Veterinair december 2023

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 29 • NUMMER 11 • DECEMBER 2023

Veterinair BTV-antistoffen aantonen in (tank)melk

Om erachter te komen of een dier of koppel antistoffen tegen het blauwtongvirus (BTV) heeft, kunt u, naast serum, nu ook een individueel melk- of tankmelkmonster insturen voor onderzoek op BTV-antistoffen.

Deze ELISA is een voordelige screeningstest om te achterhalen of een dier of koppel al in aanraking is geweest met het blauwtongvirus, ook als er geen klinische verschijnselen waren. Na het doormaken van de BTV-infectie kan het zo’n twee weken duren voordat antistoffen aantoonbaar zijn. De tankmelk-ELISA is een zeer gevoelige test, die al antistoffen in de tankmelk kan aantonen als ongeveer 5 procent van de melkgevende dieren antistoffen heeft. Voor andere serotypen is aangetoond dat antistoffen jarenlang aanwezig blijven. Onderstaande testen voor runderen, schapen en geiten tonen antistoffen aan tegen alle BTV-serotypes: • 10990 Blauwtong antistoffen ELISA (melk + cons.)

• 10991 Blauwtong antistoffen ELISA (tankmelk + cons.)

• 10420 Blauwtong antistoffen ELISA (serum) De doorlooptijd van deze onderzoeken is 5 werkdagen.

Drs. Katrien van den Brink, dierenarts

MDV serotype 2 bij commercieel pluimvee Bij kippen is naast het Marek’s disease virus (MDV) serotype 1 (ook wel het oncogene (virulente) serotype genoemd), een MDV serotype 2 (onder andere SB-stam) beschreven.

Tevens bestaat er nog een MDV serotype 3, het turkey herpesvirus (HVT).

Ophaaldienst tijdens feestdagen Onze ophaaldienst voor monstermateriaal haalt 25, 26 en 31 december 2023 en 1 januari 2024 geen monstermateriaal op. U kunt monstermateriaal op maandag tot en met vrijdag tot 18.00 uur aanmelden of wijzigen via het webportaal of de app van ‘PS-Nachtdistributie’. De ophaaldienst haalt de monsters dan de eerstvolgende nacht dat weer wordt gereden op.

Op bovenstaande dagen rijdt ook de ophaaldienst voor sectiemateriaal geen reguliere routes. U kunt in het weekend en tijdens de feestdagen gebruikmaken van de consignatiedienst. We halen dan tegen het vaste spoedtarief het sectiemateriaal op en bewaren het materiaal gekoeld tot de eerst ­volgende werkdag.

GD heeft drie Marek-PCR’s om: 1. MDV serotype 1-stammen aan te tonen, deze PCR maakt onderscheid tussen veldstammen en vaccinstammen (Rispens); 2. HVT-vaccins aan te tonen ter controle van de vaccinatie (toont geen Rispens of veldvirus aan); 3. de aanwezigheid van stammen van MDV serotype 2 aan te tonen. Deze PCR werd tot voor kort SB1-vaccin-PCR genoemd. SB1 is een vaccinstam die binnen Europa niet is geregistreerd waardoor de benaming en resultaten van de PCR tot verwarring leidde. De benaming van de PCR is aangepast naar MDV serotype 2 virus-PCR.

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen

Alle PCR’s kunnen uitgevoerd worden op swabs, veerpunten (pulpa), stof en weefsel. Bij verdenking van klinisch relevante veldinfecties worden vaak de milten bemonsterd voor PCR-onderzoek.

In een eerder VMP-prevalentieonderzoek bleek, naast het MDV serotype 1-virus, ook het MDV serotype 2-virus in stofmonsters van trager groeiende vleeskuikens voor te komen. In de literatuur wordt MDV serotype 2-virus bestempeld als niet-oncogeen en niet-virulent. In enkele andere artikelen wordt gerefereerd aan een mogelijk immuunsuppressief effect. Het aantonen van MDV serotype 2 in omgevingsmonsters van commercieel pluimvee is een nieuwe bevinding. Binnen Veterinaire Monitoring Pluimvee wordt vervolgonderzoek gedaan naar de prevalentie van het MDV serotype 2-virus in de omgeving van vleeskuikens en opfoklegkoppels en wordt getracht het virus te isoleren voor verder onderzoek naar het mogelijk immuunsuppressieve karakter van dit virus.

Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden:

Dr. Anneke Feberwee, dierenarts Veterinair, december 2023 - 1

Geart Benedictus, Voorzitter Anne Veenbaas fonds

Worminfecties Tankmelk: uitslagen 2023 VEERkracht wint Anne Veenbaaspenning Op 3 november reikte ik de Anne Veenbaas-penning uit aan de Veterinaire kenniscoöperatie voor de melkveehouderij VEERkracht. Hun inside-outside methode waarbij ze wetenschappelijke kennis vertalen naar de dagelijkse praktijk, past precies bij de doelstelling van het Anne Veenbaas-fonds.

VEERkracht, een samenwerking tussen dierenartsen en zoötechnici, vertaalt state-of-the-art wetenschap naar de dagelijkse praktijk van de melkveehouderij. De fysiologische en metabole behoeften van het rund zijn het uitgangspunt die worden gekoppeld aan externe factoren. Deze diepgaande en integrale aanpak vergt uitgebreide kennis en heeft al geleid tot innovatieve instrumenten zoals het KoeKompas, ontwikkeld samen met CONO kaasmakers. De missie van VEERkracht om kennis te verdiepen en te delen, met onderwijs voor dierenartsen en adviseurs, draagt bij aan de preventieve gezondheidszorg in de melkveehouderij. Dit bevordert niet alleen de prestaties van het dier, maar ook de economische resultaten van het bedrijf en voldoet aan de strenge eisen van de zuivelindustrie.

De Anne Veenbaas-penning, ter ere van de innovatieve geest van de eerste GD-directeur, reiken we jaarlijks uit aan een persoon of groep die een significante bijdrage levert aan het verbeteren van de diergezondheid en/of het dierenwelzijn in Nederland.

De zoektocht naar de winnaar van 2023 gaat weer van start. Tot 1 april 2024 kunt u kandidaten voordragen. Wie nomineert u?

Voor het abonnement Worminfecties Tankmelk zijn in augustus en oktober tankmelkmonsters onderzocht op antistoffen tegen maagdarmwormen en longworm en in oktober ook op antistoffen tegen leverbot. De percentages bedrijven met veel antistoffen tegen longworm en tegen leverbot waren lager dan 10 procent. Ongeveer een derde van de bedrijven had veel of zeer veel antistoffen tegen maagdarmwormen. Voor longworm en maagdarmwormen gold dit voor zowel augustus als oktober. Deze percentages waren net als de vorige vier jaren relatief laag ten opzichte van eerdere jaren.

Voor maagdarmwormen en leverbot zagen we zoals verwacht op basis van eerdere resultaten relatief veel positieve uitslagen in het westen van het land. We zagen daar ook relatief vaak veel longwormantistoffen. Leverbotantistoffen kunnen langdurig aanwezig blijven en daarom heeft een positieve tankmelkuitslag vooral waarde als vorig jaar geen of weinig leverbotantistoffen waren gevonden.

De uitslag voor longworm- en maagdarmwormantistoffen geeft informatie over de immuniteitsopbouw bij het jongvee en de besmettingsdruk bij melkkoeien het afgelopen weideseizoen. Aan de hand van de tankmelkuitslagen kunnen weide- en wormmanagement bij het jongvee worden bijgesteld. Doordat in 2023 meer neerslag viel dan de vorige jaren, konden larven mogelijk meer uit de mest worden gespoeld, waardoor het jongvee op het weiland meer kans kreeg om besmet te raken en weerstand op te bouwen.

