Schaap en geit 17 - juni 2018 by Royal GD

Samen werken aan diergezondheid

GD-magazine - juni 2018 - nummer 17

schaap en geit

REPORTAGE

Op zorgboerderij de Witte Schuur is geen dag hetzelfde

INTERVIEW

Jos Tolboom over zijn rol binnen LTO

SCHAAPKOMPAS

Van onderzoek naar product

CLIK N

POUR-O

Verkrijgbaar bij uw dierenarts en te zien op:

Boerenwinkel.nl

Diergeneesmiddel dat tot 16 weken bescherming biedt tegen myiasis!

VERKORTE BIJSLUITER CLIK 5% POUR-ON SUSPENSIE VOOR SCHAPEN.

Benaming: Clik 5% pour-on suspensie voor schapen. Werkzame bestanddelen: dicylanil 50 mg/ml. Doeldiersoort: Schaap. Indicaties: Voor de preventie van myasis als gevolg van Lucilia sericata en Wolhlfahrtia magniﬁca op schapen. Contra-indicaties: Niet gebruiken bij schapen die melk voor humane consumptie produceren. Niet gebruiken bij overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of één van de hulpstoﬀen. Bijwerkingen: Geen bekend. Dosering: Lichaamsgewicht 10-20 kg: 20 ml; 21-30 kg: 25 ml; 31-50 kg: 30 ml; >50 kg: 35 ml. (Aangegeven dosering volumes komen overeen met 0,6-2 ml (30-100 mg dicyclanil) per kg lichaamsgewicht.) Alleen voor uitwendig gebruik. De container goed schudden voor gebruik. Aanwijzingen voor een juiste toediening: Het diergeneesmiddel dient te worden toegediend middels een manueel of automatisch applicatie apparaat, met een spuitmond welke een juiste spreiding van het diergeneesmiddel over de wol garandeert. De beste resultaten worden bereikt wanneer tijdens de toediening het pour-on pistool op een afstand van ongeveer 45 cm van het schaap gehouden wordt. Spuit het diergeneesmiddel als een band van ten minste 10 cm breed langs de ruggengraat vanaf het einde van de nek tot aan de staartwortel en in een boog rond de staartwortel en de achterhand. De helft van de dosering dient op de rug en de andere helft over de achterhand te worden toegediend. Het diergeneesmiddel dient eenmalig toegediend te worden voor de verwachte activiteit van de Wohlfahrtia vlieg, of voor het begin van het actief worden van de Lucilia vlieg. Het diergeneesmiddel biedt voor 16 weken bescherming tegen een myasis uitbraak. In individuele gevallen kan er eerder een geval van myasis voorkomen. Het is daarom goed de dieren regelmatig op het voorkomen van myasis te controleren. De schapen niet scheren voor een periode van 3 maanden na de behandeling. Wachttijd: Vlees en slachtafval: 40 dagen. Reg.: REG NL 9938 Kanalisatie: URA – Uitsluitend verkrijgbaar bij een dierenarts of op recept van een dierenarts bij een apotheek of leverancier met een vergunning. Verantwoordelijke onderneming: Elanco Europe Ltd., Lilly House, Priestley Road, Basingstoke, RG24 9NL, Verenigd Koninkrijk. Voor overige informatie, zie bijsluiter.

voorwoord

VAREN OP KOMPAS Een kompas is, volgens van Dale, ‘een instrument dat dient om te bepalen in welke richting men zich beweegt’. Met alle moderne GPS-technieken zal het oude kompas minder worden gebruikt dan eerder het geval was, maar de betekenis van dit woord zal niet meer veranderen. Zo is ook ons SchaapKompas bedoeld. Wij komen vaak op schapen- en geitenbedrijven met problemen. Voorafgaand aan zo’n bezoek maken we dan handmatig, op basis van bijvoorbeeld het aantal dieren, de gemiddelde leeftijd, de productie en de lammersterfte, een analyse van de sterktes en zwaktes van zo’n bedrijf. Die informatie karakteriseert een bedrijf en daaraan kun je aflezen wat goed gaat, maar ook wat beter kan. Het verwerken van

zulke informatie kost relatief veel tijd en daarom zijn we die verwerking in de loop van de tijd gaan automatiseren. Dat bracht ons op het idee om dergelijke overzichten ook voor eigenaren en dierenartsen beschikbaar te stellen. Op de Dag van het Schaap gaan we dat doen en toelichten. Wij hopen dat u met SchaapKompas, en later dit jaar met GeitKompas, beter richting kunt geven aan uw bedrijf. Een kompasfunctie hebben ook Jos Tolboom en Leo de Vos. Over hun richting en drijfveren kunt u ook lezen in deze Schaap en Geit. Jos, Leo en GD willen verbeteren en dat gaan we ook doen, maar varend op ons SchaapKompas is het nu al mogelijk om te zien wat beter kan op uw bedrijf. Piet Vellema, sectormanager kleine herkauwers

inhoud 04 Actueel 06 Parasitologie: hoe gaat u om met maagdarmworminfecties?

Bereikbaarheid U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur. Voor inhoudelijke vragen kunt u de Veekijker Schaap en Geit bellen tussen 15.00 en 17.00 uur op 0900 - 7100 000.

Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten.

09 CL op melkschapenbedrijf 06

10 Reportage zorgboerderij de Witte Schuur: “Elke dag is anders”

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

14 SchaapKompas: van onderzoek naar

COLOFON

17 De Dag van het Schaap - Komt u ook?

Schaap en Geit is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie René van den Brom, Carlijn ter Bogt-Kappert, Karianne Lievaart-Peterson, Piet Vellema en Anita Werkman | Beeldredactie Wendy van de Streek Eindredactie Anne Taverne | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www. gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Marketing | Druk Senefelder Misset Doetinchem Abonnementen Schaap en Geit wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. Een jaarabonnement (drie nummers) voor personen buiten de doelgroep kost 15,55 euro (excl. btw en verzendkosten) | Advertenties Dock35 Media, T. 0314-35 58 52 Verschijningsfrequentie drie keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, dan verzoeken wij u deze door te geven aan de redactie. Overname van artikelen is toegestaan uitsluitend na toestemming van de uitgever. ISSN: 1875-2594 Wilt u dit blad niet meer ontvangen of wilt u een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 0900-1770, vraag naar klantdatabeheer (lokaal tarief) of mail naar brbs@gddiergezondheid.nl.

product

18 Uit het lab: werking PCR-test 10

20 Vooruit- en terugblik met Jos Tolboom (LTO)

23 De boer op 24 Diergezondheid volgens Leo de Vos

Schaap en Geit, juni 2018 - 3

Bereikbaarheid Veekijker Schaap Geit De Veekijker is de telefonische helpdesk waar u als veehouder of dierenarts terecht kunt met uw diergezondheidsvragen. Een groep ervaren en gespecialiseerde GD-dierenartsen biedt u deskundige hulp en advies op maat. De Veekijker is op werkdagen bereikbaar van 15.00 - 17.00 uur (0900 - 7100 000). Uiteraard kunt u daarnaast van 08.00 17.00 uur terecht bij onze klantadministratie (0900 - 1770, optie 3).

