Veterinair 01 - januari 2019

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 25 • JANUARI 2019

Bloedonderzoek seleen en jodium: verschil met GSH-Px Spoorelementen als jodium en seleen worden uit de pens of de darm opgenomen in het bloed. Een dier heeft alleen iets aan deze spoorelementen als ze worden ingebouwd in eiwitten zoals bijvoorbeeld GSHPx (seleen) of schildklierhormoon (jodium). Die inbouw kan lang duren, waardoor het effect van een rantsoenaanpassing pas na enige tijd meetbaar is.

Voor de inbouw van jodium wordt een periode van enkele weken aangehouden. Het duurt daarentegen wel vier maanden voordat seleen via de lever en het beenmerg als GSH-Px in witte en rode bloedcellen zijn werk kan doen.

Meten in bloed Een aanpassing van het rantsoen met meer of minder seleen of jodium is dus via een meting van GSH-Px pas na twee tot drie maanden zichtbaar. Het niveau van seleen en plasma in bloed reageert veel sneller op wijzigingen in het rantsoen. Zo wordt bijvoorbeeld 90 procent van het opgenomen jodium via de urine weer uitgescheiden: de 10 procent die in het bloed blijft is voldoende om de hoeveelheid die uit het voer wordt opgenomen te meten. De gehalten van seleen en jodium in plasma zijn dus zeker gerelateerd aan de wekelijkse opname van deze elementen. GSH-Px is daarentegen gerelateerd aan de langere termijnopname (twee tot drie maanden) van seleen. dr. Guillaume Counotte, veterinair toxicoloog

Nieuwe infectieuze bronchitis-virusstam: IBV-D181 Een nieuwe IBV-stam, D181, dook vanaf februari 2018 geregeld op bij Nederlands pluimvee. Deze stam is genetisch het meest verwant aan de D1466-stam en lijkt behoorlijk infectieus. De stam is niet eerder gerapporteerd vanuit andere landen.

Er is nog geen informatie over het ziekteverwekkende vermogen van D181 en over mogelijke vaccinatieschema’s die bescherming zouden kunnen bieden. De gevallen waarbij D181 werd aangetoond gingen gepaard met klinische verschijnselen, maar het is niet bekend of deze alleen door D181 werden veroorzaakt.

Klinische verschijnselen De stam is dit jaar 48 keer aangetroffen: twee keer bij vleeskuikens, maar voornamelijk bij leggende hennen. De klachten bij (leg)hennen waren met name verhoogde uitval en een beeld van coliperitonitis. Productiedalingen, ademhalingsproblemen en daling van water- en voeropname werden ook regelmatig gemeld bij koppels waarin D181 werd aangetroffen. De klinische verschijnselen worden nog verder geïnventariseerd. Of deze stam zich in de toekomst in Nederlands pluimvee weet te handhaven zal de tijd moeten uitwijzen.

Veterinair

01

drs. Robert Jan Molenaar, dierenarts pluimvee

Middagbijeenkomsten Voeding en Klauwen rundvee

Wilt u weten hoe tankmelkdiagnostiek u kan helpen in de aanpak van klauwproblemen? En bent u benieuwd wat u moet doen met voeding tijdens de droogstandsperiode? Tijdens drie middagbijeenkomsten praten we rundveedierenartsen en voerspecialisten graag bij over voeding en klauwgezondheid. We blikken samen ook terug op de afgelopen twee jaar Droogstandscheck én zoomen in op de magnesiumbepaling. Tot slot delen we de nieuwste inzichten op het gebied van fosfor en de resultaten van één jaar fosfor-tankmelkonderzoek.

De bijeenkomsten zijn in Deventer (24 januari), Joure (28 januari) en Oirschot (5 februari) van 13.00-16.00 uur. Deelname is kosteloos.

Meer informatie en aanmelden kan op www.gddiergezondheid/agenda.

Veterinair, januari 2019 -

1

Daphne de Leeuw Adviseur Marketing­ communicatie

Monitoring Brucella melitensis Laten we 2019 beginnen met het goede nieuws dat we in 2018 weer hebben voldaan aan de Europese verplichting voor monitoring op Brucella melitensis.

GD 100 jaar!

In het begin van de vorige eeuw bundelden Friese veehouders en dierenartsen hun krachten om zich te weren tegen de dierziekte rundertuberculose. In 1919 mondde dit boereninitiatief uit in de oprichting van de eerste Gezondheidsdienst voor Dieren in Nederland. Nu, honderd jaar later, werken we bij GD nog steeds met dezelfde passie, samen met u aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving. GD beschikt over één van de grootste hightech veterinaire labora­toria ter wereld. De combinatie van veterinaire kennis en kunde, diagnostiek en diergezondheidsprogramma’s is uniek.

