Varken 92 - maart 2019 by Royal GD

Samen werken aan diergezondheid

GD-magazine - maart 2019 - nummer 92

varken

EEN GEZONDE START

Alles over vitale biggen

TRAAG WERPENDE ZEUGEN Oorzaken en tips

INTERVIEW

Focusgroep Bigvitaliteit legt uit

voorwoord

VITALE BIGGEN VOOR EEN GEZONDE START Bigvitaliteit heeft te maken met een aantal zaken die u als varkenshouder direct raken. Niet alleen met het oog op het bedrijfsresultaat, maar ook als je kijkt naar de maatschappelijke discussies over de uitval van jonge dieren in zijn algemeenheid. Focus op ontwikkeling GD focust de laatste jaren sterk op het ontwikkelen van producten en onderzoeken waarmee varkenshouders en dierenartsen kunnen evalueren of het met de vitaliteit van biggen daadwerkelijk goed staat. Het gaat verder dan kijken alleen.

Zo is het nu mogelijk om de biestopname van biggen en de biestkwaliteit van zeugen te onderzoeken. Zitten biggen te laag in de antistoffen in het bloed? Dat kan komen doordat ze te weinig drinken, maar er kan ook iets mis zijn met de kwaliteit van de biest. Daarnaast kijken we ook naar de energievoorziening van biest bij biggen. In deze Varken staan we al uitgebreid stil bij bigvitaliteit, maar dit is slechts een greep uit de mogelijkheden. Er komt dus nog meer aan. Houd daarom de nieuwsberichten goed in de gaten om niets te missen. Manon Houben, sectormanager varken

inhoud 04 Actueel 07 Vitale biggen door juist vaccineren Bereikbaarheid U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.

Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten.

08 Online Monitor 14

PED en het seizoen

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

10 Interview Focusgroep Bigvitaliteit

COLOFON

13 Uitnodiging klantendag

Varken is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren Redactie Manon Houben, Theo Geudeke, Monica van Eelen, Eva Onis | Beeldredactie Wendy van de Streek | Eindredactie Anne Taverne | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Marketing, Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Abonnementen Varken wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. Een jaarabonnement (drie nummers) voor personen buiten de doelgroep kost 11,60 euro (excl. btw en verzendkosten) | Advertenties Dock35 Media, T. 0314-35 58 52 | Verschijningsfrequentie drie keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, dan verzoeken wij u deze door te geven aan de redactie. Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever.

14 Wat te doen bij traagwerpende zeugen? 16

16 Uit het lab Speuren naar antistoffen met Synchron

19 Vitalere biggen: hoe kan GD helpen?

ISSN: 1875-2594 Wilt u dit blad niet meer ontvangen of wilt u een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 0900-1770, vraag naar klantdatabeheer (lokaal tarief) of mail naar brbs@gddiergezondheid.nl.

23 De boer op 19

24 Diergezondheid volgens Tara de Haan Varken, maart 2019 - 3

Toelichting uitslag pathologisch onderzoek gewijzigd De tekst op de uitslag van het pathologisch onderzoek dat GD voor u uitvoert is gewijzigd. Wanneer u een dier inzendt voor pathologisch onderzoek ontving u een uitslag met een andere tekst dan uw dierenarts; GD vertaalde de veterinaire termen voor u in een algemene toelichting. Omdat dit in de praktijk voor verwarring blijkt te zorgen, ontvangt u voortaan een uitslag met exact dezelfde tekst als uw dierenarts. Heeft u vragen over de uitslag, neem dan contact op met uw dierenarts. Hij of zij kan u een nadere toelichting geven.

GD op Dutch Pork Expo Bigvitaliteit is een actueel thema. Niet alleen vanwege het belang voor het bedrijfsresultaat, maar ook vanwege de recente aandacht uit maatschappelijke hoek. GD focust de laatste jaren sterk op het ontwikkelen van producten en onderzoeken waarmee varkenshouders en dierenartsen de bigvitaliteit kunnen evalueren en verbeteren. Vandaar dat bigvitaliteit ook het thema is van onze stand op de Dutch Pork Expo, op 16 en 17 april in Venray. De Dutch Pork Expo is een nieuw vakevent voor de varkenssector. Het vervangt, samen met de Dutch Poultry Expo, de voormalige Landbouwdagen Intensieve Veehouderij (LIV). Vanwege het 100-jarig bestaan van GD is onze stand extra feestelijk ingericht en we hebben bovendien nog een leuke winactie. U bent van harte uitgenodigd op stand nummer H119! MEER INFORMATIE WWW.EASYFAIRS.COM/DUTCH-PORK-EXPO-2019

Overmatig speekselen Het komt zelden voor, maar als het gebeurt is het reden om zeer alert te zijn: varkens die overmatig speekselen (‘kwijlen’). Het kan namelijk een verschijnsel zijn bij ernstige, aangifteplichtige ziekten, zoals Ziekte van Aujeszky, Mond-en-klauwzeer of Rabiës. Meer voor de hand liggende oorzaken zijn bepaalde intoxicaties door bijvoorbeeld loodvergiftiging of bepaalde wormmiddelen. Maar ook bij nitraatvergiftiging of zoutvergiftiging als gevolg van een defecte drinkwatervoorziening kan het voorkomen. Let op bijkomende symptomen, zoals hersenverschijnselen, en wacht niet af tot het ‘vanzelf overgaat’.

