Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 22 • DECEMBER 2016
Huidlaesies bij leghennen In samenwerking met betrokken dierenartsen, adviseurs en veehouders zijn diverse gevallen van huidlaesies bij leghennen aan het licht gekomen. Bij zes inzendingen van commerciële bedrijven is een infectie met pokkenvirus vastgesteld. Bij de overige gevallen van huidlaesies bij commerciële leghennen was geen sprake van een infectie met pokkendifterievirus. Uitgebreid onderzoek aan deze dieren heeft aangetoond dat er onderliggende vaatafwijkingen speelden. Deze typische huidafwijkingen bij commerciële leghennen waren vooral aanwezig in de spierwand van middelgrote arteriële bloedvaten. In veel organen was er in deze vaten aanvankelijk sprake van schade, gevolgd door een reactieve opruimreactie. Er werd geen schade waargenomen die kon wijzen op een (bekende) infectieuze aandoening. Het totale histologische beeld van deze afwijkingen zou kunnen passen bij blootstelling aan een (toxische) stof die effect heeft op de doorbloeding en het verzorgen van de zuurstofvoorziening van specifieke weefsels. Vooral middelgrote arteriën, waarvan de spierwand wat dikker is maar nog wel afhankelijk is van zuurstofdiffusie vanuit het vaatlumen, kunnen soms schade oplopen. Wanneer deze arteriën de enige bloedvoorziening voor een orgaan of weefsel vormen, dan kunnen er bij een tekort aan bloed infarcten ontstaan. In de huid kan dit huidnecrose veroorzaken. Beschreven beelden van intoxicaties door stoffen zoals alkaloïden of neonicotinen komen niet geheel overeen met het sectiebeeld dat bij deze dieren is aangetroffen, waardoor het op dit moment niet mogelijk is om aan te geven wat de meest waarschijnlijke oorzaak is. Het zoeken naar een gemeenschappelijke bron en het aantonen van verhoogde gehalten van een (toxische) stof in een mogelijke bron zou een definitieve bevestiging van de waarschijnlijkheidsdiagnose kunnen geven. Maar dit is niet eenvoudig. Orgaanscreening op de genoemde stoffen is helaas niet mogelijk. Drs. Merlijn Kense, dierenarts pluimvee
Eikelvergiftiging bij schapen Bij kleine herkauwers komen met enige regelmaat vergiftigingen voor. In het najaar van 2016 is bij enkele schapen bij pathologisch onderzoek een eikelvergiftiging vastgesteld. Opname van enkele eikels kan in de regel weinig kwaad voor schapen en geiten. Schapen en geiten vinden eikels vaak erg smakelijk. Opname van grote hoeveelheden eikels en dan met name groene eikels kan door de looistoffen in die eikels tot vergiftigingsverschijnselen leiden. De symptomen van een eikelvergiftiging kunnen variëren van afwijkend gedrag met soms nerveuze verschijnselen tot maagdarmklachten. Ernstig aangedane dieren overleven een vergiftiging meestal niet. De behandeling van dieren die giftige planten of plantendelen hebben opgenomen is niet eenvoudig en ingrijpend. Het voorkomen van vergiftigingen door giftige planten is daarom erg belangrijk.
Veterinair
12
Dr. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers
Digitaal Inschrijven Verwerpers
U kunt vanaf 16 januari geen inzendformulier Verwerpers meer aanmaken in VeeOnline. Deze optie wordt vervangen door digitaal inschrijven. Dat werkt praktisch hetzelfde, alleen hoeft u bij digitaal inschrijven niets meer te printen en kunt u het declaratieformulier direct invullen. VeeOnline zoekt direct de programma’s van de veehouder erbij. Deze kunt u aanvullen met andere onderzoeken. Daarnaast kunt u het formulier ook nog steeds downloaden op www.gddiergezondheid.nl. Uw digitale inschrijvingen kunt u altijd online terugvinden. Schrijft u nog niet digitaal in en wilt u meer weten, meld u dan aan voor een vrijblijvende demo inclusief gratis scanner en overige materialen. Ga voor meer informatie naar: www.gddiergezondheid.nl/digitaal-inschrijven. Veterinair, december 2016 -
1
Dr. Ruth Bouwstra Sectormanager Pluimvee
Vogelgriep: het toverwoord is hygiëne Op het moment van schrijven is in ieder geval één ding zeker: het hoogpathogene vogelgriepvirus H5N8 is in Nederland. In verschillende wilde vogelpopulaties én op in ieder geval drie commerciële bedrijven met vleeseenden is het virus aangetroffen. Het risico op introductie op meer pluimveebedrijven is dus substantieel verhoogd. Ook al is het virus van hetzelfde subtype (H5N8) als in 2014, er zijn grote verschillen in de waarnemingen bij wilde vogels. Toen werden geen klinische verschijnselen gezien bij wilde vogels, deze keer wel. Er worden nu grote aantallen zieke en dode wilde vogels gerapporteerd. Ook de eerste genotyperingsresultaten laten zien dat het virus anders is dan twee jaar geleden. Nu we weten dat het vogelgriepvirus ons land helaas weer is binnengekomen, is er maar één manier om het buiten de staldeuren te houden: goede hygiëne. Dit is niet alleen van groot belang om (in)directe insleeprisico’s zoveel mogelijk te beperken, maar ook om versleping vanaf een besmet bedrijf te voorkomen. Komt het virus toch op het bedrijf, dan heeft iedereen belang bij een vroege opsporing. Dat kan via het zogeheten ‘early warning systeem’, waarbinnen dieren bij twijfel ingestuurd kunnen worden om vogelgriep uit te sluiten. U als dierenarts speelt daar een belangrijke rol in. Ook kunt u, samen met GD, bijdragen aan de bewustwording van insleep-risico’s op bedrijven. De keten is immers zo sterk als de zwakste schakel.
