Veterinair juli 2023

Veterinair

Glazige punt-eieren door Mycoplasma synoviae bij leghennen

Subklinische infecties met Mycoplasma synoviae (Ms) komen frequent voor. Er zijn echter ook Ms-stammen die op zichzelf ziekmakend zijn, zoals stammen die affiniteit hebben met gewrichten en een infectieuze synovitis veroorzaken. Deze stammen zijn met name zeer schadelijk voor de vleeskalkoenensector.

In 2005 zijn ook stammen beschreven die affiniteit hebben met het legapparaat en verantwoordelijk zijn voor glazige punt-eieren en eiproductiedaling. Deze stammen zijn met name schadelijk voor eierproducerend pluimvee. In het eerste kwartaal van 2022 ontving GD afwijkende eieren samen met niet-afwijkende eieren van eenzelfde koppel van een legbedrijf. Bij de afwijkende eieren was sprake van een afwijkende eipuntschaal en op basis van schouw een duidelijke demarcatiezone aanwezig tussen de abnormale eischaal van de eipunt en de normale eischaal van de rest van het ei. De aanwezigheid van Ms in de eischaalmembraan van de afwijkende eipuntschaal werd met een Ms-PCR bevestigd. In de niet-afwijkende eieren was de Ms-PCR negatief.

dr. Anneke Feberwee , Europees specialist pluimveegezondheid

Voorkom onnodig behandelen tegen

wormen

In het weideseizoen is het natuurlijk weer belangrijk dat het jongvee een milde worminfectie (maagdarmwormen en longworm) doormaakt, zodat deze dieren wel weerstand opdoen, maar zo min mogelijk groeivertraging oplopen. Als dat goed lukt, is de kans het grootst dat ze later als melkkoe weinig nadeel ondervinden van worminfecties.

De Worminfecties Tankmelk-uitslagen van het voorgaande jaar zijn een goede indicatie voor hoe de weerstandsopbouw in het verleden is verlopen. Bij veehouders die deelnemen aan dit programma wordt in augustus onderzoek uitgevoerd op antistoffen tegen maagdarmwormen en longworm, en in oktober op maagdarmwormen, longworm én leverbot. In de maand juli heeft GD voor dit abonnement een aanbieding: veehouders die zich vóór 25 juli aanmelden voor Worminfecties Tankmelk betalen dit jaar voor de onderzoeken nog geen 37 euro (exclusief btw). De eerste uitslag ontvangen zij in augustus. Bij veel antistoffen adviseren wij hen om samen met u te bespreken of behandeling of aanpassing van het weidemanagement nodig is.

Als dierenarts heeft u een belangrijke rol in het voorkómen van onnodig behandelen, door goed te monitoren of wel of geen behandeling nodig is. In het eerste weideseizoen van kalveren is de wormsleutel hiervoor een goed hulpmiddel.

drs. Debora Smits , dierenarts

Agenda GD Academy

Het aanbod van de komende periode:

• Masterclass voeding melkgeit, 21 september

• Masterclass klauwgezondheid rund, 26 september

• Masterclass pathologie paard, 28 september

• Cursus parasitologie rund, schaap en paard, 24 oktober

• Verdieping grampositieve en -negatieve mastitisverwekkers, 31 oktober

Er is een beperkt aantal plekken beschikbaar. Deelnemers die zich minstens tien weken voor de cursusdag aanmelden ontvangen een mooie korting.

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen

Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:

Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur

Rund uiergezondheid:

15.00 – 17.00 uur

Kleine Herkauwers:

15.00 – 17.00 uur

Varken: 08.30 – 12.00 uur en

12.45 – 17.00 uur

Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7

Paard (Helpdesk):

alleen voor infectieuze aan doeningen

15.00 – 17.00 uur

drs. Maaike Gonggrijp, veterinair epidemioloog

Innovatief aan de slag

Dataverzameling is een hot item. Ook binnen GD kijken we hiernaar. Data op een slimme manier combineren om er waardevolle informatie van te maken, dat is ons streven.