4 - Varken, maart 2019

Tijdelijk actietarief Biestopnamecheck De Biestopnamecheck is een laboratoriumtest die de hoeveelheid antistoffen in het bloed van pasgeboren biggen meet. Met deze test krijgt u inzicht in de biestopname van uw pasgeboren biggen. Tijdelijk kunt u gebruikmaken van het speciale actietarief: tot 30 juni 2019 betaalt u 9,95 euro per monster. Wilt u meer weten over de deze test? Lees dan het Uit het lab-artikel op pagina 16 en 17 van dit magazine.

actueel

Win een gepersonaliseerde overall Wie jarig is trakteert, daarom geven wij gedurende ons jubileumjaar cadeautjes weg. Zo kunt u een mooie overall winnen met uw eigen bedrijfsnaam erop. Kans maken? Meld u aan via onze website, elke honderdste aanmelder wint een overall. Daarnaast worden er ook overalls verloot tijdens beurzen en klantendagen in 2019. DOE MEE EN WIN! WWW.100JAARGD.NL/WINACTIE-OVERALL

België breidt zones Afrikaanse varkenspest uit na nieuw geval De Waalse overheid heeft besloten om de bestaande zones voor Afrikaanse varkenspest (AVP) aan de passen. De aanleiding hiervoor is de bevestiging van een nieuwe AVPbesmetting bij een wild zwijn in de gemeente Léglise (Belgische provincie Luxemburg) in het weekend van 16 februari. Dit betekent dat de bufferzone met 2.900 hectare naar het noorden wordt uitgebreid en dat ook het observatiegebied ten oosten en westen van de bufferzone wordt uitgebreid. Omdat op dit moment in deze nieuwe zones alleen hobbyhouders bekend zijn, heeft de uitbreiding geen gevolgen voor de algemene maatregelen. De Waalse overheid blijft wijzen op het belang van dagelijkse alertheid en het in acht nemen van de biosecurity-maatregelen. De actuele stand van zaken is te vinden op de website van GD of op de website van Dierengezondheidszorg Vlaanderen (www.dgz.be). Bron: www.dgz.be

HET LAATSTE NIEUWS OVER AVP

Vetmap-project: beter inzicht in antibioticum resistenties In samenwerking met het Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum (Faculteit Diergeneeskunde), en in opdracht van en gefinancierd door het ministerie van LNV, heeft GD van september 2017 tot eind november 2018 het project VETMAP uitgevoerd. VETMAP staat voor VETerinaire Monitoring Antibioticumgevoeligheid Pathogenen en heeft als doel om te komen tot een representatief, betrouwbaar en up-to-date inzicht in de antibioticumgevoeligheid en antibioticumresistentie van specifieke bacteriële ziekteverwekkers, afkomstig uit landbouwhuisdieren (varkens, pluimvee, runderen, vleeskalveren), honden, katten en paarden. Als eerste stap om dit doel te bereiken is de ‘VETMAP Systematiek’ ontwikkeld. In de praktijk zal de VETMAPmonitoring een praktisch hulpmiddel worden, dat dierenartsen snel en gemakkelijk kunnen raadplegen wanneer zij een antibioticum tegen een bacteriële ziekteverwekker willen inzetten, maar op dat moment nog geen uitslag van een gevoeligheidsbepaling beschikbaar hebben. VETMAP Systematiek Om tot de VETMAP-monitoring te komen, is de ‘VETMAP Systematiek’ ontwikkeld: een document waarin beschreven wordt waaraan het verzamelen van monsters/isolaten, het laboratoriumonderzoek en de analyse en rapportage van de resultaten moeten voldoen. Daarnaast wordt specifiek per diersoort beschreven welke bacteriën gemonitord dienen te worden, welke antibiotica onderzocht dienen te worden, welke aantallen isolaten en welke aanvullende informatie noodzakelijk zijn.

WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/AVP

Varken, maart 2019 - 5

NIET HELEMAAL TEVREDEN OVER UW GESPEENDE BIGGEN? CHECK ZE GRATIS* OP VROEGE PRRS

Dit voorjaar biedt Zoetis u in samenwerking met GD een unieke kans: Gratis* PRRS-speekselonderzoek op uw biggenbatterij ter waarde van maximaal 285 euro. Uit praktijkonderzoek blijkt dat PRRS op één van de drie onderzochte bedrijven vroeg voorkomt.1,2 Alle reden dus om te checken hoe het bij uw biggen zit. Meer over dit PRRS-

Aanmelden? www.checkPRRS.nl 1. Prevalentie Praktijkproject PRRS in Nederland 2017-2018, 2. Zoetis; Biggenmonitor DGZ Vlaanderen, Prevalentie PRRS in Vlaanderen 2016-2018, januari 2018. * Beschikbaar voor de eerste 100 aanmeldingen, tot uiterlijk 31-05-2019.

MM-04538

pilotonderzoek op www.checkPRRS.nl of mail naar anke.verhaegen@zoetis.com.