2
Helpdesk Paard en Gezondheidsoverleg krijgen vervolg De Helpdesk Paard, die paardendierenartsen de mogelijkheid biedt telefonisch te sparren over infectieziekten, wordt per jaar meer dan 200 keer gebeld. In 2014 werd de Helpdesk in het leven geroepen door de Sectorraad Paarden (SRP), de Groep Geneeskunde Paard (GGP) en het ministerie van Economische Zaken (EZ). Omdat het initiatief succesvol blijkt, is besloten de Helpdesk ook de komende jaren voort te zetten. Hetzelfde geldt voor het Gezondheidsoverleg Paard. Ook dit halfjaarlijkse overleg tussen vertegenwoordigers van bij de paardensector betrokken partijen – EZ, de SRP, GD, de GGP, de faculteit Diergeneeskunde, RIVM, NVWA en Wageningen Bioveterinary Research (voorheen CVI) – krijgt in 2017 een vervolg. Doel van dit overleg is afstemming tussen diverse partijen, benutten van wederzijdse kennis en informatie uitwisselen over diergezondheid in de paardensector. De Helpdesk Paard, bereikbaar via 0900 - 7100 000 (optie 5), is bedoeld voor dierenartsen die willen overleggen over infectieziekten bij paarden en de aanpak daarvan. Ook biedt het centrale telefoonnummer de mogelijkheid om actuele informatie uit het veld te kanaliseren, zodat de sector als dat nodig is op gepaste wijze kan reageren. De dierenarts maakt zo gebruik van de expertise van de Helpdesk én bewijst de sector een dienst door te laten weten wat er in de praktijk speelt. Met dit vervolg voor de Helpdesk en het gezondheidsoverleg houden we ook komende jaren een vinger aan de pols op het gebied van de infectieziekten bij paarden in Nederland en de vragen die spelen bij paardendierenartsen. Drs. Linda van den Wollenberg, internist paard Dr. Kees van Maanen, veterinair microbioloog
CDM-onderzoek bij 200 bedrijven FrieslandCampina maakt gebruik van de Continue Diergezondheidsmonitor (CDM) om diergezondheid op melkveebedrijven te monitoren. Periodiek wordt door een aantal onafhankelijke dierenartsen getoetst of het CDM-systeem een reële weergave geeft van de diergezondheidsstatus op melkveebedrijven. Het gaat hierbij alleen om de toetsing van de betrouwbaarheid van het CDM-systeem, niet om de toetsing van de individuele bedrijven. GD voert deze validatie uit in opdracht van FrieslandCampina. Dat betekent dat tweehonderd bedrijven door een dierenarts bezocht worden om de gezondheid van de veestapel te beoordelen. Ongeveer driehonderd geselecteerde veehouders ontvangen in december een brief van FrieslandCampina waarin hun medewerking wordt gevraagd. Ook in uw praktijk kan een aantal veehouders benaderd worden. Mocht u naar aanleiding van dit bericht vragen hebben dan kunt u contact opnemen met Geralda Hop (0570-660674). Dr. ir. Geralda Hop, projectleider rund
Nieuwe DIVA MS1-PCR-test beschikbaar Naast een algemene Ms-PCR-test (geen onderscheid tussen vaccin- en veldstammen) en een MSH-PCR-test (onderscheid tussen MSH-vaccinstam en Ms-veldstam) is er nu ook een PCR-test beschikbaar die de MS1-vaccinstam van Ms-veldstam kan onderscheiden. Deze PCR-testen worden uitgevoerd op pools van maximaal zes trachea swabs. Wanneer u de aanwezigheid van MS1- en MSH-vaccinstam wilt uitsluiten dan dient u zowel de MSH-PCR-test als MS1-PCR-test uit te voeren.
