Varken 103 - April 2024

varken

NATIONAAL PRRS-PLAN Voorlopers aan het woord: “Biosecurity is erg belangrijk” CASUS Samen werken aan gezonde uiers

PASSIE VOOR DE SECTOR

Een nieuw jaar, een nieuwe werkplek. Na ruim 14 jaar te hebben gewerkt voor Topigs Norsvin, ben ik in januari van dit jaar gestart bij GD als manager van de afdeling Varken. Een job waarin ik met alle facetten van het bedrijf te maken krijg.

En dat zijn er stiekem best veel. Er werken bij GD zo’n 500 medewerkers, waaronder laboranten, dierenartsen en wetenschappers. In ons veterinaire laboratorium worden per jaar bijna 5 miljoen bepalingen gedaan. Een indrukwekkend aantal. Daarnaast voert GD de diergezondheidsmonitoring uit, doet praktijkgericht onderzoek en ontwikkelt programma’s en producten voor dierziektepreventie en -bestrijding.

Varkens zijn mijn passie en de varkenssector blijft mij inspireren. Ik blijf geboeid en betrokken bij verbeteringen in varkensgezondheidsmanagement en de eliminatie van varkensziektes, diergezondheids- en welzijnswetgeving op nationaal en Europees niveau en verschillende onderzoeksprojecten. Met mijn enthousiasme én dat van mijn team kijken wij ernaar uit om samen met jou, de hele varkenssector in Nederland en andere marktpartijen toe te werken naar een steeds betere varkensgezondheid en varkensgezondheidszorg. Wij blijven inzetten op innovatie, kwaliteit en

Wil je mij nog iets beter leren kennen? Lees dan het interview op pagina 11 van deze Varken.

Eveline Willems, manager afdeling Varken

Bereikbaarheid

Tarieven

Royal GD is op werkdagen telefonisch bereikbaar via 088 20 25 500.

Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten.

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal

Aanmelden: telefonisch 088 20 25 500 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk op. Sectie- en monstermateriaal kan worden gebracht van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

COLOFON

Varken is een uitgave van Royal GD Redactie Eveline Willems, Tijs Tobias en Annemieke Medema | Eindredactie Jessica Fiks | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, 088 20 25 500, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Abonnementen Varken wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. | Advertenties Dock35 Media, Jan van de Vis, T. 0314-35 58 60 | Verschijningsfrequentie twee keer per jaar | Suggesties Suggesties voor dit vakblad kunnen worden doorgegeven aan de redactie. Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever. | Disclaimer Royal GD en de redactie zijn niet verantwoordelijk en daardoor niet aansprakelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties en advertorials.

ISSN: 1875-2594

Dit blad niet meer ontvangen of een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 088 20 25 500, of per e-mail. Voor een adreswijziging: klantdata@gddiergezondheid.nl, voor aan- en afmeldingen vakbladen: info@gddiergezondheid.nl.

Beoordeel het veedrinkwater met deze handige video

Naast periodieke controle van drinkwaterkwaliteit in een laboratorium kan je de kwaliteit ook zelf controleren. Verzamel water bij de bron en bij een of meerdere drinkwaterpunten.

Door goed te kijken en te ruiken krijg je een eerste indruk van de kwaliteit van het water dat jouw dieren drinken. Onze collega Harry Kolk legt in vier minuten uit hoe de doe-het-zelftest werkt die we hiervoor ontwikkeld hebben.

De video is direct te zien via de QR-code en staat op www.gddiergezondheid.nl/water.

Fris water Onderzoek naar geschiktheid nodig

Geur

Kleur

Draai de dop los en ruik aan het potje

Goed drinkwater is geurloos. Laat bij twijfel ook andere personen ruiken.

Geheel kleurloos Duidelijke kleur

Korte casus uit de Online Monitor: streptokokken

In de Online Monitor kunnen dierenartsen de aanwezigheid, maar ook de afwezigheid, van gezondheidsklachten registreren. Bij de meldingen van aanwezige gezondheidsklachten zijn streptokokken de meest gemelde waarschijnlijkheidsdiagnose, verdacht als veroorzaker bij gemiddeld 20 procent van de gemelde gezondheidsklachten. Echter, streptokokken worden voornamelijk bij gespeende biggen als waarschijnlijkheidsdiagnose vastgesteld. 82 procent van de meldingen van streptokokken is van toepassing op gespeende biggen. De symptomen die worden gezien op bedrijven, waarbij de dierenarts denkt aan een streptokokkeninfectie, zijn zeer uiteenlopend. Fietsbewegingen, nystagmus, te hoge uitval, gewrichtsontstekingen en kreupelheid, hoesten en longontsteking worden vaak gerapporteerd als gevolg van een infectie met streptokokken. Het percentage klachten waarbij aan een streptokokken-infectie wordt gedacht, verschilt per symptoom en leeftijdscategorie. In de guur is zichtbaar hoeveel procent van de meldingen van streptokokken van toepassing is op welk orgaansysteem. Dit telt op tot 20 procent, wat betekent dat 20 procent van de gemelde gezondheidsklachten streptokokken betreft.

Hittestress bij varkens

Helderheid

Geheel helder Ondoorzichtig

Bezinksel

Bevat geen deeltjes Modder: deeltjes op de bodem

IJzer

Bevat geen ijzervlokken Bodem is bedekt met ijzervlokken

Ademhaling

Meldingen van streptokokken als waarschijnlijkheidsdiagnose van gezondheidsklachten in de Online Monitor (periode eerste kwartaal van 2023)

Periodes van extreem warm weer kunnen we niet voorkomen. Met een goede voorbereiding kunnen we er wel voor zorgen dat de gevolgen voor varkens zo beperkt mogelijk blijven. De belangrijkste risicogroepen voor hittestress zijn kraamzeugen en zware vleesvarkens. Bij (te) hoge temperaturen in de zomermaanden is de voeropname lager. Hierdoor ontstaat een tekort aan nutriënten, waardoor de productie en groei vertraagt. Ook heeft hittestress negatieve gevolgen op de weerstand en gezondheid van de varkens of van de zogende biggen.

Wees goed voorbereid op hitte; ga niet pas handelen als het al warm is in de stal. Als de buitentemperatuur boven de 20 graden Celsius uitkomt en de luchtvochtigheid hoog is, neemt het risico op hittestress al toe. Bekijk op onze website de voorspelling voor de komende zeven dagen, de temperaturen in de verschillende weerstations van Nederland óf bereken zelf het hittestressrisico in de stal met de rekentool.

CHECK DE HITTESTRESSTOOL EN SCAN DE QR-CODE

Ontvang ons varkensnieuws digitaal

Twee keer per jaar versturen wij Varken. We houden je met dit vakblad op de hoogte van varkensgezondheid, ontwikkelingen, projecten en producten. Tussentijds informeren we je ook graag. Dat kan via onze WhatsApp-groep voor varkenshouders, onze speciale maandelijkse Nationaal PRRS-plan-updates en de Actueel Varken, een digitale nieuwsbrief voor varkenshouders die vijf keer per jaar verschijnt. En natuurlijk delen we nieuws op onze website en social media-kanalen. Hieronder staan de verschillende mogelijkheden.