Tom Duinhof, dierenarts varken

diergezondheid

Vitale biggen door juist vaccineren Er wordt in de varkenshouderij veel gebruikgemaakt van vaccinaties. Maar is bekend welke rol ze spelen, waarom ze soms niet werken of het nodig is om ze te gebruiken en of ze worden ingezet bij biggen of juist bij zeugen? Een beknopte uitleg. De rol van vaccins is samen te vatten in: een bescherming tegen infecties voor een optimale gezondheid van varkens. Dus ook iets wat de bigvitaliteit ondersteunt. Om jonge zuigende biggen te beschermen tegen bepaalde infecties, is het nodig om de zeugen te vaccineren zodat de biggen de afweerstoffen meekrijgen in de biest. Denk bijvoorbeeld aan geboortediarree. Voor infecties die later een rol spelen moeten de biggen zelf gevaccineerd worden; vanaf vijf tot zes weken leeftijd speelt de bescherming door antistoffen vanuit de biest namelijk geen rol meer. Kritisch zijn Het is belangrijk om kritisch te zijn op welke vaccinaties worden ingezet. Vaccinaties tegen veel voorkomende ziekten waarvoor effectieve vaccins beschikbaar zijn zoals Parvo, Circo en

Mycoplasma hyopneumoniae zijn vaak nuttig om in te zetten bij zeugen of biggen. In andere gevallen is het verstandig om eerst te onderzoeken of de ziekten waartegen men wil vaccineren daadwerkelijk een rol spelen. Dat geldt bijvoorbeeld voor App, PIA of streptokokken. Om misverstanden te voorkomen is het belangrijk vaccinaties altijd toe te passen in overleg met uw dierenarts. Zet u veel vaccinaties in? Het moment van toedienen is dan belangrijk. Doe dit op één moment en wacht vervolgens minstens enkele weken voordat de volgende vaccinaties worden toegediend. Vaccineren met korte tussenpozen is niet gunstig voor de ontwikkeling van de afweer. Vaccin lijkt niet te werken; hoe kan dat? Als een vaccin niet lijkt te werken of zelfs ziekteverschijnselen lijkt te veroorzaken, zijn daar verschillende mogelijke oorzaken voor. Bij jonge biggen kan sprake zijn van een interactie met de antistoffen vanuit de biest. Het vaccin kan geneutraliseerd worden door die antistoffen waardoor het onwerkzaam is, maar waardoor tegelijkertijd ook de antistoffen opgebruikt worden. Dit verschilt sterk per vaccin. Als een dier kort voor de vaccinatie besmet is met de betreffende ziekteverwekker, zal de extra prikkeling van het immuunapparaat door het vaccin juist extra ziekteverschijnselen kunnen veroorzaken. Het lijkt dan of ze ziek worden van het vaccin. Dieren kunnen een slecht functionerend afweerapparaat hebben door stress, ondervoeding of een bijkomende infectie. Dan werken vaccins ook minder goed. Het is verder bekend dat niet alle vaccins even effectief zijn. Van veel ziekteverwekkers bestaan uiteenlopende stammen. Als een andere stam van de ziekteverwekker rondgaat dan die in het vaccin zit, kan de effectiviteit tegenvallen (bijvoorbeeld bij griep, PRRS, Glässer of streptokokken-autovaccins). Tot slot: een onzorgvuldige werkwijze bij het vaccineren kan de werking van vaccins negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld als de houdbaarheidsdatum overschreden is. Het is belangrijk altijd te werken volgens de voorschriften van de fabrikant.

Varken, maart 2019 - 7

Monitor: PED en het seizoen Als het over infectieuze ziekteverwekkers gaat, is er een groot verschil tussen virussen en bacteriën. Zo is er een verschil in gevoeligheid voor antibiotica, maar ook in de mate van voorkomen in de verschillende seizoenen. De Online Monitor laat zien dat PED zich erg prettig voelt in de winter. Maar hoe komt dat? Het mag bekend zijn dat virussen niet en bacteriën doorgaans wel gevoelig zijn voor antibiotica. In het dier zitten virussen altijd in bepaalde lichaamscellen, terwijl bacteriën in veel gevallen hun kwalijke acties uitvoeren van buiten de lichaamscellen.

8 - Varken, maart 2019

Een ander veel voorkomend verschil is de temperatuur waar virussen en bacteriën het best bij gedijen. Bij hogere temperaturen groeien bacteriën beter, zoals in een broedstoof. Het betekent ook dat bacteriële infecties vaak meer opspelen in de zomerperiode. Omdat virussen doorgaans in celmateriaal zitten, zijn die vaak meer gebaat bij een koude omgeving om lang te overleven buiten de eigenlijke gastheer. De meeste varkenshouders weten ondertussen wel dat bijvoorbeeld PRRSproblemen (virus) meer voorkomen in de winter. Anderzijds komen de meeste streptokokkenproblemen (bacterie) voor in de zomer. De winter is ook de meest riskante periode voor verspreiding van klassieke en Afrikaanse varkenspest (twee virus-

online monitor

Theo Geudeke, dierenarts varken

J J A 2016

J J A 2017

J J A 2018

Figuur 1. Meldingen per maand in de Online Monitor van gevallen van maagdarmaandoeningen waarbij een PED-infectie als waarschijnlijkheidsdiagnose is gesteld.

