Bloedvergiftiging door O.r

Bloedvergiftiging door Ornitho bacterium rhinotracheale

In 2020 stelde GD op twee ongerelateerde pluimveebedrijven de bacterie Ornithobacterium rhinotracheale (O.r.) vast. Een aantal kuikens was op de bedrijven gestorven aan bloedvergiftiging, een ongebruikelijk ziektebeeld bij O.r. De bacterie staat bekend als veroorzaker van luchtwegproblemen en meestal wordt een besmetting pas na de slacht geconstateerd. Een gedegen beeld van deze nieuwe uitingsvorm is van belang voor snelle monitoring bij sterfte.

Bij een ernstig signaal uit het veld, waarbij meerdere kippen zijn doodgegaan, is de monitoring direct alert op aviaire influenza (AI). Bij een officiële verdenking is binnen enkele uren vaak duidelijk of het inderdaad om vogelgriep gaat. Het is daarbij ook belangrijk om goed in beeld te hebben welke andere oorzaken voor plotselinge sterfte kunnen spelen. Ornithobacterium rhinotracheale (O.r.) staat bekend als een bacterie die luchtzak- en longontsteking veroorzaakt. Meestal komt de bacterie pas aan het licht bij de slacht, wanneer de restverschijnselen als kaasachtige proppen worden aangetroffen. Dit leidt tot verhoogde afkeur en is vaak een onaangename verrassing voor de pluimveehouder.

Bloedvergiftiging bij O.r.

In mei 2020 stelde GD een bijzonder ziektebeeld vast bij meerdere vleeskuikenkoppels op twee bedrijven, die onderling geen epidemiologische verbanden hadden. Een infectie met O.r. veroorzaakte bloedvergiftiging (sepsis) in deze koppels. Bij sectie zagen we een vergrote milt en lever, maar geen afwijkingen aan de luchtwegen.

Jeanine Wiegel: pluimveedierenarts bij GD “ALERT ZIJN OP BUITENGEWONE OORZAKEN VOOR UITVAL”

“We kregen een melding van een geval van O.r. met een ander ziektebeeld dan normaal. Ook was de bacterie in andere organen dan de luchtwegen gevonden. De klassieke vorm van O.r. zorgt voor afkeur aan de slachtlijn, maar geeft vaak geen ziekteverschijnselen in de stal. Die vorm was 15 tot 20 jaar geleden een breed probleem, maar zien we nu veel minder. Dit ziektebeeld, waarbij dieren overlijden, was echt anders. Toen we binnen korte tijd ook een melding kregen van een tweede bedrijf, aan de andere kant van het land, was er aanleiding om nader naar bloedvergiftiging (sepsis) en O.r. te kijken.

In eerste instantie dachten we ook aan een combinatie-infectie of een andere trigger voor de ziekteverschijnselen. Daarom hebben we zelf ook een aantal dieren uit de getroffen koppels onderzocht, met behulp van histologisch onderzoek en bacteriekweken van diverse organen. We troffen met name in de bloedvaten O.r. aan. Het ging dus daadwerkelijk om een bloedvergiftiging met de O.r.-bacterie. Omdat nog vrij weinig bekend is over de verschillende O.r.-stammen, hebben we in 2021 onderzoek gedaan naar het genoom (de genetische samenstelling van de O.r.-bacterie). Het lijkt erop dat de stammen die sepsis kunnen veroorzaken meer aan elkaar verwant zijn. We kijken nu nog verder naar de onderliggende genetica. Dit is het soort onderzoek waar we steeds vaker mee bezig zijn, de ontwikkelingen gaan heel snel. We moeten blijvend scherp zijn en per ziektekiem uitzoeken welke technieken het meest geschikt zijn. Ook in dit onderzoek hebben we meerdere methoden naast elkaar gebruikt. Dit was geen logische bacterie om te vinden. Daar komt bij: je mist O.r. gemakkelijk, de bacterie wordt snel overgroeid door andere bacteriesoorten en de laboratoriumomstandigheden luisteren nauw. Het is dus belangrijk dat O.r. op de radar staat als optie.

Wanneer pluimvee sterft, staat iedereen op scherp. Is vogelgriep eenmaal uitgesloten, dan blijft iedereen benieuwd naar wat er dan wel speelt. Door andere oorzaken goed te onderzoeken, kunnen we vaker al in de stal zien wat er waarschijnlijk aan de hand is. Dat kan voorkomen dat er onnodig teams van de NVWA in paraatheid worden gebracht. Vanwege de alertheid op sterfte, voldoet de huidige monitoring goed voor deze verschijningsvorm van O.r..”