Ontvang jij graag casussen?

Speciaal voor zeugen- en vleesvarkenhouders zijn wij gestart met een WhatsApp-groep. Wij merken dat deze directe manier van communiceren veel voordelen biedt. Voor de ontvangers, want de berichten zijn kort én hebben nieuwswaarde. Ook voor ons, omdat we natuurlijk graag willen dat interessante diergezondheidinformatie bij jou terechtkomt.

Wat mag je van ons verwachten? Wij sturen informatie over interessante secties, opvallendheden uit onze monitoring en informatie over de voortgang van mooie projecten. Deel uitmaken van onze WhatsApp-groep? Kom erbij! Stuur een appje naar 06 22 19 58 26. Vermeld in het bericht je naam, bedrijfsnaam, hoeveel varkens je op je bedrijf hebt en of je zeugenhouder of vleesvarkenhouder bent.

Volg ons op Facebook en Instragram

Wist je dat je ons ook kunt volgen op Facebook en Instagram? Op die kanalen staan inzichten op het gebied van diergezondheid, verhalen, interviews, tips en quizzen. Volg ons ook en blijf zo op de hoogte!

Maandelijkse update Het Nationaal PRRS-plan

Ben jij varkenshouder, dierenarts of erfbetreder en wil jij graag onze maandelijkse update ontvangen over Het Nationaal PRRSplan? Dat kan! We vertellen daarin bijvoorbeeld over de PRRSaanpak in andere landen, de ontwikkeling van de PRRSbiosecurityscan en stellen betrokkenen aan je voor.

Mond-en-klauwzeer

In februari 2001 werd Nederland voor het laatst opgeschrikt door een uitbraak van het Mond- en Klauwzeervirus (MKZ). Met name in wat later de ‘zwarte driehoek’ is gaan heten, was de schade voor mens en dier enorm. MKZ is een zeer besmettelijke en ernstige virusziekte waarvoor evenhoevige gevoelig zijn. Volwassen dieren sterven zelden aan de ziekte, jongere dieren kunnen wel sterven en met name de secundaire schade kan groot zijn. Het virus kan zich eenvoudig verspreiden via speeksel, melk, mest, urine van besmette dieren, via mensen, dieren en materialen die in contact zijn geweest met besmette dieren of materiaal van besmette dieren. Via de lucht (aerosolen) zijn besmettingen met MKZ ook beschreven.

MKZ bij varkens geeft niet altijd blaren, en kreupelheid valt eerder op. De kreupelheid verspreidt zich snel door de koppel, waarbij de varkens gillen van de pijn, blijven liggen en slecht eten. Als er blaren ontwikkelen is dat aan de kroonrand, aan de snuit en op de tong. Andere oorzaken van MKZ-achtige verschijnselen zijn o.a. Blaasjesziekte (Swine Vesicular Disease) en Seneca Valley virus. MKZ is een aangifteplichtige dierziekten met grote gevolgen voor Nederland indien we een nieuwe introductie van het MKZvirus meemaken. Met de recente vondst van SAT-2 serotype MKZ in Noord-Afrika is een insleep via Spanje van MKZ een reëel risico geworden.

Alertheid en het goed naleven van de ‘Reiniging- en desinfectieprotocollen’ en het goed in stand houden van de eigen biosecurity is weer onverminderd belangrijk.

MELD JE AAN VOOR DE WHATSAPP-GROEP

NIEUWE SYSTEMATIEK: VOORLOPERS AAN HET WOORD

Update Nationaal PRRS-plan: ben jij statusgevoelig?

Graag praten wij je bij over het Nationaal PRRS-plan en dit keer specifiek over de manier van monitoren. Meten is weten. De afgelopen tijd hebben wij gewerkt aan een status-systematiek en de toepassing hiervan in de praktijk. Deze systematiek is ontwikkeld in opdracht van CoViVa en geeft een voorloperbedrijf concrete handvatten waar het op dit moment staat.

Als je een oordeel koppelt aan een enkele monstername, dan kun je meer, of minder, zekerheid hechten aan de uitslag. Een positieve uitslag is vrij duidelijk, het virus is aanwezig. Bij een negatieve uitslag is het niet uitgesloten dat het virus op het bedrijf aanwezig is. Een enkele monstername met negatieve uitslag is eigenlijk een momentopname. Daarom is besloten om in het voorlopertraject van het Nationaal PRRS-plan in 2022 en 2023 te kiezen voor vijf bemonsteringsperiodes. Door herhaalde bemonstering verdeeld over twee jaar, met vervolgens negatieve uitslagen, wordt de kans op het werkelijk afwezig zijn van het virus steeds een beetje groter.

Statusbepaling

De systematiek die wij ontwikkelden geeft de voorloper een status op basis van de resultaten van drie monsternames. Daarmee hebben we in 2023 een eerste en tweede status kunnen toekennen aan de voorlopers. Zo kregen de voorloper en zijn dierenarts inzicht in de status van het bedrijf en is het mogelijk om veranderingen te zien. Een statusbepaling geeft bewustwording waar je nu staat en motivatie om verder te verbeteren.

In de huidige systematiek wordt geen rekening gehouden met of er wel of niet wordt gevaccineerd en of de PCR dus positief uitpakt door aanwezigheid van vaccin- of veldvirus. Dit betekent dat, ondanks de afwezigheid van veldvirus, een bedrijf toch continu een bepaalde status kan hebben door het vinden van positieve testen. Deze systematiek is bewust gekozen. Immers,

de kans op het vinden van veldvirus is lager bij het toepassen van een vaccin en er is ook geen goede test beschikbaar om op bedrijven een onderscheid te maken tussen veld- of vaccinvirus. Met een genetische test (sequentie-analyse) kunnen we het gevonden virus soms wel definiëren als vaccin- of veldvirus, maar het vinden van vaccinvirus sluit de aanwezigheid van veldvirus nog niet uit.

De ervaringen die wij hier nu in het voorlopertraject mee opdoen, nemen we mee in de evaluatie van deze systematiek, voordat de landelijke uitrol van het Nationaal PRRS-plan plaatsvindt.

Wat doen we dit jaar

• In het kader van het voorlopertraject verzamelen we data om de maatregelen te inventariseren en de effecten op productie, diergezondheid, antibioticumgebruik en de PRRS-status te kunnen volgen. Deze informatie ontvangen wij van de voorlopers door middel van enquêtes.

• We wisselen informatie uit met de voorlopers en hun dierenartsen tijdens bedrijfs- en praktijkbezoeken en bijeenkomsten. Samen zetten we ons in voor een PRRS-vrij Nederland.

• De ervaringen met de PRRS-statusbepaling zijn nog relatief vers en we willen de status vervolgen in de loop van het voorlopertraject. Hiervoor voegen wij nog twee bemonsteringsperiodes toe, zodat we statussen kunnen toevoegen aan de huidige reeks. Door deze herhaalde opnamen krijgt de monitoring meer vorm en een hogere zekerheid. Natuurlijk is het mooi als een varkenshouder een negatieve uitslag krijgt, maar ook bij een positieve uitslag hoeven er niet per se zorgen te zijn over de diergezondheid op het bedrijf.

