Samen werken aan diergezondheid
GD-magazine - juni 2020 - nummer 95
varken
INTERVIEW
Verbeteren van de bigoverleving
UIT HET LAB
De veelzijdigheid van PCR-tests
ONLINE KENNIS DELEN
Krachten bundelen met webinar
voorwoord
UNIVERSEEL BELANG VAN GEZONDHEID Sinds de pandemie door het coronavirus heeft de hele wereld in de gaten hoe een infectieziekte zich in de praktijk kan gedragen. De maatregelen die vervolgens genomen zijn om de verspreiding van het virus tegen te gaan zijn eigenlijk voor allerlei infectieziekten van belang. In feite kennen we veel van die maatregelen onder andere namen, ook als het gaat over de aanpak van infectieziekten bij dieren. Want dieren zijn net mensen. De isolatie van besmette personen komt overeen met de quarantaine van nieuwe dieren op een varkensbedrijf, de ‘lockdown’ doet denken aan de ‘ophokplicht’ voor pluimvee bij dreiging van vogelgriep. Het reisverbod en de gesloten landsgrenzen roepen associaties op met vervoersverboden in geval van een bestrijdingsplichtige dierziekte. Het verbod op samenkomsten in vooral besloten ruimten lijkt een beetje op het advies om een hoge bezettingsgraad in stallen te vermij-
den. De anderhalve meter, lagere hokbezetting, goede ventilatie, zowel in stallen als kantoren; allemaal maatregelen om te voorkomen dat ziekteverwekkers te lang blijven hangen en makkelijk kunnen overspringen. Kortom, sinds enkele maanden is vrijwel iedereen doordrongen van het belang van goede biosecurity, gezonde voeding en optimalisatie van de leefomstandigheden. Maar ook van de noodzaak van goede vaccins. Want alleen daarmee is op een veilige manier ‘groepsimmuniteit’ te bereiken. We weten ook dat de mogelijkheid tot het maken van een goed vaccin mede afhankelijk is van het soort ziekteverwekker en van de vraag hoe makkelijk vooral virussen zich kunnen aanpassen of muteren. Als u deze Varken doorleest, dan zal zich ongetwijfeld geregeld de gedachte opdringen hoe universeel de aanpak van dierziekten eigenlijk is en anderzijds dat de maatregelen ter voorkoming van Covid-19 met gezond boerenverstand zijn te onderbouwen. Gezondheid is van universeel belang, voor mens en dier. Theo Geudeke, dierenarts varken
inhoud 04 Actueel 07 Deze aandoeningen worden zelden gemeld in de Online Monitor
08 Kreupelheid bij vleesvarkens Bereikbaarheid U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.
08
Tarieven
12 De verschillen tussen de bacterie-
Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten.
soorten Brachyspira en Lawsonia
Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.
15 Uit het lab: Zo werkt de veelzijdige
COLOFON
Varken is een uitgave van Royal GD Redactie Jessica Fiks, Manon Houben, Theo Geudeke, Monica van Eelen, Linda Peeters, Annemieke Medema | Beeldredactie Wendy van de Streek | Eindredactie Anne Taverne | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Abonnementen Varken wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. | Advertenties Dock35 Media, T. 0314-35 58 52 | Verschijningsfrequentie twee keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, dan verzoeken wij u deze door te geven aan de redactie. Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever. ISSN: 1875-2594 Wilt u dit blad niet meer ontvangen of wilt u een adreswijziging doorgeven? Dat kan via 0900-1770, vraag naar klantdatabeheer (lokaal tarief) of mail naar brbs@gddiergezondheid.nl.
11 Gemakkelijk aan de slag met VeeOnline
PCR-test
12
18 Internationaal webinar over speendiarree
20 Interview: het verbeteren van de bigoverleving
23 Vraag en antwoord 18
24 Diergezondheid volgens Sibila van der Burg
Varken, juni 2020 - 3
Trend PRRS bij varkens
Preventie van AVP
Het percentage vragen aan de Veekijker Varken over PRRS is afgelopen winter flink opgelopen. De vraag is vervolgens of PRRS ook meer gezondheidsklachten heeft veroorzaakt. Het percentage meldingen in de Online Monitor van gezondheidsklachten met PRRS als meest waarschijnlijke oorzaak, is in de winter gestegen. Dat is in die periode echter niet ongewoon. In de zomer is het percentage klachten dat men toeschrijft aan PRRS gemiddeld over de afgelopen vier jaar rond de drie procent en in de winter ongeveer vijf procent. De verschillen tussen opeenvolgende jaren zijn groter dan tussen de jaargetijden (zie figuur).
Wat doet het preventieteam AVP? Het Ministerie van LNV heeft in 2018 het Preventieteam AVP opgericht om de insleep van Afrikaanse Varkenspest (AVP) in Nederland te voorkomen. Vertegenwoordigers van POV, NVWA, COV, GD, KNMVD en Transport & Logistiek Nederland zijn onderdeel van dit team. GD beheert de AVP-informatiepagina met actuele informatie, praktische adviezen en antwoorden op veelgestelde vragen.
8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%
J F MAM J J A S OND J F MAM J J A S OND J F MAM J J A S OND J F MAM J J A S OND J F M
2016
2017
2018
2019
‘20
Ook de pathologen van GD zien een seizoensvariatie in het percentage PRRSdiagnoses: ‘s winters gemiddeld 3,6 procent en ‘s zomers 2,1 procent. Vooral het percentage verworpen biggen door PRRS is in het eerste kwartaal gemiddeld hoger. Ook hier zijn de verschillen tussen jaren groter dan de seizoensverschillen.
Dutch Pork Expo verplaatst In verband met het coronavirus is de Dutch Pork Expo verplaatst naar 26 en 27 januari 2021. We hopen u dan te ontmoeten bij onze GD-stand in Venray. Onze experts gaan daar graag weer met u in gesprek over varkensgezondheid. Het duurt nog even, maar wij kijken er alvast naar uit. DUTCH PORK EXPO 26 & 27 JANUARI 2021
4 - Varken, juni 2020
De uitbraak in België heeft ervoor gezorgd dat in Nederland de voorbereidingen zijn getroffen om in geval van besmetting snel te kunnen handelen. De nadruk ligt nu op het aanscherpen van de biosecurity en andere preventieve maatregelen om insleep te voorkomen. Er zijn informatieborden langs Nederlandse snelwegen geplaatst én er is informatie beschikbaar voor het personeel van varkenshouderijen, in verschillende talen. Deskundigen geven namelijk aan dat menselijk handelen de belangrijkste factor is voor een mogelijke introductie van AVP vanuit Oost Europa en/of België. MEER OVER AVP WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/AVP
Nieuw: antibiogram Haemophilus parasuis Vanaf april heeft GD een antibiogram (ABG) voor Haemophilus parasuis beschikbaar. Deze bacterie veroorzaakt de ziekte van Glässer en kan bij biggen leiden tot ontsteking van borstvlies, hartezakje en buikvlies. Acute infecties gaan gepaard met hoge koorts, sloomheid, gebrek aan eetlust, hoest, gezwollen gewrichten, kreupelheid, pijn bij oppakken, hersenverschijnselen en plotselinge sterfte. De inzet van antibiotica kan dan nodig zijn. Omdat de ziekteverwekker moeilijk te kweken is, was er voorheen geen goed antibiogram beschikbaar. Door een nieuwe kweektechniek lukt dit nu wel. Met het antibiogram kunnen wij voor u vaststellen voor welk antibioticum de gekweekte bacteriën gevoelig zijn en kan uw dierenarts de keuze voor het gebruikte antibioticum beter onderbouwen. De bacterie die de ziekte van Glässer veroorzaakt heeft tegenwoordig een nieuwe naam en heet voortaan Glaesserella parasuis. Wilt u meer informatie of een antibiogram aanvragen? Dat kan door te bellen met de Veekijker: 0900 - 7100 000, optie 2.