Focus op zoönosen Zoönosen zijn ziekten die van dier op mens overdraagbaar zijn. Steeds vaker worden dierhouders bij wie de dieren contact hebben met bezoekers geconfronteerd met de vraag welk risico de dieren vormen voor de bezoekers. Om aan te tonen dat u maatregelen neemt om zoönosen te voorkomen en om de kans op besmetting te beperken, is in 2009 het ‘GD Keurmerk Zoönosen’ geïntroduceerd. Inmiddels heeft het keurmerk verspreid over heel Nederland al bijna 1.500 deelnemers. KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/ KEURMERKZOONOSEN

4 - Schaap en Geit, juni 2018

Goed drinkwater is belangrijk Water is van levensbelang, ook voor uw schapen en geiten. Om de geschiktheid van water te bepalen, kunt u gebruikmaken van drinkwateronderzoek, maar uw eigen zintuigen vertellen ook een hoop. Goed drinkwater is belangrijk voor de gezondheid van uw dieren. Maar wanneer is het goed? De kwaliteitseisen en -normen van GD laten zien waar drinkwater aan moet voldoen: het water is niet schadelijk, het is smakelijk en goed bereikbaar. Om te beoordelen of het water geschikt is, doet u water uit de drinkbak in een doorzichting potje. Laat het tien minuten staan en beoordeel de watermonsters dan op de volgende vijf kenmerken: geur, kleur, helderheid, bezinksel en ijzer. Bij afwijkingen of twijfel aan geschiktheid kunt u vervolgens besluiten om een watermonster aan te bieden aan GD voor nader onderzoek.

actueel

Aanpak rotkreupel Rotkreupel is een lastig te bestrijden en besmettelijke tussenklauwaandoening die regelmatig bij schapen voorkomt. De aandoening wordt veroorzaakt door een samenspel van de bacteriën Dichelobacter nodosus en Fusobacterium necrophorum. D. nodosus is de eigenlijke rotkreupelbacterie die zich alleen kan vermenigvuldigen onder zuurstofarme omstandigheden op de tussenklauwhuid. F. necrophorum behoort tot de normale darmflora en is dus altijd aanwezig in de omgeving. De factoren vocht, temperatuur (hoger dan 10 graden Celsius) en klauwverzorging spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling. Daarom zien we problemen vaak in het voor- en najaar. GD heeft een test ontwikkeld waarmee u de rotkreupelbacterie (D. nodosus) door middel van een swab kunt aantonen. Na de diagnose kost de aanpak van rotkreupel, naast tijd en inspanning, vooral veel doorzettingsvermogen en stiptheid. Daarnaast is preventie van insleep van de rotkreupelbacterie alleen mogelijk door strikte quarantaine en hygiëne. Rotkreupel is alleen effectief op uw bedrijf aan te pakken als er aandacht is voor al deze aspeccten. MEER OVER DEZE CHECK WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/ROTKREUPELCHECK

Wist u dat ... ...er maandelijks een nieuwsbrief Schaap Geit verschijnt met daarin interessante tips en weetjes voor u als schapen- of geitenhouder? Bent u hierin geïnteresseerd? Meld u dan vrijblijvend aan via www.gddiergezondheid.nl/email.

Mineralenonderzoek B12-lammeren

VeeOnline zomeractie Doe mee met de VeeOnline zomeractie 2018! Test uw kennis over ons online portaal VeeOnline en maak kans op een ontbijt aan huis of een VeeOnline-zomerpakket.

Bij verdenking van een vitamine B12- of kobalttekort bij opgroeiende lammeren is het raadzaam om van vijf dieren per groep bloedonderzoek te doen. Bij een specifieke verdenking kan onderzoek naar het betreffende mineraal volstaan. Op basis van de resultaten van dat onderzoek komt mogelijk de oorzaak in beeld. Het verstrekken van mineralen zonder gericht onderzoek, in welke vorm dan ook, wordt afgeraden.

MEER INFORMATIE EN DEELNEMEN

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP

WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/ZOMERACTIE2018

WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/ MINERALENSCHAAPGEIT

Schaap en Geit, juni 2018 - 5

Hoe gaat u om met maagdarmworminfecties?

6 - Schaap en Geit, juni 2018

diergezondheid

Piet Vellema, dierenarts kleine herkauwers

Toenemende resistentie maakt het noodzakelijk om anders met maagdarmworminfecties om te gaan. Uitgangspunt voor een goede preventie is een beweidingsschema dat infecties uitstelt en de besmettingsdruk verlaagt. Om vast te stellen of en in welke mate lammeren zijn besmet met maagdarmwormen, is faecesonderzoek nodig. De uitkomst van dat onderzoek bepaalt of behandeling wel of niet nodig is. De belangrijkste maagdarmwormsoort bij schapen in Nederland is Haemonchus contortus, de rode lebmaagworm. Volwassen wormen bevinden zich in de lebmaag, zuigen bloed en veroorzaken zo bloedarmoede. Haemonchose treedt op van juni tot soms begin oktober. Naast Haemonchus contortus komen in het voorjaar verschillende Nematodirus-soorten voor. In de zomer en het najaar zie je verschillende Trichostrongylus-soorten en Teladorsagia circumcincta. In het najaar kan bij lammeren die niet eerder een infectie met Nematodirus-soorten hebben doorgemaakt klinische nematodirose optreden die gepaard gaat met ernstige diarree. Resistentie Elk gebruik van een ontwormingsmiddel brengt resistentie dichterbij. Om verdere ontwikkeling van resistentie tegen te gaan, zullen schapenhouders gerichter met deze middelen om moeten gaan. Dat geldt niet alleen voor de lammeren, maar ook voor de ooien. Als er namelijk sprake is van een goed beweidingsschema om infecties bij lammeren te beperken, is het op veel bedrijven niet nodig om volwassen ooien te ontwormen. Beweidingsschema Ooien met lammeren gaan in het voorjaar bij voorkeur naar buiten op land waar minimaal drie maanden geen schapen, geiten of lammeren hebben gelopen. Op dergelijke percelen is de infectiedruk van Haemonchus contortus nihil, omdat deze wormsoort niet buiten het schaap overwintert. De wormeieren uit de mest van de ooien hebben tijd nodig om zich te ontwikkelen tot infectieuze larven. Deze ontwikkeling is afhankelijk van temperatuur en vochtigheid en duurt in het voorjaar langer dan in de zomer. VĂłĂłr de infectieuze larven op het gras verschijnen, moeten de dieren zijn verweid. Voor de Nederlandse situatie betekent dit dat er altijd binnen drie weken moet worden omgeweid naar zo schoon mogelijk land. Tussen half juni en half september is het nodig om binnen twee weken om te weiden. MEER WETEN?

Cursisten krijgen uitleg

Terugblik cursus parasitologie In april hebben we twee cursussen Parasitologie verzorgd. Tijdens deze cursus is in het theoriegedeelte veel aandacht besteed aan welke wormen in welke periode een rol spelen en hoe je op basis van deze kennis een goed beweidingsschema kunt opstellen. Het praktijkgedeelte richtte zich op het analyseren van een mestmonster. De deelnemende schapenhouders gingen hier zelf mee aan de slag. De reacties van de deelnemers waren erg positief en daarom wordt deze cursus te zijner tijd opnieuw aangeboden. Houd bij interesse dit blad en onze nieuwsbrief in de gaten!

WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/WORMEN

Schaap en Geit, juni 2018 - 7

CIDR OVIS AFLAMMEREN NAUWKEURIG PLANNEN

MAART ARI FEBRU DO

DI 3 4 RI MA JANUA ZO 1 2 ZA 11 VR 10 DO 9 WO 8 7 DI MA 6 7 17 18 5 6 5 16 4 3 14 14 15 1 2 24 25 12 13 12 13 22 23 10 11 21 20 21 8 9 19 20 19 18 17 28 28 15 16 26 27 26 27 24 25 22 23 31 29 30 NI WO

3 4 1 2 11 9 10 8 7 18 5 6 16 17 15 14 25 3 24 12 13 2 2 2 21 0 31 19 20 3 9 2 28 26 27

JULI DO

2 3 9 1 16 1 23 30

1 DI MA JU ZO ZA 8 VR 7 DO 6 WO 5 3 DI MA 3 4 14 15 1 2 MEI 2 ZO 13 ZA 10 11 12 VR DO 21 22 8 9 9 10 WO DI 19 20 6 7 5 6 MA 16 17 17 18 4 5 28 29 15 3 4 7 16 2 14 2 26 13 1 24 12 13 24 25 11 12 2 23 2 10 11 3 2 1 2 9 0 2 20 7 8 18 19 18 19 29 30 30 31 16 17 27 28 26 27 14 15 25 26 24 25 BER 3 2 NOVEM ZO ZA 21 22 VR DO 30 31 WO 4 DI 28 29 ER MA 2 3 OKTOB ZO 1 ZA VR 10 11 9 O DO W 8 7 DI 7 BER MA 17 18 5 6 5 6 SEPTEM ZO 15 16 ZA 3 4 14 VR 13 14 1 2 DO 24 2 12 13 3 12 WO 2 11 2 2 DI 1 2 10 2 1 MA 20 21 8 9 19 20 0 19 3 18 9 9 2 8 17 2 28 7 8 15 16 26 27 26 27 5 6 24 25 15 16 3 4 22 23 13 14 3 12 2 10 11 21 22 29 30 19 20 29 30 17 18 27 28 6 2 5 24 2

DE NIEUWE OPLOSSING VOOR INDUCTIE EN SYNCHRONISATIE VAN DE BRONST • Natuurlijk progesteron in een T-vormig device • Eenvoudig toedienen en verwijderen

N EUW

CIDR OVIS 0,35 g Vaginale Applicatie voor schapen •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik - REG NL 122218 -UDA. •Werkzame bestanddelen: Per device: progesteron 0,35 g, in een laagje siliconen rubberen elastomeer op een inerte “T-vormige” nylon drager. •Doeldier: Schaap (ooien). •Indicaties: Inductie en synchronisatie van oestrus en ovulatie in niet-cyclische ooien gedurende het anoestrus-seizoen; inductie en synchronisatie van oestrus en ovulatie in cyclische en niet-cyclische ooien om het fokseizoen te vervroegen; om te gebruiken in combinatie met eCG (PMSG). •Toedieningswijze en dosering: Vaginaal gebruik. Breng de device in met behulp van de applicator. 0,35 g progesteron per dier. De vaginale device 12 dagen op zijn plaats laten zitten, gevolgd door een injectie met eCG toegediend bij verwijdering van de device. Lees vóór gebruik de bijsluiter. •Contra-indicaties: Niet gebruiken: bij drachtige ooien; bij ooien met een abnormale of onvolwassen genitaaltractus of met genitale infecties. •Wachttijd: Vlees en slachtafval: nul dagen. Melk: nul uur. •Bijwerkingen: Vaak: lokale irritatie en afscheiding van ondoorzichtig geel slijm; soms: afscheiding van donkerrood/bruin slijm of slijm met vers bloed. Deze symptomen verdwijnen doorgaans zonder behandeling binnen 2 dagen na verwijdering van de device. •Speciale waarschuwingen & Bijzondere voorzorgen: De werkzaamheid en veiligheid is niet onderzocht bij zieke ooien met een BCS <2 of ≥ 4, of bij ooien die complicaties hadden bij voorgaande dracht of tijdens lammeren, of bij ooien die in de afgelopen 45 dagen gelammerd hebben. Uitsluitend gebruiken overeenkomstig de baten/risico beoordeling door de dierenarts. Dieren in slechte conditie kunnen slecht reageren op de behandeling. De veiligheid is niet vastgesteld gedurende de lactatie. Uitsluitend gebruiken overeenkomstig de baten/risico beoordeling door de dierenarts. Progesteron kan bijwerkingen op het voortplantingssysteem veroorzaken in geval van hoge of langdurige blootstelling. Draag handschoenen tijdens het inbrengen en verwijderen van het diergeneesmiddel. Zwangere vrouwen dienen gebruik van het diergeneesmiddel geheel te vermijden. Na gebruik de handen en blootgestelde huid wassen met water en zeep. Niet eten, drinken of roken tijdens gebruik van het middel. Zie bijsluiter. •Nadere informatie: zie verpakking of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder: Zoetis B.V. - Postbus 81055 - 3009 GB Rotterdam (email: info.nl@zoetis.com).

APRIL DO

5 3 4 12 10 11 19 17 18 26 24 25

René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers

monitoring

AUGUST

1 8 6 7 15 13 14 22 20 21 29 27 28 30 3 1

8 25

3 4 10 11 17 18 24 25 31

CL op melkschapenbedrijf Eind 2017 nam de dierenarts van een melkschapenhouder contact op met de Veekijker. Hij had bloedmonsters van geïmporteerde schapen ingestuurd en bij serologisch onderzoek waren aanwijzingen voor een infectie met caseous lymfadenitis (CL) vastgesteld. Op een bedrijf dat melkschapen uit Frankrijk importeerde trad bij enkele dieren lymfklierzwelling op. Bij bloedonderzoek bleken enkele dieren serologisch positief op CL. Naar aanleiding hiervan bezocht een dierenarts van GD samen met de praktiserend dierenarts het betreffende melkschapenbedrijf. Op het moment van dit bezoek waren op het bedrijf geen dieren meer met klinische verschijnselen die passen bij CL. In overleg met eigenaar en dierenarts is de afspraak gemaakt om een volgend dier met klinische klachten van CL aan te bieden voor pathologisch onderzoek. Dit gebeurde begin 2018, waarbij de verwekker van CL, Corynebacterium pseudotuberculosis, is aangetoond in geabcedeerde lymfeknopen. Later zijn nogmaals twee schapen met klinische klachten van CL aangeboden voor pathologisch onderzoek. Ook bij deze twee dieren is C. pseudotuberculosis in lymfeklieren aangetoond. Achtergrond CL is een zoönose die bij verschillende diersoorten voor kan komen, maar voornamelijk bij geiten en schapen. De aandoening komt in meerdere Europese landen frequent voor. Vóór het hierboven genoemde geval waren bij schapen in Nederland al jaren geen gevallen meer bevestigd. In Nederland loopt op basis van certificering een vrijwillig bestrijdingsprogramma bij geiten. De Nederlandse melkgeitenhouderij is jaren vrij geweest en een uitbraak van enkele jaren geleden is effectief bestreden, mede door grootschalige ruiming van besmette en verdachte dieren.