Ornitho bacterium rhinotracheale

Er was sprake van een acuut ziekteverloop en verhoogde uitval. Opmerkelijk genoeg leidde antibioticumbehandeling tot verminderde uitval, terwijl dit bij de luchtwegvorm van O.r. meestal geen effect heeft. Andere mogelijke oorzaken van sepsis, zoals andere bacteriën (bijvoorbeeld Clostridium botulinum) en virussen waaronder AI, werden niet aangetoond. Bij beide bedrijven werd bij een volgend koppel opnieuw bloedvergiftiging door O.r. gezien.

Nieuwe inzichten

Uit de literatuur was bekend dat O.r. incidenteel ook in andere organen of gewrichten ontstekingen kan veroorzaken. Maar bloedvergiftiging, zonder respiratoir ziektebeeld, was niet eerder gemeld. Het onderzoek naar deze casussen gaf ons vrij sluitend bewijs dat dit ziektebeeld door O.r. veroorzaakt werd. Er is wereldwijd nog niet veel werk aan de genetica van O.r.-bacteriën gedaan, al was wel duidelijk dat er veel genetische variatie bestaat. In 2021 startte GD met verdiepend onderzoek naar de betreffende O.r.-stammen. Het DNA-onderzoek wijst erop dat de stammen die sepsis kunnen veroorzaken meer aan elkaar verwant zijn. Verdere analyses moeten meer helderheid geven over de exacte genen die de verschijnselen van bloedvergiftiging veroorzaken. Het is voor het veld belangrijk dat O.r. op de radar staat bij plotselinge sterfte. Andere oorzaken (zoals AI) kunnen dan nog sneller van het lijstje gestreept worden en er is eerder helderheid over wat er dan wél aan de hand is.

JAARVERSLAG MONITORING WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/MONITORING

André Steentjes: pluimveedierenarts bij Veterinair Centrum Someren “O.R.-SEPSIS HOORT IN DE DIFFERENTIAALDIAGNOSE”

“Deze casus van O.r.-sepsis verbaasde mij enorm. Dit pluimveebedrijf heeft een patiosysteem, waarbij de vleeskuikens in verschillende lagen worden gehouden. Daarbij kun je de ventilatie en het klimaat heel goed controleren. Omdat ziekte door O.r. meestal met stalklimaat te maken heeft, was de uitbraak hier hoogst opmerkelijk. Alle alarmbellen gingen af toen ineens op één laag veel kuikens dood lagen. Snel veel uitval kan een teken zijn van bijvoorbeeld vogelgriep of botulisme. Gelukkig konden we dat snel uitsluiten. Wat direct opviel, waren de vergrote milten bij de kuikens. Uit die milten werden massaal Ornithobacterium rhinotracheale-bacteriën gekweekt, zonder dat de typische kaasachtige proppen in de luchtzakken van de kuikens gevonden werden. Het klassieke beeld van O.r. dat wij pluimveedierenartsen kennen, zijn kuikens met ademhalingsproblemen gevolgd door verhoogde sterfte en afkeur op de slachterij. Maar de kuikens op dit bedrijf gingen, op één laag, allemaal acuut dood door bloedvergiftiging (sepsis). Bij enkele kuikens zagen we ook onverklaarbare verlamming van de nek.

Na contact met de Veekijker Pluimvee stuurden we kuikens in naar GD voor sectie. Een compliment aan de pathologen in de sectiezaal; zij maakten de juiste keuze voor vervolgonderzoek. Er bleek sprake van een aantal virussen die de weerstand onderdrukken. In vrij jonge vleeskuikens was het virus van de ziekte van Marek aanwezig. Later is ook Gumborovirus van het type DV86 gevonden. Waarschijnlijk waren de kuikens immuungecompromitteerd en kon O.r. daarom zo hard toeslaan. Er was geen aanleiding om te denken aan klimaatproblemen of voorafgaande slijmvliesschade door andere infectieuze agentia. Dit bedrijf broedt de eieren zelf voor, waarna de kuikens uitkomen in het patiosysteem. Dankzij goede reiniging en desinfectie, in combinatie met het starten met in ovo-vaccinatie tegen Marek en Gumboro, zijn de problemen onder controle gebracht.

GD deed in 2021 nader onderzoek naar de betreffende O.r.stammen en gaat de gevonden isolaten nog genotyperen. De sepsis is in 2020 gezien op twee van elkaar gescheiden bedrijven. We willen weten of daarbij verschillende O.r.-stammen speelden. De ventilatiesystemen leken wel wat op elkaar. Op één van de bedrijven zaten meerdere leeftijden gelijktijdig op het bedrijf, wat introductie van O.r. via ventilatielucht van oudere koppels naar jonge koppels mogelijk maakt. Dat geldt ook voor de weerstandsverlagende virussen. Het is misschien de reden dat de O.r.-sepsis in opeenvolgende koppels voorkwam.

Mijn conclusie: bij acute uitval is het altijd belangrijk om sectie te plegen op een representatieve groep kuikens. En in je differentiaaldiagnose hoort naast vogelgriep, botulisme en Gumboro ook O.r.-sepis, zeker als je vergrote milten ziet.”