Herkauwer 111 - oktober 2023 by Royal GD

VOOROP IN DIERGEZONDHEID

herkauwer Oktober 2023 - nummer 111

REPORTAGE

Zo werken melkveehouder Peter en zijn dierenarts Kim aan gezonde uiers

DUURZAAMHEID

Gezonde koeien leven langer

VOEDING

De invloed van het weer op rantsoen

GEZONDE LUCHTWEGEN? Bescherm uw kalveren vanaf dag 1 tegen pinkengriep, paraïnfluenza-3 en rundercorona. Vraag uw dierenarts om meer informatie over dubbele neusvaccinatie!

Bovilis® INtranasaal RSPTM Live, bevat per dosis (2 ml) levend: - bovine respiratoir syncytiumvormend virus (BRSV), stam Jencine 2013: 5,0 – 7,0 log10 TCID50; - bovine paraïnfluenza-3 (PI3) virus, stam INT2-2013: 4,8 – 7,3 log10 TCID50. Doeldier: Rund. Indicaties: Actieve immunisatie vanaf de geboorte ter vermindering van de klinische respiratoire verschijnselen en virusuitscheiding van BRSV en PI3 infectie. Bijwerkingen: Een voorbijgaande, milde neusuitvloeiing (>10% van de dieren), milde ooguitvloeiing (1-10% van de dieren), milde spontane hoest (1-10% van de dieren), verhoging van de ademhalingsfrequentie (1-10% van de dieren) of lichte verhoging van de lichaamstemperatuur (10% van de dieren), tot 41,1 °C (<0,01% van de dieren) kan voorkomen en verdwijnt gewoonlijk binnen 2-4 dagen. Toediening en dosering: Eén dosis van 2 ml, 1 ml in elk neusgat. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwing: De werkzaamheid tegen BRSV kan verminderd zijn in aanwezigheid van maternale antilichamen. Gevaccineerde kalveren kunnen de vaccinstam tot 12 dagen na vaccinatie uitscheiden. Het wordt aanbevolen alle dieren van de kudde te vaccineren. REG NL 123278, UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. Juli 2022. Bovilis Nasalgen®-C, neusspray, lyofilisaat en suspendeervloeistof voor suspensie voor runderen, bevat per dosis (2 ml) gereconstitueerd vaccin: Levend verzwakt boviene coronavirus, stam CA25: 5,4 – 7,8 log10 TCID50 Doeldier: Rund. Indicaties: Voor de actieve immunisatie van runderen vanaf de dag van de geboorte ter vermindering van klinische verschijnselen van aandoeningen van de bovenste luchtwegen en nasale virusuitscheiding door infectie met boviene coronavirus. Aanvang van de immuniteit: 5 dagen. Duur van de immuniteit: 12 weken. Bijwerkingen: Neusuitvloeiing, versnelde ademhaling, hoest (meer dan 10% van de dieren). Verhoogde temperatuur (Verhoogde temperatuur tot 40,7 °C die normaal binnen drie dagen verdwijnt, meer dan 10% van de dieren). Ooguitvloeiing (1-10% van de dieren). Contra-indicaties: Geen. Toediening en dosering: Nasaal gebruik. Eén dosis van 2 ml gereconstitueerd vaccin in één neusgat. Beschikbare gegevens ten aanzien van de veiligheid en werkzaamheid tonen aan dat dit vaccin kan worden toegediend op dezelfde dag als, maar niet gemengd kan worden met Bovilis INtranasaal RSP Live. Van elk vaccin wordt 2 ml (1 dosis) toegediend (elk vaccin in een ander neusgat). Wachttijd: 0 dagen. Voorzorgsmaatregelen: Vaccineer alleen gezonde dieren. Gevaccineerde runderen kunnen de vaccinstam nasaal of oraal uitscheiden ten minste 9 dagen na vaccinatie. Het wordt aanbevolen om alle kalveren van de kudde te vaccineren. UDD – Intervet International B.V. - EU/2/23/294/001-008 – verdere informatie op aanvraag beschikbaar – 17 aug 2023.

voorwoord

GEZONDE EN PRODUCTIEVE KOEIEN Melkveehouders werken met veel toewijding en passie, dat zien en horen wij dagelijks. Deze inzet is nodig voor een gezonde koppel koeien, die de hoogste kwaliteit melk produceert. Koeien worden tegenwoordig ouder. Hoe zorgen we ervoor dat ze een gezond en productief leven kunnen leiden? Dat vraagt meer dan voorzien in de basisbehoeften. Het betekent investeren in uiergezondheid, klauwgezondheid en algemeen dierenwelzijn. Een gezonde oude dag voor onze koeien begint met het nemen van proactieve maatregelen om hun gezondheid te waarborgen. Preventie is hierbij heel belangrijk. En de juiste data om op tijd bij te kunnen sturen. In deze Herkauwer besteden we aandacht aan het thema duurzaamheid, ofwel het gezond ouder worden van koeien. Die artikelen zijn te herkennen aan een speciaal icoontje. In de reportage lezen we hoe melkveehouder Peter Wisse samen met zijn dierenarts Kim van Bavel werkt aan gezonde en fitte uiers.

Uiergezondheid is van vitaal belang voor de productie van hoogwaardige melk. Daarnaast hebben aandacht voor klauwgezondheid en de cruciale rol die regelmatige inspectie en verzorging van de klauwen speelt bij het voorkomen van pijnlijke aandoeningen. Ook duiden we hoe je goed kunt omgaan met vers gewonnen ruwvoer, want het weer van het afgelopen jaar zorgde voor wat uitdagingen. Een goede start van kalveren is ook belangrijk voor een gezond leven als productieve melkkoe. Welke kansen en uitdagingen liggen er bij jongvee en hoe kunnen we de potentie van kalveren beter benutten? Ook onderwerpen die in deze Herkauwer aan bod komen. Laten we samen blijven werken aan gezonde koeien. Wanneer zij gezond zijn, dan investeren we ook in de toekomst van onze melkveebedrijven. Ik wens jullie veel leesplezier en hoop dat deze Herkauwer een bron van inspiratie is. Thijs Poll, manager relatiebeheerders afdeling Rund

inhoud 04 Actueel 05 Onderzoek uitgelicht 07 Kalender

Bereikbaarheid Royal GD is op werkdagen telefonisch bereikbaar via 088 20 25 500. Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten. Bekijk onze website voor de actuele tarieven.

08 Mortellaro: het belang van hygiëne, koecomfort en behandeling

COLOFON Herkauwer is een uitgave van Royal GD Redactie Sietske Haarman, Marjolijn Waanders, Jet Mars| Fotografie Herman van Wezel | Eindredactie Jessica Fiks | Redactieadres Royal GD, Marketingsupport & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T 088 20 25 500, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Abonnementen Herkauwer wordt gratis toegezonden aan relaties van Royal GD. | Advertenties Dock35 Media B.V., Jan van de Vis, T. 0314 - 35 58 60 | Verschijningsfrequentie drie keer per jaar | Suggesties Suggesties voor dit blad kunnen worden doorgegeven via redactie@gddiergezondheid.nl. Overname van artikelen is toegestaan uitsluitend na toestemming van de uitgever. | Disclaimer Royal GD en de redactie zijn niet verantwoordelijk en daardoor niet aansprakelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties en advertorials.

13 Reportage: uiers fit houden 17 VeeOnline: nieuw overzicht openstaande onderzoeken

18 Goed omgaan met vers gewonnen ruwvoer

21 Jongvee: kansen en uitdagingen 22 Biestmanagement in de praktijk 24 Luchtweginfecties: een ongrijpbaar probleem?

27 Uit het lab

ISSN: 1875a-2594 Dit blad niet meer ontvangen of een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 088 20 25 500, of per e-mail. Voor een adreswijziging: klantdata@gddiergezondheid.nl, voor aan- en afmeldingen vakbladen: info@gddiergezondheid.nl.

11 Insleep van infectieziekten door aanvoer

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal Aanmelden: via het aanmeldformulier op www.gddiergezondheid.nl of telefonisch 088 20 25 500 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk op. Sectie- en monstermateriaal kan worden gebracht van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

30 Relatiebeheerders 22

31 Getal en Vraag & Antwoord 32 Diergezondheid volgens Herkauwer, oktober 2023 - 3

Stoppen met melken Stop je met melken? Neem contact op met onze administratie of je relatiebeheerder. Zeker als je overstapt naar een andere bedrijfsvorm kan het nodig zijn bepaalde abonnementen te verlengen,omdat er bijvoorbeeld jongvee of vleesvee wordt gehouden. Je kunt dan de leptospirose-, IBR- of BVD-vrijstatus niet meer bewaken via tankmelk en je status verliezen. De medewerkers van onze klantenservice kunnen samen met jou bekijken welke stappen nodig zijn om zonder statusproblemen over te stappen of te stoppen. Zij zijn elke werkdag bereikbaar via telefoonnummer 088 20 25 500. Of benader jouw relatiebeheerder.

Promotie Arne Vanhoudt Onze dierenarts Arne Vanhoudt promoveerde op 12 juni op zijn onderzoek naar de besmettelijke klauwaandoening Mortellaro. Het promotietraject is doorlopen aan de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht, onder begeleiding van prof. dr. Mirjam Nielen. Arne werkt sinds het voorjaar van 2022 als dierenarts bij GD. Hij is in Gent afgestudeerd en werkte daarna vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk. Eerst in de praktijk, daarna als specialist in opleiding bij The Royal Veterinary College. Vervolgens werkte hij zeven jaar op de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Sinds 2016 is hij Europees specialist rundveegezondheidszorg. Zijn passie ligt bij klauwgezondheid, koecomfort en dierenwelzijn. Verderop in deze Herkauwer staat een artikel van zijn hand over Mortellaro.

