GD Veterinair juli 2012

De Gezondheidsdienst voor Dieren

Nieuwsbrief voor practici • jaargang 18 • juli 2012

Gerichte aanpak worminfecties bij melkvee

Veterinair

07

In de komende maand brengt de GD in samenwerking met een groot aantal dierenartspraktijken de aanpak van worminfecties onder de aandacht. Voor bedrijven met weidegang is inzicht in parasitaire infecties belangrijk om de juiste maatregelen te kunnen treffen.

Deze bedrijven worden de komende weken o.a. via een mailing op de hoogte gebracht van de mogelijkheden voor het signaleren van infecties op koppelniveau en het gericht inzetten van antiparasitaire middelen. Dierenartspraktijken die een samenwerking met de GD zijn aangegaan, kunnen hun melkveehouders tegen een gereduceerd tarief (€52,50) laten kennismaken met het pakket ‘GD Tankmelk Worminfecties’. De actieperiode loopt tot en met 23 juli.

GD Tankmelk Worminfecties betreft een handige combinatie van drie tankmelktesten op worminfecties: longwormen, maagdarmwormen en leverbot.

Doel is het opsporen van (subklinische) long-, maagdarmworm- en leverbotinfecties in melkveekoppels

met weidegang. De tankmelk wordt twee keer getest op afweerstoffen tegen longwormen (in augustus en oktober) en één keer op leverbot en maagdarmwormen (in oktober). Deelnemers aan het tankmelkonderzoek krijgen 25% korting op vervolgonderzoek van individuele dieren.

In oktober ontvangen u en uw veehouder een overzichtelijke totaaluitslag van het gecombineerde wormonderzoek. Deze uitslag wordt ondersteund door een praktisch naslagwerk waarmee de melkveehouder samen met u de vervolgaanpak kan vaststellen.

Als u vragen heeft, staat uw relatiebeheerder u graag te woord. Voor veterinaire vragen verwijzen we u naar de GD Veekijker: tel. 0900 - 7100 000.

Theo Lam aanvaardt hoogleraarschap Theo Lam, Manager R&D bij de GD en projectleider bij het Uiergezondheidscentrum Nederland (UGCN), heeft op 27 juni jl. officieel zijn ambt als hoogleraar aan de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht aanvaard. Hij deed dit door het uitspreken van zijn inaugurele rede ‘Over Bacteriën, Beesten en Boeren’.

Theo Lam is per 1 oktober 2011 voor één dag in de week benoemd tot hoogleraar ‘Mastitismanagement en melkkwaliteit bij het rund’. Deze leerstoel is in het leven geroepen om het onderzoek op het gebied van uiergezondheid een nieuwe impuls te geven en bevestigt de continue samenwerking tussen de faculteit Diergeneeskunde, de GD en het UGCN. Doel van de samenwerking is om fundamenteel, academisch onderzoek praktisch toepasbaar te maken voor de melkveehouder, de dierenarts en de zuivelindustrie.

Het uiergezondheidsonderzoek zal zich toespitsen op de onderzoeksvelden antibioticumgebruik, welzijn, weerbaarheid en moleculaire epidemiologie.

“Antibioticumgebruik in relatie tot uiergezondheid

bij melkvee kan minder”, zo stelde Theo Lam in zijn oratie. “Gegeven de enorme bevolkingsgroei die de komende decennia wereldwijd verwacht wordt en de daarmee samenhangende voedselbehoefte zal ook de melkproductie toenemen. Om die toename op een verantwoorde wijze mogelijk te maken is een optimale uiergezondheid van groot belang. Ik pleit er voor om het preventief gebruik van antibiotica tijdens de droogstand en het curatief gebruik tijdens de lactatie terug te dringen. Een goed mastitismanagement, een lage infectiedruk en een hoge weerstand vormen de basis van een goede uiergezondheid op melkveebedrijven.”

Nieuw op gddeventer.com

Prijzen mestonderzoek paard fors omlaag: De GD kan het onderzoek niet alleen voordeliger, maar ook een dag sneller uitvoeren.