sen). Ook in de sectiezaal van GD zien we dergelijke seizoensverschillen. Nu de Online Monitor drie jaar bestaat, zien we ook daar hetzelfde fenomeen. EĂŠn van de duidelijkste voorbeelden is PED (virus). Het aantal meldingen van PED in de Online Monitor is gedurende het jaar niet erg hoog. Daardoor kunnen we gaan denken dat we de ziekte de baas zijn. Niet dus. In de zomer lijkt de ziekte niet of nauwelijks voor te komen, maar elke winter sinds 2015 zien we een duidelijk toename van het aantal gevallen. Niet alleen in de mestmonsters die ingezonden worden naar GD, maar dus ook in de resultaten van de Online Monitor. In de figuur is dat heel duidelijk te zien. Van alle gemelde gevallen van maagdarmproblemen wordt gemiddeld twee procent toegeschreven aan PED; in de zomer is dat bijna nul procent en in de winter wel vijf procent of meer.

Al sinds 2002 houdt de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland. Hiervoor werken wij nauw samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van LNV, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

Varken, maart 2019 - 9

FOCUSGROEP BIGVITALITEIT

Stappen zetten in bigvitaliteit Binnen de Stuurgroep Bigvitaliteit, gevormd door de POV, het bedrijfsleven en GD, was er behoefte aan praktische ondersteuning vanuit het veld. Daarom werd de Focusgroep Bigvitaliteit opgezet, die de praktijk handvatten biedt voor het verbeteren van bigvitaliteit. Drie leden van de focusgroep vertellen meer.

een belangrijk thema.” Rick is vanuit zijn rol als hoofd Verkoop Varken bij Fransen Gerrits goed op de hoogte van wat er in het veld speelt. Daarnaast heeft hij veel ervaring in de wereld van dieren biggenvoeding. Rick: “Die combinatie zorgt voor een stukje bagage, die hopelijk bijdraagt aan het resultaat van de focusgroep.”

Bij het opzetten van de Focusgroep Bigvitaliteit stond er één ding vast: het wordt een snelle verbinding tussen praktijk, onderzoek en beleid. Met dat in het achterhoofd zijn verschillende partijen benaderd. Zo ook dierenarts Miranda Kanters. “Vanuit de beroepsvereniging waren ze op zoek naar een dierenarts die als practicus wilde meedoen en dat wilde ik graag. Ik denk namelijk dat de varkenshouderij binnen dit belangrijke thema nog veel kan winnen. Als dierenartsen hebben wij veel kennis over bigvitaliteit, en hoe dit verder te verbeteren. Met mijn deelname wil ik een bijdrage leveren aan het verbeteren van het imago van de varkenshouderij en op deze manier laten we zien dat we stappen zetten.”

Divers gezelschap De focusgroep is samengesteld door POV en komt geregeld samen. Met mensen uit de fokkerij, voedingsfabrikanten en dierenartsen is het een vrij divers gezelschap. “Dat is belangrijk”, vertelt Bart. “Om bigvitaliteit te verhogen kun je niet op een knop drukken om alles beter te maken. Er is van verschillende kanten input nodig.” Met dit als achterliggende gedachte is de groep opgedeeld in twee werkgroepen, die allebei een ander stuk met betrekking tot verbetering van bigvitaliteit oppakken: een beslisboom en een tool waarmee je je als bedrijf kunt vergelijken met andere bedrijven, met daarin een module waarin de kosten en opbrengsten worden meegenomen.

Ook Voergroep Zuid zag het belang van de focusgroep in, legt Bart Hoeben uit. “Duurzame en ethisch verantwoorde productie wordt steeds belangrijker. Dat zien wij ook. We proberen samen in te zetten op het oplossen van issues. Als voerleverancier speel je daar een essentiële rol in; we gaan daarom in gesprek met de zeugenhouders. Hier begint wat ons betreft de begeleiding op het gebied van management en de juiste voedingsstrategieën.”

Maatschappij en economie “Die economie is heel belangrijk”, stelt Rick. Hij zit in de werkgroep die aan de beslisboom werkt. “Varkenshouders willen zelf ook echt wel zorgen voor maximale bigvitaliteit en bigoverleving. En kun je die verhogen, dan leidt dat tot meer maatschappelijke acceptatie én een betere economie op het bedrijf.” Rick legt uit dat de beslisboom een soort app wordt, waarmee je door een aantal vragen te beantwoorden de aandachtspunten binnen je bedrijf kunt blootleggen. “En vervolgens krijg je tips over gerichte maatregelen die je kunt nemen. De voeradviseurs en dierenartsen zorgen dan voor een goede vertaling en het inzetten van die maatregelen op het bedrijf.” De focusgroep wil met behulp van de beslisboom op zoveel

“Bij Fransen Gerrits zijn we veel bezig met de toekomst en het maatschappelijke draagvlak van de varkenshouderij, wetgeving, de ‘licence to produce’ en uiteraard ook economie van de klant”, aldus Rick Königkrämer. “Daarmee is bigvitaliteit ook voor ons