actueel
Alertheid is belangrijk Het aantal AVP-uitbraken onder wilde zwijnen in Oost-Europa lijkt sneller toe te nemen. Uit cijfers van de Europese Commissie (ADNS, zie Tabel 1) blijkt dat het aantal vastgestelde uitbraken in Polen en Hongarije in het eerste kwartaal van 2020 al ruim 70 procent van het totale aantal uitbraken in heel 2019 bedraagt. Ook in Roemenië is het aantal uitbraken onder wilde zwijnen in het eerste kwartaal al ruim de helft van het totaal van vorig jaar. In de hele Europese Unie is in het eerste kwartaal van 2020 ruim 60 procent van het totale aantal uitbraken onder wilde zwijnen in 2019 bereikt. Daarbij moet bedacht worden dat mogelijk niet alle wilde zwijnen die aan AVP zijn gestorven, ook getest zijn. Het werkelijke aantal kan daardoor nog hoger liggen. De situatie onder gehouden varkens is gunstiger: het totale aantal gemelde AVP-uitbraken in de hele Europese Unie is in het eerste kwartaal van 2020 11 procent ten opzichte van 2019.
Eerste kwartaal 2020
Percentage t.o.v. heel 2019
Polen
1.824
74%
Hongarije
1.371
85%
Roemenie
386
56%
totaal EU
4.085
63%
Tabel 1: aantal AVP-meldingen onder wilde zwijnen in Europa: eerste kwartaal 2020 ten opzichte van het hele jaar 2019 (bron: ADNS).
Eerste kwartaal 2020
Percentage t.o.v. heel 2019
Polen
1
2%
Hongarije
0
0%
Roemenie
196
11%
totaal EU
214
11%
Anne Veenbaas Fonds Het Anne Veenbaas Fonds zet mensen in de schijnwerpers die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de diergezondheid van met name onze landbouwhuisdieren. Daarom reikt het fonds jaarlijks de Anne Veenbaas-penning uit, die gepaard gaat met een geldbedrag. Wie kunnen de prijs winnen? Dat kan iedereen zijn: dierenarts, wetenschapper, veehouder of burger. Hun bijdrage kan wetenschappelijk zijn of heel praktisch, zoals het verminderen van biggensterfte of een varkenshouder die iets slims heeft bedacht om het antibioticumgebruik te verminderen. Belangrijk is dat deze persoon zijn of haar kennis toepast in de praktijk om zo het dierenwelzijn of de diergezondheid te verbeteren. Kent u deze persoon? Meld hem of haar dan aan op www.anneveenbaas.nl. Het Anne Veenbaas Fonds is in 2019 opgericht ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van GD. De naam verwijst naar de ambitieuze eerste directeur, die tot aan zijn dood in 1939 aan het roer stond van de Gezondheidsdienst voor Vee in de provincie Fryslân. Hij heeft met de middelen van die tijd baanbrekend werk verricht ter verbetering van de diergezondheid, bijvoorbeeld bij de bestrijding van TBC.
Tabel 2: aantal AVP-uitbraken in de commerciële varkenshouderij in Europa: eerste kwartaal 2020 ten opzichte van het hele jaar 2019 (bron: ADNS).
GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR WWW.ANNEVEENBAAS.NL
Varken, juni 2020 - 5
WET VAN VROEGE BESCHERMING x
=
Beschermen vóór spenen*
WWW.WETVANVROEGEBESCHERMING.NL SUVAXYN PRRS MLV lyofilisaat en oplosmiddel voor suspensie voor injectie voor varkens • Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik - REG NL 119564 - EU/2/17/215/001-003 UDD •Werkzame bestanddelen: Gemodificeerd levend PRRSV, stam 96V198 •Doeldier: Vleesvarkens, gelten en zeugen •Indicaties: Actieve immunisatie van klinisch gezonde varkens vanaf 1 dag oud in een met Porcien Reproductief en Respiratoir Syndroom (PRRS) virus geïnfecteerde omgeving, ter vermindering van viremie en nasale uitscheiding veroorzaakt door infectie met Europese stammen van het PRRS virus (genotype 1). Aanvang immuniteit: 21 dagen na vaccinatie. Duur van immuniteit: 26 weken na vaccinatie. Zie bijsluiter. •Toedieningswijze en dosering: Eén enkele dosis (2 ml) IM in de nek. Vleesvarkens: vanaf 1 dag oud. Gelten en zeugen: voorafgaand aan introductie in de zeugengroep, ongeveer 4 weken vóór het dekken. Eén enkele boosterdosis iedere 6 maanden. Zie bijsluiter. •Contra-indicaties: Niet gebruiken bij: - groepen waarbij Europees PRRS virus niet is vastgesteld door middel van betrouwbare diagnostische methodes; - sperma producerende beren; -PRRS virus-naïeve drachtige gelten en zeugen tijdens de tweede helft van de dracht. •Wachttijd: 0 dagen. •Bijwerkingen: Zeer vaak: een voorbijgaande stijging van de rectale temperatuur binnen 4 uur – 4 dagen na vaccinatie. Zeer vaak: lokale reacties in de vorm van zwellingen; deze verdwijnen spontaan binnen 3-32 dagen. Soms: anafylaxie-achtige reacties (braken, tremoren en/of milde depressie) bij biggen kort na vaccinatie; deze verdwijnen zonder behandeling binnen enkele uren. Zie bijsluiter. •Speciale waarschuwingen & Bijzondere voorzorgen: Gevaccineerde dieren kunnen de vaccinstam gedurende meer dan 16 weken na de vaccinatie uitscheiden. Neem voorzorgsmaatregelen om verspreiding van de vaccinstam naar niet-gevaccineerde dieren die vrij moeten blijven van PRRS virus, te vermijden. Nieuw geïntroduceerde PRRS virus-naïeve dieren vóór de dracht vaccineren. Het wordt aangeraden om alle doeldieren binnen een groep te vaccineren vanaf de laagst aanbevolen leeftijd. De veiligheid van het vaccin is niet bewezen tijdens de lactatie. Gebruik wordt afgeraden tijdens de lactatie. Zie bijsluiter. •Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de lokale vertegenwoordiger: Zoetis B.V. -Postbus 81055 - 3009 GB Rotterdam (e-mail: info.nl@zoetis.com)
Zoetis B.V. Postbus 81055 3009 GB Rotterdam www.zoetis.nl info.nl@zoetis.com © 2020 Zoetis B.V.