Cameliden Dat CL ook bij cameliden kan voorkomen is de afgelopen jaren gebleken: in 2015 meldde een dierenarts bijvoorbeeld een verdenking van CL bij alpaca’s en in 2016 werd een verdenking van CL bij kamelen gemeld. Vanwege afwijkende afweerstoffen van cameliden is het niet mogelijk deze dieren serologisch te testen met de bij GD beschikbare test. Daarom is er pusmateriaal ingestuurd voor bacteriologisch onderzoek; daarbij werd C. pseudotuberculosis aangetoond. Houders van cameliden moeten zich bewust zijn van de aandoeningen die bij deze diersoorten kunnen voorkomen en die een risico voor andere diersoorten en de mens kunnen zijn. Controleer importdieren Omdat CL in andere Europese landen nog regelmatig voorkomt, is het importeren van dieren een risico op insleep. Daarom adviseert GD houders om in geval van import dieren te onderzoeken op CL.

Al sinds 2002 houdt de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland. Hiervoor werken wij nauw samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van EZ, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

Schaap en Geit, juni 2018 - 9

â&#x20AC;&#x153;Deze manier van leven is fantastischâ&#x20AC;?

10 - Schaap en Geit, juni 2018

reportage

ZORGBOERDERIJ DE WITTE SCHUUR

“Elke dag is anders” Na kort twijfelen over de toekomst van het familiebedrijf in Culemborg, was het voor Conny van Herwijnen snel duidelijk wat ze wilde: een zorgboerderij starten. Binnen een jaar was het rond. En zo opende in 2008 zorgboerderij de Witte Schuur zijn deuren. “We hebben hier met z’n allen een mooi leven en dat wil je graag delen met een ander.” In 1994 ging Conny samen met haar vader aan de slag op de melkveehouderij van haar ouders. Op een gegeven moment kregen ze het gevoel dat ze er niet genoeg meer uit konden halen. “Het melkveebedrijf kon niet verder uitgebreid worden, dus na de MKZ-crisis zijn we gestopt met het houden van koeien. We hadden altijd al schapen, dus die tak hebben we verder uitgebreid.” Dat de familie er uiteindelijk een zorgboerderij van heeft gemaakt, is niet heel verrassend. “Op het bedrijf van mijn ouders hielpen ook altijd mensen met een beperking mee. Daar ben ik mee opgegroeid.” Keuze voor mens en dier Sinds 2015 zitten ook Frans junior (zoon van Conny en Frans senior) en zijn vrouw Sanne in het bedrijf. Naast zijn werk als projectleider in een machinefabriek, vult hij zijn tijd op en rondom de boerderij. “De combinatie mens en dier is fantastisch”, vertelt Conny. “Dat is waarschijnlijk waarom ook Frans junior steeds meer naar het bedrijf trekt.” Frans beaamt dat. “Deze manier van leven is een bewuste keuze. Je kiest niet voor het grote geld, maar je kiest voor de mensen en de dieren.” Zodra je het erf oprijdt, straalt de zorgboerderij deze keuze uit. In de winkel worden streekproducten verkocht, de taarten in de vitrine worden een deur verder door de deelnemers in de bakkerij gebakken en de schapen worden door de enthousiaste boerderijgroep gevoerd. “Er komen hier nu elke dag 55 deelnemers uit de regio voor dagbesteding. Ze kozen allemaal bewust voor onze boerderij.” De boerderijgroep voert de schapen

Schaap en Geit, juni 2018 - 11

“Je kunt met deze bedrijfsvorm dingen niet even snel afronden. Je moet overal de tijd voor nemen.”

Anders denken en aangepaste bedrijfsvoering Conny en Frans laten het bedrijf en de verschillende groepen zien. Op de vraag of het niet lastig is om alle zorgtaken te combineren, reageert Frans nuchter. “Je past je bedrijfsvoering er gewoon op aan. Vroeger gingen we om 7 uur voeren, maar nu doen de jongens dat. Je moet er echt de tijd voor nemen en je kunt dingen niet meer zomaar even snel afronden.” Conny knikt instemmend. “Het vergt een iets andere blik op het boeren. De deelnemers doen zo’n één à twee uur over het strooien van een hok.” Volgens Frans is het een kwestie van anders denken. “Iedereen in de agrarische sector is opgegroeid met snel werken. Hier is het andersom en daar ben je begeleider voor. En als iets wel snel moet, wacht je tot de groep naar huis is. Ontwormen doe ik bijvoorbeeld altijd als er niemand op het bedrijf is, anders zouden de dieren te lang vast staan.”

De boerderijwinkel

12 - Schaap en Geit, juni 2018

Met de verkoop van eigen lamsvlees is de cirkel op de boerderij rond

Met het weiland met de 85 schapen op de achtergrond, geeft Frans antwoord op de vraag of hij nu meer boer of begeleider is. “Ik denk echt beiden. Door de verantwoordelijkheid die je voor de dieren voelt, blijf je altijd boer.” Daar haakt Conny graag op in. “Hygiëne en welzijn zijn voor ons erg belangrijk. Iedereen heeft daar zijn of haar eigen taak in.” Frans lacht en vertelt dat de deelnemers die verantwoordelijkheid heel mooi vinden. “Eén van de jongens is erg autistisch, maar zijn dag kan niet meer stuk als hij de hele dag oormerken heeft ingescand. Zo’n taak geeft zijn gevoel van eigenwaarde echt een ontzettende boost.” Dat is ook wat het werk voor Conny zo mooi maakt. “Als je merkt dat iemand door de taken die ze hier kunnen doen een goede dag heeft, is dat heel mooi om te zien. Je ziet het gevoel van eigenwaarde met de dag groeien.” Soms hoef je volgens Conny niet eens veel te doen om hier iets in te bereiken. “De boerderijgroep gebruikt regelmatig een kruiwagen en zo kwamen we op het idee een kruiwagendiploma uit te reiken. Om het te behalen moesten ze vooruit en achteruit kunnen lopen en een bochtje kunnen maken. Een kleine moeite voor ons, maar ze straalden van trots. Dat is het leuke hier. Elke dag is anders.” Waarborgen diergezondheid Dat alle taken door verschillende mensen gedaan worden en dat er daarnaast ook veel bezoekers op het bedrijf komen, levert volgens Frans en Conny geen gevaren op voor de waarborging van diergezondheid. “We zijn hier niet met z’n tweeën natuurlijk”, zegt Frans. “Er lopen hier twintig medewerkers rond en iedereen houdt een oogje in het zeil. We lopen iedere ochtend en avond de dieren na om te kijken of alles goed gaat.” Daarnaast zijn de begeleiders van de boerderijgroep niet alleen geschoold als zorgverlener, maar ook als boer. “Zij kijken goed

