Veterinair januari 2020

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 26 • NUMMER 1 • JANUARI 2020

Veterinair Koedata: flankerend onderzoek bij 250 melkveebedrijven

VeeOnline: grip op vaccinatie

Zuivelondernemingen maken gebruik van KoeData (Voorheen CDM) om diergezondheid op melkveebedrijven te monitoren. Periodiek wordt getoetst of het systeem een reële weergave geeft van de diergezondheidsstatus op melkveebedrijven.

Bent u soms de draad kwijt met alle (verplichte) vaccinaties? Op VeeOnline ziet u in één overzicht hoe het ervoor staat. In de vaccinatiemodule registreert u met de stallijst eenvoudig de vaccinaties voor IBR, BVD, blauwtong en pinkengriep. Op het startscherm staat een actueel overzicht van de door u vastgelegde vaccinaties. U selecteert het vaccin uit de keuzelijst en koppelt in een paar stappen de vaccinaties aan de juiste dieren uit de stallijst. U kunt ook een datum opgeven voor de volgende vaccinatie en aangeven wanneer u deze vaccinatiedatum op VeeOnline wilt zien in uw klantenlijst. En wanneer het zichtbaar moet zijn op het startscherm van de veehouder. Vragen over VeeOnline? U kunt contact opnemen met de afdeling Klantcontact via 0900-1770.

Het gaat hierbij om validatie van de betrouwbaarheid van het systeem, niet om toetsing van de individuele bedrijven. GD voert deze validatie uit in opdracht van ZuivelNL. Hiervoor worden 250 melkveebedrijven bezocht door een onafhankelijke dierenarts, om de gezondheid van de veestapel te beoordelen. Deze dierenartsen die de bedrijfsbezoeken uitvoeren hebben geen voorkennis van de CDM-status van de bedrijven die zij bezoeken.

Ongeveer 375 geselecteerde veehouders hebben in december een brief ontvangen van hun zuivelonderneming waarin hun medewerking wordt gevraagd. Ook veehouders uit uw praktijk kunnen zijn benaderd. Mocht u naar aanleiding van dit bericht vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met Angela Deterink (0570-660327).

Verschillende technieken voor typering van virussen en bacteriën Typering van virussen en bacteriën kan worden ingezet voor verschillende doeleinden: vanuit diagnostisch oogpunt, voor de identificatie van zeer virulente stammen of voor het onderscheiden van vaccins van veldstammen.

Typering wordt ook gebruikt voor het aantonen van stammen die ongevoelig zijn voor bepaalde antibiotica of voor het volgen van het effect (of falen) van de behandeling. Daarnaast wordt typering ingezet in onderzoek naar de veroorzaker (bronopsporing) van uitbraken van ziekmakende virussen en bacteriën. Wanneer tijdens typering een nieuw of ongebruikelijk subtype wordt gevonden, is het ook binnen de monitoringstaak van belang dit te herkennen.

GD beschikt voor typering van virussen en bacteriën over verschillende technieken.

Wanneer deze technieken zich richten op het genetisch materiaal (DNA/RNA) van het virus of de bacterie, dan spreken we van genotypering. Genotypering van virussen en bacteriën kan worden gedaan door middel van PCR en sequentieanalyse van specifieke genen. GD beschikt daarnaast over apparatuur waarmee het mogelijk is om grotere delen van het genoom, of zelfs het volledige genoom, van een virus of bacterie in kaart te brengen (next generation- of whole genome sequencing-technieken). Deze apparatuur gebruiken we vooral voor onderzoek. We verwachten in de toekomst veel van deze technieken, ook voor routinematig gebruik.

Vragen? Neem contact op!

Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund UGA: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk), alleen voor infectieuze aandoeningen 15.00 – 17.00 uur

Remco Dijkman PhD, moleculair bioloog Veterinair, januari 2020 -

1

prof. dr. Ynte Schukken Algemeen Directeur GD

Diergezondheid verbeteren

De neoplastische aandoeningen Ziekte van Marek, aviaire leukose en reticulo-endotheliose bij pluimvee worden veroorzaakt door een drietal virussen. Deze virussen zijn Marek’s disease virus (MDV), aviaire leukosevirus (ALV) en avian reticuloendotheliosis virus (REV).