MM-08472
* speenleeftijd vanaf 28 dagen
vroeg vaccineren
monitoring
Theo Geudeke, dierenarts varken
HET MONITOREN VAN ZELDZAME VARKENSZIEKTEN
Sommige aandoeningen zelden gemeld Sommige diagnoses van gezondheidsklachten bij varkens worden in de Online Monitor vaker gemeld dan andere. Een aantal bekende varkensziekten komt nog maar mondjesmaat voor in de lijst van diagnoses die dierenartsen stellen. Maar het is voor de diergezondheidsmonitoring van belang dat we wel inzicht hebben in deze ziekten. Vaak gemeld worden infecties met streptokokken (18 procent van alle klachten), App (8 procent), Influenza (7 procent) en Lawsonia (6 procent). Ook in de sectiezaal van GD komen we deze ziekteverwekkers vaak tegen. Varkensziekten die bij minder dan 0,03 procent van alle gezondheidsklachten worden gemeld betreffen onder andere schurft, worminfecties, uierontsteking, maagzweren, moerbeihartziekte, PDNS, vlekziekte en Parvo. Deze aandoeningen komen ofwel bijna niet meer voor in Nederland of men beschouwt ze niet als een probleem. Melding van zeldzame ziekten Schurft is in Nederland bij varkens echt een zeldzame aandoening. Het is eenvoudig te behandelen en de fokkerij is al jaren schurftvrij gecertificeerd. Als men vandaag de dag nog met schurftproblemen kampt op een varkensbedrijf, dan is er iets mis met het management of met het aanvoerbeleid van varkens. Ook wormen komen als probleem niet veel meer voor. Ze zijn er nog steeds en het is vrijwel onmogelijk om er helemaal vanaf te komen, doordat de wormeieren zeer resistent zijn. Met gerichte preventie en behandeling hoeven wormen geen probleem te zijn. Problemen met de melkgift bij zeugen bestaan nog steeds, maar uierontsteking is zelden de oorzaak. Veel vaker denkt men hierbij aan stofwisselingsproblemen, zoals de calciumstofwisseling. Het is bekend dat maagwandbeschadigingen voorkomen bij vleesvarkens, zeugen en soms zelfs al bij gespeende biggen, maar echte maagzweren als meldenswaardige oorzaak van
Uierontsteking blijkt zelden de oorzaak van problemen met de melkgift.
gezondheidsklachten komen we zelden tegen. Het kan in de praktijk overigens lastig zijn om de verschijnselen van een maagzweer te onderscheiden van het veel voorkomende PIA (Lawsonia). Moerbeihartziekte of tijgerhart zijn mooie namen voor een nare ziekte. De biggen sterven door hartfalen. Als oorzaak van gezondheidsklachten is het zeldzaam. Ook in onze sectiezaal is de aandoening in 2019 maar drie keer vastgesteld. Dan zijn er nog enkele zeer bekende infectieziekten die de Nederlandse dierenartsen bij varkens slechts sporadisch rapporteren. Dat zijn vlekziekte, Parvo-infecties en PDNS, de aandoening met huidbloedingen en nierproblemen bij vleesvarkens die wordt veroorzaakt door het Circovirus. Het ligt voor de hand om dit toe te schrijven aan effectieve vaccins tegen deze drie infecties.
Varken, juni 2020 - 7
VÓÓRKOMEN, OORZAKEN, DIAGNOSTIEK
Kreupelheid bij vleesvarkens Heeft u wel eens te maken met kreupele varkens? De dierenartsen van de Veekijker krijgen veel vragen over kreupelheid bij vleesvarkens. Eén op de zes vragen met betrekking tot gezondheidsproblemen gaat hierover. Het wil nog niet direct zeggen dat het op veel bedrijven een groot probleem is. Uit de Online Monitor blijkt dat de dierenartsen bij minder dan één procent van de bedrijfsbezoeken vinden dat kreupelheid een meldenswaardige gezondheidsklacht is. Van de vleesvarkens die voor sectie-onderzoek naar GD worden ingezonden, had in 2019 acht procent als klacht kreupelheid. De helft daarvan
had een infectieuze oorzaak (gewrichtsontsteking of hersenvliesontsteking) en de andere helft had een stofwisselingsstoornis. Gewrichtsontstekingen als oorzaak Bij gewrichtsontstekingen is de oorzaak vaak een bacteriële infectie. Verschillende soorten streptokokken en mycoplasma’s kunnen gewrichtsontstekingen veroorzaken, maar ook Glaesserella (Haemophilus) parasuis, Vlekziekte of de ‘pusbacterie’ Trueperella pyogenes. De kenmerken van eigenlijk elke ontsteking, dus ook van gewrichtsontsteking, zijn pijnlijkheid, warmte, zwelling en roodheid. Ziekteverwekkers kunnen op verschillende manieren in de gewrichten belanden en daar een infectie veroorzaken. Als een bacterie van buitenaf, via bijvoorbeeld een wondje, het gewricht infecteert, is doorgaans een enkel gewricht ontstoken. Worden tegelijkertijd twee of meer gewrichten aangetast? Dan komt de bacterie waarschijnlijk van binnenuit, via de bloedbaan. Om vast te stellen of een bepaalde ziekteverwekker inderdaad verantwoordelijk is voor een gewrichtsontsteking, is sectieonderzoek nodig. Als ook uit microscopisch onderzoek blijkt dat een gewricht van binnen is ontstoken en als daarbij de bijpassende bacterie wordt aangetoond, dan is de zaak rond.
Bot met groeischijf
8 - Varken, juni 2020
Stofwisselingsproblemen als oorzaak De niet-infectieuze oorzaken van kreupelheid zijn vaak gerelateerd aan bepaalde stofwisselingsstoornissen. In de literatuur zijn veel varianten beschreven, die meestal zijn onder te verdelen in twee hoofdgroepen: verstoring van de calciumstofwisseling (kalk) en verstoring van de botvorming vanuit de groeischijven (osteochondrose).