Anne Taverne, redacteur

om zich heen of alles volgens de protocollen gaat. Iedereen krijgt hier bijvoorbeeld laarzen en een overall van het bedrijf aan, ook handelaren die op bezoek komen. Als iedereen zich aan deze protocollen houdt, voorkom je veel ellende.” Om dit ook echt uit te leggen aan de groep gaat volgens de twee wat ver. “Je legt ze wel uit hoe ze dingen moeten doen, maar het waarom erachter is niet relevant voor de groep”, vertelt Frans. “Je bent al blij als ze elke dag hun patroon herhalen. De basis moet goed zijn en we zorgen ervoor dat ze de basis, schoon water en voer geven, onder de knie krijgen.” Volgens Conny gaat het handelen de groep goed af. “Die diergezondheid is voor ons heel belangrijk, maar voor hen is het voltooien van de dagdoelen het belangrijkst.” Frans beaamt dat. “Ja, en die doelen kunnen iets heel simpels zijn als het vullen van een waterbak. Alles wordt per deelnemer afgestemd en iedereen heeft z’n eigen zorgplan. Gelukkig is mijn vrouw heel goed in het opstellen daarvan.” Tijdens de ronde over het bedrijf en met de uitleg van Frans en Conny komt dit verhaal duidelijk terug. Je ziet veel mensen lopen, maar alles schreeuwt: boerderij. Dat vinden Frans en

reportage

“De diergezondheid is voor ons heel belangrijk. Het blijft echt een boerderij, maar dan met een groot stuk zorg.”

Conny zelf ook heel belangrijk. “Het is echt een boerderij en productiebedrijf met zorg”, vertelt Conny. “Het kringetje is hier heel mooi rond. We fokken schapen, verbouwen groenten, bakken taarten en in de winkel verkopen we vervolgens onze eigen producten en vlees.” Frans wijst naar de overkant van de straat en zegt: “Die huizen die je daar in de verte ziet? Over een paar jaar staan ze bijna tot op onze grond. Daarom maken we van de nood een deugd en hopen we onze nieuwe buren aan te spreken met onze mooie lokale producten.”

De stad Culemborg komt steeds dichterbij

Schaap en Geit, juni 2018 - 13

SCHAAPKOMPAS

Uw bedrijf in één oogopslag overzichtelijk Wanneer u wordt geconfronteerd met gezondheidsproblemen bij uw schapen, worden deze problemen vaak ad hoc opgelost. Een dergelijke aanpak resulteert in een lager rendement en minder plezier van de schapen dan mogelijk zou kunnen en moeten zijn. Dat moet toch anders kunnen? Het terug- én vooruitkijken helpt om problemen voor te zijn en een visie met streefgetallen te ontwikkelen voor uw bedrijf. Met ‘SchaapKompas’ heeft GD een innovatief product ontwikkeld waarmee u in één oogopslag inzicht krijgt in de gezondheid en het rendement van uw schapen. Het product is zowel geschikt voor de professionele als voor de hobbymatige schapenhouder.

Hoe werkt het? ‘SchaapKompas’ is een schematisch bedrijfsoverzicht van twee pagina’s met een aantal grafieken en tabellen die iets zeggen over de gezondheid van uw schapen. Als u zich aanmeldt voor het product, is het noodzakelijk dat u GD machtigt om diermeldingen op te halen en uit te wisselen met de landelijke I&Rdatabase. Op basis van deze gegevens kan GD een compact overzicht van uw bedrijf maken. Het is hierbij belangrijk dat u uw I&R up-to-date houdt. Registreer daarom uw lammeren (zowel levend- als doodgeboren) zo snel mogelijk na de geboorte. Registreer ook als een lam na de geboorte doodgaat. Aantal schapen ≥ 1 jaar op 1 oktober 300 250

aantal

200 150 100 50 0

328

292

327

332

269

303

2012

2013

2014

2015

2016

2017

uw bedrijf

deelnemersgemiddelde

Op het bedrijf van deze schapenhouder wisselde het aantal schapen behoorlijk; van 2012 tot 2017 waren op 1 oktober tussen 269 en 332 dieren ouder dan 1 jaar aanwezig. Het gemiddelde aantal schapen van alle deelnemers nam in diezelfde periode geleidelijk toe van 100 naar 109 dieren.

14 - Schaap en Geit, juni 2018

product

Carlijn ter Bogt, productmanager

In uw bedrijfsoverzicht staan tevens gemiddeldes van vergelijkbare bedrijven. Zo ziet u niet alleen hoe uw bedrijf het doet, maar kunt u uw resultaten ook in één oogopslag vergelijken met andere bedrijven. Op deze manier geeft dit nieuwe product u en uw dierenarts inzicht in de sterke en zwakke punten van uw bedrijf en ondersteunt het u bij het maken van plannen voor de verdere verbetering van de gezondheid en het rendement van uw schapen. Kosten Een abonnement voor een uitgebreid bedrijfsoverzicht op basis van I&R-gegevens en de aanvullende enquête kost 24,95 euro per jaar. Als u meerdere jaren deelneemt, kunt u de veranderingen in uw bedrijf in één oogopslag monitoren. Het is ook mogelijk om op basis van alleen I&R-gegevens een eenmalig compact bedrijfsoverzicht op te vragen, In dat geval kost ‘SchaapKompas’ 29,95 euro. Lancering op de ‘Dag van het Schaap’ Tijdens de Dag van het Schaap op 9 juni in Ermelo wordt ‘SchaapKompas’ gelanceerd. De medewerkers bij de GD-stand lichten u graag in over deze eenvoudige, maar innovatieve tool om uw diergezondheid in kaart te brengen. Daarnaast zijn er voorbeelden van overzichten aanwezig om zelf te zien hoe het product eruitziet en wat u ermee kunt. Ook voor (melk)geiten Later dit jaar wordt dit product, in de vorm van ‘GeitKompas’, ook geschikt gemaakt voor (melk)geiten. Wij zullen u hier tegen die tijd over berichten.

Sterfte < 3 maanden

percentage

20% 15% 10% 5% 0%

2 3 2015

2 3 2016

2 3 2017

Sterfte vanaf 1 jaar

10% percentage

Daarnaast hebben we een aanvullende enquête met vragen over een aantal bedrijfsmatige aspecten, waaronder het aflammen, maar ook vragen over diergezondheidsgegevens, zoals antibioticagebruik en het gebruik van ontwormmiddelen. Met deze aanvullende gegevens kunnen we een uitgebreid bedrijfsoverzicht maken.

8% 6% 4% 2% 0%

2 3 2015

uw bedrijf

2 3 2016

deelnemersgemiddelde

De lammersterfte op dit bedrijf is veel hoger dan gemiddeld; de sterfte bij dieren ouder dan 1 jaar is lager dan gemiddeld.

‘SchaapKompas’ is bedoeld voor iedere schapenhouder die zijn bedrijfsvoering wil optimaliseren. Het maakt niet uit of u de schapen hobbymatig of professioneel houdt. U krijgt in één oogopslag inzicht in een aantal diergezondheidsaspecten van uw koppel schapen. In onze e-mailnieuwsbrief vorige maand hebben wij u gevraagd om een naam te verzinnen voor dit nieuwe product. Onder de inzendingen werd een bedrijfsbezoek door één van de kleine herkauwerspecialisten van GD verloot. De winnaar is: Ronald Bloem. Gefeliciteerd met uw prijs!