Een combinatie van monitoring, bewustwording én motivatie brengt ons verder. We zijn onderweg. Op weg naar een PRRS-vrij Nederland.

5 vragen aan...

LEON REIJMER

Dierenartsen en een varkenshouder uit de voorlopergroepen vertellen over de PRRS-aanpak en delen hun ervaringen. De interviews zijn gehouden door Hanneke van den Corput van CoViVa.

EMILE GIJSEN

Vertel eens iets over jezelf...

“Ik ben Emile Gijsen, dierenarts bij VarkensArtsenZuid in Panningen. Zeven varkensbedrijven nemen deel aan de PRRSvoorlopersgroep, waarvan ik er twee begeleid.”

Dus jij bent een ‘voorloper’, waarom?

“Je kunt aan de zijlijn blijven staan en kritiek leveren, maar als dierenarts is het belangrijk om actief bij te dragen. Het is een belangrijk onderwerp dat iedereen aangaat.”

Wat leveren de PRRS-onderzoeken jou aan informatie?

“Elke vier maanden wordt er bloedonderzoek gedaan wat voor nu een startpunt biedt. Het is niet het belangrijkste, maar eerder een beginpunt. Gaandeweg kijk je breder. Voor PRRS is het ook van belang om de interne en zeker ook de externe biosecurity nog eens onder de loep te nemen. Je gaat samen als het ware op zoek naar de lekken op het bedrijf.”

Welke kansen zie jij voor de bedrijven?

“Ik ben van mening dat er nog veel uitdagingen zijn op het gebied van het varkenstransport. Vaak komen dieren besmet met PRRS binnen op het bedrijf. Ook liggen er nog veel kansen bij het transport, met name vervoermiddelen die ook naar de slach-

Vertel eens iets over jezelf.. “Ik ben Leon Reijmer, dierenarts bij De Oosthof en deelnemer van de voorlopergroep van het Nationaal PRRS-plan. Ik begeleid drie van de zeven varkenshouders die via onze praktijk deelnemen. Samen met de zes dierenartsen van andere praktijken en 49 varkenshouders houden wij het verloop van PRRS op de bedrijven in de gaten door drie keer per jaar bij twintig gespeende biggen bloedmonsters af te nemen.”

Dus jij bent een ‘voorloper’, waarom?

“Allereerst is er een economisch belang om PRRS-vrij te worden. PRRSv-infecties kosten geld. Zonder PRRSv kunnen we goedkoper varkens produceren. Ten tweede, door resultaten te behalen bij deze varkenshouders, kan ik andere varkenshouders inspireren om hetzelfde te doen. Voor een dierenarts lijkt het misschien niet direct belangrijk uit economisch oogpunt, maar ik zie dit anders. Zonder veehouders, is er voor ons ook geen werk. Het is cruciaal dat varkenshouders economisch gezond kunnen blijven produceren, anders blijven zij niet bestaan en wij ook niet.”

Wat leveren de PRRS-onderzoeken jou aan informatie?

“PRRS-vrij in 2050 betekent dat alle dieren PCR-negatief zijn, wat inhoudt dat geen vaccinaties meer nodig zijn. Om dit te bereiken, is het eerste doel om de gespeende biggen PCR-negatief te krijgen en ze niet langer te vaccineren.

terij rijden. Varkenshouders zouden ervan uit moeten gaan dat elke vrachtwagen die op het erf komt potentieel besmet is. Als we er zo mee omgaan, dan zijn daar nog goede stappen te zetten. Het PRRS-vaccin voorkomt ernstige ziektebeelden, maar de verspreiding stopt daarmee niet. Een project als dit zou de hele sector moeten aanzetten tot oplossingsgerichte gesprekken en acties.”

Wat zijn jouw inzichten tot nu toe?

“Ik merk dat dierenartsen steeds meer met elkaar in gesprek gaan over hoe we dit collectief kunnen aanpakken. Samen sparren we over wat we tegen komen en waar we aan moeten werken om de PRRS-druk te verminderen.

We moeten ons wel realiseren dat we momenteel een milde PRRS-stam hebben en relatief weinig echte doorbraken op bedrijven zien, vergeleken met sommige andere landen. Wanneer we steeds meer bedrijven vrij krijgen en ze raken daarna toch weer besmet, dan zal de impact voor de varkenshouder wel groter worden. Ook hier moeten we over nadenken en ons op voorbereiden. Dit moet ons er niet van weerhouden, maar het is wel realistisch om ook naar deze onzekerheden te kijken. Daar zal wat tegenover moeten staan voor de varkenshouder.

Wij moeten wat mij betreft ook in dit stadium alles op tafel leggen. Bijvoorbeeld: is het een optie om eerst een periode te starten met massaal te vaccineren tegen PRRS, in plaats van te kijken bij welke groep we starten met het stoppen? Een dergelijke manier is toegepast bij Aujezky. Ik kan zo niet zeggen of dit de juiste manier is voor dit virus, maar dit soort discussie tussen wetenschap en praktijk kan heel zinvol zijn. Het is sowieso essentieel om dit als hele sector gezamenlijk op te pakken.”

PRRSv-vaccinatie wordt vaak geëist door handelaar. Dus op de langere termijn is het doel stoppen met vaccineren. Het stoppen met vaccineren bij de zeugen zal één van de laatste stappen zijn.”

Welke kansen zie jij voor de bedrijven?

“De belangrijkste risicofactoren voor PRRS zijn de in- en uitvoer van dieren, evenals het transport van kadavers en mest. Om PRRSvrij te kunnen worden, zul je geen dieren meer moeten aanvoeren. Dus eigen aanfok zal daar een belangrijke rol in spelen.”

Wat zijn jouw inzichten tot nu toe?

“De grootste uitdaging zal zijn om de urgentie en motivatie onder varkenshouders te vergroten. Varkenshouders zijn gewend geraakt aan het produceren met PRRS op het bedrijf. Zeugen en biggen worden vaak netjes geënt en de klinische gevolgen lijken dan mee te vallen. Om de motivatie te stimuleren zal de varkenshouder bijvoorbeeld beter moeten worden betaald voor PRRS-vrije biggen, zoals momenteel in Denemarken gebeurt. Of de overheid zou de sector kunnen verplichten om PRRS-vrij te worden, zoals in Hongarije het geval is. Ik denk echter niet dat de Nederlandse overheid zich hier actief mee zal bemoeien. Als er een manier gevonden wordt waarmee de stimulans voor de boeren groot genoeg is, dan is het haalbaar om in 2050 PRRS-vrij te zijn.”

HENNIE KORTEN

Vertel eens iets over jezelf… “Ik ben Hennie Korten en ik ben varkenshouder. In het Limburgse Heibloem run ik een zeugenbedrijf met circa 1.200 zeugen. De biggen zijn voor de binnenlandse markt. Samen met 48 varkenshouders maak ik deel uit van de voorlopergroepen van het Nationaal PRRS-plan.”

Dus jij bent een ‘voorloper’, waarom?