Theo Geudeke, dierenarts varken
diergezondheid
Slapende KI-beer in een CT-scanner
Rachitis, osteomalacie en osteoporose Bij verstoring van de calciumstofwisseling spreken we bij jonge dieren over rachitis (Engelse ziekte) en bij oudere dieren van osteomalacie (botverweking) of van osteoporose (poreus en breekbaar bot). De oorzaak is onvoldoende inbouw van calcium door te weinig opname van calcium vanuit het voer of door vitamine D3-gebrek. Vitamine D3 heeft veel functies. Eén daarvan is het bevorderen van de calciumopname in de darm. Het gevolg van een verstoorde calciumstofwisseling is botpijn, maar ook spierzwakte; calcium is cruciaal voor de werking van spieren. De diagnose ‘verstoorde calciumstofwisseling’ kan worden gesteld door sectieonderzoek, maar ook bloedonderzoek kan veel helderheid geven. Calcium, fosfor, vitamine D3 en stoffen (biomarkers) die een maat zijn voor botopbouw en botafbraak kunnen we allemaal meten in het bloed. Osteochondrose Bij groeiende botten ontstaat het nieuwe bot vanuit de groeischijven aan het einde van de botten. Die groeischijven bestaan uit kraakbeen van waaruit beenbalkjes worden gevormd waarin calcium en fosfor voor de stevigheid zorgen. Ook de gladde binnenbekleding van gewrichten bestaat uit kraakbeen. Als de stofwisseling van kraakbeen is verstoord, geeft dat dus ofwel klachten in de botten door groeiproblemen of in de gewrichten. We spreken dan van osteochondrose, waardoor kreupelheid kan ontstaan. Het is vooral een probleem van jonge, opgroeiende varkens. Soms herstellen ze, maar vaak verergert het probleem in de loop der tijd. Dan kunnen zelfs stukken kraakbeen loslaten in gewrichten, kan chronische artrose ontstaan of een heupkop loslaten, waarbij varkens vaak de ‘hondenzit’ aannemen. Om de
diagnose goed te stellen is sectie-onderzoek in feite de enige manier. Bij mensen en paarden gebruikt men wel röntgenfoto’s of scans, maar bij varkens ligt dat om praktische redenen niet voor de hand. Behalve bij bepaalde KI-beren. Oorzaken Er zijn veel oorzaken van osteochondrose. Het is in de eerste plaats gerelateerd aan erfelijke gevoeligheid en snelle groei. Het probleem kan verergeren door trauma door harde vloeren, uitglijden op gladde vloeren, vechten in een krappe ruimte of het ruw terugzetten van behandelde biggen in het kraamhok. Daarnaast spelen voedingsfactoren een rol bij het ontstaan van osteochondrose. In de wetenschap noemt men als risicofactoren energie- en eiwitrijke voeding, een onbalans tussen calcium en fosfor, een overmaat aan vitamine A of een tekort aan vitamine D3. Gunstige effecten zijn gezien bij toevoeging van bepaalde aminozuren en van koper en mangaan. Maar de gewenste gehalten zijn nog onvoldoende onderzocht. Opvallend is dat zowel bij verstoorde calciumstofwisseling als bij osteochondrose vitamine D3-gebrek wordt genoemd als medeoorzaak. Bloedonderzoek op het gehalte aan Vitamine D3 kan bij een verdenking dus zinvolle informatie opleveren. Om een kreupelheidsprobleem op te lossen is het belangrijk om eerst goed uit te zoeken wat de oorzaak is. Pas als duidelijk is of de kreupelheid komt door gewrichtsontsteking of juist door een stofwisselingsprobleem, dan is een gerichte aanpak mogelijk. GA VOOR MEER INFORMATIE OVER DE VERSCHILLENDE ZIEKTEN NAAR WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/DIERZIEKTEN
Varken, juni 2020 - 9
SMART VACCINATION
Naaldloos, intradermaal en traceerbaar vaccineren van zeugen en biggen HIPRA BENELUX NV, Nieuwewandeling 62, 9000 Gent Tel: +32(0)9 2964464 · benelux@hipra.com · www.hipra.com
S/A/2018/06
S/A/2018/06 by
VeeOnline
MEER INZICHT IN DIERGEZONDHEID OP BEDRIJF MET VEEONLINE Als varkenshouder bent u dagelijks bezig met diergezondheid. VeeOnline geeft u een actueel overzicht van de diergezondheid op uw bedrijf. Op VeeOnline staan onder andere het overzicht van de laboratoriumuitslagen en geplande onderzoeken voor uw dierenarts handig in één overzicht. Zodra ons laboratorium een onderzoek heeft afgerond, is de uitslag direct online beschikbaar.
Wij krijgen geregeld de vraag of de uitslag van een onderzoek al binnen is. Vanzelfsprekend zoeken wij dit graag uit, maar het kan nog makkelijker en sneller. U kunt als veehouder namelijk zelf eenvoudig de uitslagen van uw onderzoeken inzien op VeeOnline. Log hiervoor in op VeeOnline en bekijk op uw homescherm onder ‘Geplande acties’ de kop ‘Labuitslagen’. U kunt hier uw laboratoriumuitslagen raadplegen.
1 3
2
13
2
24 84 65
1.
U ontvangt bericht dat er opdrachten
2.
De dierenarts tapt bloed, scant de barcode,
3.
De monsters worden onderzocht en de uit-
klaarstaan en logt in op VeeOnline. U belt
schrijft het monster digitaal in op VeeOnline
slag wordt ingevoerd op VeeOnline. Zodra u
uw dierenarts om bloed te laten tappen.
en stuurt het monster naar GD.
inlogt ziet u de uitslag.
Ook uw dierenarts ziet de onderzoeken klaarstaan op VeeOnline.
Hulp op afstand met Teamviewer Met Teamviewer helpt onze klantenservice u op afstand. Handig voor vragen op het moment dat u met VeeOnline bezig bent. Met Teamviewer kunnen wij meekijken en aanwijzingen geven; wij kunnen niet in uw bestanden en nemen ook niet de computer over. Bel 0900-1770 (optie 2) en wacht op instructies van onze medewerkers om Teamviewer te downloaden.
Gratis inloggen Wist u dat inloggen op VeeOnline gratis is voor veehouders? Heeft u nog geen login, vraag deze eenvoudig aan op www.veeonline.nl met de knop ‘Login aanvragen’. U ontvangt uw toegang direct per e-mail. MEER OVER VEEONLINE WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/VEEONLINE
Varken, juni 2020 - 11
VERSCHILLEN EN OPLOSSINGEN
Diarree bij varkens: is het Lawsonia of Brachyspira? Brachyspira en Lawsonia zijn twee bacteriën die diarree kunnen veroorzaken bij varkens. Omdat het bacteriën zijn, zijn ze gevoelig voor antibiotica, maar daar houdt de overeenkomst wel ongeveer op. Wat zijn de verschillen tussen de bacteriën en hoe pak je de diarreeproblemen aan?
exacte relatie tussen voeding en Lawsonia is niet duidelijk, maar in de praktijk kan blijken dat een grote verandering in het gebruik van grondstoffen aanleiding is voor een uitbraak van ziekteverschijnselen door Lawsonia. In acute gevallen kan dat zelfs leiden tot verhoogde sterfte.
Lawsonia Lawsonia veroorzaakt PIA. De verschijnselen kunnen variëren van slijten tot (bloederige) diarree en soms sterfte. Lawsoniabacteriën zijn kleine, min of meer staafvormige, bacteriën die zich het liefst ophouden in de dunne darm. Ze dringen de oppervlakkige darmcellen binnen, doen daar hun schadelijke werk en voorkomen dat cellen zich normaal ontwikkelen. Deze beschadigde cellen zijn vervolgens niet meer goed in staat om voedingsstoffen op te nemen. Lawsonia-bacteriën komen waarschijnlijk op alle Nederlandse bedrijven voor. Gelukkig vormen ze niet overal een probleem. Dat hangt waarschijnlijk af van de infectiedruk (hoe meer bacteriën, des te meer problemen), van de omstandigheden in de darm en dus ook van de voeding. De
Brachyspira Varkensdysenterie, veroorzaakt door de bacterie Brachyspira hyodysenteriae, wordt soms nog aangeduid met de oude naam ‘Vibrio’. De verschijnselen zijn diarree met slijm of met bloedbijmenging. Brachyspira-bacteriën zijn lange draadvormige bacteriën die zich het liefst ophouden in de dikke darm. Ze hechten zich aan de buitenkant van de oppervlakkige darmcellen waardoor de onderlinge samenhang tussen de cellen verstoord raakt, darmcellen afsterven en ongewenste stoffen de darmwand kunnen passeren. Brachyspira-bacteriën komen lang niet op alle Nederlandse bedrijven voor. Een tijdlang heerste dan ook de optimistische gedachte dat het mogelijk zou zijn om van de bacterie af te komen. Dat viel echter niet mee, hoewel SPF-
Een microscopische foto van het darmoppervlak met cellen waarin gekleurde
Een microscopische foto van Brachyspira-bacteriën.