Schaap en Geit, juni 2018 - 15

Tel. +31(0)342-786952 info@multiheat.eu • www.multiheat.eu

• Gelijkdrukventilatie • Geen tocht bij de dieren • Droge stallen • Veel arbeidsgemak

WARMWATER HEATERS • Warmtewisselaar met dubbele epoxycoating • Beschikbaar van 20 tot 110 kW • Perfecte verdeling van de warmte

Samen werken aan diergezondheid

Checklijn Schaap Geit Weet wat er speelt GD heeft de ‘Checklijn Schaap Geit’ ontwikkeld. Zo kunt u zelf eenvoudig onderzoeken of Chlamydia abortus, paratbc, leverbot, CAE, zwoegerziekte of rotkreupel voorkomt op uw bedrijf. Ook kunt u aan kopers en bezoekers aantonen dat u actief bezig bent met diergezondheid. Wilt u weten welk onderzoek uit de ‘Checklijn Schaap Geit’ interessant is voor uw bedrijf? Kijk op www.gddiergezondheid.nl/checklijn of bel 0900-1770 (optie 3) schaap geit. id zondhe n dierge erken aa w n e Sam

it e G p a a h c S n j i l Check

GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl

Dag van het Schaap

9 JUNI IN ERMELO

Ontmoeten en beleven Ook dit jaar kunt u GD weer tegenkomen op de Dag van het Schaap: hét evenement in Nederland waarop professionele en hobbyhouders elkaar kunnen ontmoeten. Op zaterdag 9 juni is GD namelijk in Ermelo aanwezig met een stand waar onze specialisten voor u klaarstaan om te praten over de gezondheid van uw schapen en geiten. Hoewel de naam anders doet vermoeden, zijn er ook geiten aanwezig op de Dag van het Schaap. De Nederlandse Organisatie voor de Geitenfokkerij zal voor een aantal geitenrassen de landelijke keuring houden en verschillende rassen presenteren. GD sponsort net als voorgaande edities de ‘Geit van de Dag’. De winnende geit mag zich twee jaar lang ‘Mooiste geit van Nederland’ noemen. Dus ook geitenhouders kunnen 9 juni hun hart ophalen.

Daarnaast zal GD een nieuw innovatief product lanceren: ‘SchaapKompas’. Met dit nieuwe product kunt u als schapenhouder op basis van specifieke kengetallen inzicht krijgen in de diergezondheid op uw bedrijf. Wilt u hier vast wat meer over weten? Meer informatie leest u op pagina 14 en 15 van deze uitgave. Tijdens deze Dag van het Schaap besteedt GD ook aandacht aan verlossing en maagdarmwormen. GD is topsponsor van dit mooie evenement. Komt u ook? KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.DAGVANHETSCHAAP.NL

Marcel Bourgonje, PR- en media-adviseur Dag van het Schaap “Ik zie dat er echt een community van schapen- en geitenhouders is. Dit merk je niet alleen op social media, maar ook tijdens de Dag van het Schaap zelf. Mensen zijn erg betrokken en enthousiast, wat zorgt voor een leuke sfeer. Schapen en geiten zijn natuurlijk de verbindende factor en tijdens deze dag loopt iedereen dan ook door elkaar: van viltenthousiast tot bedrijfsmatige houder. Ook dit jaar is het weer een evenement dat je eigenlijk niet mag missen. Er is nu al veel animo, mede door Shaun the Sheep als publiekstrekker. Maar ook de nieuwe innovaties die gelanceerd worden, maken het echt de moeite waard.”

Schaap en Geit, juni 2018 - 17

Zo’n PCR; hoe werkt dat eigenlijk? Het zoeken naar een ziekteverwekker is soms vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Er is een methode om die speld gemakkelijker te vinden: PCR. Met PCR kun je van die ene speld een hele berg spelden maken voor verder onderzoek.

sief. Zo worden vaginaalswabs voor Chlamydia-onderzoek bijvoorbeeld eerst in een reageerbuis uitgespoeld met een spoelvloeistof (foto 1). Nageboorteweefsel voor Chlamydia-onderzoek op sectiemateriaal moet eerst worden afgewogen, fijngesneden en vermalen.

PCR staat voor polymerase chain reaction (polymerase kettingreactie). Het is een techniek die heel specifiek een stukje erfelijk materiaal (DNA) van bijvoorbeeld een ziekmakende bacterie of virus kan vermeerderen, zodat het met zeer gevoelige apparatuur gemeten kan worden. PCR omschrijven we vaak als het zoeken naar een speld in een hooiberg, om vervolgens van die ene speld een enorme berg met spelden te maken. De speld is in dit geval het specifieke stukje genetisch materiaal (DNA of RNA) van de ziekteverwekker, de hooiberg is alle genetische informatie (het totale DNA) in het te onderzoeken materiaal. Dit DNA kan afkomstig zijn van ziekmakende bacteriën en virussen, maar is vooral afkomstig van niet-ziekmakende bacteriën van het dier zelf, zoals de normale darmflora.

DNA-extractie DNA-extractie is het vrijmaken van DNA uit een cel en het wegwassen van storende componenten. Zo blijft er zuiver DNA over, dat geschikt is voor PCR-onderzoek. GD maakt gebruik van een automatisch DNA-extractiesysteem (foto 2), dat in ongeveer dertig minuten uit 96 monsters zuiver DNA kan halen.

Met behulp van PCR tonen we alleen genetisch materiaal aan van de bacterie of het virus die we verdenken als mogelijke ziekteverwekker. In tegenstelling tot veel andere onderzoeken bepaal je bij PCR dus al voordat het onderzoek start waar je naar op zoek gaat. PCR kun je niet rechtsreeks op het monstermateriaal (swabs, weefsel, bloed, mest of FTA cards) uitvoeren. Er gaan een materiaalsoort-specifieke monstervoorbewerking en DNA-extractie aan vooraf. Monstervoorbewerking PCR kan worden toegepast op DNA dat is verkregen uit veel verschillende monstermaterialen. Elk materiaal heeft een andere voorbewerking nodig, die afhankelijk van het vervolgonderzoek kan variëren van snel en eenvoudig, tot behoorlijk arbeidsinten-

18 - Schaap en Geit, juni 2018

De PCR-reactie Een PCR-reactie bestaat uit een reeks van chemische en enzymatische stappen die nodig zijn voor de vermeerdering van DNA. Voordat een PCR-reactie kan starten worden DNA, DNA-polymerase (het eiwit dat de eigenlijke PCR-reactie, dus de vermeerdering uitvoert) en andere componenten uit de PCR-reactie samengevoegd in een reageerbuisje. Daarna volgen er drie stappen:

Stap 1: denaturatie. Een DNA-molecuul bestaat uit twee naast elkaar gelegen strengen, die sterk aan elkaar gebonden zijn (boven). Tijdens de denaturatie worden de DNAstrengen van elkaar gescheiden door de PCR-reactiemix te verwarmen tot 95 graden (onder).

uit het lab

Remco Dijkman, onderzoeker R&D

primers

Stap 2: DNA markeren. Op een temperatuur van 60 graden binden twee primers (kleine stukjes DNA) zich aan het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus waarvoor de PCR is ingezet. Op deze manier markeren ze als het ware het DNA van de bacterie of het virus. De primers binden niet aan ander DNA, bijvoorbeeld dat van het dier zelf.

