Veterinair februari 2021

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 27 • NUMMER 2 • FEBRUARI 2021

Veterinair SEIN: monitoringsplatform Sein is het monitoringsplatform voor bevestigde uitbraken van de infectieuze aandoeningen droes, rhinopneumonie en influenza bij paarden in Nederland.

De informatie wordt samengesteld voor en door deelnemende paardendierenartsen die testresultaten beschikbaar kunnen stellen via GD. Na een positief testresultaat wordt zo nodig contact opgenomen met de betreffende dierenarts voor nadere informatie.

Vervolgens wordt deze informatie en de locatie (op tweecijferig postcodeniveau) verspreid via een geanonimiseerde e-mailmelding. In 2020 zijn 104 uitbraken gerapporteerd: een derde rhinopneumonie (50 procent EHV-1 en 50 procent EHV-4) en zeven gevallen van influenza. Indien van toepassing wordt bij EHV-1 ook vermeld of het om een abortus- of neurologische variant gaat. Op www.seinalerts.nl vindt u een grafisch overzicht van de uitbraken die in 2020 zijn gemeld. Daarnaast staat er een voorbeeld e-mailalert en kunt u zich aanmelden. Meer dan 150 dierenartsenpraktijken zijn aangesloten. Hoe meer deelnemers, hoe beter we uitbraken in kaart kunnen brengen. SEIN is een samenwerking tussen GD, Cluster paard (KNMvD) en Boehringer Ingelheim Animal Health.

Tara de Haan MSc, projectleider paard

Heronderzoek positieve uitslagen salmonellaprogramma’s In mei 2020 zijn de salmonellaprogramma’s voor rundveebedrijven gereviseerd. Daarbij zijn de regels rond heronderzoek na positieve labuitslagen vereenvoudigd. Dierenartsen stellen ons hier nog vragen over, daarom een kort overzicht.

•

•

•

•

Na een positieve uitslag van tankmelkonderzoek op bedrijven met de status ‘onverdacht’ volgt automatisch heronderzoek op een nieuw tankmelkmonster. Bij de status ‘in onderzoek’ en ‘observatie’ heeft heronderzoek geen zin; de zekerheid waarmee een positieve uitslag wijst op een salmonellabesmetting is hoog en heronderzoek verhoogt juist het risico op missen van een besmetting door een vals-negatieve uitslag.

Een positieve uitslag van niet-aangestuurd onderzoek, bij verwerpers of klinisch zieke dieren, is vrijwel altijd een correcte aanwijzing voor een salmonellabesmetting op het bedrijf. Heronderzoek van het individu heeft daarom geen invloed op het statusverloop van het bedrijf.

Bij een positieve uitslag van aanvoeronderzoek mag binnen de afvoertermijn een bevestigingsonderzoek (serum-ELISA) worden uitgevoerd. Bij een negatieve uitslag van het bevestigingsonderzoek is het waarschijnlijk dat het rund een salmonellabesmetting heeft doorgemaakt, maar niet meer besmettelijk is geweest op het aanvoerende bedrijf. De uitslag van dit heronderzoek is daarom bepalend.

Mestonderzoek kan nooit dienen als bevestigingsonderzoek. Antistoffen worden vanaf 10 tot 14 dagen na infectie detecteerbaar met de serum-ELISA. Gemiddeld scheiden runderen in de eerste 2 (volwassen runderen) tot 3 (kalveren) weken na infectie salmonellabacteriën uit in de mest. Een negatieve uitslag van mestonderzoek bij een ELISA-positief rund betekent daarom niet dat het rund geen salmonella-infectie heeft doorgemaakt.

Wist u dit al over VeeOnline?

U kunt tijdens het inschrijven op VeeOnline alle monsters in één keer wijzigen en onderzoeken toevoegen of verwijderen. Dit geldt voor alle diersoorten. Eerder moest u dit monster voor monster aanpassen, maar dat is vanaf nu dus verleden tijd.

Wilt u graag weten hoe dit werkt?

Dat kan! Xander en Dennis van onze klantenservice laten het u graag zien. Zo bent u binnenkort ook op de hoogte van deze handigheid, wat tijd bespaart en het werken in VeeOnline eenvoudiger maakt. Bekijk de online demo en meld u aan voor de maandelijkse VeeOnline-update met Microsoft Teams op www.gddiergezondheid.nl/demo.