Klantenoverzicht op VeeOnline uitgebreid met diverse tabbladen: De nieuwe tabbladen ’dieraantallen’, ‘deelnames BBP/BGP’ en ‘certificeringsprogramma’s’ bieden een handig overzicht van uw rundveebedrijven.

GD Veterinair | juli 2012 |

1

Ir. Alfred van Lenthe Sectormanager varkens

Klebsiella in de zomermaanden De afgelopen weken werden de eerste Klebsiellagevallen bij de GD Veekijker gemeld. Ieder jaar constateert de GD bij het oplopen van de temperaturen een stijging van het aantal mastitisproblemen door Klebsiella.

Gezonde transparantie Consumenten willen graag weten wat voor vlees ze in de kuip hebben. Producenten die staan voor hun product verschaffen met liefde inzicht in wat ze te bieden hebben. In uiteenlopende sectoren verlangen afnemers en aanbieders helderheid en transparantie, of het nou gaat om de ingrediënten van ontbijtkoek of de kleine lettertjes van een hypothecaire lening. Binnen de varkenssector is dat niet anders. Een trotse fokker heeft niks te verbergen over het aangeboden fokmateriaal.

Een alerte vermeerderaar wil gedetailleerd weten wat voor fokgelten hij in huis haalt en of die passen, ook qua gezondheid, in de eigen zeugenstapel. De serieuze vleesvarkenshouder wil inzicht in de gezondheidsstatus van aan te kopen biggen. Door meer transparantie kan voorkomen worden dat eventuele gezondheidsproblemen achteraf worden verweten aan een voorliggende schakel in de keten.

Ook een dierenarts die varkensbedrijven begeleidt, wil graag weten hoe de schakels in de keten van fokker tot vleesvarkensbedrijf gezondheidstechnisch op elkaar aansluiten. Op basis daarvan kunnen zinnige veterinaire maatregelen geadviseerd worden. Voor al deze professionals is PigMatch® een uitstekend hulpmiddel. Met PigMatch krijgen deelnemende varkenshouders en hun begeleiders een gedetailleerd inzicht in de gezondheidssituatie op het bedrijf door gericht te monitoren met een voldoende grote steekproef. Deelname aan PigMatch is op drie verschillende niveaus mogelijk, afhankelijk van het ambitieniveau van de deelnemer. De monitor wordt door op maat gemaakte inzendformulieren voor de deelnemers zo eenvoudig mogelijk gemaakt.

Bezoek de website van PigMatch voor meer informatie en een demonstratie van de mogelijkheden: www.pigmatch.eu.

In de familie van de Enterobacteriaceae is het genus Klebsiella met haar species Klebsiella pneumoniae en Klebsiella oxytoca een belangrijke mastitsverwekker. Deze Gram-negatieve staaf geeft ernstige coliforme mastitis en ernstig zieke koeien. Een uitbraak van Klebsiellamastitis geeft veel schade op het bedrijf en kan grotere verliezen veroorzaken dan E. coli.

Klebsiella spp. reageren slecht op behandeling met antibiotica; het voorkomen van intramammaire infectie is de belangrijkste interventie. In (inter-)nationale BO-uitslagen is terug te zien dat Klebsiella spp. veel herhalingsgevallen geeft van mastitis.

De bron van besmetting wordt voornamelijk geassocieerd met omgevingsfactoren, waaronder organische ligboxbedekking en mest. Er is een hogere incidentie op bedrijven met een lager tankmelkcelgetal (<150.000 cellen/ml). Er worden veel soorten ligboxbedekkingen ingezet in de melkveehouderij; van diepstrooisel met zaagsel, rubber matten met stro, gecomposteerde paardenmest tot de dikke fractie van mest.

Ligboxsbedekking vormt, met de komst van warm en vochtig weer, een ideale plaats voor de uitbraak en vermeerdering van Klebsiella. Een schoon, droog & comfortabel ligbed voorkomt een (grote) uitbraak. De infectiedruk kan worden vastgesteld met behulp van het GD Strooiselpakket; zowel de ligbox als de opslag wordt daarbij onderzocht op de hoeveelheid kolonievormende eenheden per gram materiaal (kve/gram).