“PRRS is een hele vervelende ziekte, waar we vanaf moeten willen. Ons streven is om binnen vier tot vijf jaar een PRRS-vrije uitstroom te realiseren. Vervolgens streven we ernaar om geen veldvirus meer op ons bedrijf te hebben. Dan kunnen we overwegen of we kunnen stoppen met het enten van de biggen en zeugen. Dit is een langdurig traject dat op tijd moet beginnen.”

Wat levert het PRRS-onderzoek jouw bedrijf op?

“De onderzoeken bieden ons waardevolle inzichten over de huidige situatie op ons bedrijf. Ze helpen ons begrijpen wat er aanwezig is en hoe we hiermee kunnen omgaan.”

Heb jij al verbeteringen door kunnen voeren op jouw bedrijf?

“Jazeker. We hebben nu een protocol opgesteld voor de aankoop van onze fokgelten (25 kilogram), die de meest kwetsbare groep vormen en mogelijk ziekten kunnen introduceren. Door een passende quarantaine toe te passen, hebben we dit risico verminderd. Op dit gebied hebben we een betere scheiding kunnen bewerkstelligen. Aankoop zal altijd een risico blijven. Het helpt wanneer we ernaar streven om samen te werken en zo toe te werken naar een PRRS-vrij land.”

Wat zijn jouw inzichten tot nu toe?

“Het is belangrijk dat er in de gehele piramide, van fokker tot slachter, bewustwording komt. Alleen door effectieve samenwerking kunnen we ons doel bereiken. De eerste stap is om KI-beren PRRS-vrij te maken en te houden, gevolgd door de subfokbedrijven. Deze moeten samen zorgen voor een PRRSvrije uitstroom. Ik verwacht dat we dit doel binnen de komende 15 jaar moeten kunnen bereiken. Om een PRRS-vrij land te realiseren, moeten we ook kijken naar de financiële middelen en motivatie om iedereen op één lijn te krijgen.”

NIEUWE MANAGER AFDELING VARKEN

Even voorstellen: Eveline Willems

Eveline Willems is sinds begin dit jaar de manager van de afdeling Varken bij GD. Als varkensdierenarts heeft ze veel ervaring met de eliminatie van varkensziektes, zoals Mycoplasma hyopneumoniae en PRRS, en met complete depop-repops. Daarnaast volgde Eveline nauwgezet ontwikkelingen in diergezondheids- en welzijnswetgeving voor varkens op nationaal en Europees niveau. Tijd om kennis te maken.

Eveline, wat wil je lezers van Varken over jezelf vertellen?

“Anderen omschrijven me vaak als energiek, optimistisch, enthousiast, resultaatgericht en nieuwsgierig. Stil zitten past niet bij mijn karakter, ik ben altijd in de weer. Zo geniet ik van naar het bos of een museum gaan met het gezin, lekker eten met vrienden, hockey, paardrijden of lekker bezig zijn in de moestuin. Ik houd van contact met andere mensen en werk

Leeftijd 40

Leefsituatie getrouwd, 3 kinderen

Vorige baan Regional Veterinary Manager Europe bij

Topigs Norsvin

graag samen naar een bepaald doel toe. Sámen iets bereiken en daar dan daarna ook sámen tevreden op terugkijken. Bovenal heb ik een groot hart voor varkens en de varkenshouderij. Deze sector ken ik als ‘altijd in beweging’ en innovatief. Nooit een saai moment in varkensland.”

Je werkt nu een aantal maanden bij GD. Wat is je eerste indruk?

“GD leek me een interessant en leuk bedrijf om voor te werken vanwege de variatie in de werkzaamheden en de enthousiaste collega’s. Tot dusver is dat helemaal waarheid gebleken. Er gebeurt zoveel. Mijn ervaring in de varkenssector kan ik mooi inzetten. GD is een flink bedrijf en natuurlijk ken ik nog niet iedereen, weet ik nog niet precies van alle afspraken en procedures en hoe de hazen lopen, maar dat is ook juist leuk om te leren. Kortom een mooie uitdagende baan, waarin ik me niet snel zal vervelen vanwege alle ontwikkelingen en innovaties, zowel bij GD als in de varkenshouderij en bij de varkensdierenartsen.”

Welke kansen en uitdagingen zie jij de komende jaren in de varkenssector?

Waar we vroeger trots waren op onze agro-export en de Nederlandse varkenshouderij als kraamkamer voor Europa functioneerde, wil Europa en zeker ook Nederland meer terug naar productie daar waar de consumptie is. De varkenshouderij zal naar verwachting nog verder krimpen, beweegt mee met de marktontwikkelingen en gaat steeds meer anticiperen. Varkenshouders kunnen overigens niet alles tegelijk aanpassen, al zouden ze willen. Er komt zoveel op ze af. Ik vind het super dat de sector daar goed op inspeelt. Het convenant Dierwaardige Veehouderij zal in de komende tijd meer vorm en invulling gaan krijgen.

Een goede biosecurity wordt mijn inziens nog belangrijker en daar zijn ook verbeterslagen te behalen. We hebben al bewezen dat we in staat zijn om door verbeteringen in bedrijfsmanagement onder andere het antibioticumgebruik terug te dringen en technisch toch heel goed mee te doen in de cijfers. Echter, om nog verder vooruit te gaan, is structurele verbetering van de varkensgezondheid noodzakelijk, zoals nu de inzet op de eliminatie van PRRSv. Dit levert op langere termijn ook alleen voordelen op, voor varken en varkenshouder.”

Naam Eveline Willems

ZIJN ER VERBETERPUNTEN OP HET BEDRIJF?

Houd varkens gezond en AVP weg

Om AVP buiten de deur te houden kijken we breder dan alleen de varkenshouderij. We moeten dit met zijn allen doen. Burgers, toeristen en seizoensarbeiders worden geïnformeerd over de risico’s van het achterlaten van afval in de natuur. Professionals delen hun kennis en ook veehouders dragen hun steentje bij door het nemen van (biosecurity) maatregelen. Welke maatregelen kun jij nemen op jouw bedrijf?

Bekijk de dagelijkse werkzaamheden die op en rond het bedrijf plaatsvinden eens kritisch. Zijn er dingen te verbeteren? Details zijn belangrijker dan je denkt.

De aanpak op een bedrijf

Veel biosecuritymaatregelen zijn direct toe te passen, het gaat niet alleen om dure maatregelen. Met kleine aanpassingen kun je al stappen zetten. Het vergt aandacht én een kritische blik. Belangrijk is niet alleen om de maatregelen uit te voeren, maar ook om aan de mensen met wie je samenwerkt uit te leggen waarom deze biosecuritymaatregelen belangrijk zijn. Dan zet je samen krachtige stappen.

Onderstaande punten kunnen hierbij helpen:

• Het erf is schoon en opgeruimd.

• Huisdieren hebben geen toegang tot het schone bedrijfsgedeelte.

• Iedereen die de stal ingaat, inclusief de varkenshouder, doucht vooraf op het bedrijf of wast in ieder geval zijn handen.

• Bij het betreden van de stal zijn er laarzen en bedrijfskleding voor de varkenshouder en de mensen met wie hij samenwerkt.

• Eten en drinken gaan niet mee in de stal, maar worden genuttigd in de kantine.

• Vogels kunnen niet in de stal komen.