DNA-polymerase

tot vijftig keer is herhaald zijn er uiteindelijk miljoenen kopieën van het kleine stukje DNA van het gemarkeerde deel gemaakt. De speld uit de hooiberg is nu een berg spelden geworden. Deze miljoenen kopieën kunnen zichtbaar worden gemaakt (fluorescent bijvoorbeeld) en vervolgens gemeten met zeer gevoelige PCR-apparatuur (foto 3). Het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus is nu aangetoond en het ingezonden monster krijgt de uitslag positief voor de betreffende bacterie of het virus.

Beschikbare PCR-testen voor schapen en geiten Chlamydia • vaginaalswab (Chlamydia Check en Pakket abortus) • nageboorteweefsel (sectie) Rotkreupel • tussenklauwswab (Rotkreupel Check) Scrapie • bloed (Scrapie genotyperingsonderzoek)

Stap 3: de vermeerdering zelf. Tijdens deze stap wordt er door het DNA-polymerase een kopie gemaakt van het gemarkeerde deel van het DNA. Na deze stap is cyclus 1 afgerond. De twee gemarkeerde DNA-stukjes zijn dan één keer gekopieerd; er zijn nu twee kopieën.

Paratuberculose • mest Schmallenbergvirus • bloed Blauwtongvirus • bloed

Miljoenen kopieën Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclus 2 zijn er dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig

Anaplasma phagocytophilum • bloed

Schaap en Geit, juni 2018 - 19

JOS TOLBOOM, VAKGROEPVOORZITTER LTO NEDERLAND:

“Ik wil mensen bij elkaar brengen” Zo sta je de geiten te voeren en niet veel later ben je door heel Nederland te bewonderen bij Eén Vandaag. Het is nu bijna een jaar geleden dat Jos Tolboom werd benoemd als vakgroepvoorzitter bij LTO Nederland en in dat jaar is er veel gebeurd. “Mijn zelfvertrouwen groeit nog met de dag.” De stap naar deze functie was voor Jos niet zomaar gezet. “Ze zochten vanuit LTO Nederland mensen die in staat zijn met verschillende lagen te communiceren. Ik werd gevraagd te solliciteren.” Met een eigen bedrijf met negenhonderd geiten, stond

20 - Schaap en Geit, juni 2018

het niet bovenaan zijn to do-lijst, maar toch dacht hij: ‘als ik degene ben die dit kan en moet doen, moet ik het misschien maar gewoon doen.’ En zo geschiedde. Leerzame start En dan sta je, een dag voor je officiële benoeming, al op tv te praten over de VGO (veehouderij en gezondheid omwonenden)onderzoeken. “Er was net een statistische relatie gevonden tussen de aanwezigheid van een geitenbedrijf en het optreden van longontsteking bij omwonenden. Ik wist wel wat van het onder-

Anne Taverne, redacteur

interview

zoek, maar ik viel er echt middenin en dat is toch een wat onzekere start.” Na dit eerste optreden is Jos met veel verschillende groepen gaan praten, heeft hij presentaties gegeven en is hij zich bezig gaan houden met wat wel en geen wetenschap is om de onderzoeken echt goed te doorgronden. “Nu die eerste scherpe kantjes eraf zijn, merk ik dat het soepeler gaat en dat zo’n eerste periode heel leerzaam is.” Voortzetten en verbeteren Iets waar Jos zich in de eerste periode ook veel mee bezig heeft gehouden, is het welzijn van de bokjes. Dit project liep al toen hij instroomde, maar LTO was nog steeds op zoek naar systemen om te borgen dat er op bokkenmesterijen sterkere dieren aangeboden zouden worden. “Hier lagen al een aantal concepten, maar er gaat nog veel tijd zitten in het verwoorden, verantwoorden en afstemmen met de achterban om draagvlak te creëren. GD heeft hier nog een heel mooie rol in gespeeld door de uitgangssituatie duidelijk in kaart te brengen: wat is de precieze sterfte op melkgeitenbedrijven, opfokbedrijven en bokkenmesterijen. Deze studie konden wij goed gebruiken als uitgangspunt om aan te tonen waar het probleem nou precies zit.” Hoewel deze eerste projecten goed verlopen, vindt hij het lastig successen aan zichzelf toe te schrijven. “De dingen waar ik nu over praat waren al in gang gezet voor mijn start. Ik ben opge-

“Nu de scherpe kantjes eraf zijn, merk ik dat het soepeler gaat”

stapt in een rijdende trein, maar heb een aantal haltes overgeslagen. Ik zet me wel graag in om alles veilig naar het eindpunt te loodsen. Het zijn alleen niet volledig mijn verdiensten.” Over de vraag op welke manier hij nu van betekenis is voor de sector, moet hij even nadenken. “Ik denk dat mijn doel het bij elkaar brengen en houden van mensen is. Daar is een voorzitter voor. Dat is tot nu toe in ieder geval nog niet mislukt. Daar speelt mijn persoon wellicht ook in mee: ik ben rustig en krijg niet snel ruzie met mensen.” Toekomstvisie In zijn rol als bestuurder is het ook belangrijk om leiding en sturing te geven. Er moet draagvlak komen en dit betekent volgens Jos dat hij soms dingen op gevoel moet doen en aandacht moet schenken aan wat de achterban vindt. “We gaan regelmatig in gesprek met mensen uit de sector. Zo kwam er uit één van de avonden, bezocht door honderd geitenhouders, dat de zoönosenbestrijding een populair actiepunt is. Het werken aan maatschappelijk draagvlak wordt steeds belangrijker. Voor mij reden om dit als vakgroepvoorzitter actief op te pakken. Ik denk dat een sterke Gezondheidsdienst voor Dieren hier een belangrijke speler in is. GD speelt momenteel sowieso al een grote rol in de monitoring; wat mij betreft een heel waardevol instrument.”

Schaap en Geit, juni 2018 - 21

Advertorial

Rust bij de dieren door full spectrum zonlicht verlichting met ionisatie Dat merken geitenhouders op met de producten van FreshlightAgri. Dit is een van de genoemde ervaringen wat de ledverlichting in combinatie met ionisatie doet bij geiten en lammeren. Full spectrum zonlicht De ledverlichting van FreshlightAgri biedt het kleurenspectrum van het zonlicht aan, inclusief UV-A, UV-B en infrarood. Dit spectrum zorgt voor vorming van vitamine D. Vitamine D zorgt ervoor dat dieren sterkere botten hebben, zich vitaler voelen en minder vatbaar voor ziekten zijn.