In deze eerste Veterinair van 2020 wil ik graag even terugblikken op het afgelopen jaar en vooruitkijken naar het komende jaar. Het afgelopen jaar was voor GD speciaal, we vierden ons honderdjarig bestaan met medewerkers, stakeholders, veehouders en ook met een groot aantal van u. Daarnaast was het bijzonder om de koning te mogen ontvangen en vanuit de handen van de burgemeester van Deventer het predicaat Koninklijk te krijgen.

We gaan daar in bescheiden mate gebruik van maken in onze naam: Royal GD. Als blijvende herinnering aan 100 jaar GD is het Anne Veenbaas Fonds opgericht. In deze Veterinair leest u daar meer over.

De ALV/REV-PCR is uitgebreid om ook de meest recente, nieuwe types van ALV te kunnen aantonen. PCR-testen voor MDV (DIVA-testen voor Rispens-vaccin en veldstammen) waren al beschikbaar bij GD. Deze PCR’s zijn ook kwantitatief, dus u krijgt naast de aan- of afwezigheid ook de hoeveelheid virus te zien.

Maar er was natuurlijk ook heel veel werk. Zoals het hard trekken aan het vrijmaken van Nederland ten aanzien van IBR en BVD. Een stroef proces met gelukkig successen en een langzaam dalende prevalentie, maar ook met uitdagingen en soms stevige discussies.

De regels zijn strak en met het 'Nationaal' worden van de aanpak is het strikt ingeregeld. Niet altijd prettig, maar wel noodzakelijk om straks vrij te worden van deze aandoeningen.

“De keten is zo sterk als de zwakste schakel”, met die woorden eindigde de promotieuitnodiging van Linda Peeters, varkensdierenarts bij GD. Op 17 december promoveerde zij aan de Universiteit Gent met haar proefschrift ‘On-farm control measures against Salmonella Typhimurium infections in pigs – focus on vaccination with an attenuated vaccine and the application of probiotic feed additive’.

Infectieziekten kennen geen grenzen, letterlijk en figuurlijk.

2020 wordt een spannend jaar, de Afrikaanse varkenspest staat aan de grenzen van ons land. De wereldwijde uitbraak vraagt dat Nederland veel aandacht besteedt aan hygiëne en preventie. Daar zijn en blijven we heel hard mee bezig.

Een prachtige rol in een turbulente wereld. Wij zien ernaar uit om samen met u weer een verschil te maken en elke dag stappen te zetten naar een betere diergezondheid in Nederland.

U kunt mij natuurlijk benaderen via y.schukken@gddiergezondheid.nl of 06 10 62 50 40.

2

Nieuwe ALV/REV-PCR voor pluimvee

De nieuwe ALV/REV-PCR toont alle exogene (pathogene/tumorveroorzakende) subtypen A, B, C, D, FG, J en K aan. De PCR toont het endogene (en niet-tumoropwekkende) subtype ALV-E niet aan. Aan de ALV/REV-PCR is nu ook de PCR voor REV gekoppeld, u krijgt dus van beide tumorvirussen een uitslag. De PCR’s voor de tumorvirussen kunnen worden uitgevoerd op eieren/albumine, orgaanmateriaal (zoals de milt of tumorweefsel) en op serum, maar ook op FTA-cards waarop organen of bloed zijn aangebracht.

Rob Nijland, hoofd binnendienst pluimvee

Promotieonderzoek Salmonella Typhimurium

Salmonella Typhimurium-infecties bij varkens vormen een belangrijk risico voor humane salmonellose. Aangenomen wordt dat de meeste humane salmonella-infecties voedselgerelateerd zijn; dit benadrukt het belang van de voedselveiligheid van varkensproducten. Volgens het ‘van boerderij tot bord’- of ‘productie tot consumptie’-model moeten alle onderdelen van de varkensproductieketen (onder andere het varkensbedrijf, slachthuis, retail en keuken van consument) in acht worden genomen om het potentiële risico van salmonella te verminderen.