De Veekijker: voor uw veterinaire vragen Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900-7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund UGA: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

dr. Maarten F. Weber, dierenarts, specialist rundergezondheid Veterinair, februari 2021 -

1

Annet Velthuis, projectleider

Nieuwe uitslag Pakket Vitaminen Het Pakket Vitaminen krijgt binnenkort een nieuwe uitslag, met tabellen met afkapwaardes voor de interpretatie van de vitamineconcentraties. Voor vitamine E zijn afkapwaardes vastgesteld voor twee groepen dieren: voor koeien rondom het afkalven én voor koeien vanaf de eerste lactatiemaand tot en met de eerste fase van de droogstand.

Uiergezondheid Januari was ‘uiergezondheidsmaand’. Iedere dinsdagmiddag schoven veehouders, dierenartsen en anderen aan bij onze webinars.

Uiergezondheid leeft, bleek uit de vele vragen en reacties. Ruim zeshonderd mensen schreven zich in.

Theo Lam nam iedereen mee in de wereld van de werking van antibiotica, de ontwikkeling van resistente bacteriën en hoe de melkveesector plannen ontwikkelde en realiseerde om tot een verantwoord gebruik van antibiotica te komen. Met name de inzet van antibiotica bij uiergezondheidsproblemen is hierdoor enorm afgenomen, terwijl de uiergezondheid stabiel is gebleven. In het tweede en derde webinar vertelde Christian Scherpenzeel over mastitis en subklinische mastitis: de oorzaken, het voorkomen, dat behandelen niet alleen het geven van antibiotica is en dat er een groot verschil zit tussen klinische en bacteriologische genezing. Ook de verschillende mastitisverwekkers kwamen aan bod.

Ze willen overleven en zich verspreiden op melkveebedrijven. Daarom is de aanpak per mastitisverwekker anders.

Karien Griffioen gaf in het vierde webinar uitleg over testmogelijkheden om beslissingen op het gebied van uiergezondheid te onderbouwen.

Er zijn veel informatiebronnen en testmogelijkheden beschikbaar. Maar met welke informatie wordt de keuze voor een behandeling van een mastitiskoe eenvoudig?

De webinars zijn mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van ZuivelNL en het publiekprivate onderzoeksprogramma 1Health4Food. Terugkijken kan op www.gddiergezondheid.nl/webinars

Met het Pakket Vitaminen kunt u de concentratie van vitamine E en bètacaroteen in serum of plasma laten bepalen in individuele of gepoolde monsters van rundvee. Dit geeft informatie over de voorziening van de dieren met deze vitaminen.

Afkapwaardes voor interpretatie vitamineconcentraties Bij koeien treedt er tussen twee weken voor en vier weken na afkalven een natuurlijke daling op in het vitamine E-gehalte van het bloed. Deze daling is het gevolg van lagere voeropname, veranderingen in de stofwisseling en biestproductie. In deze periode wordt daarom een onderste afkapwaarde van 6,0 µmol/L aangehouden.

Wanneer de vitamine E-concentratie in deze periode lager is dan 6,0 µmol/L, is het advies om de voorziening vanuit het rantsoen te berekenen en na te gaan of het verstrekken van extra vitamine E raadzaam kan zijn.

Voor de overige groep geldt dat koeien met een vitamine E-concentratie in het bloed tussen 8,0 en 25,0 µmol/L worden verondersteld een voldoende voorziening te hebben. Voor bètacaroteen gelden dezelfde afkapwaardes voor alle koeien: bij een goede voorziening moet de concentratie in het bloed hoger zijn dan 6,5 µmol/L. dr. Saskia van der Drift, onderzoeker R&D en drs. Sanne Carp-van Dijken, dierenarts rundvee

Casuïstiek: oververmoeide vleesvarkens Bij het laden van een koppel vleesvarkens werden drie varkens blauw, gingen hevig trillen en leken naar adem te snakken. Uit pathologisch onderzoek bleek dat ze alledrie hadden te maken met hartspierdegeneratie. De waarschijnlijkheidsdiagnose was ‘acute stress met aanwijzingen voor tekort aan vitamine E en/of selenium’. Dat laatste op basis van het histologisch beeld met polyfasische degeneratie.

