen

Meest aangetoonde types bij GD: Vleeskuikens: Leghennen:

Meldingen in EWSC : Legvermeerdering:

Opfok-leghennen:

QX(D388) 4/91-793B

Leghennen: Vleesvermeerdering: Vleeskuikens: Niet-commercieel gevogelte:1 melding

Serologische monitoring en/of dPCR GD:

Opfok-vleesfok: Vleesfok:

Opfok-vleesvermeerdering:

Vleesvermeerdering:

Opfok-legfok:

Turkey rhinotracheïtis (TRT) (Bron: GD)

aangetoond bij GD

Vervolg tabel

QX(D388) 4/91-793B

3 meldingen2 meldingen 1 melding5 meldingen1 melding 1 melding1 melding

QX(D388) 4/91-793B

Leghennen: Kalkoenen: % bedrijven positief t.o.v. onderzochte bedrijven

Vastgesteld bij GD:

Reproductiesector-vlees (incl. opfok):

Reproductiesector-leg (incl. opfok):

Vleeskuikens:

Opfok-leghennen:

Leghennen: Vleeskalkoenen:

Arnsbergstraat 7

Postbus 9, 7400 AA Deventer

Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk

Overige pluimveeziekten

Avibacterium paragallinarum (Bron: GD; EWS)

Histomonosis (Bron: GD)

T. 088 20 25 500

info@gddiergezondheid.nl www.gddiergezondheid.nl

Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)

Meldingen in EWSC :

Leghennen:

Vervolg tabel

Pasteurella multocida (Bron: GD)

Vlekziekte (Erysipelothrix rhusiopathiae) (Bron: GD)

gevogelte:

Vastgesteld bij GD:

Reproductie (vleessector):

Reproductie (legsector):

Opfok-leghennen:

Leghennen:

Vleeskalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:

Aangetoond bij sectie: Opfok-vleesvermeerdering: Leghennen: Eenden: Kalkoenen:

Vastgesteld bij GD: Leghennen: 1 bedrijf

Ç Stijging of sterke stijging

Ç Geringe stijging

- Situatie onveranderd

È Geringe daling

È Daling of sterke daling

A Gebaseerd op serologische monitoring

B Gebaseerd op serologische monitoring en/of de differentiërende M.s.-PCR

C Early Warning Systeem

Monitoring Diergezondheid

Sinds 2002 voert Royal GD de diergezondheidsmonitoring in Nederland uit in nauwe samenwerking met onder andere de diersectoren, het bedrijfsleven, het ministerie van LVVN, dierenartsen en veehouders. De informatie die in de monitoring wordt gebruikt, wordt op verschillende manieren verzameld waarbij het initiatief gedeeltelijk bij dierenartsen en veehouders en gedeeltelijk bij Royal GD ligt. De informatie wordt integraal geïnterpreteerd om de doelstellingen van de monitoring, het snel signaleren van diergezondheidsproblemen enerzijds en het volgen van trends en ontwikkelingen anderzijds, te bereiken. Samen werken we aan diergezondheid in belang van dier, dierhouder en samenleving.