• Knaagdieren worden tijdig opgemerkt en samen met een specialist bestreden.

Factsheet

Bijgesloten bij deze uitgave van Varken is de ‘Factsheet

Diagnostiek AVP en KVP’ van het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit. Als varkenshouder speel je een belangrijke rol bij het herkennen van deze dierziektes. Jij kunt als eerste een signaal geven aan jouw dierenarts/NVWA dat een dier mogelijk besmet is. De factsheet laat zien wat je kunt doen in jouw situatie.

• De (hygiëne)regels rondom het schone en vuile bedrijfsgedeelte zijn voor alle bezoekers en chauffeurs zichtbaar en duidelijk.

• Als kadavers zijn opgehaald, wordt de afgesloten opslagplaats daarna direct gedesinfecteerd.

Zijn er nog verbeterpunten? Onderneem dan actie.

Wat mag je van erfbetreders verwachten?

Voor sommige verbeterpunten ben je afhankelijk van anderen. Maak duidelijke afspraken door samen te werken en verwachtingen uit te spreken zoals:

• De (vracht)wagens voor voer, mest, sperma, kadavers en materialen zijn schoon en blijven op de vuile weg.

• Vrachtwagens voor diertransport zijn voor het laden schoon en gedesinfecteerd en blijven op de vuile weg.

• Voor mensen die uit een ander land komen is duidelijk hoe belangrijk biosecurity is. Hiervoor kan de flyer die de NVWA heeft gemaakt worden gebruikt: ‘Voorkom insleep Afrikaanse Varkenspest’. Deze flyer is ook te downloaden in het Engels, Duits, Pools en Roemeens.

Samen voorkomen dat AVP op het erf komt

Om te weten wat jij kan doen om AVP-introductie op het bedrijf te voorkomen of hoe te handelen bij een verdenking, hebben wij een ‘Wat moet ik weten over AVP’-microlearning gemaakt die je via WhatsApp kan ontvangen en doorsturen. Deze bestaat uit korte vraagstukken met antwoorden. We hebben berichten gemaakt voor dierenartsen, seizoensmedewerkers, vrachtwagenschauffeurs en een algemeen bericht voor iedereen. Per doelgroep staat in het bericht waar op gelet kan worden en wat diegene kan doen om AVP-introductie in Nederland te voorkomen.

SCAN DE QR-CODE EN GA NAAR DE MICROLEARNINGS OVER AVP

CASUS VEEKIJKER: SAMEN WERKEN AAN GEZONDE UIERS

Bulten op uiers: een hernieuwde

De uiers van zeugen zijn een groot goed. Immers, hiermee voedt de zeug haar biggen. En in algemene zin weten we dat goede voeding ook goede biggen betekent. Menig varkenshouder doet er dan ook alles aan om uiers en spenen goed te verzorgen. Alleen, soms kom je een probleem tegen. Om te weten wat je dan het beste kan doen, heb je een diagnose nodig. Onze Veekijkerdierenarts, afdeling pathologie en het laboratorium kunnen je daarbij helpen.

In dit geval zocht de dierenarts van een vermeerderingsbedrijf met 400 zeugen contact met de Veekijker. Al sinds meerdere jaren worden er op het bedrijf te veel zeugen afgevoerd door schade en verlies van functionele klierpakketten van de uiers. Zeugen worden weliswaar niet algemeen ziek, noch treedt sterfte op, maar uiers genezen niet. Bij sommige zeugen is sprake van functieverlies van één of meerdere klierpakketten. Volgens de

dierenarts loopt het aandeel zeugen met aangetaste uiers soms op tot 30 procent. Het probleem wordt bij oudere en jonge zeugen gevonden, maar wel iets vaker bij zeugen in het derde trimester van de dracht. De zeugen met ernstige aantasting van de uiers vallen natuurlijk het meest op. De dierenarts en veehouder gaven aan dat het vaak begon met een soort puistjes (foto 1) in of op de huid die langzaam groter worden tot bulten van 1 tot 2 centimeter doorsnede. Sommige groeien verder en kunnen openbreken (foto 2). Hoewel de afwijking in foto 2 veel doet denken aan Actinomycose, lijkt vooral het beginstadium daar niet op.

Onbeantwoorde vragen

Er waren diverse vragen die we beantwoord wilden zien met verder onderzoek. Waar hebben we precies mee te maken? Is er een bacterie betrokken en welke dan? Welke structuren in de huid zijn betrokken? Kunnen we daarmee concluderen of het ‘van bui-

kennismaking

tenaf’ of ‘van binnenuit’ ontstaat? En uiteindelijk natuurlijk de vraag wat er aan te doen is, zowel in het voorkomen als genezen van de aandoening.

De vraag van de dierenarts kwam of we eventueel met weefsel verkregen van dode of geslachte zeugen iets zouden kunnen. Immers, het werd niet wenselijk gevonden om voor de diagnostiek zeugen op te offeren. Besloten werd om weefsel (biopten)

Geadviseerd is om streng te selecteren op zeugen met milde afwijkingen

te verzamelen en swabs af te nemen op het slachthuis. In overleg met de Veekijker werden zowel verse biopten opgestuurd als biopten die direct na afname in de formaline werden gefixeerd. Deze biopten werden zowel macroscopisch, microscopisch als microbiologisch onderzocht.

Resultaten onderzoeken

De patholoog concludeerde dat sprake was van granulomateuze ontstekingshaarden in de onderhuid (subcutis) en dermis-laag van de huid met aanwezigheid van het zogenaamde Splendore Hoeppli-fenomeen. Dit betekent dat de ontsteking zich zowel in een oppervlakkige, als ook in een diepere laag van de huid bevond. En dat sprake was van een chronische woekerachtige ontsteking met ophopingen van grote hoeveelheden bacteriën omgeven door divers ontstekingsmateriaal (pus en eiwit) wat niet volledig door het lichaam wordt opgeruimd.

Gezonde uiers zorgen voor goede voeding en vitale biggen. Dat wil iedere varkenshouder.

“WIJ WINNEN UW STRIJD TEGEN ONGEDIERTE”

Ongediertebestrijding 12x per jaar

Desinfectie (pluim-)veestallen

Salmonellabestrijding

Coccidisiose- en wormbestrijding

Maden- en vliegenbestrijding

Waterleiding reinigen (pulsen)

Al uw agrarische producten

Hygiënisch & efficiënt bewaren van dierlijk afval en kadavers

Gemakkelijk te reinigen

Laag energieverbruik

0318 - 253 044

loedeman-ongediertebestrijding.nl

Meikade 89, 6744 TC Ederveen

Doorsnede van de huid met centraal een grote granulomateuze ontstekingshaard waarin veel pus aanwezig is (grote pijl) en een kleinere ontstekingshaard (kleine pijl).

In de granulomen zijn veel blauwgekleurde gram positieve losse en groepjes coccoïde bacteriën aangetroffen in de pus en in het Splendore Hoeppli-materiaal.

Uit de kweek bleek dat er sprake was van zowel Streptococcus dysgalactiae subspecies dysgalactiae en van twee verschillende stammen Staphylococcus aureus op basis van kleine verschillen in het antibioticumgevoeligheidspatroon van de twee Stafylokokken. Specifiek onderzoek naar de veroorzaker van Actinomycose bleek negatief.

