Veterinair december 2022

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 28 • NUMMER 12 • DECEMBER 2022

Veterinair Ophaaldienst tijdens feestdagen Winnaars Anne Veenbaas-penning De Anne Veenbaas-penning 2021 is uitgereikt aan dierenartsen Jan Hulsen en Joep Driessen, oprichters van de veterinaire adviesorganisatie Vetvice. “Hun manier van werken past bij de doelstelling van het Anne Veenbaas fonds” aldus voorzitter Geart Benedictus: “Het gaat erom dat je kennis naar de praktijk brengt.”

Vetvice heeft in de afgelopen 25 jaar haar sporen verdiend in Nederland en ver daarbuiten. In 2007 werd daarnaast de CowSignals Training Company gestart. In beide bedrijven wordt geprobeerd om op basis van deskundigheid praktische en betrouwbare adviezen te geven, waarbij gewerkt wordt aan een duurzame veehouderij. Nadat in 2003 het boek Koesignalen verscheen, volgden meer dan tien andere boeken over de melkveehouderij en nog veel meer boeken over andere diersoorten.

Naast het uitgeven van boeken, is het geven van advies en trainingen over onder andere stallenbouw en huisvesting een belangrijke activiteit van deze dierenartsen.

Steeds is de belangrijkste driver het uitdragen van kennis over dat wat het dier zelf laat zien. Geart: “Jan en Joep hebben ons geleerd om anders naar koeien en andere dieren te kijken. Dat leidt tot een brede integrale kijk op het management van onze landbouwhuisdieren en dus tot een betere gezondheid en dierenwelzijn."

Onze ophaaldienst voor monstermateriaal haalt 24, 25, 26 en 31 december 2022 en 1 januari 2023 geen monstermateriaal op. U kunt monstermateriaal op maandag tot en met vrijdag tot 18.00 uur aanmelden of wijzigen via het webportaal of de app van ‘PS-Nachtdistributie’. De ophaaldienst haalt de monsters dan de eerstvolgende nacht dat weer wordt gereden op. Op bovenstaande dagen rijdt ook de ophaaldienst voor sectiemateriaal geen reguliere routes. U kunt in het weekend gebruikmaken van de consignatiedienst. We halen dan tegen het vaste spoedtarief het sectiemateriaal op en bewaren ze gekoeld tot de eerstvolgende werkdag.

SCAN DE QR-CODE VOOR MEER INFORMATIE

Scherp-in bij runderen Scherp-in bij runderen is een ernstig ziektebeeld dat wordt veroorzaakt door het opvreten van scherpe voorwerpen in het voer.

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen

Door de werking van het voormagenstelsel bij het rund doorboren deze scherpe stukjes, die vrijwel zonder uitzondering van (roestvrij) metaal zijn, de netmaag, waardoor een buikvliesontsteking wordt veroorzaakt. Ook kunnen organen die zich rond de netmaag bevinden doorboord worden.

Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:

Uit een onderzoek dat door GD is uitgevoerd blijkt dat scherp-in toeneemt en dat de scherpe voorwerpen vrijwel zonder uitzondering afkomstig zijn van het eigen bedrijf. Denk aan spijkers, schroeven, metaalboortjes, stalen veegborstelharen, afrasteringsdraad en ijzerdraad, afkomstig uit autobanden waarmee een kuil werd afgedekt. De praktische vertaalslag hiervan voor de veehouder is dat er secuur moet worden gewerkt bij het klussen en verbouwen en dat magneten op de opraapwagen en voermengwagen preventief werken.

Een duurdere oplossing is om alle koeien preventief een kooimagneet in te geven, waarbij het belangrijk is om zich te realiseren dat een kooimagneet alleen werkt bij magnetische scherpe voorwerpen met een dusdanige kleine afmeting dat insluiten van het scherpe voorwerp binnen de kooi van de magneet mogelijk is. (Kooi)magneten hebben geen effect bij niet-magnetische metaaldelen, zoals roestvrij staal.

Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aandoeningen 15.00 – 17.00 uur

dr. Evert van Garderen, veterinair patholoog Veterinair, december 2022 -

1

prof. dr. Ynte Schukken Directie Royal GD

20 jaar monitoring We vieren dit jaar het 20-jarig bestaan van de basismonitoring in Nederland. Toch wel een heel speciaal moment. Het betekent dat we al 20 jaar in kaart brengen hoe de gezondheidssituatie van onze landbouwhuisdieren, en sinds kort ook paarden, er in Nederland voor staat. Daarmee zetten de sectoren de deuren van de stal open om kennis en informatie te delen, transparant te zijn en zo snel mogelijk te kunnen handelen als er echt wat aan de hand is. Die staldeuren staan al 20 jaar wijd open, ondanks de radio- en televisiespotjes die het tegendeel beweren.

Als je er even over nadenkt is het jubileum allemaal gebaseerd op een vertrouwensrelatie die we, veehouders, dierenartsen en GD, opgebouwd hebben in die twintig jaar. Iets om trots op te zijn en te koesteren.

Recent las ik het boek van Arjan Postma over ‘hoe een gekke mier de wereld kan veranderen’, waarin hij beschreef dat er steeds één gekke mier nodig is die niet de gebaande paden volgt, die zaken opmerkt die anderen niet zien en die nieuwe wegen durft te bewandelen. Eigenlijk is monitoring daar ook op gebaseerd: nieuwe of andere beelden zien en daarop reageren, afstappen van het gewone, de gebaande paden.

De monitoring is gebaat bij vertrouwen en bij ‘gekke mieren’.

Het is heel fijn om te constateren dat die positie al 20 jaar zo goed is opgepakt in de veterinaire infrastructuur.

Weer kwaadaardige O.r.-stammen gezien Ornithobacterium rhinotracheale (O.r.) is een bacterie die voor het eerst in 1994 is beschreven als veroorzaker van luchtzakontstekingen bij vleeskuikens. De problemen die in de jaren 90 van de vorige eeuw door de bacterie werden veroorzaakt, leidden tot grote uitval en hoge afkeuringen op de slachterij. Vanwege het typische ontstekingsmateriaal in de luchtzakken kregen de aangetaste kuikens de naam ‘kaaskuikens’.

Onderzoek in die jaren heeft aangetoond dat er verschillende Ornithobacterium rhinotracheale-stammen waren die verschillen in kwaadaardigheid en dat de problemen met name speelden in de wintermaanden. Onderzoek heeft aangetoond dat hoge CO2-concentraties in de stal in de eerste weken na opzet een bijdrage leveren in het optreden van klinische problemen door O.r.. In de loop van het laatste decennium namen de problemen als gevolg van O.r. duidelijk af. Veel gevallen die werden toegeschreven aan O.r. bleken niet door O.r. te worden veroorzaakt. Echter, in de afgelopen weken zien we een verandering: er is bij meerdere secties op pluimvee met luchtzakontstekingen een O.r.-bacterie aangetoond. Er zijn dus weer kwaadaardige O.r.-stammen aanwezig: mogelijk een voorbode voor een moeilijke winterperiode. De hoge energiekosten leiden mogelijk tot minder ventilatie in de stal en daardoor tot verhoging van de CO2-concentratie in de stal. drs. Teun Fabri, dierenarts pluimvee

Zo werkt BIGinzicht Bigvitaliteit is en blijft een belangrijk thema in de varkenshouderij, voor zowel varkenshouders als voor erfbetreders, maar ook voor de maatschappij. Bigvitaliteit gaat over bigoverleving, maar ook over een goede gezondheid, ontwikkeling en groei van de biggen.

De bigoverleving rondom de partus bepaalt voor een groot deel de bigoverleving op het bedrijf en kan een van de verbeterpunten zijn. Diverse risicofactoren kunnen van invloed zijn op de overleving van de biggen tijdens de partus, maar welke het meest belangrijk is verschilt per bedrijf. Er zijn diverse 'tools' om de meeste belangrijke risicofactoren of bedrijfsprocessen te identificeren welke een rol spelen bij bigoverleving rondom de partus op uw bedrijf. BIGinzicht is zo'n tool.