Op deze manier kunt u de bron opsporen.

Drs. Christian Scherpenzeel, rundveedierenarts

Autovaccin E. cecorum werkt mogelijk bij moederdieren In 2008 is een onderzoek gestart naar de oorzaak van kreupelheid, verhoogde uitval en slechte groei bij vleeskuikens. Enterococcus cecorum werd veelvuldig uit laesies van zieke dieren geïsoleerd en was de veroorzaker van de problemen.

De bacterie bleek ook aanwezig bij vergelijkbare problemen bij vleeskuikenmoederdieren. Er is gekeken naar mogelijke verticale transmissie. Op basis van het onderzoek is het niet aannemelijk dat de bacterie in belangrijke mate verticaal wordt overgedragen.

Daarnaast is onderzocht of een autovaccin E. cecorum-laesies bij de moederdieren zelf kan voorkomen. Wellicht zouden autovaccins dan ook kunnen worden gebruikt om de nakomelingen de eerste levensweken door maternale immuniteit te beschermen. Uit het onderzoek bleek dat gevaccineerde moederdieren significant minder E. cecorum-laesies hadden dan besmette niet-geënte dieren. In de geïnfecteerde, nietgevaccineerde groep kregen 13 van de 100 dieren in de weken na infectie de typische verschijnselen tegenover maar 2 van de 100 in de gevaccineerde groep.

Op basis van deze gegevens is het nog te vroeg moederdieren massaal te vaccineren, maar het is interessant om in een vervolgstudie te onderzoeken of kuikens van gevaccineerde moederdieren minder gevoelig zijn voor een infectie met E. cecorum dan kuikens van niet-gevaccineerde moederdieren.

Drs. Merlijn Kense en dr. Wil Landman, pluimveedierenartsen

2

Gecombineerd bloedonderzoek: één keer tappen, drie uitslagen Onderzoek naar infectieziekten bij melkvee op dierniveau kan op diverse manieren. Bepalingen in bloed en melk worden het meest gebruikt.

Het is bij de GD nu tijdelijk voordelig om op één bloedmonster drie bepalingen te laten uitvoeren.

Gecombineerd bloedonderzoek is bij uitstek geschikt om op effectieve wijze op dierniveau een bedrijf door te lichten. Het vee hoeft immers maar één keer vastgezet te worden, u hoeft maar één keer bloed te tappen en de veehouder betaalt maar één keer tap- en basiskosten. Het bloed wordt onderzocht op drie infectiezieken naar keuze (zie de tabel voor de opties) en de veehouder krijgt dus drie uitslagen.

De GD biedt het gecombineerd bloedonderzoek tot 31 oktober 2012 aan voor een vaste prijs van €13,95 (excl. btw) per bloedmonster voor GD PlusZorg-abonnees (€ 14,95 voor nietabonnees). Daarbij komt één keer de betaling van de basiskosten. Gebruik maken van het gecombineerd bloedonderzoek? Bel: 0900-1770 of kijk op www.gddeventer.com Henry Visscher, marktmanager infectieziekten

Onderzoek

Aanleiding voor onderzoek

IBR afweerstoffen (ELISA)

• Intake onderzoek certificering • C ontrole op besmettingsgraad binnen een koppel (bij bijvoorbeeld veel dieren met afweerstoffen kan het zinvol zijn enkele jaren te vaccineren totdat de infectie is verdwenen) BVD virus (PCR) • Intake onderzoek certificering

• GD BVD Jongvee DragerCheck

• Een negatieve virusuitslag bij een rund, getapt op een leeftijd >1 maand, betekent dat het betreffende rund geen BVD-virusdrager is of zal worden