Conclusie en opvolging

Op basis van de macroscopische en microscopische bevindingen, samen met de vondst van meerdere soorten bacteriën, is de conclusie getrokken dat de uiers van buitenaf beschadigd lijken te raken en worden gecontamineerd met bacteriën. Doordat de bacteriën omgeven worden door ontstekingsmateriaal, kan een antibioticum vaak niet goed doordringen tot de bacteriën en blijven deze ontstekingen vaak langdurig aanwezig. Dit kan de slechte reactie op therapie verklaren. Therapeutisch lijkt er geen oplossing voor de aangetaste zeugen.

Vanuit preventief oogpunt is geadviseerd om goed naar scherpe voorwerpen te kijken in de huisvesting van de zeugen,

Gramkleuring op granulomateuze ontstekingshaard waarin veel ophopingen van bacteriën aanwezig zijn (blauwe gebieden, clusters van gram-positieve bacteriën.

Detail uit ontstekingshaard met grote clusters bacteriën (rode ster) en ophoping van debris en ontstekingsmateriaal als Splendore Hoeppli-fenomeen (pijl).

inclusief het mogelijk strooisel. De zeugen worden in de dragende zeugenstal op stro gehouden. Er is geadviseerd om het strobed te vervangen en de stal goed schoon te maken en te desinfecteren. De dekstal is een tijdje ingestrooid met kalk. Daarnaast is voor verplaatsing enige tijd jodiumspray gebruikt om bij zeugen de uiers te ontsmetten. Tot slot is geadviseerd om streng te selecteren op zeugen met milde afwijkingen, mits de ruimte daarvoor is bij het aantal aanwezige gelten voor vervanging.

In deze casus is samengewerkt met De Varkenspraktijk. De casus heeft ons veel geleerd. Enerzijds dat dergelijke ‘ouderwetse’ aandoeningen nog steeds voorkomen en dat kennis hierover delen belangrijk blijft. Daarnaast bleek het gebruik van biopten uit slachthuismateriaal bruikbaar voor deze specifieke diagnostische vraagstelling. Tot slot, blijkt dat er bij aandoeningen van de huid eenvoudig meerdere bacteriën betrokken kunnen zijn, ondanks dat ogenschijnlijk sprake was van een eenduidig klinisch beeld. Goed aanvullend onderzoek loont om je niet blind te staren op een enkelvoudige oorzaak.

Knallend het nieuwe jaar in! Vlak voor de kerst tekenden GD en PathoSense het contract en dat werd feestelijk gevierd. v.l.n.r: Jan-Willem Meiburg en Ynte Schukken (GD), Sebastiaan Theuns en Hans Nauwynck (PathoSense), Saskia Luttikholt (GD) en Rosalie Swimberghe (PathoSense).

PathoSense-analyse: virussen en bacteriën vastgesteld met één monster

Alle PathoSense-analyses in Nederland worden sinds februari alleen uitgevoerd in ons laboratorium. De PathoSenseanalyse is vooral zinvol bij acuut zieke dieren. Het is een handige check, die inzicht geeft welke pathogenen voor gezondheidsproblemen kunnen zorgen. De uitslag geeft weer wat er in het dier omgaat op het exacte moment van monstername.

Ynte Schukken, CEO GD: “Met het beschikbaar komen van deze volgende generatie diagnostiek wordt de klinische kennis en de moleculair epidemiologische input van de behandelend dierenarts steeds belangrijker. Welke dieren kiezen we uit om diagnostiek op te doen? Wanneer bemonsteren we de dieren? Welke monsters worden ingestuurd? Welke stammen willen we gaan sequencen? Welke stammen willen we vergelijken en hoe interpreteren we alle sequentie data in het licht van de klinische observaties? Allemaal vragen die belangrijk en relevant zijn om de goede dingen te doen met deze diagnostiek”.

Sebastiaan Theuns, co-founder van PathoSense: “Met deze samenwerking zal GD zorgdragen voor een goede analyse van de monsters en het daarbij behorende advies voor de Nederlandse markt. Ondertussen zal PathoSense de technologie blijven ontwikkelen en zijn bereik wereldwijd uitbreiden. We zijn blij om samen aan deze reis te beginnen en deze baanbrekende diagnostische aanpak verder te introduceren in de veterinaire industrie.”

Je kunt de PathoSense-analyse inzetten:

• Bij een acuut klinisch probleem waarbij geen link kan worden gelegd met een bepaald pathogeen of wanneer een complex wordt vermoed.

• Wanneer verschillende gerichte diagnostische testen geen antwoord bieden over de oorzaak van het huidige klinische probleem.

• Als het dier al is gestorven, maar wel gekoeld (4 °C) is bewaard. Het monstermateriaal (weefsel) moet binnen 12 uur worden verzameld. Als er al sterk postmortaal verval is opgetreden, is het analyseren met PathoSense niet aanbevolen.

Monstername eenvoudig

Via de GD-webshop bestelt jouw dierenarts het monsternamepakket. Het voordeel is dat je niet vooraf hoeft te selecteren op welke ziekteverwekkers moet worden getest. Alle virussen en bacteriën worden gedetecteerd. Met de swab van PathoSense kan de dierenarts eenvoudig monsters nemen op jouw bedrijf als acute gezondheidsproblemen zich voordoen.

SPOTLIGHT: GEVONDEN PATHOGENEN

Encefalomyocarditisvirus bij varkens

Encefalomyocarditisvirus (EMCV) is een ziekteverwekker met een voorliefde voor hartcellen. Op deze manier kan het het hart infecteren en sterfte bij zeugen veroorzaken. Het virus wordt ook verspreid naar de foetussen en veroorzaakt doodgeboorte, mummi catie en embryonale dood. EMCV wordt door knaagdieren op varkens overgedragen, wat de noodzaak van ef ciënte ongediertebestrijding benadrukt.

Porcine Hemagglutinating Encephalomyelitis Virus in varkens (PHEV)

PHEV is een bètacoronavirus dat vaak wordt aangetroffen bij kraamvarkens. Tijdens de eerste fase van het ziekteverloop vermenigvuldigt het virus zich in de bovenste luchtwegen, waardoor milde ademhalingsproblemen ontstaan. In de tweede fase kan het virus zich vermenigvuldigen in de hersenen en kan het braken en wegkwijnziekte veroorzaken.

PathoSense ontwikkelde een app waarin de dierenarts het monster registreert. De dierenarts vult in de app de waarschijnlijkheidsdiagnose in. Dit monster wordt vervolgens naar ons laboratorium gestuurd voor onderzoek. Tijdens het onderzoek is de status van de analyse te volgen. De uitslag van het onderzoek verschijnt vervolgens in de app. Wij begeleiden de dierenartsen met een toelichting op de resultaten. Binnen 10 werkdagen is de uitslag gereed.