4 - Herkauwer, oktober 2023

Alles loopt beter met onze tankmelkprogramma’s Het verhogen van de leeftijd en daarmee de levensproductie van melkkoeien staat steeds meer in de schijnwerpers. Elke veehouder wil een gezonde veestapel met een lange levensduur. Gezonde koeien zijn productiever en er is minder vervanging nodig. Dit resulteert op zijn beurt in lagere kosten voor opfok, arbeid, mest en voer. Alleen, waar dieren zijn, kunnen gezondheidsproblemen de kop opsteken. Snel ingrijpen is dan essentieel. Nog voordat problemen zich voordoen is het door middel van tankmelkonderzoek mogelijk inzicht te krijgen in de gezondheid én waar nodig te sturen. Via onze tankmelkprogramma’s is dit verrassend eenvoudig: de monsters worden automatisch en regelmatig genomen door de RMO en naar ons laboratorium verzonden. De uitslagen bieden

waardevolle inzichten en adviezen om eenvoudig de diergezondheid naar een hoger niveau te tillen. Zo kun je nog nauwkeuriger voeren, gericht bijsturen op een optimale klauwgezondheid en weet je welke mastitisverwekkers op jouw bedrijf aanwezig zijn. Met onze tankmelkprogramma’s loopt alles beter. Neem je deze winter de stap naar Mastitis Tankmelk, Klauwgezondheid Tankmelk of de Mineralencheck, dan ontvang je een paar vrolijke sokken kado. Zet jouw stappen richting een duurzame veestapel: want gezonde koeien leven immers veel langer! De actie loopt tot 31 december. MEER INFORMATIE OVER DEZE ACTIE

Actuele blauwtongsituatie Op 5 september werd blauwtong voor het eerst sinds 2009 vastgesteld in Nederland op schapenbedrijven. In de dagen na de eerste meldingen werd ook melding gemaakt van klinische verschijnselen van blauwtong bij runderen. Scan de QR-code en ga naar ons dossier blauwtong, met alle actuele informatie.

Zien we je op de RMV? Ook dit jaar zijn we weer aanwezig op de Rundvee & Mechanisatie Vakdagen. Op 24, 25 en 26 oktober in de Evenementenhal Hardenberg en 28, 29 en 30 november in de Evenementenhal Gorinchem. Onze stand staat in het teken van jongvee. Graag vertellen we je meer over luchtweginfecties: een ongrijpbaar probleem. Ook hebben we een leuk spel en zijn er prijzen te winnen. GRATIS REGISTREREN? SCAN DE QR-CODE

onderzoek

Onderzoek uitgelicht We vragen veehouders regelmatig om mee te werken aan onderzoek om nieuwe inzichten op te doen. Soms leidt zo’n onderzoek tot een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift. In deze rubriek lichten we een publicatie toe. De keer de publicatie van GD-dierenarts Jasper het Lam en collega’s in opdracht van SBK en ZuivelNL. Onderzoek naar Mannheimia haemolytica De bacterie Mannheimia haemolytica komt veel voor bij runderen. Voor het onderzoek naar omstandigheden op melkveebedrijven met uitbraken van Mannheimia haemolytica zijn de resultaten van vijftig enquêtes gecombineerd met andere data zoals I&R, antibioticumgebruik et cetera. Het ging om melkveebedrijven waarvan minimaal één koe voor sectie was ingestuurd met als vastgestelde doodsoorzaak acute long-/ longvliesontsteking door Mannheimia haemolytica. Daarnaast zijn de gevonden Mannheimia-stammen bij melkkoeien vergeleken met die bij vleeskalveren. Dit deel van het onderzoek is beschreven in de wetenschappelijke publicatie. Enkele uitkomsten van de enquêtes • Op bedrijven met een uitbraak van Mannheimia haemolytica werd gemiddeld 7,5 procent van het koppel ziek en gemiddeld was de sterfte 2,3 procent van de melkkoeien, met een uitschieter van 20 koeien. Bij de ingezonden koeien waren geen pasgekalfde, relatief weinig vaarzen en was de conditie eerder ruim dan krap.

•

Jasper het Lam

Uit dit onderzoek bleek geen consequent bij alle bedrijven voorkomende aanleiding voor de uitbraak. Mogelijk spelen verschillende stressfactoren en incidenten een rol. Zodra de diagnose duidelijk was en er snel en adequaat werd behandeld, herstelden de meeste koeien volgens de geënquêteerde veehouders snel en goed.

Enkele uitkomsten van de analyse • Vleeskalveren worden vaak op het melkveebedrijf geboren. Toch lijkt er geen direct verband te zijn tussen de toename van Mannheimia-sterfte bij melkkoeien en bij vleeskalveren. Bij vleeskalveren veroorzaakt Mannheimia haemolytica borst-, hart- en buikvliesontsteking (polyserositis), verspreid via het bloed en bij koeien longen longvliesontsteking (pleuropneumonie) via de luchtwegen. • De Mannheimia-stam (serotype A2) die gevonden werd op de ontstoken vliezen van de gestorven vleeskalveren wordt wereldwijd als de ‘onschuldige’ variant gezien die bij veel herkauwers in de neus-keelholte wordt gevonden. De serotypes (A1/A6) die we in de ontstoken longen van melkkoeien vonden, zijn bekenden bij longsteking bij fok- en vleeskalveren. Verschillende ziektebeelden, blijkbaar veroorzaakt door verschillende Mannheimia-typen. Hoe was het om dit onderzoek te doen? Jasper: “Een uitbraak van Mannheimia haemolytica is vervelend, onvoorspelbaar en vaak treft het juist de ogenschijnlijk gezonde en waardevolle koeien of vleeskalveren. Dit maakt veehouders onzeker. Wat tref je aan als je de stal inloopt? Als de eerste zieke koe niet wordt herkend als longprobleem, dan kan het snel gaan. Het is fijn dat veehouders meedoen aan deze onderzoeken, zodat we met elkaar meer kennis opdoen. Zo zien we nu dat snel handelen echt helpt. Hoe sneller je een dierenarts inschakelt en de juiste diagnose wordt gesteld, hoe meer koeien herstellen. Ook als we iets opvallends vinden, zoals het verschil in bacteriestammen op vleeskalveren melkveebedrijven, is het goed dat we dat weer verder kunnen onderzoeken.”

SCAN DE QR-CODE VOOR DE PUBLICATIE

Herkauwer, oktober 2023 - 5

kalender

Doorspoelen waterleiding bij opstallen vee Nu het uitgeschaarde (jong)vee langzaam maar zeker weer naar huis wordt gehaald, is het raadzaam om op stal de drinkwatervoorziening van deze dieren te controleren, wanneer gedurende de weideperiode de waterbakken in de stal niet zijn gebruikt. Als water een langere periode in de leidingen heeft gestaan en daarbij niet is ververst, kan het zorgen voor vervuilde leidingen met een hoog kiemgetal op de drinkplek als gevolg. Dit geldt zowel voor leidingwater als voor het water uit de eigen bron. Stilstaand water kan hoge gehaltes aan nitriet bevatten. Deze ontstaan bij een bacteriële verontreiniging van het water. Wanneer nitriet wordt opgenomen in het bloed van dieren, kan dit tot ernstige vergiftigingsverschijnselen leiden. Nitriet bindt zich aan rode bloedcellen zodat een zuurstoftekort ontstaat. Laat daarom vóór het opstallen van het vee het waterleidingsysteem enkele minuten doorstromen en voer dat water af naar de mestkelder. Neem bij twijfel een watermonster en laat dit onderzoeken.

STALSEIZOEN Hoe is de waterkwaliteit in de drinkbak? Water dat direct bij de bron een goede kwaliteit heeft, kan toch van matige of slechte kwaliteit zijn op de uiteindelijke drinkplek. De aanleg van het leidingsysteem, de aanwezigheid van een buffervat en het functioneren van een eventuele waterbehandelingsinstallatie bepalen mede de kwaliteit van het water op de drinkplek. Dit geldt zowel voor leidingwater als voor het water uit de eigen bron. Een gunstige uitslag van het jaarlijkse wateronderzoek in het kader van KKM/ Foqus, betekent niet automatisch dat het water in de drinkbak van de koeien ook van goede kwaliteit is. Bij dit onderzoek wordt bronwater gecontroleerd voor de inzet van het reinigen van de melkwinningsapparatuur of voor de melk voor te koelen.

Hoe goed komen jouw runderen de weide uit? Voor veel veehouders is het moment van opstallen weer aangebroken. Als jongvee of koeien buiten lopen, is het altijd belangrijk tussentijds de groei, gezondheid en conditie in de gaten te houden. Hoe komen de runderen de weide uit? Op welke manier is er aandacht geweest voor mineralen en vitaminen in de weide, kunnen er mogelijk tekorten zijn? Een slechte conditie en dof haarkleed zijn in ieder geval aanleiding voor meer onderzoek. Alleen niet alles is aan de buitenkant te zien. Tekorten kunnen zich soms later pas uiten, denk aan slechte vruchtbaarheidsresultaten, zwakker geboren kalveren of een verminderde weerstand. Bloedonderzoek kan duidelijkheid geven of de voorziening voldoende was. Langdurige tekorten kunnen problemen geven met de groei, weerstand, maar ook vruchtbaarheid. Twijfel je of de voorziening goed was, laat deze dan meten in bloed. Kijk op onze website voor het pakket spoortelementen.

Laat daarom het veedrinkwater regelmatig onderzoeken op de belangrijkste plek voor de koe, de drinkplek. Bij een afwijkende wateruitslag op de drinkplek is het raadzaam om de binnenkant van de waterleidingen te controleren. Draai een koppeling van het leidingsysteem in de stal los en controleer de binnenkant. Voel en zie je vervuiling? Neem dan een watermonster bij de waterinlaat van de drinkbak en bepaal op basis van de uitslag welk type reiniging het best past. Laat de leidingen door een professioneel bedrijf reinigen of ontsmetten. Wees voorzichtig met het gebruik van reinigings- of ontsmettingsmiddelen bij rundvee. Ontsmettingsmiddelen in drinkwater doden niet alleen de bacteriën in water, maar ook in de pens. Dit kan voor pensproblemen zorgen.