Het jaar 2019 is voor GD een jubileumjaar en dat vieren graag met u. Op 12 en 13 juni organiseren we een klantendag voor veehouders en dierenartsen. Daarnaast sponsort GD verschillende Europese veterinaire congressen, die in ons jubileumjaar in Nederland worden georganiseerd: - SVEPM (epidemiologie), 27-29 maart te Utrecht; - Congres Kleine Herkauwers (tijdens Voorjaarsdagen), 10-12 april te Den Haag; - ESPHM (varken), 22-24 mei te Utrecht; - EBC (rund), 11-13 september te Den Bosch; - ECVP/ESVP (pathologie), 25-28 september te Arnhem; - Symposium Coryza en Mycoplasma (pluimvee), 13-15 november te Leusden.

Wij zien u graag bij de congressen of op één van onze klantendagen!

2

Van ruim 1.475 bedrijven zijn bloedmonsters van schapen en geiten onderzocht en negatief bevonden. Hierdoor behoudt Nederland zijn vrijstatus, waardoor schapen- en geitenhouders hun dieren eenvoudiger kunnen blijven exporteren.

Steekproef Om het minimaal benodigde aantal UBN’s te bemonsteren krijgt GD van de overheid een random selectie uit bedrijven met meer dan tien dieren ouder dan zes maanden aangeleverd.

Een UBN kan nooit twee opeenvolgende jaren in de steekproef zitten. GD communiceert vervolgens met de houders van de geselecteerde UBN's en hun dierenartspraktijk.

Inschrijving monsters en declaratie U kunt uw monsters digitaal inschrijven. Belangrijke voordelen daarvan zijn dat u gelijk uw declaratie kunt invoeren en de administratieve afhandeling meteen is geregeld. De hoogte van de vergoeding wordt in onderling overleg tussen het ministerie van LNV en de KNMvD vastgesteld. GD ontvangt een afschrift van deze afspraken en hanteert deze tarieven, conform de afspraak die GD heeft met de overheid.

GD en de opdrachtgevers bedanken houders en hun dierenartsen die het afgelopen jaar het aangestuurde onderzoek hebben uitgevoerd. We hopen uiteraard voor 2019 ook weer op uw medewerking!

Carlijn ter Bogt MSc, projectleider monitoring Brucella melitensis

Interpretatie uitslagen abonnement Worminfecties Tankmelk Nu we de uitslagen van het abonnement Worminfecties Tankmelk weer hebben geanalyseerd, zien we dat het percentage tankmelkuitslagen waarbij antistoffen tegen maagdarmwormen of leverbot is aangetoond iets lager ligt dan vorig jaar. Het percentage uitslagen waarbij antistoffen tegen longwormen is aangetoond ligt iets hoger dan vorig jaar.

Het lagere percentage tankmelkuitslagen met antistoffen tegen maagdarmwormen of leverbot past bij de droge zomer die we dit jaar hebben gehad. Een droge omgeving is niet alleen voor de cyclus van de leverbotslak ongunstig, ten dele ook voor de larven van Ostertagia.

Kruisreactie Bij de interpretatie van de tankmelkuitslag op maagdarmwormen is het belangrijk u te realiseren dat bij de antistoffentest een kruisreactie op kan treden met antistoffen tegen leverbot. Dit betekent dat op een bedrijf waar ook antistoffen tegen leverbot zijn aan­ getoond in de tank, een reactie in de maagdarmwormentest eventueel ook veroorzaakt kan zijn door antistoffen tegen leverbot. Bij koppels van bedrijven waar antistoffen tegen leverbot worden gevonden maar geen antistoffen tegen maagdarmwormen, hebben maagdarmwormen bij deze koppel dit seizoen waarschijnlijk geen rol gespeeld. Zijn er antistoffen tegen leverbot aangetoond, dan zijn deze wel specifiek voor leverbot.

Weidemanagement bespreken Vooral bij het aantonen van (veel) antistoffen tegen maagdarm- en longwormen is het goed om, voorafgaand aan het volgende weideseizoen, met de veehouder het weidemanagement van het jongvee te bespreken. De Wormsleutel van GD kan helpen om, passend bij het gekozen beweidingssysteem, de juiste momenten te kiezen voor diagnostiek en op basis hiervan een eventuele behandeling. drs. Debora Smits, dierenarts rundvee

Nieuw: controle biestkwaliteit zeugen Uit onderzoek van GD blijkt dat er veel variatie is in het IgG-gehalte in zeugenbiest. Pasgeboren biggen zijn voor hun antistoffen afhankelijk van de kwaliteit van de zeugenbiest die zij de eerste 24 uur drinken.