Voor BIGinzicht worden alle doodgeboren biggen en mummies van één weekgroep verzameld en ingestuurd naar GD. BIGinzicht brengt op basis van ingestuurde doodgeboren biggen en mummies in kaart wanneer de biggen zijn gestorven en of de biggen voldoende ontwikkeld waren om levensvatbaar te zijn. De ingezonden mummies worden geteld en er wordt bepaald tijdens welke fase van de dracht de mummies gestorven zijn. Alle ingestuurde doodgeboren biggen worden gewogen in de sectiezaal, waarbij de gehanteerde grenswaarde voor 'te lichte biggen' bij 800 gram ligt. Hierna wordt het gemiddelde geboortegewicht uitgerekend, maar ook het percentage biggen dat 'te licht' werd bevonden. Het geboortegewicht is met regelmaat een belangrijk aandachtspunt op de bedrijven.

Naast het wegen van de biggen wordt ook bepaald op welk moment de biggen uitgevallen zijn; meerdere dagen voor, vlak voor, tijdens of na de geboorte. Deze informatie wordt vergeleken met normaalwaarden uit de literatuur en ervaring. Over het algemeen valt het grootste gedeelte van de biggen uit tijdens het geboorteproces, maar ook hier is duidelijk te zien dat het per bedrijf anders kan zijn. Alle verzamelde resultaten worden vergeleken met referentiewaarden en in de vorm van een dashboard, voorzien van tekst en uitleg door een GD-dierenarts, aan de veehouder en dierenarts gecommuniceerd. Met behulp van data ondersteunt BIGinzicht op deze manier de varkenshouder en dierenarts bij het identificeren van de belangrijkste risicofactoren op het bedrijf.

Karlijn Eenink MSc, dierenarts varken

2

Serumonderzoek Mannheimia haemolytica De laatste vijftien tot twintig jaar zien we bij secties een ongeveer vijfvoudige toename van koeien die sterven aan een acute infectie met Mannheimia haemolytica, waarbij zich op het bedrijf van herkomst vaak een uitbraak in een ogenschijnlijk gezond koppel melkkoeien bleek af te spelen.

Bij een Mannheimia-uitbraak kunnen dierenarts en veehouder met accuraat handelen en de juiste diagnostiek, zoals sectie of longspoelsels, veel schade en leed voorkomen. Vaak blijkt daarna behoefte om te controleren op een Mannheimiaserumrespons en op de rol van co-infecties. Een standaardsetje serummonsters van de acute fase (eventueel afgepipetteerd en ingevroren bewaard) blijkt dan heel waardevol voor de vervolgaanpak.

De semi-kwantitatieve serum-ELISA van GD kan met vijf antistoffenniveaus onderscheid maken tussen het ‘normale’ niveau en een recente infectie. Wij adviseren bij verdenking standaard van minimaal vijf dieren in de acute fase een serummonster te nemen en dit na drie weken te herhalen. Een stijging van ten minste één niveau bij meerdere dieren wijst op een koppelinfectie. De test (artikelnummer 12081) kost 8,50 euro excl. btw en inzendkosten.

Klinische Avonden Paard februari 2023 Op 14 en 16 februari 2023 vinden de KAP-dagen plaats: de nascholing voor paardendierenartsen die u niet wilt missen. Tijdens deze avonden presenteren drie topsprekers actuele en innovatieve onderwerpen. Deze zijn specifiek gericht op de dagelijkse praktijk voor paardendierenartsen.

De volgende lezingen staan op het programma: •

drs. Jasper het Lam, dierenarts rund •

Via pathologisch onderzoek naar genetische test In de afgelopen tien jaar werden af en toe enkele maanden oude zwartbleslammeren in de sectiezaal aangeboden, die bleken te lijden aan ernstige oxalaatnefropathie. De klinische verschijnselen varieerden van plotselinge sterfte tot groeiachterstand, benauwdheid en koorts. De nieren hadden een stevige, bleke schors met wisselend verlies van schors-mergstructuur en verwijding van het nierbekken. Microscopisch bleek sprake van een ernstige tubulusdegeneratie met veel oxalaatkristallen.