SCAN DE QR-CODE EN GA NAAR DE DRINKBAKCHECK

Herkauwer, oktober 2023 - 7

Mortellaro: het bela koecomfort en beha Goede klauwgezondheid is de basis voor het goed functioneren van koeien. Kreupelheid bij koeien heeft een negatief effect op de voeropname, melkgift, vruchtbaarheid, levensduur en het welzijn van de koeien. Gezonde koeien leven langer, geven meer melk en er is minder vervanging nodig. Dit leidt tot lagere kosten voor opfok, arbeid, mest en voer. Zo krijg je grip op klauwen op het melkveebedrijf. Digitale dermatitis (Mortellaro) is wereldwijd de belangrijkste infectieuze oorzaak van kreupelheid bij melkkoeien. Door een goede aanpak, slagen de beste bedrijven erin om minder dan 10 procent van de koeien met digitale dermatitis te hebben. En minder dan 1 procent van de koeien heeft actieve letsels. Hygiëne van de stalvloer en comfort van de ligboxen Verhogen van het comfort van de ligboxen zorgt ervoor dat de koeien meer uren per dag liggen. Koeien die liggen belasten hun klauwen niet en staan niet met hun klauwen in de mest. Daarnaast is alles wat bijdraagt aan de hygiëne van de ondervoet gunstig voor de beheersing van digitale dermatitis. Concreet betekent dit het regelmatig schoonmaken van de stalvloer, vergeet hierbij de doorsteken niet. Ook de stalvloer rond de drinkbakken en bij het voerhek verdienen aandacht. Vanzelfsprekend dienen ook de ligboxen regelmatig schoongemaakt te worden. Een goede stalventilatie helpt om vocht af te voeren en de vloer en ligboxen droog te houden. Voldoende uitlaat, vaak via de nok van de stal, is de drijvende kracht van natuurlijke ventilatie, net zoals een schoorsteen bij een haardvuur. Overbezetting van de ligboxen, het voerhek, de drinkbakken, krachtvoerbox en melkrobot zorgen ervoor dat koeien meer en langer staan te wachten tot ze aan de beurt zijn. Doorgaans hebben de vaarzen het eerste en meeste last van de nadelige effecten van overbezetting. Controle van de klauwen Gezonde klauwen hebben een goede klauwhoek waardoor de typische plaats van digitale dermatitis, op de overgang van balhoorn en huid, minder in contact komt met de mest. Recent onderzoek toont aan dat het preventief controleren van de klauwen een belangrijke factor is in het verminderen van de kosten van kreupelheid in het koppel. Door de klauwen regelmatig te

8 - Herkauwer, oktober 2023

controleren en indien nodig te bekappen, blijven de klauwen in optimale conditie. Een vuistregel hiervoor is dat iedere klauw minstens twee keer per jaar moet worden gecontroleerd. Dit kan tijdens een koppelbekapping of tijdens strategisch bekappen. Bij een koppelbekapping worden alle dieren op één dag gecontroleerd. Bij strategisch bekappen worden periodiek, bijvoorbeeld wekelijks, de droge koeien en koeien die 80 tot 100 dagen aan de melk zijn gecontroleerd. Vergeet niet om de bevindingen tijdens het controleren van de klauwen te registreren. Behandeling van kreupele koeien Om kreupele koeien de grootste kans op herstel te geven, moeten ze in het vroege stadium van de kreupelheid worden gezien en behandeld. Eens per twee weken de hele koppel beoordelen op kreupelheid is een goede start. Dieren die kreupel worden

informatief

Arne Vanhoudt, dierenarts rund

ng van hygiëne, ndeling gezien, moeten diezelfde dag nog behandeld worden in de bekapbox. Registreer en analyseer de bevindingen tijdens het behandelen van de kreupele koeien. Koppelbehandeling heeft het grootste effect op de infectiedruk voor digitale dermatitis op het bedrijf. Hiervoor kunnen de koeien eerst in de melkput worden gescreend op de aanwezigheid van actieve letsels. Dit gaat het makkelijkst als de poten eerst worden schoongespoten en er een hoofdlamp en spiegeltje worden gebruikt. Actieve letsels van digitale dermatitis zijn rood en vaak pijnlijk bij aanraking. Ze hebben het meeste impact op de productie en dierenwelzijn. De behandeling van deze actieve letsels heeft de beste resultaten als je onderstaande stappen volgt.

1. Wondtoilet: reinig alles onder de bijklauwtjes met water tot alle mest weg is en droog de poot daarna. 2. Antimicrobieel product: breng een antimicrobieel product aan op het letsel van digitale dermatitis. Er zijn voldoende antibioticumvrije middelen beschikbaar. Diergeneesmiddelen geregistreerd voor de behandeling van digitale dermatitis hebben de voorkeur. Bij onvoldoende resultaat en op advies van je dierenarts kan hiervan worden afgeweken. 3. Verband: Meerdere onderzoeken tonen aan dat de behandeling van digitale dermatitis met verband de grootste kans op genezing geeft. Voorwaarden voor het gebruik van een verband zijn dat de hygiëne op het bedrijf goed is, dieren met verbanden niet door het voetbad gaan en dat het verwijderen van de verbanden niet wordt vergeten. Het optimale verband bestaat uit volgende lagen: • een wondpad met een waterafstotende laag • een laag watten • een elastisch verband • een buitenste waterafstotende laag Het verband moet drie tot zeven dagen blijven zitten. Des te beter de hygiëne, des te langer een verband kan blijven zitten. Indien het letsel bij de verbandwissel nog steeds actief is, moet het opnieuw worden behandeld volgens bovenstaande stappen. 4.

Pijnstilling: Het toedienen van een niet-steroïdale ontstekingsremmer aan kreupele koeien met digitale dermatitis zorgt ervoor dat ze sneller weer goed lopen. Bij verse koeien zal deze behandeling ook een gunstig effect hebben op de melkproductie. Voorbeelden van middelen die kunnen worden gebruikt zonder wachttijd voor de melk bij melkkoeien zijn ketoprofen en carprofen. Letsels die na drie keer behandelen nog niet genezen zijn, moeten door de dierenarts gecontroleerd worden.

Herkauwer, oktober 2023 - 9

Hittestress? Het stalklimaat is bepalend!

BEL EN RE VOOPRAAK AFS

Abbifan 140-XXP-21 Dé standaard in melkveeventilatie

Onze oplossingen:

Abbifan

140-XXP-21 melkveeventilator

“WIJ WINNEN UW STRIJD TEGEN ONGEDIERTE” Ongediertebestrijding 12x per jaar

• Extreem energiezuinig: max. 530W/1A! • Modernste direct-drive motortechniek • Geen frequentieregelaar en afgeschermde kabels nodig • Geen motorbeveiligingsschakelaar nodig • Geen onderhoud en geen slijtbare onderdelen • Perfecte koeling in combinatie met verneveling • Duurzaam en recyclebaar

HITTESTRESS? Dwarsventilatie Het stalklimaat is#1! bepalend! Ventilatieconcept

Desinfectie (pluim-)veestallen Salmonellabestrijding Coccidisiose- en wormbestrijding Maden- en vliegenbestrijding Waterleiding reinigen (pulsen) Al uw agrarische producten

Scan &

DE OPLOSSING:

• Betere koeling door luchtbeweging in de lengterichting van de koe!

Ontdek!

Abbifan 140-XXP-21

• Ondersteunt de natuurlijke ventilatie maximaal

• Significant verbeterde luchtkwaliteit in de stal door continue aanvoer van verse lucht via de zijwanden

"Dete nieuwe • Eenvoudiger monterenAbbifan 140-XXP-21

melkveeventilator is extreem energiezuing. Ja, daar zijn we trots op."

■ Géén frequentieregelaar nodig ■ Tel +31 (0) 184 711 344 Géén motorbev. schakelaar nodig sales@abbi-aerotech.com  Géén speciale bekabeling nodig www.abbi-aerotech.com  Aansluiting 230/400V 50Hz  Energie-investeringsaftrek (EIA) 



0318 - 253 044 loedeman-ongediertebestrijding.nl Meikade 89, 6744 TC Ederveen

monitoring

Anouk Veldhuis, onderzoeker afdeling R&D

ONDERZOEK BIJ AANGEVOERDE RUNDEREN VANUIT NEDERLAND

Insleep van infectieziekten door aanvoer Aankoop van runderen is een belangrijke risicofactor voor insleep van infectieziekten. In 2020 onderzocht GD hoe vaak geïmporteerde runderen na aankoop werden onderzocht op leptospirose, salmonella, paratuberculose, IBR en BVD, en hoe vaak dit leidde tot een ongunstige testuitslag. Recent is dit onderzoek herhaald bij aangevoerde runderen vanuit Nederland. Binnen een aantal certificeringsprogramma’s van GD worden bedrijven die runderen aankopen van een niet-vrij bedrijf, of van een bedrijf uit een ander land, automatisch aangestuurd voor aanvoeronderzoek. De praktijk leert echter dat aangevoerde runderen al enige tijd contact kunnen hebben met de koppel op het bedrijf voordat de uitslag van het onderzoek bekend is. Dit brengt het risico van verspreiding van infecties met zich mee. Resultaten In het onderzoek is uitgewerkt hoeveel runderen (ouder dan 2 maanden) worden aangevoerd van Nederlandse bedrijven in de periode 2017-2022, en hoeveel van hen een aangetoonde infectie hebben. De resultaten laten zien dat dit risico varieert van

Al sinds 2002 houdt Royal GD zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland. Hiervoor werken wij nauw samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van LNV, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

0,13 procent per aangevoerd rund voor leptospirose, 0,25 procent voor BVD (virus), 0,87 procent voor paratuberculose, 3,3 procent voor IBR, 5,6 procent voor salmonella, tot 24 procent voor BVD (antistoffen). Echter, de betekenis en impact van een ongunstige testuitslag verschilt per aandoening. Zo zijn voor BVD antistoffen alleen relevant omdat er een kans is dat een koe met antistoffen drachtig is van een kalf dat virusdrager is, terwijl een rund met antistoffen voor IBR infectieus is of kan worden. Voor leptospirose, paratuberculose en BVD (virus) is de kans op een aangetoonde infectie per aangevoerd rund laag. Echter, vermenigvuldigd met het aantal aangevoerde runderen leidt dit bij een substantieel aantal rundveebedrijven tot een risico op insleep. De kans op een aangetoonde IBR- of BVD-infectie bij binnenlandse aanvoer is hoger dan bij geïmporteerde runderen. Dit kan worden verklaard doordat het grootste deel van de import runderen uit landen komen met een gunstigere status voor deze infectieziekten (Duitsland en België). Voor salmonella en paratuberculose is de kans op een aangetoonde infectie bij binnenlandse aanvoer en import nauwelijks verschillend. Voor leptospirose is de kans op een aangetoonde infectie juist hoger bij geïmporteerde runderen, omdat Nederland het enige land in Europa is waar leptospirose actief wordt bestreden. Het aanvoeren van besmette runderen kan grote gevolgen hebben. Of deze risico’s opwegen tegen de voordelen van het aanvoeren van runderen is niet bekend. Het is aan te bevelen om voor aanvoer het openbare register met gezondheidsstatussen te raadplegen, zodat de actuele gezondheidsstatus van het herkomstbedrijf bekend is en meegewogen kan worden in de beslissing om wel of niet aan te voeren. Dit is onderdeel van de Risicocheck, waarin ook het voorscreenen van de aan te voeren runderen op het herkomstbedrijf wordt geadviseerd. SCAN DE QR-CODE VOOR DE RISICOCHECK

Herkauwer, oktober 2023 - 11

“De maatregelen werken. Je wilt op een leuke manier de koeien verzorgen. Arbeidsvreugde is ook belangrijk.” 12 - Herkauwer, oktober 2023