Over PathoSense

PathoSense is in oktober 2020 opgericht door Sebastiaan Theuns en Hans Nauwynck als een spin-off van UGent. PathoSense biedt een platform van monstername tot en met (diagnostische) interpretatie voor infectieziekten in de diergeneeskunde aan via nanopore sequencing (Oxford Nanopore Technologies). Met deze technologie kan real-time een brede identi catie van virussen en bacteriën worden uitgevoerd. De PathoSense-analyse kan worden ingezet voor alle diersoorten.

MEER INFORMATIE OF EEN MONSTERNAMEPAKKET BESTELLEN?

SCAN DE QR-CODE

HOE ZIEN WE INFLUENZA TERUG IN DE MONITORING?

Influenza: blijvend in de belangstelling

Monitoringsinstrumenten De Veekijkertelefoon wordt bemand door varkensdierenartsen en biedt kosteloos een helpende hand aan dierenartsen, veehouders en andere professionals met betrekking tot gezondheidsproblemen bij landbouwhuisdieren. Dit middel is ideaal om nieuwe signalen uit het veld op te vangen, en om te meten hoe welke onderwerpen op het moment spelen bij de dierenartsen en houders in het veld.

Varkensbedrijven in Nederland worden minimaal één keer per maand bezocht door een dierenarts, die na zijn/haar bezoek in de Online Monitor de aan- of áfwezigheid van gezondheidsklachten kan invullen. Bij de aanwezigheid van gezondheidsklachten kan men ook het aangedane systeem invullen, alsmede een waarschijnlijkheidsdiagnose.

Veehouders en dierenartsen kunnen dieren inzenden voor pathologisch onderzoek dat wordt uitgevoerd door een veterinair patholoog om inzicht te krijgen in de doodsoorzaak en/of een bedrijfsprobleem of juist om bepaalde zaken uit te sluiten.

Het influenza A-virus (IAV), ook wel bekend als de veroorzaker van griep, is een bekende ziekteverwekker in de varkenssector waar al jaren aandacht aan wordt besteed. De laatste tijd is er steeds meer aandacht voor IAV, met name door de uitbraken van hoog pathogene vogelgriep en vanwege het feit dat het een zoönose betreft. Hoe zien we het influenza A-virus terug in de monitoring?

Influenza wordt veroorzaakt door het varkensinfluenza A-virus, ook bekend als Swine Influenza A-virus (IAV). Het IAV is een RNA-virus. Dit virus komt algemeen voor in de varkenshouderij en is een belangrijke veroorzaker van respiratoire ziekten. Wereldwijd circuleren er bij varkens momenteel drie verschillende subtypes, namelijk H1N1, H1N2en H3N2 en deze subtypes kan men ook in Nederland tegenkomen.

Voor de monitoring van dierziekten in Nederland gebruiken wij verschillende instrumenten. De belangrijkste zijn de Veekijkertelefoon, de Online Monitor en pathologische inzendingen.

IAV bij de Veekijker

Over de laatste vijf jaar gaan verhoudingsgewijs meer vragen aan de Veekijker over influenza, met een iets lager percentage in de zomermaanden (figuur 1). Vragen aan de Veekijker over IAV hebben meestal betrekking tot respiratieklachten bij varkens, het inzetten van vaccins of de relevantie van een positieve IAV-uitslag bij een bedrijfsprobleem. In 2023 zien we stijging van het percentage vragen over IAV. Tijdens deze periode vond er een influenza surveillance-pilot op varkensbedrijven plaats en was er ook vanuit ‘zoönose perspectief’ (Rapport Bekedam) meer aandacht voor influenza.

Al sinds 2002 houdt Royal GD zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland. Hiervoor werken wij nauw samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van LNV, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

Figuur 1: Het percentage ziekte-specifieke vragen aan de Veekijkertelefoon wat te maken heeft met influenza bij varkens, per kwartaal in de periode 2018 t/m 2023.

Figuur 2: Percentage IAV en percentage van overige respiratieklachten in de periode 2018 t/m 2023. Het procentuele aandeel van 34 procent in december 2023 betekent dat ruim een kwart van alle gemelde gezondheidsklachten te maken hadden met het ademhalingsapparaat.

IAV in de Online Monitor

Het percentage van meldingen over respiratieklachten waarbij IAV als oorzaak wordt aangeduid fluctueert per seizoen, met een hoger percentage in de koudere maanden, maar is over de jaren heen relatief stabiel (figuur 2). Wanneer IAV als waarschijnlijkheidsdiagnose wordt aangegeven worden verschijnselen benoemd. Voorbeelden hiervan zijn: verminderde activiteit, milde/zware koorts, verminderde eetlust, niezen, lichte/zware hoest, neusuitvloeiing, benauwdheid, open bek ademen, blijven liggen en buikslag.

IAV en pathologie

In 2023 zijn 2.260 varkens ingestuurd voor pathologisch onderzoek. Bij 67 van deze varkens, 3 procent van het totaal, werd IAV als (mede)veroorzaker van klinische klachten vastgesteld. In de meeste gevallen was er sprake van een combinatie van pathogenen aanwezig in de luchtwegen, bijvoorbeeld met Pasteurella multocida of Actinobaccillus pleuropneumoniae. Van alle diagnoses naar afwijkingen aan de luchtwegen was 6 procent toe te wijzen aan IAV, wat veel lager is dan voor App (36 procent) of Streptococcus suis (10 procent).

Conclusie

Wat is een RNA-virus?

Influenzavirussen zijn RNA-virussen omgeven door een envelop. Van het influenza-A virus zijn achttien H-typen en elf N-typen bekend. Het virus-genoom bevat acht verschillende RNA-onderdelen. Indien een cel met twee verschillende influenzavirussen wordt besmet, kunnen nieuwe virussen onstaan ‘door uitwisseling van verschillende RNA-onderdelen van de twee virussen’ (reassortment).

Door een kleine antigeenwijziging en grotere antigeenwijzigingen veranderen oorspronkelijke virussen. De antigenendrift lijkt bij dieren veel langzamer te gaan dan bij mensen. Toch is gebleken dat deze drift de laatste jaren meer optreedt dan in het verleden werd aangenomen. Het gevolg hiervan is dat het virus onder de immuniteitsdeken uit kan kruipen.

Hoewel de aandacht voor influenza in de dierhouderij is toegenomen, is er in de varkenshouderij geen grote verandering te zien in de signalen in de Online Monitor of bij pathologisch onderzoek. De resultaten uit de verschillende systemen lijken erop te duiden dat varkens met griep minder vaak worden aangeboden voor pathologisch onderzoek, dan dat er verschijnselen op bedrijven worden waargenomen die zijn toe te wijzen aan IAV. Het is bekend dat IAV vaker een acuut en kort verloop kan kennen en niet altijd tot sterfte of complicaties hoeft te leiden.

De Online Monitor en data uit pathologisch onderzoek zijn nuttig om zicht te houden op de impact van influenza over Nederland en door de tijd, maar niet om zicht te houden op welke virusvarianten circuleren in Nederland.

Christiaan

Figuur 3: Het aantal secties waarbij influenza deel uitmaakt van de hoofddiagnose in de periode 2015 tot 2023.

LEES JIJ VERDER DAN DE KOP?