• Let op: onderzoek van melkgevende runderen kan ook via tankmelkonderzoek op virus. Dit zou als controle kunnen dienen om te bepalen of individueel bloedonderzoek bij melkgevende runderen nodig is Salmonella afweerstoffen (ELISA) • Het zetten van een 1e stap tot opsporen van dragers op langdurig besmette bedrijven. GD-advies: alle runderen onderzoeken Neospora afweerstoffen (ELISA) • 80% van de bedrijven heeft één of meerdere runderen met afweerstoffen

• Bloedonderzoek kan een goede selectiemethode zijn in de keuze voor jongveeopfok (besmetting familielijnen door verticale overdracht) Paratbc afweerstoffen (ELISA) • Tussentijds onderzoek op bedrijven die langdurig status B/C hebben, om nieuwe uitscheiders op te sporen Schmallenberg afweerstoffen (ELISA) • C ontrole op de aanwezigheid van afweerstoffen

• Let op: er is een meldingsplicht voor uitslagen van onderzoek op afweerstoffen tegen het schmallenbergvirus waar afweerstoffen zijn aangetoond

Een meting van de seroprevalentie van Chlamydia abortus bij schapen en geiten In opdracht van het ministerie van Economische zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I) heeft de GD een eerste aanzet gedaan tot een meting van de seroprevalentie van Chlamydia abortus bij schapen en geiten in Nederland. De meting werd in 2011 gedaan op basis van de bestaande monsterstroom van Brucella melitensis.

De bloedmonsters zijn onderzocht met de CIV-ELISA (HIPRA, Spanje). Er zijn in totaal 100 niet-melkleverende geitenbedrijven, 58 melkgeitenbedrijven, 454 niet-melkleverende schapenbedrijven en 11 melkschapenbedrijven onderzocht. De bedrijfsprevalentie van Chlamydia abortus op basis van maximaal 13 onderzochte monsters per bedrijf (waarbij een bedrijf positief is genoemd bij minimaal 2 positief geteste bloedmonsters) is voor niet-melkleverende geitenbedrijven, melkgeitenbedrijven, niet-melkleverende schapenbedrijven en melkschapenbedrijven respectievelijk 3.0%, 44.8%, 8.1% en 63.6%. De verschillen tussen de melkleverende en de niet-melkleverende bedrijven en bedrijven met ≥32 dieren en <32 dieren zijn significant.

Daarnaast zijn op een bekend besmet melkgeitenbedrijf vijf dieren die niet hadden geaborteerd en twaalf dieren die wel hadden geaborteerd in vier maand tijd vier maal onderzocht met behulp van bloedmonsters, vaginaalswabs en individuele melkmonsters. Bij het eerste onderzoek werd in zes individuele melkmonsters en vijftien vaginaalswabs DNA van de kiem

aangetoond door middel van PCR. Zeven bloedmonsters waren seropositief. In de tweede ronde van het onderzoek waren negen vaginaal swabs PCR positief en twaalf bloedmonsters waren seropositief. In deze en volgende rondes waren de individuele melkmonsters PCR negatief.

In de derde ronde waren twaalf van de zeventien bloedmonsters seropositief. In deze en de laatste ronde waren alle vaginaalswabs PCR negatief. In de vierde ronde waren zeven van de zestien bloedmonsters seropositief.

Drs. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers

GD Veterinair | juli 2012 |

3

Nieuws en mededelingen Tankmelkonderzoek schmallenbergvirus

Tien jaar diergezondheidsmonitoring

De GD biedt melkveehouders de mogelijkheid om tankmelk eenmalig te laten onderzoeken op afweerstoffen tegen het schmallenbergvirus. Op dit moment is er nog geen vaccin beschikbaar; hier wordt wel aan gewerkt door de farmaceutische industrie.

Tot en met 31 juli 2012 kunnen veehouders aangeven of ze van het eenmalig onderzoek gebruik willen maken.

Het onderzoek kost € 19,50 excl. btw en basiskosten.

Eind augustus zullen de uitslagen bij de veehouders op de mat vallen.

De diergezondheidsmonitoring in de huidige vorm beleeft in 2012 haar tiende verjaardag. Al een decennium lang werken alle partijen in vier landbouwhuisdierensectoren op deze manier samen aan de bewaking en verbetering van de diergezondheid in Nederland.

Hierdoor konden een aantal diergezondheidsproblemen vroegtijdig worden vastgesteld, waardoor snel ingrijpen mogelijk werd. Maar vaker nog kon worden vastgesteld dat het juist heel goed ging met de diergezondheid. Reden genoeg om stil te staan bij deze tienjarige samenwerking. Nieuwsgierig hoe we dat gaan doen? Houd dan onze website in de gaten.

Studiegroepen en najaarssymposia VeeKompas Nieuwe EHV diagnostiek paard consistent en betrouwbaar Begin dit jaar introduceerde de GD het EHV Abortuspakket om EHV1 en/of EHV4 als oorzaak van abortus bij merries aan te tonen. De GD kreeg al 52 inzendingen binnen waarvan 43 compleet (zowel aspiratiebiopt als vaginaalswab). Van alle inzendingen was 29% positief op EHV1.

Bij de positieve complete inzendingen werden zowel aspiratiebiopt als vaginaalswab positief getest. De gemiddelde Ct-waarde betrof 20 voor de aspiratiebiopten en 29 voor de vaginaalswabs. Deze resultaten geven een sterke indicatie voor consistente en betrouwbare diagnostiek.

Vanaf september gaan de studiegroepen en najaarssymposia van VeeKompas weer van start, waar mogelijk in gecombineerde sessies.

De studiegroepen zijn erop gericht om u als practicus optimaal in de gelegenheid te stellen dit najaar zelf voor uw veehouders een goed en praktisch studieprogramma te organiseren. De thema’s dit jaar zijn: ‘Jongvee opfok’ (in samenwerking met een gerenommeerd jongveevoederbedrijf) en ’Mineralen bij melkvee’.

De najaarssymposia gaan over stalsignalen, melkrobots, sensoren, huisvesting en stalautomatisering, toegespitst op de toepassing in de dagelijkse adviespraktijk.

Gastspreker is onder andere Mike Kuiperij van Lely. Plaatsen en data staan vermeld op www.gddeventer.com, aanmelden kan via uw relatiebeheerder of via i.horsman@gddeventer.com.

Naamsverandering Arcanobacterium pyogenes Redactie Couzijn Bos Guillaume Counotte Theo Geudeke Jos Heijmans Catholine Koster Helen de Roode Thijs Roumen ISSN 1388-4042 Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van de GD.

Prepress en productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem

Basisontwerp

de PLOEG communicatie Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem Drukwerk Senefelder Misset Doetinchem Uitgever GD Deventer Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar

Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddeventer.com, info@gddeventer.com Alle genoemde tarieven zijn exclusief BTW en basiskosten.

De Gezondheidsdienst voor Dieren

Uit nieuwe studies naar de verwantschap binnen de genus Arcanobacterium is gebleken dat dit genus uit twee verschillende groepen bacteriën bestond. Op grond hiervan is besloten om het genus op te splitsen en een deel van de bacteriën die eerder de naam Arcanobacterium droegen nu een andere genusnaam te geven, namelijk Trueperella. Een van de bekendste en veterinair belangrijkste kiemen die het betreft is de bacterie Arcanobacterium pyogenes. Deze bacterie behoort sinds kort tot het genus Trueperella (genoemd naar de Duitse bacterioloog Trueper). A. pyogenes heet dus in het vervolg Trueperella pyogenes.

Deze naam zal dan ook in het vervolg door de GD gebruikt worden.

Uitslagen BO-melk nu ook op zaterdag Per 1 juni worden op het laboratorium van de GD ook op zaterdag uitslagen van bacteriologisch onderzoek op melk (BO Melk) afgelezen. Deze uitslagen worden op zaterdag (digitaal) bekend gemaakt.

Melkveehouders kunnen dankzij de snellere uitslagen eerder beginnen met het gebruik van de juiste antibiotica.