Jessica Fiks, redacteur

reportage

UIERGEZONDHEID

Uiers fit houden Uiergezondheid is van grote waarde, want een gezonde uier is essentieel voor een hoge melkproductie en -kwaliteit. De gemiddelde leeftijd van de Nederlandse veestapel loopt op. Gezonde en productieve koeien, dat is waar ook melkveehouder Peter Wisse hard aan werkt. “Bij oudere koeien is uiergezondheid wel een grotere uitdaging dan bij jongere dieren. We zitten sinds een tijdje echt bovenop de uiergezondheid, om bij problemen snel bij te kunnen sturen.” In het Zeeuwse Meliskerke staat het bedrijf van Peter, zijn broer en vader. Ze melken er 135 koeien. Zijn vader nam het bedrijf over van zijn vader in 1999. Sinds 2015 zit Peter in de maatschap, zijn broer volgde enkele jaren later. “In 2007 is er een nieuwe stal gebouwd, met ruimte voor tachtig koeien. In 2015 hebben we er een stuk bij gebouwd, zodat we kunnen groeien naar 140 koeien. We hebben een gesloten bedrijf en de laatste 5 jaar een vervangingspercentage van minder dan 17 procent.” Bedrijfsbezoek uiergezondheidsspecialist Voor het interview schuift Kim van Bavel aan, zij werkt sinds een jaar als dierenarts bij Dierenartsencombinatie Overschelde. Elke twee weken hebben ze een bedrijfsbezoek waarbij de diergezondheid ook wordt besproken. Het celgetal kende uitschieters tot boven de 300.000 en er waren drie tot vier mastitisgevallen per maand. Kim: “Op dit bedrijf deden ze al heel veel om uiergezondheidsproblemen te voorkomen. Desondanks liep het celgetal op. We hebben toen uiergezondheidsspecialist Hans Miltenburg van GD gevraagd om langs te komen. Samen met hem hebben we een ronde door de stal gemaakt.” Er waren veel dieren op het bedrijf met een langdurig verhoogd celgetal. Dit waren vooral oudere dieren. De gevallen van zichtbare mastitis waren meestal geen nieuwe gevallen maar ‘opflikkeringen’ van (niet genezen) koeien met een langdurig verhoogd celgetal. Omdat er veel maatregelen genomen werden om overdracht tijdens het melken te voorkomen, bleef het aantal nieuwe hoog celgetal-koeien beperkt. De meeste nieuwe infecties kwamen voor direct na het kalven, dat bleek ook uit de droogstandsevaluatie. De belangrijkste mastitisverwekkers in de tankmelk waren de omgevingsstreptokokken (stro, mest, grond en de koegebonden S. aureus (melk, huid(wonden)).

Herkauwer, oktober 2023 - 13

Aan de hand van de bedrijfsdata, zoals mpr, voeranalyse, meetrapport melkmachine, melkkwaliteit en bedrijfs- en koeinspectie werd een plan van aanpak opgesteld. De nadruk van het advies lag op een plan van aanpak van de hoog celgetal-koeien en het droogstandsmanagement. Ook zijn de boxhygiëne en de melkmachine op kleine punten aangepast. Verhoogd celgetal Dieren met een langdurig verhoogd celgetal verhogen het tankcelgetal, kunnen mastitis overdragen en ook regelmatig zichtbare mastitis vertonen. Hans adviseerde Peter en Kim om vaker bacteriologisch onderzoek te laten uitvoeren. Ze selecteerden samen de betreffende kwartieren met een vierkwartierenschaaltje en stuurden deze in. Ook werd duidelijk dat er enkele dieren waren met een langdurig verhoogd celgetal die al te vaak waren behandeld zonder resultaat.

Het doel is om nieuwe infecties tijdens de droogstand te voorkomen en bestaande, nietzichtbare infecties te genezen Peter: “We doen er alles aan om koeien zo lang mogelijk aan te houden. In overleg met Kim hebben we toch een aantal koeien geruimd, al doet dat altijd pijn. Het waren voornamelijk oudere koeien, dat geeft dan toch een iets beter gevoel dan wanneer het een vaars is.” Kim geeft aan dat je op tijd afscheid moet nemen als een dier niet opknapt na behandeling en continue een hoog celgetal houdt. Deze dieren zijn chronisch geïnfecteerd en zorgen ervoor dat het celgetal in de tankmelk te hoog is. “Deze koeien kunnen de overige dieren in de koppel infecteren. Je hebt er heel veel werk aan, terwijl je niets met de melk kunt. Als er geen verbetering is, dan is ruimen toch de beste optie, mits het percentage nieuw verhoogde mastitis gevallen onder controle is.”

14 - Herkauwer, oktober 2023

Aan de slag met adviezen Peter: “We weten dat de uiergezondheidsproblemen vooral bij de oudere koeien zitten. We hebben enkele chronische gevallen. Aan de hand van het advies zijn we een ander soort kalk in de boxen gaan gebruiken. Ook noteren we alle koeien die een celgetal boven de 200.000 hebben en als die zijn gemolken, dan spoelen we met heet water na. Verder maken we gebruik van een ander dipmiddel. Er werden in de tankmelk veel omgevingsstreptokokken gevonden en er waren vrij veel nieuwe infecties na het kalven. Daarom hebben we een uitloop gecreëerd voor de droge koeien. Als zij naar buiten kunnen, dan vermindert dat ook de infectiedruk in de stal. Verder is het belangrijk dat de melkproductie voor het afkalven wordt afgebouwd naar minder dan 12 kilogram melk zodat de koeien na het droogzetten geen melk lekken. De dieren die droog worden gezet, gaan vijf tot zes dagen vooraf op droogstandsrantsoen. De koeien met een verhoogd celgetal worden drooggezet met antibiotica.”

Continue uitdaging Mastitis is een constante uitdaging voor melkveehouders en kan worden veroorzaakt door meerdere factoren. Belangrijk is een lage infectiedruk, een goede afweer, een juiste aanpak van mastitiskoeien en het verkleinen van de kans op mastitisoverdracht. Met een goede analyse kunnen de belangrijkste pijnpunten op een bedrijf gevonden worden. Zo geven de nieuwe infecties (leeftijd, lactatiestadium, kwartieren) en de mastitisverwekkers (koe of omgeving) al veel informatie. Bij een mastitisuitbraak is het ook verstandig te kijken naar aanpassingen in het management net voor de uitbraak. Preventie speelt een cruciale rol. Regelmatige gezondheidscontroles en monitoring van de koeien helpen bij het identificeren van mogelijke problemen in een vroeg stadium. Juist met een veestapel die steeds ouder wordt, is het belangrijk om een vinger aan de pols te houden. Zo kun je op tijd ingrijpen. Met Mastitis Tankmelk krijg je in één oogopslag inzicht in de uiergezondheid van jouw hele koppel melkvee en het geeft ook inzicht in de melkhygiëne. Als je de mastitisverwekkers regelmatig controleert, kun je tijdig de preventieve maatregelen nemen die horen bij de betreffende mastitisverwekkers.

Jessica Fiks, redacteur

reportage

Het doel is nieuwe infecties tijdens de droogstand te voorkomen en bestaande, niet-zichtbare infecties te genezen. Kim: “Er waren veel droogstaande koeien die melk lekten, de uitloop heeft er mede voor gezorgd dat het celgetal is gedaald.” Door een betere afbouw van de melkproductie kan melk lekken na droogzetten in de toekomst worden voorkomen. Dit is belangrijk want je verliest de droogzetter en de infectiedruk vanuit de box wordt hoger. Inmiddels is het celgetal op deze korte termijn al flink gedaald en ziet Peter nog één of twee koeien per maand met mastitis. “De maatregelen werken, dat is belangrijk. Je wilt op een leuke manier de koeien verzorgen. Arbeidsvreugde is ook heel belangrijk. Als er steeds problemen zijn, dan loop je niet gerust rond in de stal. Het extra werk dat je hebt om de oudere koeien te houden, moet wel tot resultaat leiden.” Data van belang Goede uiergezondheid, klauwgezondheid en vruchtbaarheid staan aan de basis van gezonde koeien. Kim: “Het is het hele plaatje, wat maakt of je een gezonde koppel koeien hebt. Als er problemen zijn, dan kijken we verder dan alleen uiergezondheid. Iets kan ook voortkomen uit een probleem met de klauwen, vruchtbaarheid of voeding. Bij het beslissen of je een koe aanhoudt, spelen al deze factoren mee. Op dit bedrijf speelt voornamelijk de uiergezondheid. Door met elkaar de puzzelstukjes te leggen, de mpr te bespreken en ook de overige data goed te gebruiken; krijgen we het onder controle. Dat is mooi om te zien.”

kennis over dat onderwerp. “Het is belangrijk om te weten wat er aan mineralen en vitaminen de koe ingaat. Hiervoor gebruiken we onder andere de ruwvoeranalyses. Daarnaast gebruiken we op maat gemaakte mineralen, die we aanpassen als het rantsoen veranderd.”

De uitslag van Mastitis Tankmelk gebruikt Peter om erachter te komen welke factoren een rol spelen in de uiergezondheid op het bedrijf en waar hij kan ingrijpen. Bijvoorbeeld door een bacteriologisch onderzoek te laten uitvoeren bij bepaalde koeien. Naast het melkveebedrijf werkt Peter ook nog als veevoedingsspecialist bij een mengvoerbedrijf en heeft hij veel

Om de koeien zo gezond mogelijk te houden, is het dus goed om data te gebruiken en op tijd te handelen. “Als er aanleiding toe is, dan sturen we monsters in. Het is toch het mooist als een koe meer dan 80.000 kilogram melk heeft gegeven. Om dat voor elkaar te krijgen, steken wij er graag wat meer tijd in”, besluit Peter.

Herkauwer, oktober 2023 - 15

Were

Auto de doorbraak in m a Dren tisch chen ldwij

Automatische drenchpomp:

Eenvoudig, veilig en eﬃciënt drenchen

+ Tot wel 20 liter vocht per minuut in de pens brengen.

+ Ideaal bij koeien met E. coli mastitis,

melkziekte, slepende melkziekte, downer koeien of na een operatie.

+ Met een volle accu zo’n 80 koeien automatisch drenchen

+ Eenvoudig en snel opladen met magnetische oplader (in 2 uur volledig opgeladen)

+ Bespaart veehouders veel tijd. + Complete set. Verkrijgbaar bij uw dierenarts of bestel op www.boerenwinkel.nl

VeeOnline

NIEUW OVERZICHT MET OPENSTAANDE ONDERZOEKEN

WANNEER KOM JIJ IN ACTIE?