A Luchtzuiverende agrarische verlichting

www.freshlightagri.com

Luchtzuiverende verlichting A Schone lucht

Luchtzuiverende agrarische verlichting

GezondeAdieren

Luchtzuiverende agrarische verlichting

A Minder antibioticum ®

A Vermindering van pathogenen

Ionisatie Aan de verlichting zitten koolstofborsteltjes. Deze koolstofborsteltjes stoten 24/7 negatief geladen ionen uit. De ionen verspreiden zich als een wolk door de stal en hechten zich aan stofdeeltjes. Door de ionisatie wordt fijnstof en de pathogene druk gereduceerd wat zorgt voor een gezonder stalklimaat en een betere werkomgeving voor de boer. Het resultaat is een reductie van minimaal 30%. De ionisatie en het licht kan apart van elkaar aan- en uitgeschakeld worden. Wanneer in de avond de verlichting uitgaat, blijft de ionisatie zijn werk doen. Ervaringen Door de jaren heen heeft FreshlightAgri al vele diverse stallen mogen inrichten met de verlichting. Door navraag te doen bij een aantal geitenhouders leert men dat de ervaringen positief zijn.

A Top rendement

Luchtzuiverende agrarische verlichting

Daarmee komt de verlichting in de juiste omstandigheden in aanmerking voor fiscale regelingen zoals de EIA en de MIA/Vamil.

Luchtzuiverende agrarische verlichting

HDT1221

Door de luchtzuiverende ledverlichting van FreshlightAgri is het werken een stuk prettiger geworden. De controle op de dieren gaat ook veel beter met dit licht. Verder groeien de lammeren goed en tot op heden is er geen hoest. Door de ionisatie is de stank veel minder geworden in de stal. Tevens is de uitval van zwakkere dieren aanzienlijk minder geworden. “Alleen al voor de boer zelf en de medewerkers heeft ionisatie al een meerwaarde” aldus een geitenhouder.

055 - 302 00 22

Nagelpoelweg 86, 7333 NZ Apeldoorn

info@freshlightagri.com

De ledverlichting is zeer energiezuinig en geeft de hoogste lichtopbrengst per opgenomen Watt in de verlichtingsbranche.

Meer informatie over de producten van FreshlightAgri? Tel: 055 – 30 20 021 E-mail: info@freshlightagri.com Website: www.freshlightagri.com

de boer op

1.475 …BEDRIJVEN ONDERZOCHT OP BRUCELLA MELITENSIS

MONITORING BRUCELLA MELITENSIS In 2017 zijn voor de monitoring op Brucella melitensis op ruim 1.475 bedrijven schapen en geiten getapt, onderzocht en negatief bevonden. Hierdoor kan Nederland zijn vrij-status behouden, waardoor het voor de schapen- en geitenhouderij eenvoudiger is dieren te exporteren. De willekeurige selectie van bedrijven wordt elk jaar gedaan door de overheid. Zij maken een selectie uit bedrijven met meer dan tien dieren ouder dan zes maanden. De geselecteerde bedrijven van dit jaar hebben hierover al bericht ontvangen. MEER HIEROVER WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/BRUCELLA

vraag & antwoord

VRAAG: IK WIL EEN GEBOORTEMELDING DOEN OP SG-ONLINE EN MIJN OOI STAAT NIET IN DE LIJST; HOE KAN DAT? ANTWOORD: MAAIKE LAFEBER

Dat u bij deze ooi geen geboortemelding kunt doen, heeft te maken met het feit dat er geen geslacht geregistreerd staat. Het gaat in deze gevallen om dieren die in het verleden niet via SG-Online of het stamboek zijn gemeld. Om de geboortemelding bij deze dieren te kunnen doen, dient u eerst alsnog het geslacht toe te voegen. Hiervoor gaat u naar ‘registratie/correctie diergegevens’. Hier selecteert u de betreffende ooi en vervolgens gaat u naar de volgende stap.

In het vakje ‘geslacht’ selecteert u nu dat het een ooi betreft en gaat u wederom door naar volgende stap. Daarna bevestigt u de invoer. Als dit allemaal is ingevoerd kunt u ook bij deze ooi de geboortemeldingen van de lammeren op de bekende manier vastleggen.

LEES VOOR MEER INFORMATIE WWW.SG-ONLINE.NL

Schaap en Geit, juni 2018 - 23

diergezondheid volgens Leo de Vos Bij toeval belandde Leo de Vos eind jaren tachtig in de melkschapenhouderij. Fungeren als werknemer was niet zijn ding, dus wilde hij voor zichzelf starten. Na verschillende opties te hebben verkend, waaronder wormen kweken en struisvogels houden, verloor hij zijn hart aan de Friese Melkschapen. En met succes. Als boerenzoon zou Leo het ouderlijk bedrijf overnemen, maar door omstandigheden lukte dat niet. Met een landbouwkundige opleiding op zak en het boerenbloed dat door zijn lichaam raasde, wist hij dat hij iets in de veehouderij wilde doen. “In de schapenwereld kon ik de melkveehouder in mezelf tegemoet komen. Ik zag het als een melkveehouderij in het klein.” Het alternatief op zijn oorspronkelijke droom bracht Leo al gauw veel plezier. “Het begon de eerste dag al toen we onze nieuwe schapen zagen. We hebben een half uur in een deuk gelegen, omdat de Friese Melkschapen er zo grappig uitzien.” Nu, honderdtachtig schapen verder, ziet Leo de melkschapenhouderij niet meer als een tweede keuze. Het is een passie geworden die hij graag inzet om een zo goed mogelijke omgeving te creëren voor zijn koppel. “Een goede diergezondheid hoort er voor ons gewoon bij. Sinds ‘92 zijn we zwoegervrij en sinds ‘94 doen we mee met het scrapiebewakingsprogramma. Door onze hoge status mogen we binnen de hele EU exporteren.” De honderdtachtig schapen die er nu lopen, zijn er volgens hem ook genoeg. “Ik zoek het in kwaliteit, niet in kwantiteit. Juist om die diergezondheid te waarborgen, houd ik het klein.” Dat diergezondheid een belangrijk aspect in zijn werk is, blijkt ook uit de manier waarop hij met zijn voerprogramma’s omgaat. “Voeding is heel belangrijk. We hadden een tijdje last van pootproblemen, maar nu we gewisseld zijn van voeradviseur, is dat opgelost. Het is mooi om te zien hoe dat werkt. Ik denk dat dat is hoe je gezonde schapen houdt: goed voeren en er goed op passen.” Hoewel het niet iets is wat hij zelf van de daken zou schreeuwen, blijkt uit de erkenning die hij vanuit de sector krijgt dat zijn positie binnen de melkschapenhouderij waardevol is. Eind april is Leo namelijk geridderd voor zijn voortrekkersrol. “Ik heb er altijd hard aan getrokken om de sector groter en professioneler te krijgen. Zo zijn we gestart met duurmelken, iets waarvan gezegd werd dat het helemaal niet kon. In het verleden kwamen er geregeld mensen langs voor advies en ik heb mijn kennis altijd graag verspreid.” Vroeger was er misschien wat twijfel, maar nu is Leo zelf ook blij dat hij geen struisvogels is gaan houden. “Ik heb mezelf echt gevonden in de melkschapenhouderij. Ik ben blij met alle ontwikkelingen die we hebben doorgemaakt, maar wil ook blijven verbeteren. Ik wil het duurmelken nog verder ontwikkelen. Hoewel ik wat ouder word en er nog geen zicht is op opvolging van het bedrijf, wil ik niet uitsudderen. Zo zit ik niet in elkaar. Ik blijf altijd naar vooruitgang streven.”

Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl/schaapgeit, info@gddiergezondheid.nl