10 - Varken, maart 2019

Anne Taverne en Margreet Pasman, redacteurs

interview

Miranda Kanters (Varkensgezondheidsteam Zuid)

mogelijk bedrijven stapjes vooruit maken. “Zo kunnen we landelijk verdere verbetering van bigoverleving en bigvitaliteit bereiken.” Over een paar maanden start er een pilot. “De praktijk vraagt vaak toch nog wel wat aanpassingen. Die voeren we dan door en daarna gaan we de app uitrollen in de praktijk.” Verbinden en verbeteren Met de praktische tips die vanuit de beslisboom naar boven komen kan een zeugenhouder natuurlijk al veel, maar hoe weet je dan of je echt goed bezig bent? “Hiervoor zijn we een tool aan het ontwikkelen”, vertelt Bart namens Voergroep Zuid. “Dat wordt een tool waarmee je je eigen bedrijf kunt vergelijken met bijvoorbeeld het landelijk gemiddelde. Stel: het jaar 2016 is de nulmeting; het getal 100. Als voor een bedrijf de bigvitaliteit dan ‘gebencht’ wordt naar 2019 en je zit op 103, dan weet je dat je het ten opzichte van het landelijk gemiddelde goed hebt gedaan.” Volgens Bart zorgt het feit dat je kunt vergelijken voor motivatie en bewustwording. Miranda Kanters beaamt dit. Uitkomsten uit de focusgroep neemt zij mee naar zeugenhouders om te zien of het aanspreekt. “Ik heb het idee van de vergelijkingstool op een aantal kritische bedrijven getest en je merkt dat deelnemers graag goed willen scoren. Dat werkt motiverend.” Bart haakt hierop in. “Wij kwamen op een bedrijf met een hoge productie, maar waar de bigvitaliteit aandacht nodig had. Dat zijn vaak de ondernemers die op zoek zijn naar verbetering, mede met de maatschappelijke discussie in het achterhoofd. Ze raken geprikkeld als de bigvitaliteit op hun bedrijf in vergelijking met dat van anderen lager is. Hieruit ontstaan mooie initiatieven om die te verhogen en dat is wat we uiteindelijk graag willen.”

Bart Hoeben (Voergroep Zuid)

Rick Königkrämer (Fransen Gerrits)

Varken, maart 2019 - 11

ANIMAL PHARM AWARD VOOR IDAL! De IDAL 3G Mono en Twin hebben de prestigieuze Animal Pharm Award 2018 in de wacht gesleept. Het grote voordeel van de nieuwste IDAL is dat met minder mankracht varkens naaldloos gevaccineerd worden tegen PRRS, mycoplasma of circo op een diervriendelijke en effectieve manier.

ANIMAL PHARM AWARD VOOR IDAL! Het gebruiksgemak van www.probeer-idal.nu

De IDAL 3G Mono en Twin hebben de prestigieuze Animal Pharm Award 2018 in de wacht gesleept. Het grote voordeel van de nieuwste IDAL is dat met minder mankracht varkens naaldloos gevaccineerd IDAL zelf ervaren? worden tegen PRRS, mycoplasma of circo op een diervriendelijke en effectieve manier.

Het gebruiksgemak van IDAL zelf ervaren? www.probeer-idal.nu

Jubileum

klantendag Het jaar 2019 is voor GD een jubileumjaar en dat vieren we graag samen met u. We nodigen u daarom uit voor onze klantendag op woensdag 12 juni. Neem een kijkje in ons laboratorium en laat u, onder het genot van een hapje en een drankje, door onze diergezondheidsexperts bijpraten over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van diergezondheid.

PROGRAMMA KLANTENDAG VARKEN 12 JUNI 2019 13.00 - 13.30 uur

Inloop

13.30 - 14.00 uur

Opening

14.30 - 16.30 uur

Labrondleidingen Histologieworkshops in Academy lab Videovertoning van een sectie Informatiemarkt, praktische lezingen en rondetafelgesprekken (o.a. over PRRS)

16.30 uur

Afsluiting en borrel

Aanmelden kan op www.gddiergezondheid.nl/klantendag

Of door onderstaande strook op te sturen naar: GD, Afdeling Marketingsupport & Communicatie, Antwoordnummer 404, 7400 VB Deventer Vragen? U kunt ons per mail bereiken via redactie@gddiergezondheid.nl.

Bent u er ook bij? Ja, ik kom naar de Klantendag Varken op woensdag 12 juni Naam:

Mijn UBN-nummer:

Mijn e-mailadres: Meld u aan vóór 24 mei 2019. Let op: VOL = VOL! Gebruikt u deze strook? Stuur ‘m dan naar bovenstaand adres. Door het invullen van uw gegevens gaat u akkoord met de algemene voorwaarden en verklaart op de hoogte te zijn van het privacy statement waarin staat dat u als klant voor u relevante commerciële uitingen van GD kunt ontvangen. U kunt beide documenten vinden op www.gddiergezondheid.nl/privacyverklaring. Varken, maart 2019 - 13

Wat te doen bij traag werpende zeugen?