Uit klinisch chemisch bloedonderzoek kwamen aanwijzingen voor ernstige (spier) weefselbeschadiging en nier- en leverbeschadiging. Het vitamine E-gehalte in het bloed was daarbij te laag. Naar aanleiding van deze resultaten zijn bloedmonsters van verschillende leeftijden vleesvarkens (4, 8 en 12 weken na opleg) verzameld op het bedrijf. Bij alle leeftijdscategorieën was sprake van relatief lage concentraties vitamine E in het bloed en bij de jongste dieren was het zelfs te laag.

Oorzaken laag vitamine E-gehalte Een laag vitamine E-gehalte in het bloed van dieren kan worden veroorzaakt door lage gehalten in voeding, maar kan ook het gevolg zijn van de aanwezigheid van bijvoorbeeld onverzadigde vetzuren in het rantsoen (vitamine E als antioxidans).

Vitamine E is onder meer belangrijk voor de membraan-stabiliteit van cellen en dus ook voor de celgebonden immuniteit.

Serumconcentratie Gemeten waardes in varkensserum (referentie-intervallen) liggen tussen 4 en 13 μmol/L bij zeugen en tussen 2 en 11 μmol/L bij biggen (Sivertsen et al., 2007).

Na spenen ziet men vaak een flinke daling in de vitamine E-spiegel. Bij varkens beschouwt men een serumconcentratie lager dan 4 μmol/L als deficiënt (Muirhead et al., 2013). Bij speenbiggen is het gewenste niveau tussen 7 en 9 μmol/L (Proceedings AASV, 2018). Overigens houdt men in de humane literatuur hogere waardes aan en beschouwt men een concentratie kleiner dan 9 μmol/L reeds als deficiënt en meer dan 12 μmol/L als adequaat. Waardes boven 90 μmol/L zijn toxisch. dr. Theo Geudeke, dierenarts varken

2

Schmallenbergvirus aangetoond bij lammeren met aangeboren afwijkingen

Verhoogd risico aviaire influenza

In de afgelopen weken hebben enkele schapenhouders contact opgenomen met de Veekijker over de geboorte van lammeren met aangeboren afwijkingen.

In Nederland is in het najaar van 2020 bij wilde vogels en meerdere bedrijven die commercieel pluimvee houden vogelgriep ontdekt. Het gaat voornamelijk om het zeer besmettelijke type H5N8 en incidenteel om H5N1.

De lammeren waren in de meeste gevallen na een normale drachtlengte geboren. Onder andere kromme poten, draainekken en bochels in de rug werden gezien. Deze afwijkingen kunnen verschillende oorzaken hebben. De afwijkingen ontstaan in de periode van de dracht wanneer het neuromusculaire apparaat zich ontwikkelt, ongeveer tussen dag 25 en 60. Op advies van de Veekijker zijn lammeren ingestuurd voor pathologisch onderzoek. Daarnaast kwamen afwijkingen aan het zenuwstelsel voor en is schmallenbergvirus (SBV) aangetoond. Recent heeft de Veekijker Rund melding gemaakt van meerdere kalveren met aangeboren afwijkingen en in één geval is SBV aangetoond. SBV is een virus uit de Simbu-serogroep van het genus Orthobunyaviridae en de familie Bunyaviridae.

SBV is voor het eerst in 2011 aangetoond in Noordwest-Europa en bleek zich in de zomer en nazomer razendsnel, via stekende insecten, over Nederland te hebben verspreid. Sindsdien is SBV meerdere malen, maar meestal incidenteel of op kleine schaal, aangetoond in lammeren met aangeboren afwijkingen. Dat weer enkele gevallen voorkomen is geen verrassing, aangezien de weerstand in de populatie geleidelijk zal zijn afgenomen sinds de introductie in 2011. Echter, de verwachting is ook dat de problemen niet zo groot zullen zijn als ten tijde van de eerste introductie.

Omdat er meerdere oorzaken zijn voor de beschreven aangeboren afwijkingen is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Dit kan door middel van pathologisch onderzoek. U kunt kadavers (in geval van abortus/doodgeboorte/slappe lammeren: vrucht en nageboorte) voor pathologisch onderzoek aanbieden bij de Ophaaldienst (0900-2020 012). dr. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers

Monitor: niet-infectieuze maagdarmklachten Bij pathologisch onderzoek van varkens worden in de loop der tijd steeds vaker uiteenlopende niet-infectieuze maagdarmaandoeningen vastgesteld zoals, maagdarmdraaiingen, milt- en leverlobtorsies en maagulcera.