Lawsonia-bacteriën te zien zijn.
12 - Varken, juni 2020
diergezondheid
Theo Geudeke, dierenarts varken
Kenmerk
Brachyspira
Lawsonia
Percentage meldingen Online Monitor
0,7%
5,3%
Seizoensvariatie
hele jaar
meer in de zomer
Percentage diagnoses bij sectie-onderzoek GD
0,5%
3,4%
Uiterlijk bacterie
slangvormig lengte: 5 - 11 μm, dikte: 0,3 μm
kromme / rechte staafjes lengte: 1,5 μm, dikte: 0,3 μm
Voorkeur voor darmgedeelte
dikke darm
dunne darm
Voorkeursplaats darmcellen
aan de oppervlakte
in de cellen
Vaccins beschikbaar
in ontwikkeling
ja
Verkregen resistentie tegen antibiotica
komt voor
zelden of nooit beschreven
Gevoeligheid voor ontsmettingsmiddelen
meeste desinfectantia
o.a. quaternair ammonium
Overleven in mest
7 weken (0 – 10°C), <1 dag (37°C)
2 weken (5 – 15°C)
Zijn er bedrijven die vrij zijn van de ziekte?
ja
waarschijnlijk niet
De eigenschappen van Brachyspira en Lawsonia
bedrijven wel vrij zijn. Of een infectie leidt tot ernstige ziekteverschijnselen, hangt net als bij Lawsonia deels af van de voersamenstelling. Diagnostiek: welke van de twee? Om aan te tonen of Lawsonia of Brachyspira daadwerkelijk de oorzaak is van diarree, zijn PCR-testen beschikbaar om de bacteriën aan te tonen. Bij Brachyspira is het primair de vraag of de bacterie wel of niet aanwezig is. Anderszijds, aangezien Lawsonia vrijwel altijd aanwezig is op varkensbedrijven, willen we in dit geval ook graag weten hoeveel bacteriën aanwezig zijn.
Bij Brachyspira zijn hygiëne en bioveiligheid de sleutelbegrippen om de ziekte buiten de deur te krijgen en te houden. Eradicatie op een bedrijf is weliswaar lastig, maar zeker niet onmogelijk. Dat volgt al uit het feit dat bedrijven kans zien om vrij te worden van Brachyspira. Vaccinatie is in het geval van Brachyspira nog geen reële optie. Door de eigenschappen van de bacterie is een vaccin moeilijk te maken. Bij Lawsonia maakt de alomtegenwoordigheid van de bacterie pijnlijk duidelijk dat eradicatie tot nu toe geen succes is. In dit geval is vaccinatie wel een serieuze optie. Inmiddels zijn diverse vaccins op de markt gebracht.
Aanpak Door de grote verschillen tussen beide bacteriën, is de benaderingswijze bij klachten heel verschillend. Uiteraard is het altijd nuttig om een goede hygiëne na te streven om de infectiedruk zo laag mogelijk te houden. In beide gevallen is bij acute ziektegevallen een antibioticumbehandeling mogelijk, maar vervolgens loopt de aanpak sterk uiteen.
Het is niet eenvoudig om Lawsonia en Brachyspira uit elkaar te houden, maar voor een succesvolle aanpak van de problemen is dat wel belangrijk. Een heldere diagnose door gericht onderzoek is de sleutel tot succes! Bij Brachyspira volstaat doorgaans mestonderzoek. Bij Lawsonia is het zinvol om ook te weten of de darmen zijn aangetast, omdat deze bacterie ook vaak voorkomt bij dieren zonder gezondheidsproblemen.
10%
Brachyspira Lawsonia
9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%
J
F
M
A
M
J J 2016
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J J 2017
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J J 2018
A
S
O
N
D
J
F
M
A
M
J J 2019
A
S
O
N
D
J ‘20
Percentage meldingen in de Online Monitor van klachten veroorzaakt door Brachyspira of Lawsonia.
Varken, juni 2020 - 13
PIA: MAAK VAN EEN ONZICHTBARE VIJAND, ZICHTBARE WINST! Porcilis Lawsonia is het eerste injecteerbare vaccin tegen Lawsonia Intracellularis (PIA) in Europa.
BEWEZEN EFFECTIEF: HOGERE GROEI MINDER UITVAL VERLAAGT INFECTIEDRUK MINDER DIARREE EN DARMBESCHADIGINGEN NA LAWSONIA INTRACELLULARIS INFECTIE.
www.pia-preventie.nl
Porcilis Lawsonia, bevat per dosis geïnactiveerd Lawsonia intracellularis stam SPAH-08 ≥ 5323 U. Doeldier: Varken. Indicatie: Actieve immunisatie ter vermindering van: diarree, verlies van dagelijkse gewichtstoename, intestinale laesies, bacteriële uitscheiding en mortaliteit veroorzaakt door Lawsonia intracellularis infectie. Aanvang/duur immuniteit: 4/21 weken na vaccinatie. Contra-indicaties: Geen. Bijwerkingen: Een verhoging van de lichaamstemperatuur (gemiddeld 0,6 – 1,0 °C, bij individuele varkens tot 2,5 °C) komt zeer vaak voor en verdwijnt binnen één dag na vaccinatie. Reacties op de toedieningsplaats (zwelling <5 cm), kunnen vaak optreden en verdwijnen binnen 23 dagen. Toediening en dosering: Vanaf de leeftijd van 3 weken 2 ml IM. Reconstitueer het lyofilisaat in suspendeervloeistof of in Porcilis PCV M Hyo. Wachttijd: 0 dagen. Waarschuwingen: Dit vaccin kan worden gemengd met Porcilis PCV M Hyo en toegediend vanaf 3 weken leeftijd. In geval van accidentele zelfinjectie dient onmiddellijk een arts te worden geraadpleegd. REG NL 123502 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. 2019-12.
uit het lab
Remco Dijkman, onderzoeker R&D
VAN TESTEN OP CORONA TOT PRRS
Zo werkt een PCR 1
Het zoeken naar een ziekteverwekker is soms vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Er is een methode om die speld gemakkelijker te vinden: PCR. Met PCR kun je van die ene speld een hele berg spelden maken voor verder onderzoek. PCR staat voor polymerase chain reaction (polymerase kettingreactie). Het is een techniek die heel specifiek een stukje erfelijk materiaal van bijvoorbeeld een ziekmakende bacterie of virus kan vermeerderen, zodat het met zeer gevoelige apparatuur gemeten kan worden. PCR omschrijven we vaak als het zoeken naar een speld in een hooiberg, om vervolgens van die ene speld een enorme berg met spelden te maken. De speld is in dit geval het specifieke stukje genetisch materiaal (DNA of RNA) van een
bacterie of virus, de hooiberg is alle genetische informatie (het totale DNA) in het te onderzoeken materiaal. Dit DNA kan afkomstig zijn van ziekmakende bacteriĂŤn en virussen, maar is vooral afkomstig van niet-ziekmakende bacteriĂŤn van het dier zelf, zoals de normale darmflora. Met behulp van PCR tonen we alleen genetisch materiaal aan van de bacterie of het virus waar we naar op zoek zijn. In tegenstelling tot veel andere onderzoeken bepaal je bij PCR dus al voordat het onderzoek start wat je zoekt. PCR kun je niet rechtsreeks op het monstermateriaal (swabs, weefsel, bloed, mest of FTA cards) uitvoeren. Er gaan een materiaalsoort-specifieke monstervoorbewerkingen DNA-extractie aan vooraf.