Naast het alom bekende laboratorium als bron, gebruiken we ook steeds meer nieuwe technieken, zoals camerasystemen of sensoren. Deze generen weer nieuwe data over de dieren en diergezondheid die we kunnen gebruiken. Echter, ook hierbij geldt, data worden pas waardevol als er een interpretatieslag overheen gaat en er slimme informatie van wordt gemaakt.

Dat doen we ook bij één van onze innovatieve projecten, de Ethometer. Voor dit project zochten we een innovatieve manier om gedragingen van individuele kippen vast te leggen en te beoordelen. Normaal gesproken worden gedragsstudies uitgevoerd met menselijke waarnemingen om vervolgens iets te kunnen zeggen over de toestand van een dier. Als je iets over het welzijn van een dier wilt zeggen, moet je eigenlijk naar het dier zelf kijken. Iedereen die met dieren werkt, doet dit al dagelijks. Bijvoorbeeld of een kip zichzelf voldoende poetst, genoeg beweegt en goed eet.

Voor de Ethometer werken we samen met een softwarebedrijf. Een geavanceerd algoritme herkent de individuele kippen en een ander algoritme beoordeelt de gedragingen. Zo kan het camerasysteem automatisch diergedragingen turven en wordt een dynamisch ethogram opgesteld om het natuurlijk gedrag van een koppel vast te leggen. Met een camera kun je veel dieren tegelijk objectief scoren en het is veel minder arbeidsintensief. We verwachten de Ethometer in de loop van dit jaar in de praktijk te kunnen inzetten.

Acute sterfte door nitraat/nitrietintoxicatie na leegstand

Bij varkens die worden aangeboden voor sectie wordt ongeveer twee keer per jaar de diagnose nitriet-intoxicatie gesteld. Recent werd de diagnose nitraat/nitriet-intoxicatie gesteld bij acuut gestorven gespeende biggen. Het is niet altijd eenvoudig om de oorzaak van de intoxicatie te achterhalen. Bij deze casus is de oorzaak indirect zeer aannemelijk gemaakt en is door adequaat ingrijpen verdere problematiek voorkomen.

Zowel een verhoogde inname van nitraat als nitriet kan tot problemen leiden, maar met name nitriet kan acuut toxisch zijn. De bron van nitraat kan liggen in de voeding, maar ook (drink)water kan te veel nitraat of nitriet bevatten. In bepaalde gebieden in Nederland bevat het bron- of grondwater relatief veel nitraat. Bij een hoge concentratie nitraat kunnen bacteriën dit omzetten tot nitriet. Vooral in stilstaand water met nitraat kan het nitrietgehalte eenvoudig oplopen.

Een andere beruchte bron is spuiwater of lekwater uit lucht wassers. Nitriet veroorzaakt een oxidatieve reactie van het ijzeratoom in het hemoglobinemolecuul, waardoor methemoglobine ontstaat en zuurstof niet meer kan binden. Dieren sterven vervolgens ten gevolge van de anoxie (zuurstofgebrek). Aangedane dieren hebben vaak bleke, blauwige of typisch bruine slijmvliezen.

dr. Tijs Tobias , Europees specialist varkensgezondheid

SCAN DE QR-CODE VOOR DE HELE CASUS

Gepaard serum digitaal inschrijven

Steeds vaker wordt GD door practici geconsulteerd over casussen met meerdere koeien (of kalveren) met koorts. Vaak blijkt achteraf dat het beter was geweest als serummonsters waren verzameld in de acute fase, omdat de diagnose onduidelijk is gebleven of de rol van co-infecties onvoldoende onderbouwd is voor een goed bedrijfsadvies. Soms ook als onderbouwing van veeverzekeringsclaims.

