Blauwalg: hoe veilig is het oppervlaktewater?

BLAUWALG KAN MOGELIJK GIFTIG ZIJN

Hoe veilig is het oppervlaktewater?

Deon van der Merwe

Blauwalgen, ook wel cyanobacteriën genoemd, bevinden zich in elk natuurwater. Er zijn blauwalgen die gifstoffen kunnen produceren. Deze kunnen tot grote problemen leiden bij mens en dier. Waterkwaliteitsspecialist Frans de Bles van waterschap Vallei en Veluwe en GD-toxicoloog Deon van Merwe in gesprek over blauwalg, een vervelend verschijnsel.

Niet elke blauwalg hoeft problematisch te zijn. Sommige soorten kunnen echter toxines produceren. Het drinken van water waarin gifstoffen zitten, kan leiden tot ernstige leverschade of afwijkingen in het zenuwstelsel. Getroffen dieren kunnen abnormaal gedrag vertonen, diarree hebben en spierspasmes vertonen. Bij hoge inname kan een dier snel sterven. Snel ingrijpen is belangrijk, dan is behandeling wellicht nog mogelijk. Het is dus goed om te weten of in het oppervlaktewater in het weiland een blauwalgsoort aanwezig is die mogelijk giftig kan zijn.

Controle door het waterschap

Frans houdt zich al jaren bezig met blauwalg. “In Nederland controleert het waterschap de kwaliteit van zwemwater in de zomerperiode om de veertien dagen. Ook controleren we water in wijken als er klachten van bewoners binnen komen. Blauwalg geeft een groene waas over het water en kan worden verward met kroos of ‘gewone’ algen. Er zijn honderden soorten en niet elke soort is giftig. Wij onderzoeken het zwemwater op de aanwezigheid van mogelijk toxische blauwalgen. De eerste melding kregen we dit jaar al halverwege april. In de warme zomers in recente jaren zien we niet heel veel meer meldingen, wel ontdekken we meer giftige combinaties van blauwalgen. Zit er eenmaal een soort blauwalg in je water die gifstoffen produceert? Dan kun je ervanuit gaan dat die het jaar erop ook weer gaat groeien. Vandaar dat ook de bordjes blauwalg jaarlijks terugkeren in zwemwater en in gemeenten. Veel inname kan ook bij mensen problemen geven, zoals huidirritaties en irritatie van de luchtwegen.

Stilstaand water in de gaten houden

Nederland wordt relatief minder getroffen dan regio’s met warmere klimaten, al zien we het de laatste jaren wel toenemen. Blauwalg kan een dichte drijflaag aan het wateroppervlak vormen en door de wind naar de kant worden geblazen. Daar drin-

Zie je een groene drijflaag? Blijf er dan uit en vermijd toegang voor je dieren.

ken de dieren. Ook kan blauwalg groeien op oppervlakken in ondiep water, zoals een waterbak die in de wei wordt blootgesteld aan zonlicht. En sloten met stilstaand water zijn een gewilde groeiplek. Deon legt uit: “Eigenlijk al het water dat niet stroomt heeft het potentieel om hoge concentraties giftige blauwalgen te produceren. Blauwalg heeft voedingsstoffen, zonlicht en stilstaand water nodig om efficiënt te kunnen groeien. Vandaar dat het vooral ook in de zomerperiode oppassen is. Het beste is om het water te laten stromen, maar dat is ingewikkeld bij slootwater. Schaduw om de waterbron heen kan de groei ook tegengaan. Vermoed je blauwalg? Vermijd dan dat de dieren toegang hebben tot het water. En natuurlijk moet je ook mensen er niet in de buurt laten. Wees alert op blauwalg en laat indien nodig het water onderzoeken.” Frans gaat verder: “We onderzoeken onder de microscoop of de blauwalg mogelijk toxisch is. Ik vind blauwalgen heel fascinerend en houd me er al tientallen jaren mee bezig. Bij orale opname kun je binnen minuten ernstige buikpijn en diarree krijgen, soms met bloed. Als je de giftstoffen binnenkrijgt, komen ze gelukkig niet rechtstreeks in je bloedbaan, maar het wordt opgenomen in de lever waar het schade aan de levercellen veroorzaakt.” Frans de Bles Ervaring in het buitenland Deon heeft tijdens zijn werkzaamheden in Amerika meerdere gevallen van blauwalgvergiftiging meegemaakt. “Bijvoorbeeld een hond waarvan de lever helemaal was aangetast door de gifstoffen en een aantal dode koeien naast een waterbron. Blauwalgen kunnen hele giftige stoffen produceren. Ook bij GD hebben we enkele dieren op sectie gekregen die leverfalen hadden na het drinken van water. Het is lastig om tijdens een sectie de blauwalg nog in de dier aan te tonen, maar het is vaak mogelijk om blauwalgen te identificeren in het water dat het dier dronk.” Is elk water dan mogelijk gevaarlijk? Frans en Deon: “Het is echt niet zo dat het in Nederland tot grote problemen leidt. Alleen het is altijd goed om er alert op te blijven, zie je een groene drijflaag? Blijf er dan uit en vermijd toegang voor je dieren totdat je zeker weet dat het veilig is. Beter voorkomen dan genezen.”

Bij orale opname kun je binnen minuten ernstige buikpijn en diarree krijgen, soms met bloed

Nieuw wateronderzoek

Niet alle soorten blauwalg produceren toxines. Het is daarom nuttig om het type blauwalg te identificeren om te bepalen of er een potentieel risico op vergiftiging is. Om het vergiftigingsrisico te monitoren kan water met een groene drijflaag worden geanalyseerd op de aanwezigheid van giftige blauwalgsoorten. GD biedt met een nieuw wateronderzoek de mogelijkheid om te achterhalen of blauwalg in het water zit en of deze wel of geen giftige toxines produceert. Een groene laag op oppervlaktewater kan ook afkomstig zijn van planten zoals kroos, verkleurd water of groene biofilms die zijn ontstaan.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/BLAUWALG