14 - Varken, maart 2019

Theo Geudeke, dierenarts varken

Sommige zeugen doen lang over het werpen. Dat is niet alleen ongunstig voor de zeug zelf, maar ook voor de biggen, die daardoor zwakker ter wereld komen. Maar hoe komt het dat sommige zeugen traag werpen en op welke manier komen we daarachter? Het werpproces van een zeug duurt gemiddeld vier uur en liefst niet langer dan zes uur. Om iets zinnigs te kunnen zeggen over de werpduur, zal eerst duidelijk moeten zijn wat deze normaal gesproken op het bedrijf is. De meest eenvoudige manier om hier een beeld van te krijgen, is om op de zeugenkaart bij controles rond het werpen te noteren hoe laat er hoeveel biggen geboren zijn. Oorzaken traag werpen Voor traag werpen zijn veel mogelijke oorzaken aan te wijzen. Zo is bekend dat vooral te vette zeugen traag werpen. Hetzelfde geldt voor zeugen met obstipatie door een matige watervoorziening of een bepaalde voersamenstelling. Stress is altijd ongunstig voor varkens en kan ook het werpen vertragen. Bekende stressfactoren zijn onvoorspelbaar toezicht rond het werpen, het verplaatsen

diergezondheid

van zeugen naar de kraamstal als dat gepaard gaat met veel onrust en een slecht stalklimaat met tocht, benauwdheid of hittestress. Maar ook het ontbreken van nestmateriaal betekent stress, net als het schreeuwen van biggen die behandeld worden. Tot slot kan de stofwisseling van de zeug van slag zijn: de energie- en eiwitstofwisseling, de calciumstofwisseling of de kationanionbalans. Gezond boerenverstand Nader onderzoek betekent vooral â&#x20AC;&#x2DC;gezond boerenverstand gebruikenâ&#x20AC;&#x2122;. Zo is bijvoorbeeld een beeld te vormen van welke zeugen traag werpen door bij te houden hoe lang het werpen duurt. Bepalen of zeugen te vet of te mager zijn, is een kwestie van conditie beoordelen, wegen of spekdikte meten. Obstipatie is te beoordelen door te kijken naar de consistentie van de mest. Mogelijke stressfactoren in kaart brengen betekent vooral de eigen werkwijze kritisch tegen het licht houden en het stalklimaat onderzoeken. Het is belangrijk dat zeugen rond het werpen voldoende calcium vrijmaken uit het botweefsel, omdat calcium essentieel is voor een vlot werpproces en voor het goed op gang komen van de melkproductie. Om dit, en andere stofwisselingsstoornissen, te meten zijn er bij GD testen beschikbaar.

Varken, maart 2019 - 15

Speuren naar antistoffen met de Synchron Een goede biestopname is belangrijk voor de afweer van pasgeboren biggen, maar het is niet altijd duidelijk of een big wel voldoende biest van goede kwaliteit binnenkrijgt. Door bloed in te zenden voor een Biestopnamecheck krijgt u inzicht in de biestopname. Maar hoe werkt zo’n check? De Biestopnamecheck is een laboratoriumtest waarmee de hoeveelheid antistoffen (immuunglobuline G (IgG)) in het bloed (serum) van pasgeboren biggen wordt gemeten. De big neemt deze antistoffen, die van groot belang zijn voor een goede start, op via de biest. Om te meten of de big voldoende IgG binnenkrijgt, kan de dierenarts bloedmonsters insturen. In het lab onderzoeken de analisten van de afdeling Klinische Chemie de antistoffen in het bloed.

1 De monsters worden gesorteerd

2 In de centrifuge worden de monsters voorbehandeld

16 - Varken, maart 2019

Wilt u ook inzicht in de biestopname? • Verzamel samen met uw begeleidend dierenarts bloedmonsters (serum) van minimaal 25 biggen in de leeftijd van één tot vier dagen, verspreid over verschillende tomen (minimaal vijf). • Gebruik hierbij serumbuizen en neem minimaal 1 milliliter serum per dier af. Rustig tappen en de juiste materiaalkeuze voorkomt beschadiging van rode bloedcellen (hemolyse). Dit laatste kan de uitslag minder betrouwbaar maken. • Verstuur de monsters op kamertemperatuur naar GD. • Binnen twee werkdagen na inschrijven van de monsters bij GD, ontvangen u en uw dierenarts de uitslag.