Het is altijd fijn om op tijd te weten wanneer je in actie moet komen. Weet jij welke onderzoeken nog openstaan? In het nieuwe overzicht ‘Verzoeken en Mededelingen’ op VeeOnline, zie je vanaf nu in één oogopslag welke onderzoeken moeten gebeuren. We hebben bovendien een heldere instructie opgenomen, zodat je weet wat er van je verwacht wordt. Alles wat je wilt weten, zie je in één oogopslag. Je krijgt een snel en actueel beeld van de labuitslagen en het aangestuurde onderzoeken. Alles overzichtelijk onder elkaar gerangschikt. Daarnaast is de informatie overal te benaderen, van de stal tot in het weiland. De informatie is eenvoudig te filteren, net als bij de labuitslagen-weergave. Van diersoort, uitvoerder tot programma: ontdek wat jij wilt zien en stel dat in. Ook de weergave kun je hier instellen. Wil jij altijd zicht op ‘Alles’ of is ‘Ongelezen’ voor jou genoeg? Het is allemaal mogelijk. En wil je weten wat de status is een onderzoek? Ga naar VeeOnline en

maak met het zoekfilter een overzicht van actuele en toekomstige openstaande onderzoeken. Heb jij de VeeOnline-app al? Binnenkort vind je ook daar de ‘Verzoeken en Mededelingen’. Hulp nodig? Vraag gerust naar de mogelijkheden van VeeOnline, wij denken graag mee. Heb je hulp nodig of zijn er vragen? Bel naar 088 20 25 500, onze klantenservice staat voor je klaar en kan telefonisch ondersteunen, op afstand via Teamviewer of in levende lijve aan de hand van een persoonlijke VeeOnline-demo.

SCAN DE QR-CODE EN GA NAAR VEEONLINE

Herkauwer, oktober 2023 - 17

WISSELENDE WEERSOMSTANDIGHEDEN AFGELOPEN SEIZOENEN

Gezond omgaan met vers gewonnen ruwvoer

Het seizoen waarin graskuil kan worden gewonnen is bijna achter de rug. Het was een jaar met wisselende gezichten. Het voorjaar was eerst nat en koel, gevolgd door een drogere periode waarin op droge gronden zelfs nog is beregend. Na de warmere periode viel er veel neerslag. In de loop van augustus werd het weer droger en is er veel voer gewonnen. Wat is de invloed van dit weer op de voeding deze winter?

18 - Herkauwer, oktober 2023

informatief

Ant Koopmans, dierenarts rund

Droogstandscheck

Verse Koeiencheck

Mineralencheck

Pakket Spoorelementen

NEFA

Jodium

BHBZ

Koper

Ureum

Molybdeen

Selenium

Magnesium

Selenium

Zink

Haptoglobine

Fosfor

Zink

Creatinekinase (CK)

Fosfor

Calcium

Veel wisselende weersomstandigheden leiden tot een grote variatie in de voedingskenmerken van de graskuilen. Weet wat je voert en laat van alle kuilen uitgebreide analyses maken, mét mineralen en spoorelementen. Dat geeft, zeker in een wisselend jaar qua weersomstandigheden, de beste kansen op goede rantsoenberekeningen en een gezonde veestapel die goed kan produceren in de komende winterperiode. Weet wat koe opneemt De opname van mineralen kan bij verschillende ruwvoeders wisselen, zeker als de passage in het maagdarmkanaal wisselt. Omdat mineralenopname vanuit het maagdarmkanaal van belang is voor de beschikbaarheid van deze elementen voor de koe, is het verstandig om de mineralen en spoorelementen ook op koeniveau te checken. Dit kan eenvoudig via tankmelk of met behulp van bloedonderzoek. Extra aandacht voor droogstaande koeien Eurofins Agro geeft aan dat dit voorjaar kuilen zijn gewonnen die opvallende niveaus aan macromineralen, en met name kalium en chloor, bevatten. Het is daarom belangrijk om deze gehaltes te checken. Kalium en chloor zijn beiden van belang voor de kation-anion-balans (KAB), waardoor de KAB in de voorjaarskuilen van dit jaar vrij hoog kan liggen. Met name voor droogstaande koeien is het belangrijk om de KAB zo dicht mogelijk bij 0 te krijgen. Dat kan de komende winter een grotere uitdaging zijn. Een te hoge KAB leidt gemakkelijk tot (subklinische) melkziekte, waardoor de koe een slechte lactatiestart kan hebben met extra risico op een negatieve energiebalans. Een droogstand die niet optimaal is, kan problemen met de koeien geven en effect hebben op de vitaliteit van de kalveren. Dat samen beïnvloedt natuurlijk ook jouw werkplezier. Een goede rantsoenberekening is het begin en daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk hoeveel de koeien opvreten. Om zeker te weten dat de droogstand voldoende is, kun je de Droogstandscheck uitvoeren. Deze geeft informatie over onder andere de hoeveelheid energie, eiwit en magnesium in het rantsoen zit. En geeft je inzicht óf en waar bijgestuurd moet worden in het rantsoen. Voorzichtig met goed verteerbare kuilen voor melkkoeien Voor de melkproductie zijn de goed verteerbare kuilen goed, deze werden voornamelijk in het vroege voorjaar gewonnen. Alleen zij verdienen wel voorzichtigheid. De lage gehaltes aan celwanden en goede verteerbaarheid van NDF en organische stof leiden tot een wat hoger risico op pensverzuring en in ieder geval een

Een aantal onderzoeken die het meest worden uitgevoerd door veehouders in Nederland om de invloed van rantsoenen te meten.

risico op een snellere passage van het ruwvoer. Een structuurbron toevoegen kan zorgen voor een betere benutting van de graskuil en een lager risico op pensverzuring. In veel gevallen kan de tweede snede een goede toevoeging aan een rantsoen zijn waarin de eerste snede is ingerekend. De tweede snede is namelijk gemiddeld van minder goede kwaliteit. Het VEM-gehalte is lager, omdat veel gras in de aar is geschoten. Het drogestofgehalte is gemiddeld hoger dan 45 procent waardoor moet worden opgelet voor broei en eventueel selectie aan het voerhek. Bij droog gras komt de conservering van de kuil namelijk minder snel op gang. Daarnaast is een droge graskuil moeilijker aan te rijden waardoor vaak meer zuurstof in de kuil achterblijft. Het ruweiwitgehalte is bij de tweede snede lager dan bij de eerste snede. Verse koeien Bij melkkoeien is veel informatie beschikbaar door sensoren en een MPR-uitslag. De uitdaging zit vaak in de groep verse koeien. Als het daar niet goed loopt, heeft dat effect op de gehele lactatie en de vruchtbaarheid. Vallen resultaten bij deze groep tegen? Dan is het belangrijk om ook naar de droogstand te kijken. Daarnaast kan de Verse Koeiencheck inzicht geven in de oorzaak van eventuele problemen. Maiskuil Naast gras wordt er ook weer maiskuil gewonnen. De mais is op veel plekken laat gezaaid door het natte, koude voorjaar, waardoor vaak ook later kan worden geoogst. Dit kan leiden tot een periode waarin de mais van het vorige jaar niet meer voorradig is. Wees er dan op beducht dat het voeren van verse maiskuil risico’s oplevert voor de gezondheid. Verse mais bevat een grotere hoeveelheid suikers dan goed geconserveerde mais en koeien vreten deze verse mais vaak goed (meer opname). Het kan zorgen voor verteringsproblemen en een versnelde passage wat zich kan uiten in dunne, slecht verteerde mest en melkproductiedaling. Daarnaast is het meer broeigevoelig dan goed geconserveerde mais. Ons advies is daarom om verse mais de eerste vier tot zes weken na inkuilen niet te voeren. Weet wat je voert Kortom; geen jaar is hetzelfde, geen kuil is hetzelfde. Zorg voor goede en uitgebreide kuiluitslagen, een goede rantsoenberekening en controleer de opname. Investeer in een goed rantsoen, achteraf corrigeren en problemen met koeien kosten je vaak meer dan de investering in goede uitslagen voor een goede berekening.

Herkauwer, oktober 2023 - 19

De hoogste kwaliteit medische scanapparatuur

Vraag een vrijblijvende demo aan!

o ig z em e D nw a a

ULTRASOUND

12 inch screen Touch screen 60 GB geheugen

Nu ook lease!

Probe 1-14 MHz Doppler: Colour, Power, Pulse Wave info@draminski-retail.eu

WWW.DRAMINSKI-RETAIL.EU T 0646 038 514 AGRI SERVICE JEUKEN B.V. A

+ B

CY CMY

RISORSA®AGRI EASY SERVICE JEUKEN B.V. Nieuwee! formul

Dip spray producten en te

gebruiken bij melkrobotsystemen Anzeige Agri Risorsa A5-ha-4c 24.09.2008 10:07 Uhr Seite 1

CY CMY

+ B

voor celgetal

Anzeige Agri Risorsa A5-ha-4c 24.09.2008 10:07 Uhr Seite 1

+ B

De oplossing problemen

+ B

Schubert straat 33, 6566 DL Millingen a/d Rijn (nl) RISORSA STRONG Tel: +31 481 433661 Vormt een lichte bescherming we A + B Nieu e! formul Fax: +31 481 432075 ® ® Mob: +31 (0)6 53195804 BARRIER RISORSARISORSA BARRIER Vormt een extreme bescherming www.agriservicejeuken.nl Nieuwe ule! ®

Vr aagnaaronz eWA1400s er i eener gi ez ui ni gev ent i l at or en.

EIA

form

MEER HYGIËNE IN DE STAL

1X STROOIEN 3X VOORDEEL

STIKSTOFBINDING IN DE MESTPUT BODEMVERBETERING OP HET LAND lava3.nl

ADVERTEREN IN DIT MAGAZINE? Neem contact op met: Jan van de Vis T +31 (0)314 - 355 860 E jan@dock35media.nl I www.dock35media.nl

informatief

Laura Kuipers, stagiaire afdeling rund

ENQUÊTE ONDER MELKVEEHOUDERS

Jongvee: kennis over kansen en uitdagingen werpen die dierenartsen graag meer onder de aandacht zouden willen brengen bij veehouders. Drie belangrijke thema’s kwamen naar voren: biestmanagement, diarree en luchtwegproblemen. Deze drie onderwerpen heb ik verder onderzocht en ik leerde wat interessante dingen. Wist je bijvoorbeeld dat de investering in de opfok van een kalf meestal pas aan het eind van de eerste lactatie volledig wordt terugverdiend? En dat de opfokkosten voor een gemiddeld melkveebedrijf voor een opfokperiode van 26 maanden ongeveer 17 procent van de netto melkprijs vormen? Of dat de grootste infectiedruk voor kalverdiarree vaak in de huisvesting zit? Veel oplossingen ter preventie van diarree en luchtwegproblemen kosten tijd en geld. Met kleine managementaanpassingen of tijdsinvestering is er altijd wel een manier om de kosten laag te houden. En met goed biestmanagement en snelle herkenning en behandeling van luchtweginfecties en andere aandoeningen kun je erger voorkomen. Op de volgende pagina’s lees je meer over biestmanagement en luchtwegproblemen.