In de juni-editie van het Tijdschrift voor Diergeneeskunde hebben we het belang van gepaarde serologie bij infecties en onbegrepen koorts uitgebreid toegelicht. Hierin staat ook een voorbeeldprotocol voor onbegrepen koorts opgesteld op verzoek van meerdere praktijken. Daarin adviseren we standaard bij minimaal vijf acute fase-representanten serummonsters te nemen, na stollen af te pipetteren en in de vriezer te bewaren. En drie tot vier weken later van dezelfde dieren een tweede monster, samen met de eerste monsters, in te sturen voor gepaarde serologie op een pakket infectieziekten.

Bij deze inzending is het belangrijk om per monster de monsternamedatum aan te passen naar de werkelijke tapdatum om zeker te zijn of er sprake is van een titerstijging of -daling.

In VeeOnline is dit eenvoudig uitvoerbaar, als volgt:

1. Scan de serumbuis.

2. Ga naar ‘Monsternamedatum’ en vul de correcte datum van het betreffende monster in.

3. Selecteer het I&R-nummer en selecteer alle gewenste labtesten.

4. Klik bij ‘selectie overnemen bij volgend monster’ het vinkje aan en klik op ‘volgende monster toevoegen’.

5. Herhaal stap 1 en 2 voor elk monster.

6. Rond de inschrijving op de normale wijze af.

drs. Jasper het Lam, dierenarts en Xander Teunissen, medewerker klantenservice en VeeOnline-trainer

Speekselmonsters goed alternatief om beren te monitoren voor PRRSv

Recent heeft GD samen met Topigs Norsvin onderzocht of speekselmonsters een goed alternatief kunnen zijn voor serum om een PCR-gebaseerd early warning-systeem voor PRRSv-infecties bij beren op te zetten.

Tijdens de studie werd waargenomen dat gezonde jonge volwassen beren over het algemeen weinig kliniek vertonen naar aanleiding van een infectie met PRRSv. Dit bewijst dat vroegdetectie van PRRS-uitbraken bij beren op een KI-station op basis van klinische verschijnselen weinig nut heeft en dat PCR-gebaseerde monitoring daarom een beter alternatief is. Het blijkt goed mogelijk bij beren vrijwillig speekselmonsters af te nemen met een swab met een lange steel. Het is niet nodig de dieren te fixeren, waardoor het een makkelijke manier is om herhaald monsters van dezelfde dieren af te nemen. Alle beren werden binnen zes dagen na een PPRSv-infectie PCRpositief in speeksel. Het serum van beren testte positief op de vierde dag na infectie, maar dag 6 is vroeg genoeg om als moment van ‘early warning’ te worden gebruikt. Omdat het een niet-invasieve techniek is, maakt speekselbemonstering het mogelijk om de testfrequentie en de grootte van de steekproef te verhogen zonder negatief effect op het dierenwelzijn, wat belangrijke factoren zijn voor vroegdetectie.

Listeriose bij melkgeiten

Terwijl in 2022 bij pathologisch onderzoek listeriose bij vijftien melkgeiten uit tien inzendingen is vastgesteld, is in de eerste vijf maanden van 2023 het aantal gevallen van listeriose al opgelopen tot achttien dieren uit twaalf inzendingen.

De klinische verschijnselen kunnen kenmerkend zijn, maar zijn soms weinig specifiek en niet goed te onderscheiden van acetonemie of algehele malaise in het kader van sepsis of endotoxinaemie. Pathologisch onderzoek kan dan duidelijkheid verschaffen. Microscopisch onderzoek van de hersenen is hierbij een vereiste, negatieve kweekresultaten sluiten een Listeria-infectie niet uit.

Listeria monocytogenes is een bacterie die wijdverspreid in de omgeving voorkomt en meestal via het kuilvoer infecties veroorzaakt. Voeders met een hoog drogestofgehalte, zoals krachtvoer, hooi en stro, zijn een minder waarschijnlijke bron voor listeriose. In de meeste gevallen leidt orale opname tot een infectie in de hersenen, soms tot een abortus, septicemie of sporadisch een enteritis. De hersenontsteking manifesteert zich voornamelijk in de hersenstam. De veronderstelde infectieroute verloopt via invasie van het keelslijmvlies, ascenderend langs de kopzenuwen tot in de hersenstam. Als facultatief intracellulaire bacterie verspreidt Listeria zich retrograad via axonaal transport en van cel tot cel. Hierdoor ontstaan karakteristieke gelokaliseerde microabcesjes in de hersenstam, gecombineerd met een rondcellige perivasculaire immuunrespons. Hoewel de hersenen macroscopisch geen afwijkingen vertonen, is dit microscopische beeld van listeriose zeer kenmerkend. De diagnose wordt dan ook gesteld op basis van het microscopische beeld in combinatie met bacteriologisch onderzoek of immuunhistochemisch onderzoek dat Listeria aantoont in het aangetaste hersenweefsel.

Het aantonen van de bacterie in potentiële bronnen is niet eenvoudig omdat het een ubiquitaire kiem betreft, wat de koppeling tussen het bacteriologisch onderzoek en de uitbraak bemoeilijkt. Een hersenontsteking verloopt meestal fataal. Door de besmette kuil te verwijderen kunnen nieuwe gevallen worden voorkomen. Echter, de problemen zullen niet onmiddellijk verdwijnen. Door de sterk variabele incubatietijd kunnen nieuwe gevallen van listeriose nog zes tot acht weken na de eerste klinische verschijnselen optreden.

drs. Liesbeth Harkema , veterinair patholoog

SEIN is vernieuwd

Naar aanleiding van de gehouden enquête in december 2022 heeft SEIN (Surveillance Equine Infectieziekten Nederland) een nieuwe vorm gekregen. Sinds mei van dit jaar worden SEIN-meldingen gegroepeerd en ontvang je dus de informatie over droes-, rhinopneumonie- en influenzagevallen in één wekelijkse e-mail, in plaats van in een aparte e-mail voor iedere melding.

Daarnaast wordt nu enkel contact gezocht voor aanvullende informatie wanneer het een bijzondere melding betreft, zoals een omvangrijke uitbraak of een specifieke ziekteverwekker. Voor overige meldingen wordt gebruikgemaakt van reeds beschikbare informatie. Met deze nieuwe insteek kunnen wij een vlottere doorloop realiseren en zullen minder meldingen worden gemist.

SEIN meldt bevestigde gevallen van droes, rhinopneumonie en influenza in Nederland per e-mail aan de deelnemende dierenartsen. De meldingen zijn geanonimiseerd en bevatten een grafisch kaartje van Nederland, waarin op tweecijferig postcodeniveau het gebied is gekleurd waarbinnen de uitbraak plaatsvindt.

Aanmelden voor SEIN

Nog geen deelnemer? Dierenartsen kunnen zich vrijblijvend aanmelden voor SEIN. SEIN betreft een samenwerking tussen GD en de leden van het Cluster Paard van de KNMvD. Daarnaast wordt SEIN mede mogelijk gemaakt door MSD Animal Health, Dechra en Zoetis.

Tara de Haan MSc , projectleider

SCAN DE QR-CODE OM AAN TE MELDEN VOOR SEIN EN EEN VOORBEELD VAN EEN SEINMELDING TE BEKIJKEN

dr. Lucía Dieste Pérez , veterinair onderzoeker

Nieuws en mededelingen

Masterclass voeding melkgeit

Dierenarts Eveline Dijkstra en patholoog Liesbeth Harkema geven 21 september 2023 de verdiepende Masterclass voeding melkgeit: kwaliteit en productiviteit begint bij een gezonde geit. U leert op een andere manier naar een koppel te kijken en ontdekt welke vormen van diagnostiek u kunt inzetten bij het opsporen én opvolgen van problemen die u op bedrijven tegenkomt.

Geslaagde cursusdag jonge dierenartsen

Opnieuw organiseerde GD een cursus speciaal voor jonge varkensdierenartsen (minder dan vijf jaar afgestudeerd). Wederom met een mooi resultaat. De cursus bestaat uit tien dagdelen en bestaat uit kennis, inzichten en waardevolle vaardigheden op doen door interactieve workshops van onder andere St. Anna Advies, casusbesprekingen en hands-on sessies in de pathologiezaal. Interesse in deze cursus? Bel of mail voor meer informatie met Bas Engel, bereikbaar via 06-13817793 of via b.engel@gddiergezondheid.nl.