Sinds 2015 is het percentages secties waarbij een dergelijke diagnose is gesteld, gestegen van minder dan 3 naar meer dan 10 procent van alle secties (zie figuur). Ook in de eerste weken van 2021 ligt het percentage al op 10. Draaiingen van het maagdarmkanaal zijn een belangrijke oorzaak van acute sterfte bij in het bijzonder vleesvarkens en zeugen. Risicofactoren voor het optreden van maagdarmdraaiingen zijn eenmaal daags voeren, onregelmatige voertijden, stress rond het voeren, schrokkerig en onregelmatig eten, slechte voerhygiëne, gistvorming of aspecten van de voersamenstelling zoals veel makkelijk verteerbare koolhydraten of veel onverteerbaar eiwit, met gasvorming tot gevolg.

Het aantal telefonische vragen over niet-infectieuze maagdarmaandoeningen stijgt eveneens licht. Daarnaast neemt het aantal vragen over verhoogde uitval de laatste jaren geleidelijk toe. Een flink deel van de vragen over acute uitval bij zeugen en vleesvarkens gaat eveneens over maagdarm- en lever- of miltdraaiingen. In de Online Monitor melden dierenartsen hoogst zelden dat een gezondheidsklacht als oorzaak de genoemde niet-infectieuze maagdarmaandoeningen heeft. Anderzijds is ‘verhoogde uitval’ wel een regelmatig gemelde klacht. dr. Theo Geudeke, dierenarts varken 12%

Figuur: bij patholo-

10% 8%

Leverlobdraaiingen

6%

Maagwandbeschadigingen

4% 2% 0%

Q1

Q2 Q3 2015

Q4

Q1

Q2 Q3 2016

Q4

Q1

Q2 Q3 2017

Q4

Q1

Q2 Q3 2018

Q4

Q1

Q2 Q3 2019

Q4

Q1

Q2 Q3 2020

Maagdarmdraaiingen

gisch onderzoek gediagnosticeerde nietinfectieuze oorzaken

Bij honderden verschillende wilde vogels zijn deze virussen vastgesteld; het betreft voornamelijk watervogels (verschillende soorten ganzen, zwanen, eenden en aalscholvers, maar ook kieviten, wulpen, buizerds en haviken). Het ziektebeeld is per diertype anders en kan zelfs binnen het diertype variëren. Bij watervogels zoals eenden, lijken zenuwverschijnselen meer op de voorgrond te treden. Bij commercieel pluimvee kan sprake zijn van beperkte klinische verschijnselen.

Acute sterfte is de belangrijkste indicator; ook in dit kader kunnen zenuwverschijnselen worden waargenomen.

We zien dat bijkomende infecties het beeld compliceren of verergeren. Elke situatie van verhoogde sterfte kan op aviaire influenza (AI) duiden. De overheid heeft maatregelen genomen om verspreiding van het virus te voorkomen en om het risico op besmetting tegen te gaan. Zo geldt in heel Nederland een ophok- en afschermplicht voor risicovogels zoals, pluimvee, water- en loopvogels.

Dit betekent dat ook hobbyhouders contact tussen hun vogels en wilde vogels moeten voorkomen. Daarnaast worden uiteraard rondom de besmette bedrijven aanvullende maatregelen genomen. Binnen de commerciële pluimveehouderij is een aanvullende meldingsplicht van kracht die pluimveehouders vraagt melding te doen wanneer de uitval gedurende twee achtereenvolgende dagen groter is dan driemaal het gemiddelde sterftecijfer per dag van het desbetreffende koppel sinds de opzet. Deze meldingsverplichting geldt voor al het commerciële pluimvee, ook voor eenden. Omdat AI ook is aangetroffen bij hobbymatig gehouden pluimvee wordt u verzocht in geval van een AI-verdenking bij hobbypluimvee contact op te nemen met de NVWA.

van maagdarmklachten (GD, 2015-2020)

drs. Teun Fabri, dierenarts pluimvee Veterinair, februari 2021 -

3

Nieuws en mededelingen Linda van Wuijckhuise neemt afscheid Rundveedierenarts Linda van Wuijckhuise neemt afscheid na 35 jaar werkzaam te zijn geweest bij GD. Ze gaat met ingang van februari genieten van haar pensioen.