De zorg voor jongvee is een onderwerp dat steeds belangrijker wordt voor rundveehouders. Niet alleen vanwege de gezondheid en het welzijn van de dieren, maar ook vanwege sociale, economische en duurzaamheidsaspecten. Het verminderen van vervangingspercentages en kalversterfte is van groot belang. De eerste levensperiode van een jong kalf is hierbij cruciaal. In opdracht van GD heb ik, Laura Kuipers, onderzoek gedaan naar de Nederlandse jongveesector. Ik verzamelde informatie door middel van een enquête verspreid onder 1.200 melkveehouders, interviews met 59 dierenartsenpraktijken en zes diepte-interviews. Tijdens mijn onderzoek keek ik naar wat veelvoorkomende problemen zijn waar melkveehouders mee te maken hebben bij de opfok van hun jongvee. Daarnaast heb ik gekeken naar onder-

Aan de slag Jongveeopfok staat volop in de belangstelling. Niet verwonderlijk: een probleemloze opfok met focus op een goede ontwikkeling is voor een kalf essentieel voor een gezond, productief en vruchtbaar leven als melkkoe. Elke fase binnen de jongveeopfok heeft impact op het einddoel en kent z’n eigen uitdagingen. De jongvee-aanpak van GD helpt je om in zeven fasen beter inzichtelijk te krijgen waar nog kansen liggen in de optimalisatie van uw jongveemanagement. We kijken daarbij telkens naar drie thema’s: ziekteverwekkers, voeding en huisvesting. Benieuwd naar de jongvee-aanpak van GD? SCAN DE QR-CODE EN GA NAAR ONZE SPECIALE INFORMATIEPAGINA’S

Herkauwer, oktober 2023 - 21

POTENTIE VAN KALVEREN BETER BENUTTEN

Biestmanagement in de Veel, vlug en vaak! Een bekende uitspraak waar het gaat om het verstrekken van biest aan kalveren. Toch blijkt in de praktijk dat het niet altijd lukt om de biest volgens het boekje te verstrekken. Reden voor de Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk (ULP) en GD om een project op te zetten om het biestmanagement bij een groep van twintig melkveehouders te evalueren en verbeterpunten in kaart te brengen. Deze melkveehouders hielden van vijf kalveren bij wat de Brixwaarde van de biest was en hoeveel biest de kalveren de eerste 24 uur op welk moment kregen. Vervolgens is het niveau aan

22 - Herkauwer, oktober 2023

IgG gemeten in het bloed (serum) van de kalveren om te weten hoeveel immuniteit de kalveren via de biestgift hadden opgebouwd. De resultaten zijn samen met een checklist biestmanagement besproken door de jongvee-experts van de praktijk, dierenartsen Joost Segeren en Marco de Groot. Belang van goede biestgift Kalveren worden zonder immuniteit geboren en zijn voor hun immuniteit afhankelijk van verkregen immuunglobulinen (IgG’s) uit de biest. Daarnaast heeft een goede biestvoorziening een positief effect op de groei en ontwikkeling van het kalf. Het is een bron van nutriënten, voorziet het kalf van vocht, heeft een positieve invloed op de darmontwikkeling en bevat weerstandsfactoren anders dan immuunglobulinen. Ook op de lange termijn kan een goede biestgift verschil maken, zoals een hogere groei per dag, hogere productie en betere vruchtbaarheid. In de eerste 24 uur na geboorte kunnen de IgG’s via de darmwand van het kalf worden opgenomen in de bloedbaan. Goede kwaliteit biest bestaat uit minimaal 50 gram IgG per liter, wat overeenkomt met een Brix-waarde van meer dan 23 procent. Het streven is om een kalf te voorzien van minimaal 250 gram IgG in de eerste 24 uur na geboorte. Hoeveel antistoffen er uiteindelijk in het bloed van het kalf terechtkomen wordt bepaald door de kwaliteit van de biest, de hoeveelheid opgenomen biest, de absorptiecapaciteit van de darm en reinheid van de gebruikte materialen. De efficiëntie van de opname van IgG

monitoring

Betsie Krattley-Roodenburg, dierenarts rund bij GD en Joost Segeren, dierenarts ULP

door de darm van het kalf neemt snel af, van rond de 50 procent direct na geboorte tot vrijwel 0 procent na ongeveer 24 uur. Daarna worden antistoffen niet meer in de bloedbaan opgenomen, maar geven nog wel bescherming op darmniveau. Het advies is dan ook om minimaal drie dagen biest te verstrekken en indien mogelijk de biestperiode te verlengen. De bedrijven die meededen waren bedrijven zonder acute problemen, maar wilden weten of er ruimte was voor optimalisatie. De gemiddelde biestgift binnen 2 uur na de geboorte was weliswaar 2,5 liter, maar een kwart van de kalveren had binnen 2 uur nog geen 2 liter biest binnengekregen. Idealiter krijgen kalveren binnen 6 uur na geboorte 4 liter biest, maar dit werd bij minder dan de helft van de kalveren gerealiseerd. Ook was de kwaliteit van de biest niet op alle bedrijven optimaal, bij 34 procent van de metingen was de Brix-waarde lager dan de gewenste waarde. Dit was terug te zien in het niveau van IgG in serum bij de kalveren. De helft van de kalveren had een goede IgG-concentratie in serum (>18g/L). De uiteindelijke immuniteit (IgG-waarde in het bloed) blijkt afhankelijk van vele factoren. De resultaten tonen dat biestkwaliteit een basisvoorwaarde is (zie grafiek 1) maar dat overig biestmanagement zeker zo belangrijk is. Met name de eerste biestgift is essentieel: na deze gift vindt een versnelde sluiting van de darm plaats voor IgG-opname, zeker indien de biest een verhoogd kiemgetal bevat (verminderde reinheid).

20 IgG bloed

praktijk

In de praktijk Vanuit de enquête bleek dat met name de reinheid en bewaring aandachtspunten kunnen zijn. Door bacteriën in de biest worden IgG’s gebonden, waardoor deze niet meer in de darm kunnen worden opgenomen. Daarnaast zorgt een verhoogd kiemgetal voor versnelde sluiting van de darm. Grote moleculen zoals IgG kunnen dan de darmwand niet meer passeren.De belangrijkste adviespunten: • Gebruik regelmatig een biestmeter (refractometer). Op het oog bepalen van biestkwaliteit is niet altijd betrouwbaar. Enkele veehouders waren verrast dat de BRIX-waardes af en toe heel anders waren dan op basis van biestdikte was verwacht. Biestmetingen geven een indicatie of het goed gaat in de droogstand en transitie. • De eerste biestgift moet onbeperkt beschikbaar zijn, zoveel als het kalf maar wil drinken. Soms wordt standaard slechts 2 liter gegeven. Een grotere biestfles kan een oplossing zijn of tussendoor bijvullen. Indien het kalf minder dan 1,5 tot 2 liter drinkt is het verstandig met de sonde aan te vullen tot 4 liter. • Bewaar biest gekoeld en in gesloten verpakking. Zeker bij een temperatuur boven 20 graden Celsius raakt melk snel bedorven, doordat bacteriën zich iedere twee uur verdubbelen. • Optimaliseer de hygiëne. Reinig de biestmaterialen (minimelker, biestfles, sonde, bewaaremmer) na gebruik met heet water en zeep of desinfectie. Vergeet niet om de speen van biestfles of -emmer los te draaien, deze kan ook in spoelbak of afwasmachine worden gereinigd. De veehouders waren enthousiast over de specifieke aandacht voor dit onderwerp. Biestmanagement wordt meestal niet besproken tijdens reguliere bedrijfsbezoeken door de dierenarts. Door eenvoudige metingen te doen en een korte checklist in te vullen kwamen er direct concrete adviezen en actiepunten uit. Ook op bedrijven waar geen gezondheidsproblemen spelen, blijkt ruimte voor optimalisatie om de potentie van de kalveren beter te benutten.

5 15

25 IgG biest

Grafiek 1: Hoge IgG in biest en een te lage IgG in serum komen heel weinig voor

Herkauwer, oktober 2023 - 23

LUCHTWEGPROBLEMEN BIJ KALVEREN

Een ongrijpbaar Luchtwegproblemen bij kalveren kunnen variëren van een eenvoudige verkoudheid tot een flinke longontsteking. Luchtweginfecties zijn wereldwijd de hoofdoorzaak van ziekte, sterfte en antibioticumgebruik bij kalveren. Een kalf dat zonder luchtweginfecties opgroeit gaat een diervriendelijker, langer, productiever (dus winstgevender) en duurzamer leven tegemoet. Hier is dan ook veel te winnen. Bij kalveren met zichtbare longontsteking is het zaak om snel en goed te (be)handelen. Dat gebeurt meestal ook wel, maar toch blijft het hier dan vaak bij. Veel bedrijven zetten geen

echte stappen om te voorkomen dat de kalveren longontstekingen krijgen. Want het komt vaak elk jaar opnieuw voor. Bij kalveren met longontsteking ligt de oorzaak altijd in het verleden; het is bekend dat twee tot tien dagen vóór de zichtbare longontsteking al temperatuurverhoging en ontstekingshaardjes in de longen kunnen worden waargenomen. Veel veehouders vinden het lastig om veranderingen door te voeren in de bedrijfsvoering bij een oorzaak die niet direct aan de longontsteking gelinkt lijkt te zijn. Toch is er overduidelijk bewijs dat die wel een belangrijke rol spelen. Oorzaken zijn ruwweg in drie categorieën te verdelen: aanwezigheid van bepaalde ziektekiemen (1), factoren in de weerstand van het kalf zelf (2) en factoren in de leefomgeving/ huisvesting (3). 1

Enkele longspoelingen en herhaalde bloedmonsters geven inzicht in de veroorzakers van de longontsteking 24 - Herkauwer, oktober 2023