Varken, juni 2020 - 15
2
Coronavirus aantonen door middel van PCR Een PCR-test is niet alleen nuttig voor veterinair onderzoek. Ook humane ziekten kunnen hiermee worden aangetoond. De afgelopen maanden is het de manier waarop patiënten die mogelijk besmet waren met het coronavirus werden getest. Het proces werkt hierbij hetzelfde, alleen worden de monsters niet ingestuurd door dierenartsen, maar door de GGD en andere laboratoria. Er worden neus- en/of keelswabs afgenomen van de patiënt en eenmaal aangekomen bij GD onderzoeken we de monsters met behulp van de PCR-test. We beschikken over een groot laboratorium met een ervaren PCR-afdeling, waar jaarlijks tienduizenden monsters worden getest. Per dag is er ruimte voor ongeveer 2.000 coronatests. De laboratoriummedewerkers hebben veel ervaring met PCR-onderzoek naar virusinfecties en andere ziekteverwekkers.
1616 - Varken, - Varken, junijuni 2020 2020
Monstervoorbewerking PCR kan worden toegepast op DNA dat is verkregen uit veel verschillende monstermaterialen. Na het uitpakken en desinfecteren (foto 1) heeft elk materiaal een andere voorbewerking nodig, die afhankelijk van het vervolgonderzoek kan variëren van snel en eenvoudig, tot behoorlijk arbeidsintensief. Zo worden swabs bijvoorbeeld eerst in een reageerbuis uitgespoeld met een spoelvloeistof. Weefsel voor PRRSv-onderzoek moet eerst worden afgewogen, fijngesneden en vermalen. DNA-extractie DNA-extractie is het vrijmaken van DNA uit een cel en het wegwassen van storende componenten. Zo blijft er zuiver DNA over, dat geschikt is voor PCR-onderzoek. GD maakt gebruik van een automatisch DNA-extractiesysteem (foto 2), dat in ongeveer dertig minuten uit 96 monsters zuiver DNA kan halen. De PCR-reactie Een PCR-reactie bestaat uit een reeks van chemische en enzymatische stappen die nodig zijn voor de vermeerdering van DNA. Voordat een PCR-reactie kan starten worden DNA, DNApolymerase (het eiwit dat de eigenlijke PCR-reactie, dus de vermeerdering uitvoert) en andere componenten uit de PCRreactie samengevoegd in een reageerbuisje. Daarna volgen er drie stappen:
uit het lab
Remco Dijkman, onderzoeker R&D
3
DNA-polymerase
Stap 1: denaturatie. Een DNA-molecuul bestaat uit twee naast elkaar gelegen strengen die sterk aan elkaar gebonden zijn (boven). Tijdens de denaturatie worden de DNAstrengen van elkaar gescheiden door de PCR-reactiemix te verwarmen tot 95 graden (onder).
primers
Stap 2: DNA markeren. Op een temperatuur van 60 graden binden twee primers (kleine stukjes DNA) zich aan het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus waarvoor de PCR is ingezet. Op deze manier markeren ze als het ware het DNA van de bacterie of het virus. De primers binden niet aan ander DNA, bijvoorbeeld dat van het dier zelf.
Stap 3: de vermeerdering zelf. Tijdens deze stap wordt er door het DNA-polymerase een kopie gemaakt van het gemarkeerde deel van het DNA. Na deze stap is cyclus 1 afgerond. De twee gemarkeerde DNA-stukjes zijn dan één keer gekopieerd; er zijn nu twee kopieën. Miljoenen kopieën Dit hele proces herhaalt zich vervolgens vele malen, waarbij het aantal kopieën steeds verdubbelt. Na cyclus 2 zijn er dus vier kopieën, na cyclus 3 acht, enzovoort. Nadat de cyclus veertig tot vijftig keer is herhaald zijn er uiteindelijk miljoenen kopieën van het kleine stukje DNA van het gemarkeerde deel gemaakt (foto 3). De speld uit de hooiberg is nu een berg spelden geworden. Deze miljoenen kopieën kunnen zichtbaar worden gemaakt (fluorescent bijvoorbeeld) en vervolgens gemeten met zeer gevoelige PCR-apparatuur. Het DNA van de ziekmakende bacterie of het virus is nu aangetoond en het ingezonden monster krijgt de uitslag positief voor de betreffende bacterie of het betreffende virus.
Varken, juni 2020 - 17
WEBINARS MET MS SCHIPPERS
Kennis delen en krachten bundelen De behoefte om kennis te delen is groot. In Nederland, maar ook in het buitenland. Dit resulteert in bijzondere samenwerkingen. En dat is precies wat er gebeurde toen we de krachten bundelden met MS Schippers door internationale webinars te geven over cruciale gezondheidsproblemen in de veehouderij. Waar GD klanten ondersteunt met het veterinaire lab, de onderzoeksfaciliteiten en veterinaire kennis, richt MS Schippers zich op een ander aspect van diergezondheid, namelijk hygiĂŤne. Met
18 - Varken, juni 2020
webinar
Rogier van Leeuwen, business developer
Webinar speendiarree Naast twee webinars voor de pluimveesector, focussen we in het webinar ‘Post-weaning diarrhea in a new era’ op varkens. Met de juiste kennis, analyses en methodes kunnen we speendiarree voorkomen. Het loont om hier verder in te duiken. Het kernthema van dit webinar is: Hoe voorkom je speendiarree zonder het gebruik van antibiotica en zink? We bespreken een aantal vragen die spelen bij varkenshouders, waaronder welke economische schade speendiarree veroorzaakt. In het webinar behandelen we vervolgens de oorzaken, gevolgen en preventie: ‘Welke stressfactoren zijn van invloed tijdens het speenproces?’, ‘Tot welke veranderingen in het darm-epitheel leidt dat?’ en ‘Hoe kom ik erachter of een ziekteverwekker in het spel is en welk onderzoek kan ik daarvoor inzetten?’ Tot slot geven we antwoord op de vraag welke preventieve maatregelen denkbaar zijn om speendiarree te voorkomen. Denk daarbij ook aan een goed management van de biggenstroom (zo min mogelijk mengen), aan het juist uitvoeren van reiniging en desinfectie van afdelingen en aan een schone waterleiding. hun HyCare-methode creëerden ze een kennisplatform over hygiëne in professionele veehouderijen. Waar onze bedrijven elkaar vinden, is de constante drang om onze klanten iets mee te geven en verder te helpen. De focus hierin ligt altijd op het voorkomen van problemen: GD ondersteunt klanten met monitoringprogramma’s en MS Schippers geeft concreet advies over hoe HyCare bedrijven vrijhoudt van ziekteverwekkers. Door deze krachten te bundelen in een serie webinars hopen we bij te dragen aan een betere diergezondheid.