3 Scheiden van serum en bloedcellen

4 Goed monster versus beschadigd monster

uit het lab

Anne Taverne, redacteur

Monsters inschrijven Nadat de monsters zijn binnengekomen schrijft de Klant Contact Administratie (KCA) ze in. De dierenarts kan dit ook zelf doen. Op de afdeling lablogistiek worden de buisjes ingescand en gesorteerd op afdeling (1). Deze rekjes komen binnen op de afdeling Klinische Chemie. Scheiden van bloedcellen en serum Om de hoeveelheid IgG in het bloed te kunnen meten, moeten de bloedcellen en het serum worden gescheiden. Dit gebeurt door middel van centrifugeren (2). Hierdoor komt het serum waarin IgG wordt bepaald bovendrijven (3). Soms zorgt deze stap voor een beschadiging in het monster; de rode bloedcellen beschadigen en het serum kleurt dan erg rood, terwijl het normaal gelig is (4). Deze monsters moeten dan helaas worden afgekeurd. IgG bepalen met Synchron Jaarlijks worden er voor de Biestopnamecheck bij varkens 750 bepalingen gedaan in een klinisch chemische analyzer, de Synchron (5). Deze analyzer wordt eerst gekalibreerd; dit zorgt ervoor dat het apparaat juist is afgesteld. Daarna draait

5 De klinisch chemische analyzer (Synchron)

de analist een controle. Kloppen alle gegevens? Dan kunnen de monsters in de Synchron en wordt de hoeveelheid IgG bepaald (6). Na de bepaling volgt nog een laatste controlemonster om te garanderen dat de metingen betrouwbaar zijn. Interpretatie van de uitslag Als alle getallen bekend zijn, worden de resultaten door de analist naar het LIMS (Laboratorium Informatie Management Systeem) gestuurd. De uitslagen worden gecontroleerd en geautoriseerd. De Biestopnamecheck heeft een korte doorlooptijd, wat betekent dat u de uitslag na twee dagen terug hebt. In de uitslag vindt u terug hoeveel IgG er in het serum van uw biggen gemeten is. De hoeveelheid IgG wordt per monster (big) als volgt geĂŻnterpreteerd: <10 mg/mL = te laag 10 - 15 mg/mL = attentie! >15 mg/mL = goed Als minimaal 90 procent van de bemonsterde biggen (overall) op uw bedrijf boven de 10 milligram per milliliter zit, zit u goed wat betreft de antistoffenvoorziening van de biggen.

6 In deze Synchron wordt het IgG in de monsters bepaald

7 Hier stromen de resultaten langzaam binnen op de computer, waarna ze worden doorgezet naar het LIMS

Varken, maart 2019 - 17

unistrain ad 220x280.indd 1

25/02/16 20:35

diergezondheid

Vitalere biggen: hoe kan GD helpen? Varken, maart 2019 - 19

Manon Houben, sectormanager varken

De productiviteit van de moderne zeug is erg hoog. Met gemak worden meer dan vijftien biggen per toom geboren en tomen van meer dan twintig biggen zijn niet uniek. De uitdaging voor u als varkenshouder is om zoveel mogelijk biggen gezond groot te brengen. De sector ligt op dit vlak maatschappelijk onder een vergrootglas. Voor GD is bigvitaliteit daarom ook een belangrijk onderwerp. Voor een goede big-overleving is een aantal zaken rondom de geboorte cruciaal, zo blijkt uit onderzoek. Allereerst is een goed kraamhok zonder tocht en een goed management natuurlijk belangrijk. Daarnaast het geboortegewicht van de biggen: lichte biggen koelen snel af en worden door hun toomgenoten verdrukt. Ook is de duur van het geboorteproces belangrijk. Zie hiervoor ook het artikel over traag werpende zeugen op pagina 14. Natuurlijk kan ook een infectie of een ziekte als PRRS een negatief effect hebben op de bigvitaliteit, maar dat is niet vaak aan de orde. Het is tot slot van levensbelang dat een big na de geboorte snel biest opneemt. Alleen hieruit kan het energie en de benodigde specifieke afweerstoffen halen. Antistoffen (IgG) Er zijn verschillende laboratoriumonderzoeken beschikbaar die varkenshouders kunnen helpen om hun kraamstalmanagement te

20 - Varken, maart 2019

beoordelen en te evalueren. GD onderzocht de bruikbaarheid hiervan. EĂŠn van die onderzoeken is de test op antistoffen (IgG) in het bloed van biggen. Het IgGgehalte is een maat voor de hoeveelheid antistoffen die een big heeft opgenomen. In het bloed van pasgeboren biggen is een IgG-gehalte van ten minste 15 gram per liter (g/L) optimaal. Uit onderzoek dat GD uitvoerde blijkt dat gemiddeld 63 procent van de biggen voldoende antistoffen in het bloed heeft (zie figuur 1). Dit betekent dat het IgGgehalte bij gemiddeld 37 procent van de biggen voor verbetering vatbaar is. Van die biggen heeft 11 procent een IgGgehalte tussen de 10 en 15 g/L, bij 26 procent is het niveau lager dan 10 g/L. Een big met een IgG-gehalte dat lager is dan 10 g/L heeft bijna tien keer meer kans om uit te vallen tijdens de lactatie dan biggen met een IgG-gehalte van meer dan 15 g/L. Een big met een IgG-

diergezondheid gehalte tussen de 10 en 15g/L heeft zevenenhalf keer meer kans om uit te vallen. Vooral de biggen die in de tweede helft van de worp geboren worden, lopen kans op een lager IgG-gehalte, blijkt uit datzelfde onderzoek. Maar, het hangt ook af van het IgG-gehalte van de biest van de zeug, die enorm varieert tussen zeugen en bedrijven.