Autovaccins voor varkens GD produceert bacteriële autovaccins voor varkens, die nu ook voorzien kunnen worden van een adjuvans. Autovaccins mogen worden toegepast op het eigen bedrijf of op bedrijven behorend tot dezelfde epidemiologische eenheid, als er geen toegelaten vaccin beschikbaar is. Dit laatste is geregeld in de cascaderegeling. Die houdt in dat allereerst gekeken moet worden of binnen Nederland een geschikt middel beschikbaar is dat is toegelaten voor een andere diersoort. Zo niet, dan mag u een middel gebruiken dat is geregistreerd in een andere EU-lidstaat om dezelfde aandoening te behandelen. Als dat er ook niet is, kunt u autovaccins inzetten. Als u vragen heeft over de inzet van autovaccins kunt u contact opnemen met een dierenarts van de Veekijker (telefoon 0900 - 7100 000, keuze 2). De Veekijker-dierenarts bespreekt dan
met u of een aanvraag voor een autovaccin in behandeling kan worden genomen. Aanvraagformulieren kunt u vinden onder: www.gddiergezondheid.nl/formulieren. Vervolgens kunt u de aanvraag per e-mail versturen naar autovaccin@gddiergezondheid.nl. Op het aanvraagformulier kunt u ook uw keuze voor de toevoeging van adjuvans aangeven. Aanvragen die vóór vrijdag 12.00 uur binnen zijn, kunnen in de week daarna ingezet worden voor productie. Indien de aanvraag niet kan worden goedgekeurd, nemen wij contact met u op. Drs. Tom Duinhof, dierenarts varken
Klinische chemie rund: gewijzigde en vervallen pakketten Het FIT-team van GD probeert klinisch chemische diagnostiek te combineren tot relevante pakketten die goed aansluiten bij de behoefte vanuit het veld. Voor rund zullen per 1 januari 2017 onderstaande wijzigingen in de pakketten plaatsvinden. Nieuw: De Biestopnamecheck (11518) is een test die inzicht geeft in hoeveel IgG een kalf heeft opgenomen uit de biest. In GD Veterinair van januari volgt hierover een uitgebreider artikel. Het Pakket Biestvoorziening (10253) en Pakket Elektroforese (10265) vervallen voor rundvee. Nieuw: Het Pakket Liggende Koe (11507) geeft inzicht in de mogelijke oorzaak waarom een koe na het afkalven niet meer overeind kan komen en geeft bij spierbeschadiging tevens de prognose voor herstel. Serum wordt onderzocht op anorganisch fosfor, calcium, CPK en magnesium. Nieuw: Het Pakket Energiestatus Verse Koe (11508) geeft inzicht in de energievoorziening, eiwitvoorziening en voeropname van verse koeien. Serum wordt onderzocht op BHBZ, ureum en calcium. Het Pakket Energiestatus (10276) komt te vervallen voor rundvee. Nieuw: Het Pakket Leverfunctie (11506) geeft inzicht in de leverfunctie en eventuele schade. Tevens kan een indruk worden gekregen van de soort schade (leververvetting, toxische stoffen). Serum wordt onderzocht op albumine, bilirubine totaal, AST, GLDH, gGT en NEFA. Het Pakket Leververvetting (10277) komt te vervallen voor rundvee. Nieuw: Het Pakket Grote Screening en Ontsteking Herkauwers (11505) geeft inzicht in de aard van een eventuele ontsteking (bacterieel of viraal, acuut of chronisch) en de schade bij het dier. Het bloed (serum en EDTA) wordt onderzocht op witte bloedbeeld, rode bloedbeeld, trombocyten, totaal eiwit en elektroforese, ALP, anorganisch fosfor, nierfunctie, leverfunctie, haptoglobine, LDH en BHBZ. Dit pakket vervangt drie oude pakketten: Pakket Ontsteking en Rode bloedbeeld (10274), Pakket Rode en Witte bloedbeeld (10267) en Pakket Screening (10275).
Bij GD Veterinair van januari ontvangt u een kaart met informatie over koppelonderzoek bij rundvee. De kaart kunt u als hulpmiddel gebruiken om te bepalen welk klinisch chemisch onderzoek zinvol is. Meer informatie over de pakketten en de tarieven leest u vanaf 1 januari 2017 op DAP Contact: www.gddiergezondheid.nl/ dapcontact. Drs. Sanne Carp-van Dijken, dierenarts rund
Chemisch én bacteriologisch wateronderzoek? Graag 2 potten! GD biedt verschillende wateronderzoeken waarvoor u als dierenarts of veehouder zelf het watermonster mag nemen. Ieder type onderzoek, bacteriologisch of chemisch, heeft zijn eigen lab-logistieke afhandeling. Er zijn strenge kwaliteitscriteria die het nodig maken dat er een aparte pot voor zowel bacteriologisch als chemisch onderzoek nodig is. Veel wateronderzoeken bestaan uit een combinatie van chemisch en bacteriologisch onderzoek. Neem in dat geval per tappunt twee waterpotjes. Het komt regelmatig voor dat er niet twee maar één waterpotje is ingestuurd. Graag attenderen wij u erop dat deze inzendingen met te weinig monstermateriaal vanaf 1 januari niet meer worden geaccepteerd. Op het actuele inzendformulier water ziet u hoeveel waterpotjes u dient aan te leveren. Het formulier vindt u op www.gddiergezondheid.nl/formulieren.