Voor een goed inzicht in de biestkwaliteit op een zeugenbedrijf raden wij aan biest van minimaal tien zeugen te laten onderzoeken.

U kunt op twee manieren een indruk krijgen van de kwaliteit van de biest: een IgG-bepaling (IgG Biest, artikelnummer 11828) en een totaal eiwitbepaling (Biestscan, artikelnummer 11827).

TE van zeugenbiest De IgG Biest bepaalt nauwkeurig het gehalte immuunglobulines in de zeugenbiest. Een vereenvoudigde en daardoor goedkopere

Koperovermaat aantonen via lever(biopt)onderzoek Het spoorelement koper is onder meer betrokken bij de vorming van bloed, pigment en haren, de elasticiteit van bloedvaten, botopbouw en de bescherming tegen vrije radicalen. Een tekort is aan te tonen in bloed en (tank)melk. Een koperovermaat aantonen kan alleen via lever(biopt)onderzoek.

Het koperniveau in het bloed wordt redelijk strak gereguleerd (10-22 µmol/L). Wordt er meer koper opgenomen dan nodig is voor eigen behoefte en productie, dan wordt dit deels uitgescheiden via gal en deels opgeslagen in de lever. De mate waarin dit gebeurt is niet terug te zien in het bloed. Het is dus niet mogelijk om op basis van een meting van koper in het bloed af te leiden of, en in welke mate er een overmaat koper is of wordt opgenomen.

Bloed en melk Als er te weinig koper wordt opgenomen dan blijft het niveau in het bloed nog lange tijd binnen de norm, terwijl de voorraad in de lever wordt aangesproken. Pas als er bijna geen koper in de lever meer aanwezig is, daalt het niveau in het bloed naar <10 µmol/L. Is het koperniveau in bloed van een gezond dier in een steekproef onder de 10, dan is dit een aanwijzing dat de kopervoorziening te laag kan zijn.

Het koperniveau in bloed staat in verband met het koperniveau in melk. Met tankmelkonderzoek meet je de gemiddelde kopervoorziening van de koppel. Zijn er meerdere dieren binnen de koppel met een verlaagd koperniveau in het bloed (<10 µmol/L), dan zal ook in tankmelk het koperniveau dalen onder de 35 (µg/L).

Lever(biopt)onderzoek Op dit moment is er geen bovengrens van koper in tankmelk bekend. Omdat een overmaat niet aan te tonen is via bloed of (tank) melk, wordt als uitslag alleen ‘geen aanwijzingen voor tekort’ weergegeven. Voor het aantonen van een koperovermaat is het nodig het kopergehalte in de lever te onderzoeken via leveronderzoek bij pathologie, of een leverbiopt van het levende dier. drs. Sanne Carp-Van Dijken, dierenarts rundvee

methode is de Biestscan. Hiermee wordt het totaal eiwit (TE) in de biest bepaald. Er is veel samenhang tussen het TE en het IgGgehalte in biest, waardoor het voor de monitoring van biestkwaliteit op koppelniveau mogelijk is om het TE van zeugenbiest te gebruiken. Het monster dient binnen vier uur na de geboorte van de eerste big te worden afgenomen, omdat het IgG-gehalte snel afneemt. dr. Theo Geudeke, dierenarts, specialist varkensgezondheid

Nieuws en mededelingen Verwerpersonderzoek rundvee Bij abortus bij runderen is de meldplicht voor Brucella abortus van kracht. De veehouder voldoet hieraan als hij een bloedmonster instuurt voor onderzoek op Brucella abortus. Tegelijkertijd kunt u ook extra onderzoek aanvragen op veel voorkomende oorzaken van verwerpen in Nederland: salmonella, BVD, neospora en IBR. U kunt het brucellaonderzoek digitaal inschrijven op VeeOnline. Selecteer daarvoor ‘Brucellose verwerpersonderzoek’. VeeOnline vult automatisch de onderzoeken aan vanuit de programma’s waar de veehouder aan deelneemt.

Sectie op verworpen vrucht Daarnaast kunt u de verworpen vrucht insturen voor sectie. Stuur bij voorkeur ook een stuk placenta met cotelydonen mee om de kans op een diagnose te vergroten. Daarmee zijn ook andere infectieuze oorzaken aan te tonen, zoals listeria, bacillus, coxiella, chlamydia en schimmels.

Ook niet-infectieuze oorzaken zoals koorts, trauma en mineralentekorten kunnen leiden tot verwerpen. Neem daarom met de veehouder het verwerpersprotocol door zodat u geen mogelijke oorzaken mist en een sluitende diagnose kunt stellen. Het verwerpersprotocol vindt u op www.gddiergezondheid.nl/verwerpers.

Instructie mestmonsters Paratbc De instructie voor het nemen en insturen van mest­ monsters voor Paratbc-onderzoek is geüpdatet en voorzien van een handleiding digitaal inschrijven. U vindt de instructie als bijlage bij deze Veterinair.

Veterinair, januari 2019 -

3

Nieuws en mededelingen BVD PCR-serum op witte lijst ZuivelNL

Klinische Avonden Paard 2019

Het BVD PCR-onderzoek in serum dat wordt uitgevoerd in het GD-laboratorium is door ZuivelNL vanaf nu ook op de witte lijst geplaatst voor de landelijke aanpak van BVD. Dit onderzoek kan worden gebruikt om BVD-virus aan te tonen bij kalveren jonger dan 31 dagen. De volgende BVD-testen van GD staan nu op de witte lijst: • BVD virus PCR (serum) • BVD virus PCR (tankmelk) • BVD virus ELISA (serum) vanaf 31 dagen • BVD virus ELISA (oorbiopt) • BVD antistoffen ELISA (serum) • BVD antistoffen ELISA (tankmelk)

GD, Pavo en Virbac organiseren in februari de Klinische Avonden Paard 2019 voor paardendierenartsen. Laat u verrassen door actuele en innovatieve onderwerpen, gepresenteerd door drie topsprekers: Jan en Gabriëlle Broeze nemen u mee in de tandheelkunde bij het paard. Paardendierenarts Ulf Hedenström van ‘the National Equine Center-Wången’ (Zweden) vertelt vanuit veterinair oogpunt over de voor- en nadelen van groepshuisvesting. Berni Prins gaat in op verschillende hoefproblemen en -aandoeningen. Data en locaties: 12 februari bij VDL Stud (Bears), 13 februari bij Pavo (Heijen), 14 februari bij GD (Deventer). De avonden worden ondersteund door de Groep Geneeskunde Paard. Inschrijven: www.virbac.nl/inschrijven.

GD-stand op Dutch Poultry Expo

Laboratoriumonderzoek salmonella rundvee op witte lijst

GD is met een stand aanwezig op de Dutch Poultry Expo op 19 en 20 maart in de Evenementenhal in Hardenberg. De Dutch Poultry Expo is een nieuw vakevent, volledig gericht op de pluimveesector. Samen met de Dutch Pork Expo (16 en 17 april in Venray), waar GD ook aanwezig is, vervangt dit event de voormalige Landbouwdagen Intensieve Veehouderij (LIV).

Houd de website van GD in de gaten voor meer informatie.

Veterinair is een uitgave van GD | Redactie Carlijn ter BogtKappert, Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Sylvia Greijdanusvan der Putten, Daphne de Leeuw, Marjolijn Waanders, Jeanine Wiegel | Eind­redactie Margreet Pasman | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving Dock35 Marketing Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00

Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

De laboratoriumtesten die GD uitvoert om actieve salmonelladragers op te sporen zijn door Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) opnieuw als geschikt beoordeeld. GD is daarom door NZO, tot nu toe als enige, wederom op de witte lijst geplaatst. Om tot de samenstelling van de witte lijst te komen heeft WBVR de validatierapporten beoordeeld en rondzendoefeningen uitgevoerd om de kwaliteit van de laboratoria te toetsen.

Basiscursus Bacteriologie Voor dierenartsen die de basistechnieken van het uitvoeren van bacteriologisch onderzoek (BO) willen leren biedt GD op 11 april de Basiscursus Bacteriologie aan. De cursus gaat onder meer in op de plaats van BO in mastitismanagement, het nut van BO, melkmonstername, transport en bewaarcondities.

Daarnaast komen laboratoriuminrichting, identificatie van bacteriën, het maken van preparaten en het beoordelen van platen aan bod. De cursus kost 895 euro. Meer informatie over deze en andere cursussen vindt u op www.gdacademy.nl.

Nieuw: KalfOK op Veeonline Op VeeOnline staan nu ook KalfOK-rapportages. De veehouder heeft hiervoor een machtiging voor uw praktijk afgegeven. Selecteer voor de rapportage het UBN in het nieuwe menu ‘Rapportages’. Veehouders kunnen hun machtiging doorgeven via onze klantenservice, telefoon: 0900-1770. De KalfOK-score is ontwikkeld op initiatief van LTO en NZO. Zowel via een totaalscore als op verschillende kengetallen geeft deze melkveehouders inzicht in de kwaliteit van de kalveropfok op hun bedrijf.