Waardevolle informatie Maar heel weinig bedrijven weten hoe het staat met het IgGgehalte van de zeugenbiest. Om zeker te zijn van een goede start van de biggen, is deze kennis wél erg belangrijk. Onderzoek van enerzijds het IgG-gehalte in het bloed van biggen en anderzijds in biest van de zeug geeft zeer waardevolle informatie voor een beter kraamstalmanagement. MEER INFORMATIE WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/BIESTMANAGEMENT

11% Figuur 1: IgG-gehalte in het bloed van pasgeboren biggen Gemiddeld 63 procent van de biggen heeft voldoende antistoffen in het bloed. Bij gemiddeld 37 procent van de biggen is het IgG-gehalte voor

26%

verbetering vatbaar. Van deze groep heeft 11 procent een IgG-gehalte

63%

tussen de 10 en 15 g/L en 26 procent lager dan 10 g/L. minder dan 10 g/L 10 tot 15 g/L meer dan 15 g/L

Elke big voldoende biest; hoe doe je dat? Het doel van een goed biestmanagement is dat iedere big voldoende biest van goede kwaliteit opneemt. Dit is te bereiken door de volgende zaken toe te passen: 1. Zorg voor gezonde, vitale zeugen die niet te rijk in conditie zijn rond het werpen. 2. Houd van elke zeug bij hoe lang het werpen duurt. 3. Geef extra aandacht en zorg aan zeugen en haar biggen waarbij het werpen langer duurt dan vier uur. 4. Wrijf pasgeboren biggen droog en leg ze bij de uier. 5. Geef biggen die zwak lijken voordat je ze bij de uier legt eerst wat biest met een flesje. 6. Biest is ook zeer belangrijk als ‘brandstof’ voor zwakke, onderkoelde biggen. Die redden het vaak niet door ze alleen maar onder een lamp te leggen. 7. Start bij grote tomen zo snel mogelijk met ‘split suckling’, omdat de biestkwaliteit in verloop van tijd steeds minder goed wordt. 8. Sluit biggen de eerste uren nooit langer dan een uur op en zorg dat altijd genoeg biggen bij de zeug blijven zodat het hele uier vol ligt.

Varken, maart 2019 - 21

ADVERTORIAL ADVERTORIAL ADVERTORIAL

Rustbij bijde dedieren dierendoor doorfull fullspectrum spectrum Rust zonlichtverlichting verlichtingmet metionisatie... ionisatie... zonlicht Dat merken varkenshouders op met de producten van Dat merken varkenshouders op met de producten van FreshlightAgri. Dit is een van de genoemde ervaringen wat de FreshlightAgri. Dit is een van de genoemde ervaringen wat de ledverlichting in combinatie met ionisatie doet bij dieren. ledverlichting in combinatie met ionisatie doet bij dieren.

verlichtingsbranche. Daarmee komt de verlichting in de juiste verlichtingsbranche. Daarmee komt de verlichting in de juiste omstandigheden in aanmerking voor fiscale regelingen zoals de omstandigheden in aanmerking voor fiscale regelingen zoals de EIA en de MIANamil. EIA en de MIANamil.

Full spectrum zonlicht Full spectrum zonlicht De ledverlichting van FreshlightAgri biedt het kleurenspectrum De ledverlichting van FreshlightAgri biedt het kleurenspectrum van het zonlicht aan, inclusief UV-A, UV-B en infrarood. Dit van het zonlicht aan, inclusief UV-A, UV-B en infrarood. Dit spectrum zorgt voor de vorming van vitamine D. Vitamine D zorgt spectrum zorgt voor de vorming van vitamine D. Vitamine D zorgt ervoor dat de dieren zich vitaler voelen en minder vatbaar voor ervoor dat de dieren zich vitaler voelen en minder vatbaar voor ziekten zijn. Verder zijn de dieren over het algemeen rustiger en ziekten zijn. Verder zijn de dieren over het algemeen rustiger en hebben ze minder stress. De ledverlichting is zeer energiezuinig hebben ze minder stress. De ledverlichting is zeer energiezuinig (dit levert een besparing op van wel 75% op energiekosten) en (dit levert een besparing op van wel 75% op energiekosten) en geeft de hoogste lichtopbrengst per opgenomen Watt in de geeft de hoogste lichtopbrengst per opgenomen Watt in de

Ionisatie Ionisatie Aan de verlichting zitten koolstofborsteltjes. Deze koolstofAan de verlichting zitten koolstofborsteltjes. Deze koolstofborsteltjes stoten 24/7 negatief geladen ionen uit. De ionen borsteltjes stoten 24/7 negatief geladen ionen uit. De ionen verspreiden zich als een wolk door de stal en hechten zich aan verspreiden zich als een wolk door de stal en hechten zich aan stofdeeltjes. Door de ionisatie wordt ,fijnstof en de pathogene stofdeeltjes. Door de ionisatie wordt ,fijnstof en de pathogene druk gereduceerd wat zorgt voor een gezonder stal klimaat en een druk gereduceerd wat zorgt voor een gezonder stal klimaat en een betere werkomgeving voor de boer. Het resultaat is een reductie betere werkomgeving voor de boer. Het resultaat is een reductie van minimaal 30%. van minimaal 30%.

www.freshlightagri.com