Onder de ziektekiemen die luchtweginfecties veroorzaken onderscheiden we ‘primaire en secundaire’ kiemen; je zou kunnen zeggen ‘aanstichters en meelopers’. Voor de primaire kiemen is vaak een specifieke aanpak nodig (de aanpak bij pinkengriep of BVD is bijvoorbeeld anders dan bijvoorbeeld voor IBR of mycoplasma). Vooral als er alleen secundaire kiemen zijn of bij een heel wisselend beeld, is het belangrijk om serieus en nauwkeurig na te lopen of er iets mankeert aan factoren van categorie (2) en (3). Bel bij een uitbraak van longontsteking direct je dierenarts en laat monsters nemen van acuut zieke dieren, liefst nog vóór de behandeling. Enkele longspoelingen en herhaalde bloedmonsters geven inzicht in de veroorzakers van de longontsteking.

informatief

Jasper het Lam, dierenarts rund

De invloed van melken biestvoeding op longproblemen wordt nog vaak onderschat

probleem? 2

Bij een uitslag met veel secundaire kiemen (de meelopers) is vaak het kalf onvoldoende opgewassen tegen ‘normale’ kinderziekten. Je kunt verschillende dingen doen:

b. Check de biestvoorziening. Een matige of onvoldoende biestvoorziening komt nog steeds bij een substantieel deel van de kalveren voor. Test eenvoudig 5 kalveren met de Biestopnamecheck.

a. Check de voeding en conditie. Onderzoek wijst uit dat kalveren die meer dan 1 kilo melkpoeder per dag opnemen ook na het spenen nog steeds veel minder heftig op luchtweginfecties reageren en minder vaak sterven in vergelijking met kalveren die veel minder melk hebben gehad, terwijl beide groepen onbeperkt droogvoer en water kregen (Sharon et al 2019).

Wij hebben een nieuwe snelle en brede PCR-test ontwikkeld, waarmee een eerste onderscheid gemaakt kan worden voor negen ziektekiemen tegelijk. Dit nieuwe ‘Pakket Luchtweginfecties PCR’ test de volgende virussen: Parainfluenza type 3 (PI3), Boviene respiratoir syncytieel virus (BRSV), Boviene Coronavirus (BCoV) en Influenza D virus. En ook deze bacteriën: Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica serotype A1/A6, Mannheimia haemolytica serotype A2, Histophilus somni en Mycoplasma bovis. Met deze test is snel duidelijk of en welke van deze meest voorkomende ziekteverwekkers de oorzaak is van de luchtweginfecties en kun je gericht behandelen. Vraag ernaar bij je dierenarts.

c. Voeding van met name eiwit, energie en mineralen en spoorelementen tijdens de dracht van het moederdier hebben een directe invloed op de vitaliteit en op ziekte en sterfte bij kalveren (Osoria, 2020). Doe een Droogstandscheck en bespreek de uitslagen met je dierenarts en voeradviseur. d. Vooral bij specifieke kiemen kun je de weerstand nog extra verhogen door een passend vaccinatieplan uit te voeren. Er zijn diverse vaccins beschikbaar, bespreek dit met je dierenarts. 3

De leefomgeving van het kalf is bij uitstek iets waar je als veehouder veel invloed op hebt. Vaak gaat het niet om hele grote investeringen zoals een nieuwe stal, maar zit het voor een groot deel in rust, reinheid en regelmaat: all-in-all-out, vaste kleine groepjes houden (dus kalfjes niet doorschuiven), contactdichte schotten tussen de groepen, een droog, zacht en schoon ligbed, frisse schone lucht (maar geen tocht), geen hittestress, rustige en vriendelijke omgang, onbeperkt toegang tot schoon drinkwater en veel voerruimte. Als dit alles op het oog goed lijkt, maar luchtwegproblemen toch blijven terugkomen, dan is het zinvol om beter te gaan meten. Ammoniak (>4ppm), fijnstof en bacteriële gifstoffen kunnen volgens recent onderzoek, ook als je het niet kunt ruiken of zien, een bron van luchtwegontstekingen zijn.

Herkauwer, oktober 2023 - 25

VOOROP IN DIERGEZONDHEID

g Ontvan k ie n u n e e en k k o s r paa ! cadeau

Alles loopt lekkerder met onze tankmelkprogramma’s Iedere veehouder wil een gezonde veestapel met een lange levensduur. De gezondheid van jouw koeien staat daarbij voorop. Gezonde koeien geven makkelijker meer melk en er is minder vervanging nodig. Maar waar dieren gehouden worden, komen soms gezondheidsproblemen voor. Snel ingrijpen is dan noodzakelijk. Tankmelkonderzoek helpt je afwijkingen vroegtijdig te signaleren en inzichtelijk te maken waar het nog beter kan. Meld je aan voor Klauwgezondheid Tankmelk, Mastitis Tankmelk of de Mineralencheck en ontvang een paar unieke sokken cadeau.

Meer weten? www.gddiergezondheid.nl/sokken

GD LOOPT VOOROP IN DIERGEZONDHEID MET INZICHT OM GERICHT BIJ TE STUREN

uit het lab

Remco Dijkman, onderzoeker R&D

Zo’n PCR, hoe werkt dat eigenlijk? uit het lab

Het zoeken naar een ziekteverwekker is soms vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Er is een methode om die speld gemakkelijker te vinden: PCR. Met PCR kun je van die ene speld een hele berg spelden maken voor verder onderzoek. PCR staat voor polymerase chain reaction (polymerase kettingreactie). Het is een techniek die heel specifiek een stukje erfe3 lijk materiaal (DNA) van bijvoorbeeld een ziekmakende bacterie of virus kan vermeerderen, zodat het met zeer gevoelige apparaDNA-polymerase

Stap 1: denaturatie. Een DNA-molecuul bestaat uit twee naast elkaar gelegen strengen die sterk aan elkaar gebonden zijn (boven). Tijdens de denaturatie worden de DNAstrengen van elkaar gescheiden door de PCR-reactiemix te verwarmen tot 95 graden (onder). 3

primers

Stap 1: denaturatie. Een DNA-molecuul bestaat uit twee naast elkaar gelegen strengen die sterk aan elkaar gebonStap 2: DNA markeren. Opdeeen temperatuur van 60 den zijn (boven). Tijdens denaturatie worden de graden DNAbinden twee primers (kleine stukjes DNA) zich aan het DNA strengen van elkaar gescheiden door de PCR-reactiemix te van de ziekmakende bacterie of het virus waarvoor de PCR verwarmen tot 95 graden (onder). is ingezet. Op deze manier markeren ze als het ware het DNA van de bacterie of het virus. De primers binden niet aan ander DNA, bijvoorbeeld dat van het dier zelf.

primers

tuur gemeten kan worden. PCR omschrijven we vaak als het zoeken naar een speld in een hooiberg, om vervolgens van die ene speld een enorme berg met spelden te maken. De speld is in dit Staphet 3: de vermeerdering zelf. Tijdens deze stap wordt er door geval specifieke stukje genetisch materiaal (DNA of RNA) hetdeDNA-polymerase een gemaakt het gemarkeerde van ziekteverwekker, dekopie hooiberg is allevan genetische informadeel van het DNA. Na RNA) deze stap cyclus 1 afgerond. De twee tie (het totale DNA en in hetis te onderzoeken materiaal. gemarkeerde DNA-stukjes één keer bacteriën gekopieerd; zijn Dit DNA kan afkomstig zijn zijn van dan ziekmakende enervirusnu twee sen, maar kopieën. is vooral afkomstig van het dier zelf of van nietMiljoenen kopieën DNA-polymerase Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclus 2 zijn er dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig tot vijftig keer is herhaald zijn er uiteindelijk miljoenen kopieën van het kleine stukje DNA van het gemarkeerde deel gemaakt (foto 3). De speld uit de hooiberg is nu een berg spelden geworden. Stap 3: de vermeerdering zelf. Tijdens deze stap wordt er door Deze kopieëneen kunnen (fluohet miljoenen DNA-polymerase kopiezichtbaar gemaakt worden van hetgemaakt gemarkeerde rescent bijvoorbeeld) endeze vervolgens zeer gevoelige deel van het DNA. Na stap isgemeten cyclus 1 met afgerond. De twee PCR-apparatuur. Het DNA vanzijn de dan ziekmakende of het gemarkeerde DNA-stukjes één keer bacterie gekopieerd; er virus zijn isnu nutwee aangetoond en het ingezonden monster krijgt de uitslag kopieën. positief voor de betreffende bacterie of het betreffende virus. Miljoenen kopieën Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het Varken, juni 2020 2023 - 27 17 aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclusHerkauwer, 2 zijn eroktober dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig tot

uit het lab

2 ziekmakende bacteriën van het dier, zoals de normale darmflora. Met behulp van PCR tonen we alleen genetisch materiaal aan van de bacterie of het virus die we verdenken als mogelijke ziekteverwekker. In tegenstelling tot veel andere onderzoeken bepaal je bij PCR dus al voordat het onderzoek start waar je naar op zoek gaat. PCR kun je niet rechtsreeks op het monstermateriaal (zoals een swab, melk, weefsel, bloed, mest) uitvoeren. Er gaan een materiaalsoort-specifieke monstervoorbewerking en NA-extractie aan vooraf. Monstervoorbewerking PCR kan worden toegepast op DNA dat is verkregen uit veel verschillende monstermaterialen. Elk materiaal heeft een andere voorbewerking nodig, die afhankelijk van het vervolgonderzoek

Nieuw: Pakket Luchtweginfecties PCR

Denk je wel eens dat je sneller had willen weten met welke luchtweginfectie je kalveren te maken hadden? Dit is nu mogelijk met onze nieuwe PCR-test. Het Pakket Luchtweginfecties PCR van GD is de oplossing voor een snellere diagnose van luchtwegproblemen bij je kalveren. In één monster worden namelijk de 9 meest voorkomende boosdoeners van luchtwegproblemen geïdentificeerd, zowel de virussen PI3, BRSV, Boviene Coronavirus en het Influenza D virus, als de bacteriën Pasteurella multocida, twee typen Mannheimia haemolytica, H. somni en Mycoplasma bovis. Met het Pakket Luchtweginfecties heb je binnen 3 werkdagen een uitslag. Geen giswerk meer, geen onnodige kosten. Denk je aan luchtwegproblemen bij je jongvee of volwassen dieren? Vraag je dierenarts om het Pakket Luchtweginfecties PCR van GD. Zo werken we samen aan de gezondheid van je veestapel.