Interesse in dit webinar over speendiarree? Kijk ‘m terug via de QR-code. De live-sessie gemist, maar heeft u wel een vraag aan onze experts? Vul dan de contactpagina op de website in.
U KIJKT DIT WEBINAR TERUG VIA WWW.ANIMALHEALTHWEBINAR.WORDPRESS.COM
Varken, juni 2020 - 19
AANPAK VAN BIGVITALITEIT
Weet wat je in handen hebt Elke varkenshouder wil de bigoverleving op zijn bedrijf verbeteren. Sterfte bij biggen is zowel een probleem voor de dieren als voor de varkenshouder. Door te achterhalen waar in het proces van dracht en geboorte een big sterft, kunnen we kijken welke managementaanpassingen de sterfte op het bedrijf terug kunnen dringen. GD heeft hier onlangs onderzoek naar gedaan. Bigvitaliteit is belangrijk en daarom onderzochten we wanneer een big daadwerkelijk vitaal is. Een belangrijke doelstelling binnen de varkenshouderij is het verhogen van de bigoverleving tijdens de lactatie. Bigoverleving verbeteren heeft zowel betrekking op doodgeboren biggen als op uitval van levendgeboren biggen; het streven is om beiden in aantal terug te brengen. Wat betreft doodgeboren biggen is het van belang te weten wanneer deze biggen gestorven zijn: kort na de geboorte, tijdens/kort voor de geboorte of meerdere dagen voor de geboorte. Sterfte van biggen tijdens de geboorte heeft andere oorzaken en vraagt om een andere aanpak op het bedrijf dan sterfte meerdere dagen voor de geboorte. Behalve het moment van uitval is het ook belangrijk om de mate van rijpheid van de doodgeboren biggen te bepalen: waren de biggen voldoende rijp/ontwikkeld om levensvatbaar te zijn?
20 - Varken, juni 2020
Inzicht in biggensterfte en de glycogeenvoorraad Voor GD is bigvitaliteit een belangrijk en actueel thema. Biggen redden het niet altijd, dat is een natuurlijk gegeven. Maar inzicht in wanneer de biggen zijn gestorven geeft handvatten voor de aanpak van bigvitaliteit. Deze informatie is voor varkenshouders van belang, zo weet u waar u in het proces van dracht en geboorte kunt proberen in te grijpen. Dit kan variëren van bijvoorbeeld voeding tijdens de dracht, naar het optimaliseren van het werpproces of het verbeteren van zorg na de geboorte. GD heeft ook onderzoek gedaan naar de glycogeenvoorraad (energiereserve) in de lever van biggen om te kunnen vaststellen wanneer we kunnen spreken van een vitale big. Een geboorte brengt veel veranderingen met zich mee, waaronder een daling in lichaamstemperatuur. De glycogeenvoorraad, oftewel energievoorraad, is nodig om alle organen van voldoende energie te voorzien. Zo kan een big letterlijk naar de uier lopen om méér energie binnen te krijgen met de biest. Glycogeen is dus een soort ‘motortje’ die voor een goede start zorgt. Samen aan de slag GD heeft onderzoek gedaan naar deze specifieke onderwerpen en werd hierbij ondersteund door stagiaire Milou Wals: “Samen met de pathologen van GD en sectiezaalmedewerkers hebben we de doodgeboren biggen onderzocht en kunnen vaststellen wanneer de big is gestorven. Zo onderzochten wij biggen die als doodgeboren waren aangeleverd, maar wel degelijk kort hebben geleefd.” Dit beaamt ook onderzoeker/varkensdierenarts Jobke van Hout, tevens stagebegeleidster van Milou: “Inzicht in het moment waarop de big is gestorven (tijdens de dracht of vlak na de geboorte) geeft belangrijke informatie. Om dit moment te bepalen hebben we een protocol opgesteld. Onze pathologen en getrainde sectiezaalmedewerkers volgen de stappen uit dit protocol en op basis van hun waarnemingen, is een indicatie van het moment van sterfte mogelijk. Ook geeft het protocol aanwijzingen over de ontwikkeling van de biggen.” Jobke laat
Jessica Fiks, redacteur
weten blij te zijn met de onderzoeksresultaten. “We hebben ze verder opgepakt in ons innovatieteam en werken het momenteel uit, zodat we nieuwe producten blijven ontwikkelen die aansluiten bij de wensen van varkenshouders én dierenartsen. Met de
“Het onderzoek heeft niet alleen bij mij, maar ook bij de varkensdierenartsen, pathologen en sectiezaalmedewerkers voor veel nieuwe inzichten gezorgd.”
interview
lancering van deze producten dragen wij bij aan het optimaliseren van de aanpak van bigvitaliteit.” Verbeteren bigvitaliteit Milou vervolgt: “Bigvitaliteit is een belangrijk thema. Het verbeteren van de bigvitaliteit en het verlagen van de biggensterfte is een mooie ambitie en ik ben blij dat ik heb kunnen bijdragen aan dit onderzoek. Ik heb veel geleerd door samen te werken met diverse betrokkenen bij GD. Samen met varkensdierenartsen, pathologen en sectiezaalmedewerkers hebben we veel inzichten verworven. Het vormgeven van mijn onderzoek, het zelfstandig uitvoeren van pathologisch onderzoek in de sectiezaal van GD en het bijdragen aan een concrete productontwikkeling, heb ik als erg interessant ervaren.” Milou heeft haar afstudeeronderzoek bij GD afgerond en is inmiddels afgestudeerd aan de Universiteit van Wageningen.
Varken, juni 2020 - 21
ADVERTORIAL
Rust bij de dieren door full spectrum zonlicht verlichting met ionisatie... ... dat merken veehouders op met de producten van Freshlight! De Heavy Duty Tube (HDT) van Freshlight B.V. uit Deventer is recentelijk erkend op de RAV Lijst.
LUCHTZUIVERENDE LED-VERLICHTING Schone lucht Minder antibioticum Vermindering van pathogenen
E 7.15 BWL nummer 2020.03. Het is de enige lamp die naast licht ook fijnstof reduceert door middel van ionisatie en mag stand alone worden toegepast. Het product maakt al langer deel uit van de range van ioniserende verlichting van Freshlight B.V. Het zuiveren van ammoniak, stof, stank en pathogenen is een techniek waarin Freshlight zich onderscheidt en uniek in is. Het resultaat is een beter luchtklimaat voor het vee, maar ook voor de boer. De lamp leert 180 tot 204 lumen per Watt en is dus zeer energie zuinig. De verlichting komt in de juiste omstandigheden in aanmerking voor fiscale regelingen zoals de EIA en de MIA/Vamil. De HDT is de meest recente ontwikkeling. De lamp heeft een IP65 inflammable polycarbonate behuizing. De ionisatoren zijn geplaatst in de achterzijde van de behuizing. Hierdoor is het product erg duurzaam en gaat lang mee. Alle lampen voldoen aan de LM79 certificering uitgevoerd door SGS. De tubes worden gemaakt met een uitwisselbare driver. Dit om de circulaire economie maximaal toe te passen.