Veterinair is een uitgave van Royal GD |

Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp |

Eindredactie: Jessica Fiks | Vormgeving:

Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD |

Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

ISSN 1388-4042

Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl

Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Reader schaap geit

Nog niet bekend met de reader schaap geit voor het digitaal inschrijven van monsters? Bekijk dan onze website, daarin wordt toegelicht hoe de reader werkt in de praktijk. Van de inschrijving op een geitenbedrijf tot aan het klaarzetten van de monsters voor de ophaaldienst. Ontdek de voordelen van de reader, zoals voor de steekproef van CAE/CL en het digitaal invullen van de CL-verklaring, maar ook voor het gemakkelijk inschrijven van monsters voor de monitoring van Brucella melitensis.

Wijzigingen cytologische en histologische onderzoeken

Per 1 juli worden cytologische en histologische onderzoeken van meerdere organen van hetzelfde dier, separaat in rekening gebracht. Meerdere monsters van één orgaan van hetzelfde dier worden nog altijd voor het tarief van één onderzoek verwerkt, aangezien het inzenden van meerdere uitstrijkjes de kans vergroot op aanwezigheid van representatieve en beoordeelbare celopbrengst. Daarnaast worden leverbiopten per 1 juli opgenomen in het ‘Pakket histologie, maag-, darm-, lever-, mondholte- of huidbiopten’. Dit in verband met het extra benodigde werk voor het prepareren, het onderzoek en de benodigde aanvullende kleuringen van leverbiopten.

Onvoldoende jongvee voor BVD-steekproef?

Zijn er voor de BVD-steekproef op een bedrijf géén vijf runderen in de leeftijd van 8 tot en met 12 maanden? Dan verzoeken wij u de monsternamelijst aan te vullen met runderen van 6 tot en met 7 maanden oud en/of van 13 tot en met 15 maanden oud. Selecteer hiervoor bij het voorbereiden van de monstername op VeeOnline bij ‘Onderzoek’, vervolgens ‘Alle dieren op de stallijst’ en vul de juiste leeftijdscriteria in (ouder dan 6 maanden, jonger dan 1 jaar en 3 maanden). De betreffende dieren moeten minimaal zeventig dagen op het bedrijf aanwezig zijn. Check hiervoor de aanvoerdatum. Bij runderen met een leeftijd van 6 tot en met 7 maanden is het risico dat maternale antistoffen worden aangetoond groter dan bij runderen van 8 maanden en ouder.

Westnijlvirus-monitoring 2023

Komt u in de periode tot en met november een paard tegen met neurologische verschijnselen? Stuur dan een serummonster naar GD voor diagnostiek op het Westnijlvirus (WNV). Ook dit jaar worden paarden weer gemonitord op WNV om zo vroeg mogelijk de circulatie van het virus op te sporen. Het monster wordt onderzocht op antistoffen tegen WNV, in het kader van uitsluitingsdiagnostiek. Deze diagnostiek wordt middels een ministeriële subsidie gefinancierd. De test maakt overigens geen onderscheid tussen gevaccineerde en geïnfecteerde dieren. Om de kosten van de WNV-diagnostiek vergoed te krijgen, dient u een speciaal inzendformulier te gebruiken. Ook kunnen de monsters via VeeOnline digitaal worden ingeschreven: selecteer dan het project West Nile surveillance in paarden (2080093).

Jaarverslag monitoring en antibioticumgevoeligheid 2022

Meer weten over de trends en bijzonderheden op het gebied van diergezondheid van het afgelopen jaar? Lees dan het jaarverslag monitoring. We bespreken per diersoort kort de opvallende ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Daarnaast gaan we in gesprek met de mensen achter de monitoring over casussen van het afgelopen jaar. Ook de overzichtstabellen van de antibioticumgevoeligheid staan op de website.