U heeft ongetwijfeld contact met haar gehad voor bijvoorbeeld advies wanneer u de contact opnam met De Veekijker. Linda: “Toen ik in 1986 bij GD-Gelderland kwam, begon men net voor het eerst te kijken naar bedrijfsdiergeneeskunde. Gelukkig zijn met behulp van GD veel ziekten bestreden. Het begon vorige eeuw met de grote zoönosen, zoals TBC en Brucella. Daarna onder meer Mond-en-klauwzeer en nu zijn we bezig met het terugdringen van leptospirose, salmonella, IBR en BVD. De contacten in en met het veld heb ik als mooi, waardevol en bijzonder ervaren. Om samen te werken aan het verbeteren van de diergezondheid. Bedankt hiervoor.”

Nieuwe reader schaap/geit

Nieuw trainingsaanbod

Om het digitaal inschrijven voor schapen en geiten een stuk gemakkelijker te maken, heeft GD nieuwe readers aangeschaft en hier een speciale app voor ontwikkeld.

Wat zijn uw passies, vaardigheden en ambities? Laat ons helpen uw doelen te bereiken! GD Academy voorziet u van de nieuwste informatie op uw vakgebied, zodat u zich kunt onderscheiden van de rest. Komend voorjaar hebben we de volgende cursussen op de planning staan: • Online praktijkbijeenkomst 'Bacteriologie', dinsdag 20 april; • Online basiscursus 'Bacteriologie en het antibiogram', dinsdag 23 maart; • Cursus 'Fosfor in melkveerantsoen in relatie tot diergezondheid', donderdag 24 juni

De reader registreert het oormerk van het dier en de barcode op de buis, waardoor de monsters direct vanuit de stal digitaal kunnen worden ingeschreven. De verbetering ten opzichte van de oude reader is dat de nieuwe app ook offline werkt én een compatibel scherm heeft.

Dit scheelt veel tijd en u hoeft niet meer over pagina’s te scrollen.

Daarnaast is de app overzichtelijk en eenvoudig in gebruik.

Dierenartsen kunnen de reader kosteloos lenen. Kijk voor meer informatie op www.gddiergezondheid.nl/readerdi of neem contact op met onze klantenservice via 0900-1770, optie 3.

Uiergezondheid krijgt nieuw dashboard

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Rob Nijland, Theo Geudeke, Katrien van den Brink | Eind­redactie Jessica Fiks | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever GD | Verschijnings­f requentie 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Op dit moment wordt er achter de schermen hard gewerkt om een nieuw dashboard voor de tankmelkuitslagen van uiergezondheid te realiseren. Hiermee moet het makkelijker worden om binnen VeeOnline de uitslagen van veehouders in te zien. Zodra het zover is, geven we u tekst en uitleg over het gebruik van dit dashboard. Houd daarom uw mail en onze website in de gaten voor meer informatie.

Ga voor meer informatie over onze cursussen, maatwerktrainingen en aanmelden naar www.gddiergezondheid.nl/academy.

Start online traject 'Arbeid en Melken' Wilt u als dierenarts, samen met uw melkveehouders, planmatig werken op het melkveebedrijf naar een hoger plan tillen? Meld u dan aan voor het eerste online-trainingstraject 'Arbeid en Melken' van GD en Roodbont Publishers. In vier online-sessies van 2 uur leert u van een ervaren trainer hoe u planmatig werken onderdeel kunt maken van het proces op een melkveebedrijf.

Ga voor meer informatie naar www.arbeidenmelken.nl.

Checklist GD Keurmerk Zoönosen nu ook digitaal De checklist voor het Keurmerk Zoönosen is digitaal! U heeft misschien al een papieren versie van de checklist ontvangen, maar u kunt er ook alvast voor kiezen de checklist digitaal in te vullen. Dit doet u via VeeOnline, bijvoorbeeld vanaf uw tablet. U logt in op VeeOnline, vult het deelnemende UBN in waarvoor u de checklist wilt invullen en kiest in het menu 'Registratie' voor 'Keurmerk Zoönosen'. Op het eerste scherm selecteert u de aanwezige diersoorten. Voor de diersoorten die u selecteert kunt u de checklist openen en invullen. Na het volledig invullen kunt u de checklist digitaal verzenden naar GD. Onder alle inschrijvers die gebruik maken van de digitale checklist wordt eind februari een iPad verloot!

Andere voordelen: • Geen stapels papier meer.

• Vertrouwd via VeeOnline.

• Actuele gegevens altijd bij de hand.