Zwartbleslammeren met deze verschijnselen worden ook gezien in het Verenigd Koninkrijk en in 2020 is, op basis van lijders uit het VK en Nederland, door het Zwitserse instituut voor veterinair genetisch onderzoek vastgesteld dat sprake is van een genafwijking die type 1 primaire hyperoxalurie veroorzaakt in deze lijders.

Het Van Haeringen Laboratorium (VHLGenetics) heeft op basis van dit onderzoek een genetische markertest voor hyperoxalurie ontwikkeld. In samenwerking met de Nederlandse Zwartblesstamboeken zijn bijna driehonderd dieren getest: er blijken bijna 20 procent dragers in de populatie aanwezig. Nu kan door middel van gericht fokken worden voorkomen dat dieren aan deze afwijking overlijden.

Het opsporen van zeldzame genetische aandoeningen begint bij het herkennen en vaststellen van de aandoening. Als een specifiek ziektebeeld is vastgesteld in een specifiek ras, zoals in dit geval, kan in samenwerking met een gespecialiseerd laboratorium de jacht op een oorzakelijke genetische variant beginnen. In de gevallen die mogelijk tot succes leiden, zijn daarvoor genetische 'verdenkingen' nodig. Bij mensen bestaat ook een genetisch gebonden oxalaatnefropathie; dat vergemakkelijkt het zoeken bij andere diersoorten. Ook is stamboominformatie van de lijders en hun directe familie (nakomelingen uit dezelfde ouders) van belang en de mogelijkheid om bloed te verkrijgen voor onderzoek. Kortom, er is al veel mogelijk, maar het is zeker niet gedaan met één druk op de knop. Des te mooier als het lukt om de puntjes op de i te zetten!

•

‘Help mijn paard heeft diarree!

Wat is de toegevoegde waarde van diagnostiek aan de hand van casussen?’

– dr. Kees van Maanen ‘Hoe houden we het vak van paardendierenarts aantrekkelijk voor de volgende generatie?’

– dr. Joop Lomans ‘Welke spierproblemen kun je tegenkomen in de dagelijkse paardenpraktijk en hoe pak je die aan?’

– dr. Cornélie Westermann

Zowel 14 als 16 februari 2023 zijn fysieke bijeenkomsten. Kunt u er toch niet live bij zijn? Dan kunt u op 16 februari ook digitaal aanhaken. Mochten de fysieke bijeenkomsten worden geannuleerd (in verband met eventuele coronamaatregelen), dan is in ieder geval de online meeting voor iedere deelnemer op 16 februari te volgen.

De kosten voor deelname zijn 55 euro per persoon en accreditatiepunten zijn aangevraagd bij PE-veterinair en CPD. SCAN DE QR-CODE OM U AAN TE MELDEN

Tara de Haan MSc, projectleider paard

Literatuur (open access): Genes 2020, 11(10), 1147; https://doi.org/10.3390/genes11101147 drs. Reinie Dijkman, veterinair patholoog Veterinair, december 2022 -

3

Nieuws en mededelingen Coccidiose bij schapen in beeld In het kader van zijn opleiding tot Europees specialist kleine herkauwer wil Mark van der Heijden, dierenarts kleine herkauwers bij ULP, in beeld brengen hoe schapenhouders in Nederland omgaan met coccidiose op hun bedrijf. Uit een enquête onder schapenhouders blijkt dat zij vaak dieren behandelen tegen coccidiose. Om een breder beeld te krijgen, wil Mark ook graag dierenartsen betrekken in dit onderzoek aan de hand van een enquête. De enquête is kort, bondig en gemakkelijk in te vullen, ook via de telefoon of tablet. Mark wil zoveel mogelijk dierenartsen die zich met schapen bezighouden bereiken, waardoor de kans aanwezig is dat u de enquête via verschillende kanalen voorbij ziet komen. Het zou fijn zijn als u deze maximaal één keer zou willen invullen. Mocht het zo zijn dat dierenartsen in uw omgeving de enquête niet hebben ontvangen, maar deze wel willen invullen, staat het u vrij deze door te sturen. Als er vragen zijn is Mark bereikbaar via mvanderheijden@ulp.nu.

SCAN DE QR-CODE OM NAAR DE ENQUÊTE TE GAAN

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Verschijnings­ frequentie: 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Eenmalig adressant toevoegen aan inschrijving op VeeOnline Bij het digitaal inschrijven op VeeOnline kunt u extra adressanten toevoegen buiten de vaste adressanten van een UBN, bijvoorbeeld een GD-medewerker. Gebruik hiervoor het tabblad ‘Relatie zoeken’. U kunt hier een medewerker opzoeken door het relatienummer en de postcode in te vullen.

CEM-kweek paard verdwijnt uit aanbod De CEM (Contagious Equine Metritis)-kweek voor paard verdwijnt vanaf januari 2023 uit het aanbod van GD. Dit geldt voor zowel het biopt als voor de swab. Monsters die na december naar GD worden gestuurd voor de CEM-kweek, worden niet meer in behandeling genomen. Met name voor dierenartsen die in het verleden een monster hebben ingestuurd voor CEM is het goed om er rekening mee te houden dat deze monsters in het vervolg naar een ander lab dienen te worden gestuurd.

Producten en tarieven 2023 Benieuwd naar onze producten en tarieven voor 2023? U vindt ze op onze website. Zo heeft u altijd de meest actuele tarieven bij de hand.

Met de zoekfunctie kunt u een selectie maken van de voor u relevante producten en bijbehorende tarieven.

Zo kunt u producten binnen dier­ soorten zoeken, maar is het ook mogelijk om het hele aanbod voor die diersoort als pdf te downloaden en uit te printen.

SCAN DE QR-CODE OM NAAR DE TARIEVEN TE GAAN

Aanpassing referentiewaarden CPK Per 7 november 2022 is GD voor de bepaling van creatinefosfokinase (CPK) in serum overgestapt naar een nieuwe klinisch-chemische analyzer.

De referentiewaarden voor CPK bij de verschillende diersoorten zijn hierop aangepast en staan vanaf de genoemde datum vermeld op de laboratoriumuitslag.

Inzendingen voor pilot De afgelopen periode ontvingen we meer meldingen van afwijkend geboren nietlevensvatbare kalveren. Daarom is een Veekijker-pilot gestart. Op bedrijven die binnen deze pilot vallen worden (bijna) voldragen (minimaal 250 dagen dracht) kalveren geboren met duidelijke macroscopisch aan de buitenzijde zichtbare afwijkingen, niet verenigbaar met het leven. Deze kalveren worden doodgeboren, sterven op uiterlijk de derde dag of worden aangeboden voor euthanasie. We zijn vooral geïnteresseerd in praktijken en bedrijven waarin binnen een maand meerdere van zulke afwijkend geboren kalveren worden gezien. Herkent u dit beeld? Neem dan contact op met de Veekijker via 088 20 25 555. We verzamelen zoveel mogelijk relevante informatie en er is binnen deze pilot beperkt ruimte voor secties.

Cursus voor jonge varkensdierenartsen Speciaal voor de jonge varkensdierenarts organiseert GD cursussen van tien dagdelen. De aftrap van de eerste cursus vond plaats op 12 oktober; deze keer met varkensdierenartsen van VarkensArtsenZuid, AdVee dierenartsen en De Oosthof.

Het programma bestaat onder andere uit adviesvaardigheden van Jolanda Jansen en Roeland Wessels van St. Anna Advies, de toekomst van de diagnostiek door onze afdeling R&D en mogelijkheden én beperkingen van secties door onze GD-pathologen. In april volgt de tweede cursus, scan voor meer informatie de QR-code.

BEKIJK HET CURSUSPROGRAMMA

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)