Veterinair 04 - april 2019

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 25 • APRIL 2019

Paratuberculose bij schapen Op twee begrazingsbedrijven was sprake van ernstige vermagering en sterfte onder de schapen.

Eind 2018 werd hier paratuberculose vastgesteld. Beide bedrijven zijn naar aanleiding van deze gebeurtenissen bezocht door GD. Tijdens de bezoeken zijn mogelijkheden voor de beheersing van paratuberculose geschetst. De eradicatie van paratuberculose op geiten- en schapenbedrijven is niet eenvoudig. Paratuberculose wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis (MAP). Een MAP-besmetting leidt tot een chronische ontsteking van het laatste deel van de dunne darm, waardoor eiwitverlies optreedt. Dit gaat gepaard met vermageren, (melk)productiedaling, schilferige huid en slechte vacht, oedeem en in uitzonderlijke gevallen diarree.

In Nederland wordt paratuberculose bij schapen zelden aangetoond; in een aantal andere grote schapenlanden komt de ziekte veel vaker voor. De achtergrond hiervan is niet duidelijk. dr. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers

Autoriteiten bevestigen blauwtong in Belgisch Luxemburg De Belgische autoriteiten hebben op 27 maart gemeld dat zij een besmetting met blauwtong, serotype 8 (BTV-8), op Belgisch grondgebied hebben bevestigd.

Na het besmet verklaren van een eerste bedrijf heeft een screening rondom dat bedrijf nog enkele besmette bedrijven aangetoond. De bedrijven liggen in Paliseul, in de provincie Belgisch Luxemburg, dicht bij de Franse grens. De Belgische overheid heeft geheel België als beperkingsgebied aangewezen. Dit betekent dat import vanuit België aan regels is gebonden, zoals dat ook al voor andere besmette gebieden het geval was.

Situatie voor Nederland Nederland behield in 2018 de vrijstatus voor blauwtong. Voor Nederland gelden op dit moment nog geen nieuwe maatregelen. Vaccinatie is toegestaan, mits met een geregistreerd en nietlevend BTV-8-vaccin. De beschikbaarheid van vaccin is beperkt, neem dus tijdig contact op met uw leverancier.

Veterinair

04

Binnenkort beraden Nederlandse deskundigen zich op verzoek van het ministerie van LNV op de huidige situatie en de verwachtingen met het oog op het nieuwe knuttenseizoen. Blauwtong is een meldingsplichtige ziekte volgens artikel 15 van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren.

Elke verdenking van blauwtong dient te worden gemeld bij de NVWA. drs. Linda van Wuyckhuise, dierenarts rund

Klantendag GD: pak samen met uw klanten de bus

GD bestaat honderd jaar en dat vieren we graag samen met u tijdens één van onze klantendagen, op woensdag 12 en donderdag 13 juni. Neem een kijkje in ons laboratorium, volg een workshop en laat u, onder het genot van een hapje en een drankje, door onze dier­ gezondheidsexperts bijpraten over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van diergezondheid. Komt u samen met uw klanten naar GD? Vanaf vijftig personen halen wij u en uw klanten gratis op vanaf uw praktijk. Meer weten? Mail naar redactie@gddiergezondheid.nl of kijk op www.gddiergezondheid.nl/klantendag, waar u zich tot 24 mei kunt aanmelden. Let op: VOL = VOL! Veterinair, april 2019 -

1

drs. Klaas Peperkamp, veterinair patholoog

Mangaan meten in tankmelk en lever Mangaantekorten komen niet voor in Nederland, werd altijd gedacht. Toch laten cijfers zien dat er tegenwoordig graskuilen zijn met (zeer) lage mangaangehaltes. In die gevallen kan het raadzaam zijn de mangaanvoorziening vanuit het rantsoen door te rekenen.

De kosten van sectie ontleed Pathologisch onderzoek, ofwel sectie, wordt primair uitgevoerd als diagnostisch hulpmiddel. GD benut de informatie uit dit onderzoek ook voor de monitoring van diergezondheid in Nederland. Om die reden financieren de overheid (LNV) en de sector samen ongeveer 75 procent van de werkelijke kosten van een sectie. De kosten van een sectie worden grotendeels bepaald door het onderzoek dat volgt op een sectie, bijvoorbeeld bacteriologie, histologie of PCR-testen. Welke vervolgonderzoeken aansluiten bij het sectiebeeld beslist de patholoog, op basis van de macroscopische bevindingen en de anamnese. Deze onderzoeken worden uitgevoerd binnen het subsidietarief. Maar wat als de inzender meer vervolgonderzoek wenst dan voor sectorbelang nodig is?

Meer vervolgonderzoek Bij specifieke wensen voor vervolg­ onderzoek bij zoogdieren, anders dan op basis van het sectiebeeld noodzakelijk is, kan de inzender dit nu op het inzendformulier voor zoogdiersecties aanvinken. Deze losse onderzoeken, die bovenop de door de patholoog geselecteerde onderzoeken komen, worden aangeboden om de inzender nog beter te kunnen bedienen, zonder afbreuk te doen aan het sectorbelang.

De kosten hiervoor worden bovenop het subsidietarief in rekening gebracht bij degene die de factuur betaalt.

Differentiaaldiagnose Vermelding van een differentiaal­ diagnose op het inzendformulier leidt niet automatisch tot een aanvraag voor vervolgonderzoek die betrekking heeft op deze differentiaaldiagnose.

Alleen als het sectiebeeld hiermee overeenkomt en de patholoog dit vervolgonderzoek wenselijk acht, kan er een aanvraag volgen. Deze is dan bij het subsidietarief inbegrepen.

2

Het spoorelement mangaan speelt een belangrijke rol bij de groei en ontwikkeling van het skelet, de weerstand, klauwgezondheid en de vruchtbaarheid van rundvee.

Een mangaantekort bij het moederdier kan onder andere leiden tot afwijkingen bij het pasgeboren kalf (skeletafwijkingen en zenuwstoornissen).

Tankmelkonderzoek Bij veehouders die deelnemen aan Klauwgezondheid Tankmelk wordt het mangaangehalte vier keer per jaar in de tankmelk bepaald. Per 1 januari 2019 is de bovenste afkapwaarde voor mangaan in tankmelk aangepast tot 40 µg/l. Deze aanpassing is mede gebaseerd op de ervaring die het afgelopen jaar met deze bepaling werd opgedaan. Als bijlage van deze Veterinair vindt u de toelichting op de uitslag 'Klauwgezondheid Tankmelk'. Hierin zijn alle afkapwaarden terug te vinden. Bij een specifieke verdenking op mangaantekort is het ook mogelijk om een (tank)melkmonster los in te sturen.

Pathologisch onderzoek De bepaling van mangaan is ook gevalideerd voor levers en leverbiopten. Levers vanuit pathologisch onderzoek en leverbiopten die worden ingestuurd voor het ‘Pakket zware metalen en mineralen screening’ worden vanaf nu ook onderzocht op mangaan (tarief blijft ongewijzigd). dr. Saskia van der Drift, onderzoeker R&D

PCR voor Chicken Anemia Virus Chicken Anemia Virus (CAV) is een zeer virulent circovirus dat bij jonge, onbeschermde kuikens de zogenaamde 'blauwe vleugeltjes'-ziekte kan veroorzaken. Per 1 april 2019 heeft GD een PCR voor CAV. CAV veroorzaakt de dood van T- en B-cellen in de thymus en bursa, waardoor er geen witte bloedlichaampjes meer worden aangemaakt. Dit kan het afweersysteem onherstelbaar beschadigen of zelfs vernietigen. Ook de aanmaak van rode bloedcellen en bloedplaatjes wordt sterk geremd, waardoor de kuikens zwaar anemisch kunnen worden. CAV kan leiden tot ernstige onderhuidse bloedingen aan de vleugel­ einden. Deze blauwevleugeltjesziekte zien we door vaccinatie van de moederdieren in Nederland maar af en toe. Vaccinatie kan verticale overdracht voorkomen en de kuikens in de eerste paar levensweken beschermen.

Immuunsuppressie Infecties bij wat oudere dieren verlopen vaak subklinisch, maar kunnen nog wel een immuunsuppressie opwekken. Dit kan bijdragen aan een verergering van een breed scala aan problemen, zoals verlaging van de effectiviteit van vaccinaties en antibiotica, meer coccidiose en andere darmziektes, verhoogde uitval en verlaagde technische resultaten.

Met ingang van 1 april 2019 biedt GD de CAV-PCR aan. De doorlooptijd van deze PCR is maximaal drie werkdagen. Geadviseerd wordt om monsters te nemen van verdachte organen of cloacaswabs. dr. Sjaak de Wit, dierenarts pluimvee en dr. Remco Dijkman, onderzoeker R&D

VETMAP: beter inzicht in antibioticumresistenties In samenwerking met het Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum (Faculteit Diergeneeskunde), en in opdracht van en gefinancierd door het ministerie van LNV, heeft GD van september 2017 tot eind november 2018 het project VETMAP uitgevoerd (VETerinaire Monitoring Antibioticumgevoeligheid Pathogenen). Dit project heeft als doel om te komen tot een representatief, betrouwbaar en up-to-date inzicht in de antibioticumgevoeligheid en antibioticumresistentie (antimicrobiële resistentie/AMR) van specifieke bacteriële ziekteverwekkers, afkomstig uit varkens, pluimvee, runderen, vleeskalveren, honden, katten en paarden. Als eerste stap om dit doel te bereiken is de ‘VETMAP Systematiek’ ontwikkeld.

In de praktijk zal de VETMAP-monitoring een praktisch hulpmiddel worden, dat dierenartsen snel en gemakkelijk kunnen raadplegen wanneer zij een antibioticum tegen een bacteriële ziekteverwekker willen inzetten, maar op dat moment nog geen uitslag van een gevoeligheidsbepaling beschikbaar hebben.

VETMAP Systematiek Om tot de VETMAP-monitoring te komen, is de ‘VETMAP Systematiek’ ontwikkeld. Dit is een document waarin is beschreven waaraan het verzamelen van monsters en isolaten, het laboratoriumonderzoek en de analyse en rapportage van de resultaten moeten voldoen voor een representatieve, betrouwbare AMRmonitoring. Daarnaast wordt specifiek per diersoort beschreven welke bacteriën gemonitord dienen te worden, welke antibiotica onderzocht dienen te worden en welke aantallen isolaten en aanvullende informatie noodzakelijk zijn.

Vier pilots Er zijn vier pilots uitgevoerd met betrekking tot antibioticumgevoeligheden bij varkens, pluimvee, vleeskalveren en honden. Deze richtten zich op onder meer het benutten van beschikbare AMR-gegevens van veterinair relevante bacteriële ziekteverwekkers en de haalbaarheid van het verkrijgen van aanvullende monsters en isolaten. De ervaringen uit deze pilots zijn in de VETMAP Systematiek verwerkt.

Toekomstperspectief Het doel van het VETMAP-project is om te komen tot een landelijk dekkende monitor van AMR in veterinair relevante bacteriële ziekteverwekkers bij varkens, pluimvee, runderen, vleeskalveren, paarden en gezelschapsdieren. Bij volledige uitvoer van de VETMAP Systematiek kan dit doel worden bereikt. Op dit moment wordt door verschillende partijen de mogelijkheid voor financiering voor uitrol van VETMAP verkend. drs. Jobke van Hout, dierenarts varken

Infectieuze maagdarmaandoeningen bij varkens De Online Monitor varkensgezondheid is nu drie jaar operationeel.

Daarom kunnen we nu trends in de meldingen beoordelen en zo verbanden leggen, maar ook uitspraken doen over te verwachten ontwikkelingen. Ter illustratie beschouwen we hier de ontwikkeling van (de meldingen van) enkele infecties van het maagdarmkanaal.

Van alle gemelde gezondheidsproblemen bij varkens betreft 16 procent een digestieprobleem. Dat percentage is in de loop der tijd geleidelijk gedaald, maar liep in het begin van 2019 weer op. Van deze darmaandoeningen zijn infecties met Lawsonia, Brachyspira en PED sinds begin 2016 bij respectievelijk 32,1 procent, 4,2 procent en 1,6 procent van de gevallen genoemd als waarschijnlijke oorzaak. Het percentage meldingen van Lawsonia is in de loop der jaren gestegen, die van Brachyspira en PED zijn niet structureel veranderd.

Seizoensvariaties Wat opvalt in de figuren zijn de seizoensvariaties: de practici melden Lawsonia vooral in de zomer en PED in de winter. Bij Brachyspira is geen sprake van een duidelijke seizoensvariatie.

Globale beschouwing van de gemiddelde maandtemperatuur in de periode 2016 tot en met 2018 doet vermoeden dat naarmate het warmer is, de diagnose Lawsonia vaker wordt gesteld. Van april tot juli 2018 was het duidelijk warmer dan in de jaren ervoor; de prevalentie van Lawsonia is vanaf dat moment ook hoger. Voor een meer diepgaande analyse zijn uiteraard meer gedetailleerde gegevens gewenst.

Figuur 1. Meldingen per maand in de Online Monitor van gevallen van maagdarmaandoeningen waarbij een Lawsonia-infectie als waarschijnlijkheids­ diagnose is gesteld, in relatie tot de gemiddelde maandtemperatuur.

Figuur 2. Meldingen per maand in de Online Monitor van gevallen van maagdarmaandoeningen waarbij een Brachyspira- of PED-infectie als waarschijn-

dr. Theo Geudeke, dierenarts varken

lijkheidsdiagnose is gesteld (Brachyspira = lichtgroen, PED = donkergroen).

Veterinair, april 2019 -

3

Nieuws en mededelingen Rond uw VeeOnline-inschrijving goed af

Ontmoet GD op de Dutch Pork Expo

Als u in VeeOnline de melding krijgt 'Inschrijving hervatten‘ met daaronder een tekst als 'U heeft nog een inschrijving voor UBN XXXXXX openstaan', dan heeft u waarschijnlijk niet op de verzendknop gedrukt toen u een inzending aan het maken was. De inschrijving is dan niet verstuurd naar GD. Wilt u de inschrijving van het monster alsnog voltooien, druk op 'inschrijving hervatten' en stuur het monster op naar GD. Vergeet niet op de groene verzendknop te klikken. Let op: een niet verzonden inschrijving wordt slechts 24 uur op een computer bewaard, daarna komt er ook geen waarschuwing meer.

Druk alleen op de knop 'verwijder inschrijving' als u een inzending niet wilt insturen naar GD.

Bigvitaliteit is een actueel thema. Niet alleen vanwege het belang voor het bedrijfsresultaat, ook vanwege de recente aandacht uit maatschappelijke hoek. GD focust de laatste jaren sterk op de ontwikkeling van producten en onderzoeken waarmee varkenshouders en dierenartsen bigvitaliteit kunnen evalueren en verbeteren. Bigvitaliteit is dan ook het thema van onze stand op de Dutch Pork Expo, op 16 en 17 april in Venray.

Moment van BVD-steekproef vervroegen

Monsternamepakket CEM paard vervallen

Deelnemers aan BVD-vrij (route jongvee antistoffen) of BVDvrij (route intake virus, bewaking jongvee antistoffen) bewaken de BVD-situatie op het bedrijf door elk half jaar vijf stuks jongvee te laten onderzoeken op BVD-antistoffen. Het is nu mogelijk om het moment van de steekproef te vervroegen, bijvoorbeeld naar net voordat de dieren naar buiten gaan.

Kijk op www.ibrbvd.nl voor meer informatie en de voorwaarden voor het wijzigen van het steekproefmoment.

Het monsternamepakket voor CEM is recent uit het aanbod van GD gehaald. In plaats daarvan kunt u de volgende swabs los bestellen via www.gdwebshop.nl:

Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren Redactie Marian Aalberts, Carlijn ter Bogt-Kappert, Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Sylvia Greijdanus-van der Putten, Daphne de Leeuw, Jeanine Wiegel, Theo Geudeke | Eind­redactie Margreet Pasman | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving Dock35 Marketing Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00

Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

De Dutch Pork Expo is een nieuw vakevent voor de varkens­ sector. Vanwege het 100-jarig bestaan van GD is onze stand extra feestelijk ingericht en bovendien hebben we een leuke winactie. U bent van harte uitgenodigd op standnummer H119!

• S wab steriel aluminium oranje koolstof (VDDIS062), een dunne swab voor het bemonsteren van merries (sinussen).

• Swab steriel kunststof zwart koolstof (VDDIS063), een dikke swab voor het bemonsteren van hengsten en merries (fossa).

U kunt de CEM-kweek bij GD aanvragen. Voor deze test is het GD-laboratorium door NVWA erkend en geaccrediteerd volgens ISO 17025:2005 scope L120. Let op: de swabs voor de kweek moeten gekoeld naar GD worden verstuurd.

Start relatiebeheer melkgeitenhouderij Samenwerken is belangrijk, ook voor GD. Daarom starten we vanaf mei met relatiebeheer voor melkgeitenhouders. De relatiebeheerders zijn de schakel tussen de melkgeitenhouder en GD. Op deze manier worden de lijntjes korter en heeft iedere melkgeitenhouder een eigen aanspreekpunt binnen GD. Lammert de Vries (regio Noord), Toine van Erp (regio Zuid) en Mike Weersink (regio Midden) gaan deze rol vervullen. Heeft u vragen of opmerkingen? Neem contact op via 0900-1770, optie 3.

Ophalen monster-/sectiemateriaal feestdagen Nox haalt op 22 april, 30 mei en 10 juni geen monstermateriaal op. U kunt monsters aanmelden zoals u gewend bent via 09002020012 of de Innight App. Nox haalt de monsters de eerstvolgende nacht dat er weer gereden wordt op. Op bovenstaande dagen rijdt de ophaaldienst voor sectiemateriaal ook niet. Op deze dagen gelden de spoed- en consignatiediensten. De ophaaldienst haalt tegen het vaste spoedtarief (484,80 euro exclusief btw) de dieren op en bewaart ze gekoeld tot de eerstvolgende werkdag.