Dr. Marian Aalberts, veterinair microbioloog

Pensontwikkeling en -afwijkingen Na de geboorte ontvangen kalveren direct een hoeveelheid biest, waarmee wordt voorzien in de behoefte aan voedings- en afweerstoffen. Biest, en vervolgens melk, komt via de slokdarmsleuf terecht in de lebmaag, waardoor het kalf aanvankelijk als éénmagig dier functioneert. Als herkauwer geboren zullen de voormagen zich al snel in groei en ontwikkeling melden bij het opgroeiende kalf. Door een gebalanceerd rantsoen van melk, brok en gehakseld ruwvoer kan het kalf uitgroeien tot een gezond vleeskalf of melkkoe. Bij de herkauwer is gezondheid, welzijn en productie in grote mate afhankelijk van de kwaliteit van de penswand en -inhoud.

De ontwikkeling van pensvlokken vindt plaats door inwerking van vluchtige vetzuren, die in de pens door bacteriële omzetting van brok en ruwvezel (cellulose) worden geproduceerd. Pensvlokken absorberen deze vetzuren om in de lever omgezet te worden naar koolhydraten en vetten, voor onderhoud en groei en op latere leeftijd ook voor melkproductie. Een optimaal functionerende pens bevat een gezonde microbiële flora om het voer te fermenteren en voedingstoffen te absorberen, daarbij ondersteund door herkauwen, voor behoud van pH, en door pensmotiliteit. In de lebmaag en darm vindt verdere vertering plaats door onder andere eiwitsplitsende enzymen, waardoor ook eiwitfragmenten door de darmwand worden geabsorbeerd.

In de sectiezaal zien we regelmatig kalveren passeren, waarbij de penswand is veranderd als gevolg van onderontwikkelde pensvlokken, dunne penspijlers, hyperkeratose, plaquevorming (gebieden met verkleving van pensvlokken, haar, voerdeeltjes en celwandmateriaal) en/of ruminitis. De pens is dan vaak overvuld met schuimige, bleke, deels vezelige inhoud. Deze veranderingen worden met name bij vleeskalveren waargenomen, die opgroeien op een kalvermelkrijk en snel fermenteerbaar rantsoen, met kans op pensacidose, en soms bij fokkalveren, die zich overdrinken.

Risicofactoren voor deze veranderingen zijn pensdrinken, terugvloeien van melk uit een overvolle lebmaag, een niet-gebalanceerd rantsoen en/of orale antibioticumbehandelingen. Als gevolg van deze ongewenste pensveranderingen kunnen ook laesies in de lebmaagwand ontstaan en treedt malabsorptie in de darm op. Voorkomen van deze problemen vergt stuurmanskunst.

Drs. Klaas Peperkamp, veterinair patholoog

2

Clostridiumdiarree bij biggen in het kraamhok De Clostridium-bacterie produceert toxines, waaronder β-toxine, dat gevoelig is voor trypsine. Bij een infectie met Clostridium perfringens type C (CPC) kunnen pasgeboren biggen (bloederige) diarree ontwikkelen, omdat de trypsine-remmer uit de biest de afbraak van het β-toxine remt. Na enkele dagen wordt biest melk. CPC wordt derhalve zelden aangetroffen bij biggen ouder dan enkele dagen.

Recent stuurde een dierenarts biggen in voor pathologisch onderzoek vanwege plotse sterfte van enkele goede, zuigende biggen, in de leeftijd van twee tot drie weken. Er werd een necrotiserende ontsteking van de dunne darm vastgesteld, veroorzaakt door CPC. Een logische verklaring is dat er een relatief tekort aan trypsine moet zijn geweest. Navraag bij de dierenarts leerde dat de veehouder succesvol is in de verstrekking van voeding in de vorm van een papje aan de zuigende biggen.

Volgens de dierenarts zijn de biggen er dol op; misschien iets te dol. Hoewel de exacte relatie tussen CPC en voermanagement moeilijk te leggen is op een individueel bedrijf, past de overdadige voeropname bij het klinisch beeld en de bevinding bij infectie met CPC. Mogelijk dat een relatief overschot aan eiwitopname resulteert in een relatief tekort aan trypsine om de toxines af te breken. Anderszins is het mogelijk dat de hygiëne van het voersysteem incidenteel onvoldoende is waardoor er toch een overmaat is aan inname van bacteriën of toxines. Op het bedrijf wordt een pre-fermentatiestap van het voer overwogen, en er is geadviseerd om de voerverstrekking iets te minderen, zodat het relatieve trypsinetekort wordt opgeheven.

Dr. Tijs Tobias, Europees specialist varkensgezondheid

Eerste helft 2023 meer listeriose gediagnosticeerd In de eerste helft van 2023 is met pathologisch onderzoek bij GD listeriose vastgesteld bij veertien volwassen runderen en twee verworpen vruchten. Dit aantal is vergelijkbaar met het totaal aantal gevallen over heel 2022 (18) en 2021 (15).

Een mogelijke verklaring van deze toename is het voederen van minder goed gewonnen en geconserveerde maïs- of graskuilen uit de zomer van 2022. In slecht geconserveerde kuilen daalt de pH minder, waardoor groei van de bacterie Listeria monocytogenes minder wordt geremd. Ook bij kuilen die veel grond bevatten (door bijvoorbeeld veel molshopen in het land), is het risico op de aanwezigheid van listeria groter. De kiem komt wijdverbreid voor in de omgeving, onder andere in water en grond. Infecties komen bij herkauwers tot stand via kleine wondjes in de mondholte of in het neus- of oogslijmvlies, met verspreiding van de bacterie via de zenuwbanen naar het verlengde merg. De klinische verschijnselen zijn koorts, hersenverschijnselen (speekselen, incoördinatie, cirkelen en eenzijdige aangezichtsverlamming) en abortus in de laatste drie maanden van de dracht.

Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) meldde over het voorjaar van 2023 een stijging van het aantal Listeria monocytogenes-infecties bij herkauwers. Ook hier wordt dezelfde oorzaak vermoed (bron: DGZ Veescoop nr. 011). Een goede conservering van de kuilen, met een pH lager dan 5,0 en met zo weinig mogelijk grond, is een belangrijke preventieve maatregel.

Project equine coronavirus bij paarden De Universiteitskliniek voor Paarden (UKP) van de faculteit Diergeneeskunde en GD werken samen om infecties met equine coronavirus (ECoV) bij paarden in Nederland te onderzoeken.

Met dit onderzoek willen we nieuwe wetenschappelijk inzichten opdoen en dierenartsen ondersteunen bij de diagnose en controle. Doel van het onderzoek is het vaststellen van het optimale tijdstip voor monstername voor PCR-onderzoek op feces of een rectale Eswab, de diagnostische mogelijkheden van serologie beoordelen en de duur van virusuitscheiding onderzoeken. U kunt over dit onderzoek informatie inwinnen bij de UKP (Hannah Smit, s.i.o. inwendige ziekten paard) of de afdeling paard van GD. Vervolgdiagnostiek gratis Mocht u een verdachte casus hebben, vraag dan de ECoV-PCR (individueel) of het PCR diarreepakket aan en stuur direct een extra serummonster mee (zonder hiervoor diagnostiek aan te kruisen).

Bij het vaststellen van ECoV wordt het serummonster ook onderzocht.

Er is voorzien in een vergoeding voor de initiële diagnostiek, de vervolgdiagnostiek is gratis. Het onderzoek beslaat vervolgens een periode van zestien dagen waarin gevraagd wordt klinische gegevens van de paarden te noteren en met regelmaat monsters te nemen. De behandeling van de paarden verandert niet.

MEER INFORMATIE OVER ECOV? SCAN DE QR-CODE

MEER VEEKIJKERNIEUWS Veterinair, december 2023 - 3

Nieuws en mededelingen Wijzigingen producten en tarieven 2024 Op onze website vindt u ons aanbod van producten en diensten met de tarieven. U kunt met de zoekfunctie een selectie maken van producten en deze als pdf downloaden en printen.

Even voorstellen Mirthe de Wit werkt sinds 1 oktober als dierenarts bij onze afdeling pluimvee. Na haar afstuderen in 2021 werkte ze twee jaar als practicus in een pluimveepraktijk. Ze gaat zich bij GD met name richten op de aandachtsvelden aviaire influenza, Newcastle disease en pathologie.