Veterinair, december 2016 -
3
Nieuws en mededelingen Buis met natriumazide voor los tankmelkonderzoek op mineralen
Intake BVD-vrij? Vergeet de melkverklaring niet
GD biedt sinds kort een betere methode om aanvullend op het periodieke tankmelkonderzoek op mineralen (De Mineralencheck) een los tankmelkmonster in te sturen voor onderzoek op de mineralen jodium, selenium, koper en zink. Exclusief voor los tankmelkonderzoek op mineralen biedt GD tankmelkmonsterbuizen aan met het conserveringsmiddel natriumazide. U kunt de buizen met het conserveringsmiddel natriumazide bestellen onder artikelcode VDBUI168 in de GD Webshop via www.gdwebshop.nl. Lees het volledige bericht op DAP Contact: www.gddiergezondheid.nl/dapcontact.
Om de intake voor BVD-vrij Certificering snel en efficiënt te laten verlopen, is het belangrijk dat u altijd meteen de melkverklaring meestuurt met het tankmelkmonster. Hiermee verklaart u dat alle runderen waarvan geen bloedmonster is ingestuurd, zijn onderzocht via de tankmelk op BVD-virus. Zonder melkverklaring kan de intake niet worden afgerond. Advies is om bovendien om via VeeOnline.nl een stallijst op te vragen en hierop direct vast te leggen van welke koeien melk in de tank zat op het moment van monstername. Dit kan in VeeOnline of op papier door achter de betreffende levensnummers een "M" te vermelden. Deze stallijst kunt u gelijktijdig met de melkverklaring meesturen.
BVD Oorbioptnamepakket voor dierenartsen Wanneer u een doodgeboren of gestorven kalf wilt onderzoeken op BVD-virus, is het mogelijk een oorbiopt in te sturen. Hiervoor kunt u gebruik maken van het BVD Oorbioptnamepakket voor dierenartsen. Het BVD Oorbioptnamepakket bevat een oorbiopt-oormerktang, tien blanco oorbiopt-oormerken, verpakkings- en inzendmateriaal. Het pakket kost 51 euro (excl. btw) en is te bestellen in de GD Webwinkel (artikelcode VDTRA160).
Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Theo Geudeke, Carlijn Kappert, Yoni Pasman, Helen de Roode, Sylvia Greijdanus - van der Putten, Jeanine Wiegel | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.
Samen werken aan diergezondheid
Cursus Locomotie voor varkensdierenartsen De afdeling varkensgezondheidszorg organiseert een eendaagse cursus over beenwerkproblemen bij vleesvarkens, opfokvarkens en zeugen op woensdag 11 januari 2017 van 13.00 - 20.00 uur (inclusief buffet). Tijdens de cursus komen aan de orde: de botstofwisseling en gerichte diagnostiek, pathologie van klauwaandoeningen en gewrichtsaandoeningen en infectieuze artritiden. De laatste stand van zaken van het onderzoek naar osteochondrose wordt behandeld net als de relatie met voeding en fokkerij. Aanmelden voor de cursus kan bij Ineke Horsman (i.horsman@gddiergezondheid.nl of 0570 - 660339) of via de website van GD Academy (www.gdacademy.nl). De kosten bedragen 495 euro (excl. btw) waarbij een diner is inbegrepen. De cursus wordt aangemeld voor accreditatie.
Symposium Hogere Varkensgezondheid Welke vernieuwingen op het gebied van laboratoriumdiagnostiek kunt u in de toekomst verwachten? En wat betekenen ze in de dagelijkse praktijk? Daar staan we graag samen met u bij stil tijdens de dierenartsensessie ‘Innovaties in het lab’, op dinsdag 17 januari in het futuristische Evoluon in Eindhoven. GD organiseert deze sessie voorafgaand aan het Praktijksymposium Hogere Varkensgezondheid. Het thema van het praktijksymposium is dit jaar ‘ziektes buiten de deur houden’. In de dierenartsensessie zoomen drie onderzoekers van GD in op een belangrijk onderdeel daarvan: diagnostiek. De cursus wordt aangemeld voor accreditatie. Aanmelden kan via DAP Contact. Meer informatie over het programma vindt u in de bijgevoegde flyer bij deze GD Veterinair.