In haar proefschrift focuste Linda op vaccinatie met een levend verzwakt vaccin en de toepassing van een probioticum als voederadditief. Het doel was om wetenschappelijk bewijs te leveren dat kan worden gebruikt om de controle van Salmonella Typhimurium-infecties op bedrijfsniveau te optimaliseren.

Conclusies Het proefschrift leverde bewijs dat vaccinatie met een levend verzwakt Salmonella Typhimurium-vaccin kan bijdragen aan de controle van Salmonella Typhimuriuminfecties op subklinisch geïnfecteerde bedrijven. Het vaccineren van zeugen en biggen heeft de voorkeur om het percentage Salmonella Typhimurium-veldstampositieve lymfeklieren bij de slacht te verminderen. Dit vaccinatieschema biedt toekomstperspectief, bijvoorbeeld om te worden onderzocht in grootschalige veldstudies waarbij alle zeugen, gelten en biggen op een varkensbedrijf worden gevaccineerd. De werkzaamheid van de toepassing van het probioticum Clostridium butyricum als voederadditief om Salmonella Typhimurium-infecties in varkens onder veldomstandigheden te verminderen is, op basis van de resultaten van de experimentele studie uitgevoerd in het proefschrift en de beschikbare literatuur, onduidelijk. Verder onderzoek onder veldomstandigheden is nodig.

Bent u geïnteresseerd in het gehele proefschrift? Stuur dan een e-mail naar redactie@gddiergezondheid.nl.

Escherichia coli bij jonge kalveren vaak (multi)resistent Bij kalveren die enkele uren tot enkele dagen na de geboorte plotseling waterdunne diarree krijgen en sterven, of zonder symptomen dood aangetroffen worden, staat E. coli K99 hoog op de lijst van mogelijke veroorzakers.

Uit de resultaten van pathologisch onderzoek bij GD van medio 2017 tot en met medio 2019 blijkt dat een darmaandoening door E. coli K99 in 14,1 procent als doodsoorzaak wordt aangetoond en dat 3,2 procent van de kalveren aan een E. colisepsis is gestorven. Eén op de zes ingezonden kalveren die jonger waren dan 14 dagen ging dood aan een E. coli-infectie.

Fecesonderzoek met behulp van een lateral flow-test kan een snelle indicatie geven dat E. coli een rol speelt en daarmee richting geven aan de aanpak. Echter, uit analyse van een groot aantal antibioticumgevoeligheidsbepalingen is gebleken dat het bij neonatale colidiarree of -coli-enterotoxicose vaak gaat om (multi)resistente stammen. Van de E. coli K99-isolaten waarvoor in 2016 tot en met 2018 door u een gevoeligheidstest is aangevraagd, was 95 procent multiresistent (ongevoelig voor antibiotica uit ten minste drie verschillende antibioticumgroepen). Circa 60 tot 70 procent was resistent tegen eerstekeusmiddelen; resistent tegen zowel oxytetracycline als trimethoprim-sulfonamiden.

Voor een gerichte en succesvolle antibioticumbehandeling is het belangrijk dat deze is gebaseerd op een betrouwbaar antibiogram om nieuwe gevallen van ziekte en sterfte zo snel mogelijk te stoppen en verdere verspreiding van resistente colibacteriën over het bedrijf te voorkomen. Vervolgens is het zaak om gerichte managementmaatregelen te nemen zoals strikte separatie, hygiëne en biestmanagement om nieuwe gevallen van colidiarree te voorkomen.

Vraag daarom bij E. coli K99 kweek feces (10899) ook Antibiotica gevoeligheidsbepaling E. coli feces (10572) aan.

Anne Veenbaas Fonds Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van GD is het Anne Veenbaas Fonds opgericht. Deze naam verwijst naar de ambitieuze eerste directeur, die tot aan zijn dood in 1939 aan het roer stond van de Gezondheidsdienst voor Vee in de provincie Fryslân.

Hij paste de kennis van die tijd toe, wat gezonde dieren, gezonde melk én gezonde mensen opleverde. Tegenwoordig noemen we dat One Health, maar Anne Veenbaas was daar honderd jaar geleden al mee bezig. GD en het Anne Veenbaas Fonds willen die oude traditie voortzetten: het stimuleren van de praktische toepassing van veterinaire kennis tot heil van mens en dier.

Het Anne Veenbaas Fonds wil mensen in de schijnwerpers zetten die een initiatief hebben genomen dat onderscheidend is en op innovatieve wijze daadwerkelijk de gezondheid van onze (landbouw)huisdieren heeft verbeterd. De bedoeling is om jaarlijks de unieke Anne Veenbaas-penning uit te reiken, die gepaard gaat met een geldprijs.

Kent u een persoon of groep personen die in aanmerking komt voor de Anne Veenbaas-penning? Meld deze dan aan! Moet het een wetenschappelijke prestatie zijn? Nee, dat hoeft zeker niet. Belangrijker is een praktische toepassing van kennis die leidt tot betere diergezondheid en -welzijn.

Ook een financiële bijdrage aan het Anne Veenbaas Fonds is uiteraard welkom. Ga voor meer informatie naar www.anneveenbaas.nl. dr. Geart Benedictus, voorzitter Anne Veenbaas Fonds

Verdenking van bloedparasieten bij enkele geitenlammeren Een dierenarts benaderde de Veekijker vanwege een verdenking van een infectie met de haemotrofe Mycoplasma ovis bij enkele jonge geitenlammeren op een kinderboerderij. Twee dieren waren gestorven en de overige lammeren vertoonden ernstige anemie en waren niet icterisch. Op basis van mestonderzoek was haemonchose uitgesloten.

Een extern laboratorium had deze waarschijnlijkheidsdiagnose gesteld op basis van de aanwezigheid van insluitlichaampjes. Bij navraag gaf dit laboratorium aan dat anaplasmose op basis van het beeld niet kon worden uitgesloten.

Een door GD uitgevoerde PCR voor Anaplasma phagocytophilum bleek negatief. GD en WBVR hebben de aanwezigheid van insluitlichaampjes op basis van histologisch onderzoek niet kunnen bevestigen.

In Europa zijn anaplasmose, babesiose en theileriose de belangrijkste door teken overdraagbare aandoeningen bij kleine herkauwers.

Mycoplasma (Eperythrozoon) ovis wordt verspreid door vliegen. De diagnostiek van bloedparasieten is complex, dat bleek ook in de hier beschreven casus, waarbij de eerdere bevinding niet werd bevestigd. Vaak worden in de praktijk bloeduitstrijkjes toegepast, maar de sensitiviteit hiervan is laag. De meeste PCR’s zijn gevoelig en ook heel specifiek. dr. René van den Brom, Europees specialist gezondheidszorg kleine herkauwers Veterinair, januari 2020 -

3

Nieuws en mededelingen

BVD-virusonderzoek bij doodgeboren kalveren of verworpen vruchten

Nieuw: voordelige abonnementen voor het periodiek bloedonderzoek

Wilt u BVD-virusonderzoek doen bij een doodgeboren kalf of een verworpen vrucht? Gebruik hiervoor speciale oormerken zonder levensnummer. In de GD-Webshop is een BVD Oorbioptnamepakket verkrijgbaar (artikelcode VDTRA160), met daarin een oorbiopt-oormerktang, tien blanco oorbioptoormerken, verpakkings- en inzend­materiaal en een handleiding voor het digitaal inschrijven. Een BVDOorbioptnamepakket-navulling (zonder oorbiopt-oormerktang) is ook verkrijgbaar (artikelcode VDGEB084). Let er bij het digitaal inschrijven op dat u de knop ‘toevoegen monster’ gebruikt in plaats van de knop ‘toevoegen oorbiopt’.

Die laatste is namelijk bedoeld voor het inschrijven van oorbiopten van levende kalveren. Gebruik daarnaast niet het levensnummer van het moederdier en stuur geen stukjes oor in.