Sinds september wordt het Veekijkerteam Varken versterkt door de komst van Heinrich Kreutzmann.

Heinrich komt oorspronkelijk uit Nedersaksen, volgde twee jaar een landbouwopleiding en studeerde daarna vijf jaar diergeneeskunde in Hannover. Na het succesvol afronden van zijn studie heeft hij vijf jaar gewerkt bij de Universiteitskliniek voor Varkens in Wenen en zijn proefschrift geschreven over het Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS) virus. Eveneens is hij dit jaar benoemd tot Diplomate aan de European College of Porcine Health Management (ECPHM).

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl

Vanwege de gestegen kosten zien ook wij ons genoodzaakt de tarieven te verhogen, gemiddeld met 5,7 procent. Wilt u facturen of laboratoriumuitslagen per post ontvangen? Dan brengen wij u daar een toeslag voor in rekening van 3,95 euro per factuur.

We hebben ook dit jaar weer nieuwe testen, een aantal daarvan lichten we hier uit: • Clusteranalyses voor diverse bacteriën • Salmonella ophoping MRSV/MALDI-TOF met voorsignalering, pluimvee • Salmonella ophoping MRSV + MKTTn/ MALDI-TOF met voorsignalering, pluimvee • Enterokokken PCR, pluimvee

Vitamine D, rund/schaap/geit Pakket luchtweginfecties PCR, rund De bepalingen 10477 PRRS antistoffen ELISA (serum) Europese stam W1167A en 10478 PRRS antistoffen ELISA (serum) Amerikaanse stam W1167B zijn vervangen door één bepaling: 12146 PRRS antistoffen ELISA (serum) Europese en Amerikaanse stam W1944.

Op de uitslag staat niet meer of het een Europese of Amerikaanse stam betreft. De uitslag zal zijn ‘aangetoond’ of ‘niet aangetoond.

BEKIJK DE TARIEVEN

Risicocheck bij aanvoer van dieren Om dierziekten buiten de deur te houden is ons advies aan veehouders om geen dieren aan te voeren. Soms laat de bedrijfsvoering hen echter geen andere keuze.

De Risicocheck heeft hiervoor praktische tips en adviezen, waarmee veehouders de risico’s op insleep kunnen beperken en vervelende gevolgen voor hun diergezondheidsstatus kunnen voorkomen. Heeft u klanten die aanvoeren? Wijs hen dan eens op de Risicocheck van GD. MEER WETEN:

Symposium klauwgezondheid terugblik Op 3 november organiseerde GD, samen met de faculteit Diergeneeskunde van Universiteit Utrecht, een themadag over klauwgezondheid. Dierenartsen, klauwverzorgers en andere belangstellenden kwamen samen voor een informatieve dag waarin recente ontwikkelingen in klauwgezondheid centraal stonden, zowel nationaal als internationaal. In de ochtend bespraken we de huidige wetenschappelijke inzichten en de visie van LTO over de juiste strategie voor verbetering van de klauwgezondheid in Nederland. De middag was gevuld met drie actuele wetenschappelijke presentaties en drie praktijkgerichte demonstraties. Ook werd onderling veel van gedachten gewisseld over de juiste aanpak van klauwgezondheid.

Biestopname­check varken verbeterd Bij GD werken we continu aan de kwaliteit van onze laboratoriumbepalingen. Zo hebben we onlangs de IgG-bepaling voor biggen (Biestopnamecheck) geoptimaliseerd en verbeterd. Ook wordt de bepaling nu uitgevoerd op onze nieuwe klinisch-chemische analyzer. U kunt de Biestopnamecheck inzetten om het biestmanagement op varkens­ bedrijven te evalueren.

Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

MEER INFORMATIE

4

• • •

22 januari: start Poultry Health Science De faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht ontwikkelde, samen met GD, de postdoctorale opleiding ‘Poultry Health Science’. Op deze manier willen we academische professionals opleiden tot expert in pluimveegezondheidszorg. De opleiding start weer op 22 januari 2024 met module 1 over infectieuze bronchitis.

MEER INFORMATIE