ANTWOORD: LINDA VERRIET, VOORZITTER PRODUCTEN ORGANISATIE

VARKENSHOUDERIJ EN EVELINE WILLEMS, MANAGER AFDELING VARKEN GD vraag

Op pagina 21 legden we uit wat wij, als uitvoerder van de monitoring, bijdragen aan de monitoring van influenza A-virus (IAV). Daarnaast is GD betrokken bij meer onderzoeken op het gebied van influenza, waaronder de pilot Varkensinfluenza Surveillance. Doel van deze pilot was het verzamelen en karakteriseren van circulerende virusstammen binnen de Nederlandse varkenshouderij.

In de media is over deze pilot geschreven, met hier en daar een subjectieve ‘krantenkop’. Koppen waar wij ons in de varkenssector door aangesproken kunnen voelen. Bij het lezen van het gehele artikel komen de feiten meestal wel naar voren en juist daar mogen we trots op zijn. Dus… lees jij verder dan de kop?

Meldingsplicht

Vogelgriep bij pluimvee is een aangifteplichtige ziekte. Uitbraken bij pluimvee hebben grote economische gevolgen en vormen een risico voor de volksgezondheid. Deze uitbraken worden bestreden in overeenstemming met Europese wetgeving. Sinds de zomer van 2023 is een infectie met hoog pathogene aviaire influenza (HPAI) bij zoogdieren meldingsplichtig, omdat wereldwijd meer en meer infecties bij zoogdieren worden gezien en er bezorgdheid is over het risico van aanpassing van het virus naar zoogdieren. Tot slot is een infectie van mensen met influenza uit dieren meldingsplichtig voor zorgverleners in de humane geneeskunde.

Iedere veehouder, dierenarts of onderzoeker heeft zijn of haar verantwoordelijkheid in het waarborgen van zowel diergezondheid als volksgezondheid. Daar hoort ook bij dat je waakzaam bent op mogelijke risico’s en handelt in lijn met geldende draaiboeken wanneer een laboratoriumtest positief uitvalt.

Voorzitter Linda Verriet van de Producenten Organisatie Varkenshouderij: “De kans dat vogelgriep bij gehouden varkens voorkomt, is heel klein. Tegelijkertijd merken we dat er behoefte is aan meer kennis. We nemen als sector onze verantwoordelijkheid en dragen bij aan verschillende onderzoeken, om zo de risico’s te leren zien. Zo blijven wij alert. De draaiboeken liggen nu klaar en dat is goed.”

Eveline Willems, manager afdeling varkens bij GD voegt daar aan toe: “Deelnemen aan onderzoeken levert veel informatie op. Je kunt hiermee als sector een vermoeden ontkrachten of juist laten bevestigen. In de pilot Varkensinfluenza Surveillance was de uitkomst dat er geen besmetting met HPAI bij varkens is gevonden en dat is positief voor de sector. Met elkaar moet je zorgen voor inzicht en neem je je verantwoordelijkheid, zodat er gedegen en georganiseerd gewerkt kan worden bij een mogelijke uitbraak.”

Het vervolg van deze pilot, in de vorm van een surveillance, is dan ook erg belangrijk. Eveline: “Zo houden we een vinger aan de pols welke griepvirussen op varkensbedrijven voorkomen en kunnen we ingrijpen als de dier- of volksgezondheid ernstig in het gedrang lijkt te komen. Het is onmogelijk om alle risico’s volledig weg te nemen, maar met surveillance zorg je ervoor dat je vroeg genoeg kan ingrijpen.”

Juist daarom willen Linda en Eveline alle varkenshouders en dierenartsen hartelijk bedanken voor het actief meewerken aan de pilot en vertrouwen zij op een gedegen vervolg. Linda Verriet: “Wij waarderen jullie inzet. Laten we bij de feiten blijven: er is bij de pilot geen besmetting gevonden van een vogelgriepvirus bij varkens, ondanks het kleine risico ligt er een draaiboek klaar bij een mogelijke besmetting en het beschermen van dier en volksgezondheid is in het belang van ons allemaal.”

Linda

Eveline

diergezondheid volgens Evert Hendrikx

Opgegroeid als ‘burgerjongen’ droomde Evert Hendrikx ervan om boer te worden. Toen een varkenshouder in Lottum emigreerde, besloot hij als 22-jarige om het bedrijf te kopen. Niet gehinderd door enige kennis begon hij aan zijn leven als varkenshouder. Nu dertig jaar later runt hij met zijn compagnon nog steeds een zeugen- en vleesvarkensbedrijf in Limburg. Diergezondheid staat er hoog in het vaandel.

Het bedrijf dat hij kocht, was een Basis fokbedrijf. Met hoge eisen, want als basisfokker sta je boven in de keten en heb je een grote verantwoordelijkheid voor de diergezondheid. Evert lacht als hij aan die beginperiode denkt. “Ik stelde iedereen vragen en was steeds bezig om informatie tot me te nemen. Ervaren varkenshouders, voerleveranciers en de dierenarts wilden me helpen. Ik denk dat ze het wel grappig vonden. Omdat ik niets wist, luisterde ik vooral en stelde geen kritische vragen.” Inmiddels is Evert een ervaren varkenshouder en deelt hij zijn kennis met jongeren en stagiairs.

Blijven werken aan diergezondheid

“We willen met plezier werken. Alle ziekteverwekkers zijn buiten, dus niet binnen in de stallen”, stelt Evert. “Om ziekte-insleep te voorkomen, voeren we geen varkens aan. Want dit is een van de grootste risicos om ziektes binnen te krijgen.” Met een gesloten bedrijfsvoering, strikte protocollen en strenge bioveiligheid zorgen ze ervoor dat de varkensgezondheid op een hoog peil is. “We werken met een vierwekensysteem. Dat houdt in dat we maar één kraamafdeling hoeven schoon te maken en te ontsmetten voor de volgende batch zeugen komt. De biggen blijven bij elkaar, we mixen niet. Dan hebben we twee afdelingen met 1.400 biggen, waarvan alle data beschikbaar is. Hoeveel ze eten en drinken, hoe het klimaat in de stal is, hoeveel ze groeien en noem maar op.”

Die data gebruiken ze voor het optimaliseren van het productieproces. De gegevens worden besproken met de voerleverancier, dierenarts, medewerkers en het managementteam. Evert: “Wat gebeurt er bij welke actie? Bijvoorbeeld met vaccinatie. Je wilt de juiste entstof op het juiste moment gebruiken. Daarvoor heb je stabiliteit en een controlegroep nodig. Als je het hele proces in beeld hebt, weet wat je wilt bereiken en kunt verwachten, dan kun je stappen vooruit blijven zitten.”

Toekomst

Over de toekomst is Evert duidelijk: “De varkenssector is aan veel veranderingen onderhevig. Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo blijven. Wees optimistisch, ondernemend en probeer het elke dag goed te doen. We moeten als sector geen koudwatervrees hebben en data delen en gebruiken om de diergezondheid te verbeteren. Daarmee verbetert ook het dierenwelzijn. Dat is wat we als sector kunnen en wat de maatschappij van ons verwacht. Het is zeker niet altijd makkelijk, maar zorg dat je zelf de regie houdt. Want ik zie zowel kansen als uitdagingen en ik ben ervan overtuigd dat we die met elkaar aankunnen.”