Vanaf 1 januari 2020 wordt bij GD het bloedonderzoek op salmonella, Klassieke Varkenspest, SVD en de ziekte van Aujeszky volledig digitaal. U kunt de monsters digitaal inschrijven en zo volgt u het gehele proces tot en met de uitslagen via VeeOnline. De voordelen op een rij: • andere onderzoeken, zoals PRRS of mycoplasma kunnen gemakkelijk worden toegevoegd; • aan het begin krijgen u én de varkenshouder automatisch een bericht dat bloedmonsters moeten worden genomen; • u én de varkenshouder ontvangen bericht wanneer een onderzoek niet is gelukt, zodat u niet in de problemen komt doordat er te weinig uitslagen bekend zijn.

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie Marian Aalberts, Tara de Haan, Linda van Duijn, Sylvia Greijdanus-van der Putten, Daphne de Leeuw, Rob Nijland, Theo Geudeke | Eind­redactie Jessica Fiks | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever GD | Verschijnings­f requentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Als de varkenshouder geen abonnement kiest, dan krijgt u vanuit GD geen herinnering meer voor het insturen van het bloedonderzoek.

De varkenshouder en u hebben informatie ontvangen over welke abonnementen mogelijk zijn, u kunt samen overleggen welk abonnement het beste past. Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Wij helpen u graag via 0900-1770 (optie 2).

Veekijker WhatsApp Wilt u het laatste Veekijkernieuws ontvangen via WhatsApp? Dat kan!

Meld u aan voor de WhatsAppverzendlijst van Veekijker Varken of Veekijker Pluimvee door het telefoonnummer op te slaan in uw contacten en een berichtje te sturen met uw naam en DAP-nummer: Varken: 06 22 19 58 26 Pluimvee: 06 83 06 40 29 Alleen als u dit telefoonnummer opslaat in uw contacten ontvangt u de berichten.

Klinische Avonden Paard Na het succes van eerdere edities worden de Klinische Avonden Paard ook dit jaar weer georganiseerd door GD, Pavo en Virbac Nederland.

U krijgt informatie die direct toepasbaar is in de praktijk. Dr. Laurence Lefère, geeft de presentatie: 'Wat kan ik in de praktijk met echografie bij koliek?'. Dr. Karianne Lievaart-Peterson en mr. dr. Marcel Spierenburg vertellen over 'Wat als het met het dierenwelzijn op een paardenbedrijf misgaat?' Na een buffet presenteert dr. Deon van der Merwe ‘Klimaatverandering; wat zijn de toxicologische risico’s vanuit ruwvoer?'. De avonden zijn op 11 februari in Siegerswoude, 12 februari in Velp en op 13 februari in Dinteloord. Zien we u ook? Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.virbac.nl/inschrijven.

Terugblik bijeenkomsten Rundergezondheidsmonitoring Met dierenartsen en veehouders als de 'ogen en oren in het veld' voert GD sinds 2002 de monitoring van de diergezondheid in Nederland uit voor de sector en LNV. GD organiseerde in november 2019 vier interactieve bijeenkomsten voor rundveedierenartsen. Deze bijeenkomsten werden door zo’n zeventig practici van 54 praktijken bezocht. De rundveedierenartsen waren enthousiast en waardeerden de bijeenkomsten met een acht. Ook gaven zij aan een volgende bijeenkomst opnieuw te bezoeken. Ook het GD-monitoringsteam kijkt enthousiast terug op de bijeenkomsten. We presenteerden de wijze waarop sterfte-kengetallen van kalveren tot stand komen en lieten zien hoe deze kengetallen de dierenarts en veehouder ondersteuning kunnen bieden in de dagelijkse praktijk. Ook werden signalen uit de sectiezaal over inwendige vervetting bij melkkoeien, longontsteking en sepsis door Mannheimia haemolytica bij melkvee en vleeskalveren, en uitheemse ziekten die Nederland naderen toegelicht. De gepresenteerde informatie werd verrijkt met de praktijkervaring van de aanwezige practici. Door de wisselwerking tussen de sprekers en deelnemers kijken we terug op leerzame bijeenkomsten. We kijken uit naar de volgende ronde.