28 - Herkauwer, oktober 2023

3 kan variëren van snel en eenvoudig, tot behoorlijk arbeidsintensief. Zo worden vaginaalswabs voor Chlamydia-onderzoek bijvoorbeeld eerst in een reageerbuis uitgespoeld met een spoelvloeistof (foto 1). Nageboorteweefsel voor Chlamydia-onderzoek op sectiemateriaal moet eerst worden afgewogen, fijngesneden en vermalen. NA-extractie NA-extractie is het vrijmaken van RNA en DNA uit een cel en het wegwassen van storende componenten. Zo blijft er zuiver RNA en DNA over, dat geschikt is voor PCR-onderzoek. GD maakt gebruik van een automatisch NA-extractiesysteem (foto 2), dat in ongeveer dertig minuten uit 96 monsters zuiver RNA en DNA kan halen. De PCR-reactie Een PCR-reactie bestaat uit een reeks van chemische en enzymatische stappen die nodig zijn voor de vermeerdering van DNA. Voordat een PCR-reactie kan starten worden DNA, DNApolymerase (het eiwit dat de eigenlijke PCR-reactie, dus de vermeerdering uitvoert) en andere componenten uit de PCR-reactie samengevoegd in en reageerbuisje. Daarna volgen er drie stappen. Miljoenen kopieën Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclus 2 zijn er dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig tot vijftig keer is herhaald zijn er uiteindelijk miljoenen kopieën van het kleine stukje DNA van het gemarkeerde deel gemaakt. De speld uit de hooiberg is nu een berg spelden geworden. Deze miljoenen kopieën kunnen zichtbaar worden gemaakt (fluorescent bijvoorbeeld) en vervolgens gemeten met zeer gevoelige PCR-apparatuur (foto 3). Het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus is nu aangetoond en het ingezonden monster krijgt de uitslag positief voor de betreffende bacterie of het virus.

relatiebeheerders

GEZONDE EN PRODUCTIEVE KOEIEN

Relatiebeheerders denken met je mee! Onze relatiebeheerders geven je graag kosteloos advies over jouw specifieke bedrijfssituatie. Je kunt met heel veel vragen bij hen terecht. In deze Herkauwer staat het thema duurzaamheid centraal: gezonde en productieve koeien. Onze relatiebeheerders denken graag met je mee. Relatiebeheerder Laura Haarman: “Wanneer wij op bezoek gaan bij melkveehouders, gaat het gesprek vaak over hoe het gaat met de gezondheid van de veestapel. De meeste melkveehouders streven naar het gezond ouder laten worden van de koeien. Hier ligt voor het ene bedrijf de uitdaging in het verbeteren van de uiergezondheid, bijvoorbeeld door een te hoog celgetal of te veel mastitis. Bij het andere bedrijf is klauwgezondheid een aandachtspunt, bijvoorbeeld mortellaro of wittelijndefecten. De vraag aan ons is dan

vaak: ‘Hoe kunnen we dit verbeteren?’ Het gaat daarbij vooral om de preventieve kant. Er wordt vaak gevraagd naar onze ervaringen. Wij zien en horen veel onderweg en hebben de informatie van projecten en onderzoeken die wij als GD uitvoeren. We weten wat er kan worden onderzocht en wat je hier vervolgens uit kan halen voor aanpassingen in het management op jouw bedrijf. Ook zijn wij de brug naar de specialisten bij GD. Mocht je specifiek inhoudelijke vragen hebben op een bepaald vlak, dan kunnen wij je in contact brengen met één van onze specialisten op dat gebied.”

WIL JE WETEN WELKE RELATIEBEHEERDER IN JOUW REGIO WERKZAAM IS? SCAN DE QR-CODE.

Andreas Anton Arjan Hans Jan Janna Lammert Laura Marion Mike Renske Sabine Theo

Lammert de Vries T 088 209 4515 l.d.vries@ gddiergezondheid.nl

Jan Strampel T 088 209 4512 j.strampel@ gddiergezondheid.nl

Marion Veldman T 088 209 4514 m.veldman@ gddiergezondheid.nl

Andreas Lameris T 088 209 4507 a.lameris@ gddiergezondheid.nl

Walter Schouten T 088 209 4511 w.schouten@ gddiergezondheid.nl

Renske van de Beek-Overeem T 088 209 4501 r.vd.beek@ gddiergezondheid.nl

Anton Gosselink T 088 209 4504 a.gosselink@ gddiergezondheid.nl

Mike Weersink T 088 209 4516 m.weersink@ gddiergezondheid.nl

Sabine Tijs T 088 209 4513 s.tijs@ gddiergezondheid.nl

Hans Miltenburg T 088 209 4508 h.miltenburg@ gddiergezondheid.nl

Janna de Kort T 088 209 4793 j.d.kort@ gddiergezondheid.nl

Maaike Lafeber T 088 209 4676 m.lafeber@ gddiergezondheid.nl

Laura Haarman T 088 209 4505 l.haarman@ gddiergezondheid.nl

Arjan Pakkert T 088 209 4509 a.pakkert@ gddiergezondheid.nl

Maaike Walter

Theo Scheepens T 088 209 4510 t.scheepens@ gddiergezondheid.nl

Herkauwer, oktober 2023 - 29

het getal

3.679

MELKVEEBEDRIJVEN NEMEN DEEL AAN DE MINERALENCHECK

VINGER AAN DE POLS Via tankmelkonderzoek houd je in de gaten wat er speelt op het bedrijf en voorkom je problemen. Aan de hand van de resulaten kun je actie ondernemen, om de diergezondheid verder te verbeteren.

3.679 Zoveel melkveebedrijven nemen deelaan de Mineralencheck. Deze check geeft inzicht in de werkelijke opname van jodium-, selenium-, zink-, koperen molybdeen van je koppel en inzicht in de fosforuitscheiding.

1.645 Melkveebedrijven laten met Klauwgezondheid Tankmelk onderzoeken hoe de voorziening van biotine, zink en mangaan is. En hoe hoog de inzicht in de infectiedruk van Mortellaro is.

2.260 Bedrijven doen mee aan Mastitis Tankmelk. Met dit programma houd je in de gaten welke mastitisverwekkers er spelen op jouw bedrijf, en krijg je inzicht in de antibioticagevoeligheid van deze mastitisverwekkers.

Op basis van de uitslagen kunnen hele gericht verbeteringen gedaan worden in het voer en management van deze bedrijven. Zo worden problemen in de toekomst voorkomen en werk je aan een duurzame veestapel. Doe jij al mee? Zet nu de stap en ontvang een paar vrolijke werksokken.

vraag & antwoord

‘DIT NAJAAR HEBBEN WE OP ONS VLEESKALVERBEDRIJF EEN UITBRAAK VAN SALMONELLOSE. DE UITVAL IS STERK TOEGENOMEN. WAT KUNNEN WE DOEN?’ MAARTEN WEBER, DIERENARTS

Salmonella-uitbraken op vleeskalverbedrijven zien we frequent, vorig jaar trof dit meer dan honderd bedrijven. In het najaar zien we altijd wat meer uitbraken dan in andere seizoenen. De uitval bij een uitbraak varieert tussen zo’n 2 procent en 11 procent. Afhankelijk van het type salmonella zien we de meeste uitval in de eerste tien levensweken (bijvoorbeeld bij Salmonella Typhimurium) of in de tweede tien weken (bij Salmonella Dublin).

In het begin van een salmonella-uitbraak vraagt behandeling van zieke kalveren veel aandacht. Minstens zo belangrijk is het om direct met de dierenarts te bespreken hoe te voorkomen dat iemand zelf ziek wordt, hoe te voorkomen dat de besmetting naar andere afdelingen en volgende rondes verspreidt en hoe de weerstand tegen salmonella kan worden verhoogd.

EEN PROTOCOL OM TOT EEN GOED PLAN VAN AANPAK VAN SALMONELLA TE KOMEN STAAT OP ONZE WEBSITE. SCAN HIERVOOR DE QR-CODE

Herkauwer, oktober 2023 - 31

diergezondheid volgens Corens Groeneveld Corens Groeneveld (25) runt, samen met zijn ouders Annet en Huibert, een melkveebedrijf met 160 koeien en 90 stuks jongvee in het Zuid-Hollandse Sommelsdijk. Het bedrijf heeft ook een akkerbouwtak van 30 hectare en een recreatietak met twintig luxe lodgetenten. “Eigenlijk ging alles heel goed, we hadden weinig last van uierontsteking onder de koeien en je let toch links en rechts op de kosten.” Een paar jaar geleden merkte Corens dat het aantal koeien met uierontsteking opliep. Om de oorzaak daarvan te achterhalen, nam hij opnieuw deel aan het Mastitis Tankmelkprogramma. “We waren daarmee gestopt in 2019, want alles ging goed. Dat bleek wat te makkelijk gedacht, want op den duur staken problemen de kop op. We hadden duidelijk minder grip op de zaak en wisten niet waar die uierontstekingen vandaan kwamen. Waren ze omgevings- of koegebonden?” Hygiënemaatregelen nemen Er werden een aantal zaken aangepakt om mastitis terug te dringen. Zo kreeg de melkmachine kopbeluchting – een gaatje in de tepelvoering – om de speen minder te belasten. Dit gaf echter niet helemaal het resultaat waarop de familie Groeneveld hoopte. Uit de tankmelkuitslag kwam wel gerichte informatie, waarmee ze kunnen sturen in hun bedrijfsvoering. Vrij snel gaven de cijfers uit het programma inzicht in waar de problemen zaten. “Deze bleken vooral omgevingsgebonden”, weet Corens nu. “Het zat onder meer in de ligboxen. Wij doen altijd gescheiden mest in de boxen. Door vaker bij te vullen, dus laagjes aan te brengen, droogt het ligbed beter. Deze optimalisatie was vrij makkelijk toepasbaar en het scheelde meteen heel veel qua uiergezondheid.” Uit de uitslag kwam ook naar voren dat het aantal coliformen vrij hoog was: boven de 100. “Het bleek dat de spenen niet helemaal goed werden schoongemaakt en er daardoor meer bacteriën werden overgebracht. We melken in een 2x10 zij-aan-zij-melkstal en poetsten de spenen wel, maar het kon net wat beter. We gebruikten al één doekje per koe, maar de intensiteit van het poetsen is wat verhoogd. Ook zijn we overgegaan op een andere dip, met twee componenten.” De twee hygiënemaatregelen wierpen al snel hun vruchten af. “Het aantal mastitisgevallen is zeker gehalveerd. Er zit altijd nog verbetering in, maar voor nu zijn we heel tevreden. De uitslagen geven heel veel informatie, waardoor je problemen sneller kunt voorkomen of aanpakken. Het gaat soms om kleine dingetjes, maar die puntjes op de i zijn juist belangrijk.”

Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl