Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 25 • JULI 2019
PRRS-scan: alle uitslagen in één overzicht GD introduceerde tijdens de klantendag voor varkenshouders op 12 juni de PRRS-scan. Een eenvoudige tool om de PRRS-status van het bedrijf te bepalen, doordat alle uitslagen van gepoolde PRRS-PCRonderzoeken worden samengevat op één pagina. Hoe werkt de PRRS-scan? Op grond van de beschikbare uitslagen wordt maandelijks een geactualiseerde PRRS-status berekend, als er in die maand minimaal dertig bloedmonsters zijn getest in de PRRS-PCR. De status vervalt als er vijf maanden niet is ingezonden, óf als er positieve monsters zijn gevonden. Het statusoverzicht is op te vragen op VeeOnline.
Veterinair
07
Waarom virustesten? Door te testen op virus is meteen duidelijk of er virus aanwezig is in de biggen die worden geleverd en zo ja, welk virustype aanwezig is. De typering van het virus is geen standaard onderdeel van de PRRS-scan. Door een virus-sequence uit te voeren kan onderscheid worden gemaakt tussen veld- en vaccinvirussen en kan worden bepaald of het virus identiek is aan virussen die eerder op het bedrijf aanwezig waren.
Onderdeel van Traject op Maat (TOM®) GD biedt met de productlijn TOM® de vertaalslag van uitslag naar oplossing. Zowel door bedrijfsanalyses, periodieke screeningen en de interpretatie van beide, kan GD inbreng leveren voor de evaluatie van bedrijfsmanagement, het opstellen van een plan van aanpak en het bieden van concrete bouwstenen. Op www.gddiergezondheid.nl/prrs vindt u meer informatie. drs. Tom Duinhof, dierenarts varken
Oogontstekingen bij runderen
De Veekijker wordt regelmatig gebeld over keratoconjunctivitis bij volwassen koeien, ook wel houw genoemd. Het is een koppelaandoening, die meestal wordt veroorzaakt door Moraxella bovis of Moraxella bovoculi.
M. bovis verspreidt zich binnen de koppel vooral via vliegen en zien we vooral in de warmere seizoenen. M. bovoculi verspreidt zich via onderling direct diercontact en kan het hele jaar voorkomen. De verwekkers kunnen worden aangetoond door bacteriologisch onderzoek van oogswabs. De tijd tussen besmetting en het optreden van verschijnselen is enige dagen tot drie weken. In besmette koppels zijn na twee tot acht weken de meeste aangetaste dieren (20-25 procent) aanwezig, waarna de infectie vaak weer uitdooft. Soms echter blijft de infectie maanden in het koppel aanwezig. Een snelle individuele lokale behandeling is belangrijk. Bij niet of te laat behandelen, kan de ontsteking verergeren (zeer pijnlijk) en leiden tot beschadigingen en uiteindelijk zelfs perforatie van het hoornvlies. Ter preventie is het belangrijk om adequate vliegenbestrijding toe te passen en, om verspreiding te verminderen, aangetaste dieren apart te zetten. In de differentiaaldiagnose kan men denken aan IBR, mycoplasma, listeria, allergische reacties of reactie op stof/schimmels. In 2016 voerden Veekijkerdierenartsen met de hulp van practici een pilot uit bij koeien met keratoconjunctivitis. Uit de toen genomen oogswabs kwam in alle gevallen één van beide Moraxella’s. drs. Linda van Wuyckhuise, dierenarts rund
Nieuw! Veekijkernieuws per diersoort
In de bijlage bij deze Veterinair vindt u de eerste editie van het Veekijkernieuws Rund. We sturen de komende maanden per diersector eenmalig een papieren versie, om er kennis mee te maken. Voor deze digitale nieuwsbrief kunt u zich vanaf nu aanmelden. Wij houden u dan op de hoogte van allerlei nieuws uit de monitoring en de diergezondheid van rund, varken, pluimvee en/of kleine herkauwers. U kunt dus per diersoort een nieuwsbrief ontvangen. Interesse? Aanmelden kan op www.gddiergezondheid.nl/email. Veterinair, juli 2019 -
1
dr. Menno Holzhauer dierenarts rund
Salmonellose bij geitenlammeren In het voorjaar van 2019 is Salmonella Typhimurium opnieuw tweemaal aangetoond in geitenlammeren die werden aangeboden voor pathologisch onderzoek. In beide gevallen waren de lammeren afkomstig van bedrijven die al enkele jaren met salmonellose te maken hadden.
Nog twee maanden... Na een intensieve voorbereiding van meer dan een jaar is het bijna zover: het Europese Bovine Congres (EBC). Het gaat allemaal gebeuren in het Conferentiecentrum 1931 in 's-Hertogenbosch (naast de Brabant hallen) van 11 tot en met 13 september, in samenspraak met het Europese College of Bovine Health Management.
Voor en na 2013 Vóór 2013 werd salmonellose bij geiten incidenteel vastgesteld en in die gevallen meestal als oorzaak van abortus. In de jaren na 2013 is salmonellose meerdere malen aangetoond bij lammeren op melkgeitenbedrijven. In alle gevallen betrof het een infectie met Salmonella Typhimurium. De ziekte zorgt voor diarree, uitdroging, sepsis en uitval.
Het EBC 2019 is enerzijds een traditioneel wetenschappelijk congres gewijd aan hedendaagse onderwerpen gerelateerd aan rundergezondheid en de verschillende orgaansystemen. Anderzijds wordt de toekomst van de veehouderijpraktijk besproken.
Nadere diagnostiek Salmonellose is een meldingsplichtige aandoening op basis van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren. Wanneer u wordt geconfronteerd met klinische klachten die kunnen passen bij salmonellose kan door middel van nadere diagnostiek (mestonderzoek en/of pathologisch onderzoek) de diagnose worden bevestigd. In geval van klinische verschijnselen bij mensen dient contact met de huisarts te worden opgenomen.
De conferentie heeft als doel bijdragen aan een gezonde duurzame veehouderij en afgeleide voedingsmiddelen door het optimaliseren van diergezondheid, dierenwelzijn en een goede praktijkvoering.
dr. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers
Internationale deskundigen (en meer dan tien GD-collega’s) geven presentaties over onder meer voeding, dierenwelzijn, huisvesting, datamanagement alsook de interacties tussen deze disciplines. Voor dierenartsen een unieke kans om drie dagen veterinaire topsprekers te horen met een keuze uit meer dan veertig key-notes, tachtig korte presentaties en als toetje een Nederlandse middag op de vrijdag. Ook zijn er ouderwets gezellige borrels en feesten in de oude veemarkthallen, geheel in het koethema waar een sfeer zal hangen zoals die er in tientallen jaren niet was!
2
Tot op heden werkte de ingezette antibioticumtherapie op beide bedrijven naar tevredenheid, maar dit voorjaar bleek dat niet meer het geval te zijn. Beide geitenhouders meldden hoge sterftecijfers. Op verzoek van de melkgeitensector voert GD op beide bedrijven nader onderzoek uit.
Diagnostiek longworminfecties Dit jaar zijn eind mei enkele zeer vroege longworminfecties gemeld, maar de meeste problemen met longworm zien we vaak in augustus. Bij hoestend vee dat in de wei staat, staat longworm uiteraard bovenaan in de DDx. Als longworm in de koppel hoestklachten geeft, is het belangrijk snel een behandeling in te zetten. Een onbehandelde longworminfectie kan immers in vrij korte tijd tot ernstige verschijnselen leiden of zelfs sterfte veroorzaken. Aangezien behandeling geen zin heeft zonder dat er besmetting is, is het zaak alleen te behandelen als er daadwerkelijk klinische verschijnselen van longworm spelen in de koppel. Diagnostiek kan uit meerdere onderdelen bestaan. Naast uw anamnese is klinisch onderzoek het belangrijkst. Vaak is de (waarschijnlijkheids-)diagnose na auscultatie al helder. In sommige gevallen kan het zijn dat laboratoriumonderzoek gewenst is ter ondersteuning van de verdenking. Mestonderzoek is hiervoor heel geschikt (verse mest dient binnen 24 uur onderzocht te worden, gekoeld aanleveren). De prepatente periode is circa 3 weken; bij een heel heftige besmetting kunnen al symptomen optreden voordat larven in de mest worden gevonden.
Wij gaan ervoor zorgen dat dit een congres wordt dat u niet mag missen en waar u nog jaren over napraat!
Wilt u bij melkvee een indruk krijgen van de mogelijke besmettingsgraad van uw koppel ten aanzien van longworm? Zowel in abonnementsvorm (longworm, maagdarmworm en leverbot) als bij een losse inzending is tankmelkonderzoek op antistoffen mogelijk.
Voor meer info zie www.EBC2019.com
drs. Debora Smits, dierenarts rund
Teken bij paarden: ziektes op de loer Teken zijn in de regel actief tussen maart en oktober. Er zijn verschillende soorten teken die ziektes kunnen overbrengen op paarden. Voor de belangrijkste ziektes die een teek overbrengt, heeft GD PCR-testen beschikbaar. De meest voorkomende tekensoort in Nederland is de Ixodus ricinus (de schapenteek); een soort die de Borrelia burgdorferi-bacterie kan overdragen en de ziekte van Lyme kan veroorzaken bij mensen. Het oorzakelijke verband tussen een infectie met Borrelia burgdorferi (de veroorzaker van de ziekte van Lyme) en de ziekteverschijnselen is bij paarden echter moeilijk aan te tonen. Een voor paarden serieuzere bedreiging is de komst van de tekensoort Dermacentor reticulatus. Dermacentor-teken kunnen piroplasmose overbrengen. Er zijn twee vormen van piroplasmose: equine babesiose (veroorzaakt door Babesia caballi) en equine theileriose (veroorzaakt door Theileria equi). Babesia caballi is al eens aangetroffen in Dermacentor-teken in Nederland, Theileria equi nog niet. Ixodes- en Dermacentor-teken kunnen ook Anaplasma phagocytophilum overdragen. Vaak vindt spontaan klinisch herstel plaats binnen 7 tot 21 dagen, maar een infectie kan ook dodelijk verlopen. De laatste tijd is de Hyalomma-teek in opmars in Europa. De teken komen van origine uit Afrika en Azië. Via trekvogels reizen ze mee naar Nederland. Normaal gesproken overleven ze de winter niet,
maar omdat ze dit jaar in Duitsland nog voor de terugkeer van de trekvogels zijn gesignaleerd, wordt er gevreesd dat de teken de winter wel hebben overleefd. Hierdoor is het mogelijk dat ze zich verder gaan verspreiden. Ze kunnen ook piroplasmose bij paarden overbrengen en daarnaast spelen paarden een rol als belangrijkste gastheer voor volwassen Hyalomma-teken en kunnen op deze wijze bijdragen aan verspreiding van voor de mens belangrijke ziekten zoals Crimean Congo Hemorrhagic Fever (CCHF). Om deze belangrijkste, door teken overgebrachte, ziektes te testen heeft GD verschillende PCR-testen beschikbaar. Het meest complete PCR-pakket is het ‘Pakket Teekgebonden Ziektes’. Dit pakket bestaat uit onderzoek van bloedmonsters van paarden op Anaplasma phagocytophilum, Theileria equi en Babesia caballi. Vanwege de mogelijke risico’s voor de volksgezondheid is het RIVM geïnteresseerd in het voorkomen van de Hyalomma-teek. Dierenartsen die het vermoeden hebben van een Hyalomma-teek wordt gevraagd om contact op te nemen met hein.sprong@rivm.nl. dr. Kees van Maanen, veterinair microbioloog
Van wetenschap naar praktijk: onderzoeksresultaten salmonella Linda Peeters houdt zich de afgelopen 4,5 jaar, in het kader van een promotieonderzoek aan de Universiteit Gent (België), bezig met wetenschappelijk onderzoek rondom de controle van salmonella-infecties bij varkens. Naast een aantal veldstudies waarbij het effect van vaccinatie tegen Salmonella Typhimurium op verschillende Belgische varkensbedrijven is onderzocht, is er ook een studie uitgevoerd waarbij de werkzaamheid van een probioticum (Clostridium butyricum, toegevoegd aan het voer) op een Salmonella Typhimurium-infectie werd getest. De resultaten van deze studie zijn gepubliceerd in Livestock Science. In de studie zijn salmonella-negatieve dieren op een vastgesteld moment met een vooraf vastgestelde dosis besmet. Dit in tegenstelling tot een veldinfectie, waarbij de infectiedosis en het infectiemoment vooraf niet bekend zijn en in de meeste gevallen anders zijn voor de verschillende aanwezige dieren op een bedrijf. Aanwezigheid salmonella Tijdens de studie is de uitscheiding van salmonella via de mest en de serologisch respons opgevolgd, waarna de dieren na 42 dagen post mortem zijn onderzocht en de aanwezigheid van salmonella in de darminhoud en ileocaecale lymfeklieren is vastgesteld. Op deze manier is het effect van de interventie (toediening van probiotica) vastgesteld en is ook bepaald of het model succesvol is verlopen. De resultaten Aan de hand van de resultaten van de positieve controlegroep werd duidelijk dat de inoculatie succesvol was en tot een subklinische salmonella-infectie met intermitterende uitscheiding heeft geleid. De toevoeging van Clostridium butyricum aan het voer heeft de uitscheiding van salmonella via de mest, de serologische respons, de aanwezigheid van salmonella in de darminhoud en de
prevalentie van salmonella-positieve ileocaecale lymfeklieren niet significant verlaagd. Verder onderzoek nodig Uiteraard kunnen de resultaten van een dergelijke studie niet rechtstreeks worden geëxtrapoleerd naar de praktijk. Vandaar ook dat de conclusie start met 'under the present conditions', dat de welbekende zin 'further research is needed' wordt gebruikt en dat in de discussie uitgebreid wordt ingegaan op de kanttekeningen die gelden. Al met al is het zeker de moeite waard om de resultaten eens te lezen, al is het maar omdat studies waarin geen significante effecten van een interventie worden gevonden niet vaak worden gepubliceerd. Peeters, L., Mostin, L., Wattiau, P., Boyen, F., Dewulf, J., & Maes, D. (2019). Efficacy of Clostridium butyricum as probiotic feed additive against experimental Salmonella Typhimurium infection in pigs. Livestock science, 221, 82-85. drs. Linda Peeters, dierenarts varken
Veterinair, juli 2019 -
3
Nieuws en mededelingen Autovaccins: minimale bestelhoeveelheid
Nieuwe collega Eveline Dijkstra
De minimale hoeveelheid te bestellen autovaccins wordt per 1 september 100 milliliter per stam. Voor autovaccins met bijvoorbeeld vijf stammen wordt de minimale hoeveel dan 500 milliliter. Dit wordt gedaan om de efficiëntie van de productie te verbeteren. Het inzendformulier wordt hierop aangepast.
Eveline Dijkstra is in juni 2019 aangesloten als nieuwe dierenarts kleine herkauwers bij GD. Zij heeft na haar opleiding gewerkt als dierenarts bij Dierenartsenpraktijk Texel en is nu klaar voor een nieuwe uitdaging. Ze zal verschillende werkzaamheden gaan uitvoeren en u zult wellicht een keer met haar in contact komen.
Nieuw trainingsaanbod GD Academy
Nieuw product pluimvee: H3-HAR (aviaire influenza)
GD Academy heeft dit najaar een gevarieerd cursusaanbod. Wilt u uw kennis vergroten met trainingen gericht op laboratoriumonderzoek? De basiscursus 'Bacteriologie' (19 september), de vervolgcursus 'Bacteriologie: het Antibiogram' (7 november) en de praktijkbijeenkomst 'Bacteriologie' (12 september) staan op het programma. Op 7 november organiseert GD ook de cursus ‘Interpretatie bloeduitslagen paard aan de hand van casussen'. 12 december organiseren we een cursus 'Pathologie paard'. Varkensdierenartsen kunnen 21 november een eendaagse training volgen waarin ze onder leiding van een patholoog van GD zelf kunnen oefenen in het uitvoeren van een sectie en het verzamelen van materiaal voor aanvullende diagnostiek. Meer informatie: www.gddiergezondheid.nl/gdacademy
Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren Redactie Marian Aalberts, Carlijn ter Bogt, Linda van Duijn, Sylvia Greijdanus-van der Putten, Daphne de Leeuw, Jeanine Wiegel, Theo Geudeke | Eindredactie Jessica Fiks, Anne Taverne | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever GD Deventer | Verschijnings frequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten. Samen werken aan diergezondheid
In verband met de uitbraken van AI-H3N1 in België heeft GD een specifieke serologische test ontwikkeld. Deze HAR voor H3 kan gebruikt worden voor de screening van pluimveekoppels op antistoffen tegen het H3-vogelgriepvirus. Voor meer informatie, neem contact op met GD. Let op: deze test is niet bedoeld voor het bevestigen dan wel uitsluiten van een klinische uitbraak van vogelgriep, hiervoor is PCR-onderzoek de aangewezen methode. Het blijft van groot belang om in geval van klinische symptomen die op een uitbraak van vogelgriep kunnen wijzen dit via de formele route te melden en te laten onderzoeken.
Staat uw post al uit? Op VeeOnline staan alle actuele aansturingen en dieren (runderen, schapen, geiten en pluimvee) met de betreffende onderzoeken voor u klaar. Zo kunt u monsters voor aangestuurde onderzoeken eenvoudig en direct inschrijven. VeeOnline combineert meerdere aangestuurde onderzoeken tot één inschrijving. Dit bespaart u veel uitzoekwerk. U kunt vervolgens nog extra dieren en/of onderzoeken aan de inschrijving toevoegen. U heeft dus geen stickers meer nodig. Wilt u ook uw post voortaan digitaal ontvangen? Zet dan uw poststroom voor rund, schaap en geit uit via www.gddiergezondheid.nl/postuit. Het gebruik van VeeOnline groeit gestaag. We blijven werken aan het verbeteren van VeeOnline om bijvoorbeeld pagina's die traag laden te versnellen en de vindbaarheid van berichten te verbeteren. We kunnen dit doen dankzij de terugkoppeling die u als gebruiker met ons deelt waarvoor onze dank.
Cursus Bigvitaliteit 5 september Tijdens de cursus 'Bigvitaliteit' wordt ingegaan op de vele factoren die bigvitaliteit beïnvloeden. Van zeugenvoeding, het werpproces, biestkwaliteit en -opname en kraamstalmanagement tot verschillende gezondheidsproblemen en huidige diagnostische mogelijkheiden. Tijdens de cursus is er de mogelijkheid tot discussie aan de hand van casuïstiek.