Minder uitval Gezonde dieren
De ionisatie en het licht kan apart van elkaar aan-en uitgeschakeld worden. Wanneer in de avond de verlichting uitgaat, blijft de ionisatie zijn werk doen.
BWL 2020.03
Inmiddels hangen er duizenden lampen in Nederlandse stallen. Door navraag te doen bij een aantal varkenshouders leert men dat de ervaringen positief zijn.
+31(0)55 - 302 00 21
www.freshlightgroup.com
De varkens zijn actiever, minder stress hebben en beter groeien. Verder treden er minder huidbeschadigingen op. Het fullspectrum zonlicht van de lamp zorgt voor de vorming van vitamine D. Vitamine D zorgt ervoor dat dieren sterkere botten hebben, zich vitaler voelen en minder vatbaar voor ziekten zijn. De ionisatie zorgt ervoor dat de lucht in de stal of afdeling schoner en frisser is waardoor het ademen gemakkelijker gaat. Er is minder fijnstof en geur in de stal, alleen al voor de boer zelf en de medewerkers heeft ionisatie meerwaarde.
vraag en antwoord
VRAAG: VLEKZIEKTE, WAT IS DAT EIGENLIJK? ANTWOORD: Vlekziekte, veroorzaakt door de bacterie Erysipelothrix rhusiopathiae, dankt haar naam aan de verheven rode, vierkante vlekken op de huid. Vlekziekte komt zowel bij bedrijfsmatig gehouden varkens als bij hobbyvarkens voor. Naast de typische vlekken, kunnen varkens bij een acute infectie pijn hebben bij het bewegen, gaan verwerpen of plotseling sterven (als gevolg van een bloedvergiftiging). Bij een langzamer verloop kan gewrichtsontsteking of hartklepontsteking ontstaan.
VRAAG: DIERGEZONDHEID EN PREVENTIE OP MIJN KINDER-/ZORG-BOERDERIJ; WAAR MOET IK AAN DENKEN? ANTWOORD: Er zijn in Nederland veel kinder- en zorgboerderijen waar ook een aantal varkens te vinden zijn. Uiteraard is het ook hier belangrijk dat deze dieren in goede gezondheid verkeren en geen ziekten verspreiden. Het is belangrijk om, als uw varkens ziek zijn, contact op te nemen met uw dierenarts. Uw dierenarts kan u daarnaast ook helpen te voorkomen dat uw varkens ziek worden. Daarvoor kunt u samen een preventieplan opstellen. Bij het opstellen hiervan is het niet alleen belangrijk om aan diergezondheid te denken, maar ook om de risico’s voor de volksgezondheid in kaart te brengen. Verschillende ziektes die bij varkens voorkomen kunnen namelijk worden overgedragen van dier naar mens, de zogenaamde zoönosen. Over het algemeen zijn jonge kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem het meest gevoelig voor dergelijke ziektes. Op kinder- en zorgboerderijen is het dus belangrijk om de risico’s goed in kaart te brengen en de juiste maatregelen te nemen. Deelname aan het Keurmerk Zoönosen kan u daar goed bij helpen.
Omdat op vrijwel alle zeugenbedrijven gevaccineerd wordt tegen vlekziekte, zien we nog maar zelden klinische verschijnselen bij bedrijfsmatig gehouden varkens. Het huisvestingsysteem speelt daarbij ook een rol. De bacterie komt voor in de grond, waardoor de kans op een vlekziekteinfectie groter is als dieren in de aarde kunnen wroeten. Voor varkens die buiten gehouden worden, is vaccinatie tegen vlekziekte daarom van belang om problemen te voorkomen. Vlekziekte is een zoönose en het is daarom van belang om zelf ook de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen. Het naleven van algemene hygiënemaatregelen, handen wassen en het goed afdekken van wondjes zijn erg belangrijk. Mensen raken meestal besmet via huidbeschadigingen of wondjes die ontstoken raken. Neem contact op met uw huisarts als u een dergelijke infectie vermoedt.
Over het algemeen adviseert GD om varkens op kinder- of zorgboerderijen twee keer per jaar (in het begin van het voorjaar en najaar) te vaccineren tegen influenza en vlekziekte. Daarnaast is het belangrijk de varkens elke drie maanden te ontwormen en een behandeling tegen schurft in te zetten om schurftvrij te worden. MEER INFORMATIE OVER HET KEURMERK ZOÖNOSEN VINDT U OP WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/KEURMERKZOONOSEN
Varken, juni 2020 - 23
diergezondheid volgens Sibila van der Burg Al 24 jaar lang kunt u haar aan de telefoon krijgen als u met een vraag belt naar GD: Sibila van der Burg. Van huis uit heeft ze geen agrarische achtergrond, maar ze voelt zich nu een echt ‘varkensmeisje’. “Het contact met verschillende mensen in de sector maken mijn werk zo bijzonder en leuk.” Van modellenwerk tot een baan bij GD. Kennissen moesten soms even lachen als ze aan de combinatie Sibila, altijd op naaldhakken, en de varkenswereld dachten. Zelf had ze juist het gevoel dat ze helemaal op haar plek zat. “Ik vond mijn werk 24 jaar geleden direct geweldig. En dat vind ik nog steeds. Het contact met veehouders en dierenartsen, het uitzoekwerk en oplossen van problemen zijn me op het lijf geschreven. Ik houd van het extra stukje service dat ik kan bieden.” Een band opbouwen In de loop der jaren is ze weleens benaderd voor andere functies, maar dan zou ze het contact met de sector te erg missen. “De telefoon is echt mijn ding. Als het kan neem ik graag de tijd voor een extra praatje. Sommige mensen spreek ik al twintig jaar met enige regelmaat en daar bouw je een band mee op.” En die band gaat soms verder dan een telefoongesprek alleen. “Vorig jaar werd ik gebeld door een dierenarts. Hij was in de buurt en vroeg of ik zin had in een kop koffie. We hebben in de kantine even bijgepraat. Heel waardevol.” De praktijk in Naast goede gesprekken met betrokkenen in de sector, is het voor Sibila ook belangrijk kennis te maken met de praktijk. Ze dook de stallen in, keek mee bij secties en hielp mee op een dierenartsenpraktijk. “Aan de telefoon kan ik makkelijk zeggen: ‘U moet even twaalf varkens tappen’, maar nu ik heb gezien hoe dat allemaal werkt, zeg ik dat niet meer zo makkelijk. Het is voor mij belangrijk te weten hoe het werk in elkaar steekt en ik wil daar graag een beeld bij hebben. Zo kan ik mensen die bellen met een probleem hopelijk zo goed mogelijk helpen.” Om dat voor elkaar te krijgen, gaat ze hard aan de slag. “Als iemand belt met een probleem struin ik het hele bedrijf af op zoek naar een oplossing. Van dierenarts tot laboratorium. Als een probleem is opgelost en een dierenarts of veehouder is blij, dan is mijn dag geslaagd.”
Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl
