Veterinair november 2021

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 27 • NUMMER 11 • NOVEMBER 2021

Veterinair Diarree: pakketten paard en veulen/jaarling De afgelopen maanden heeft GD nieuwe PCR’s voor de diarreepakketten paard en veulen/ jaarling ontwikkeld en gevalideerd. Daarnaast zijn enkele bestaande PCR’s toegevoegd om zo de diagnostiek compleet te maken. De pakketten worden in eerste instantie enkel aangeboden voor faecesmonsters op basis van E-swabs. Naar verwachting kunt u in december uw monsters insturen voor deze onderzoeken.

Deze PCR-pakketten bevatten de volgende onderzoeken: • Diarreepakket paard (PCR): Clostridium difficile, Clostridium perfringens, equine coronavirus en Salmonella spp.

• Diarree pakket veulen/jaarling (PCR): Clostridium difficile, Clostridium perfringens, equine coronavirus, Salmonella spp., equine rotavirus, Lawsonia intracellularis.

Agenda GD Academy 2021 •

• Houd onze nieuwsbrieven en productenlijst in de gaten voor de definitieve datum!

• Tara de Haan MSc, projectleider paard

Actie: kalverdekje bij vijf biestopnamechecks Praktische instrumenten, zoals KalfOK, geven melkveehouders en dierenartsen steeds meer inzicht in de cijfers van de jongveeopfok op het bedrijf. Dat extra aandacht werkt, zien we onder andere terug in de gunstige ontwikkelingen in het verloop van kalversterfte en de positievere KalfOK-scores.

Voor melkveehouders is het streven naar optimaal biestmanagement voor elk pasgeboren kalf een belangrijk onderdeel van het jongveemanagement. Uit onderzoek weten we dat kalveren bij een hogere IgG-waarde minder kans op sterfte hebben en minder risico lopen om ziek te worden1,2. Om inzicht te krijgen of het biestmanagement succesvol is geweest, biedt de Biestopnamecheck uitkomst.

De Biestopnamecheck meet via bloedonderzoek bij een kalf, tussen 2 en 7 dagen na de geboorte, wat een kalf daadwerkelijk uit de biest heeft opgenomen aan beschermende antistoffen (IgG). Om ervoor te zorgen dat elk kalf voldoende biest heeft gekregen, is een bedrijfsprotocol essentieel. Als practicus kunt u de veehouder hierin ondersteunen. Onderzoekt een melkveehouder vijf kalveren? Dan krijgt hij of zij op koppelniveau een goede indruk van de biestopname van de kalveren. Tijdens onze actieperiode die loopt tot 31 december krijgt de melkveehouder bij elke vijf uitgevoerde Biestopnamechecks een kalverdekje cadeau!

1 Lombard et al., 2020.

2 Urie et al, 2018.

Drs. Inge Nijhoving, dierenarts rund en Martine Olthof, marktmanager rund

23 november: Belang optimaliseren drogestofopname en voerefficiëntie 2 december: Cursus Pathologie (vlees)kalveren 16 december: Masterclass Klimaat & Gezondheid in de leghennenhouderij

Kijk voor meer informatie over deze trainingen en om aan te melden op: www.gddiergezondheid.nl/ trainingsaanbod.

De Veekijker: voor uw veterinaire vragen Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900-7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund UGA: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

Veterinair, november 2021 -

1

prof. dr. Ynte Schukken directeur GD: 06-1062 5040

In de praktijk, voor de praktijk Als je op de A1 van Enschede naar Amersfoort rijdt, of andersom, dan kom je bij Deventer langs ons GD-gebouw. Is je blik op ons gebouw gericht? Dan komt een hele grote glimlach je tegemoet.

Collega Tjitske Roest spat van onze voorgevel af, tussen de koeien en met een frisse blik.

Het beeld van Tjitske, practicus in Drogeham, is onderdeel van de campagne die we zijn gestart om onze verbondenheid met de praktijk en met de practici onder woorden en in beeld te brengen. Het is niet voor niks dat we daar nu heel veel aandacht aan besteden. We proberen al ruim 100 jaar om uw werk als dierenarts te vergemakkelijken en te ondersteunen. Met betrouwbare diagnostiek, gezondheidsprogramma’s, specialistische kennis, waardevolle lezingen en cursussen, maar vooral door elke dag weer onze missie te leven: samenwerken aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving. Een missie die heel dicht staat bij waar u als dierenarts en wij als GD elke dag mee bezig zijn.

Helaas gaat niet alles perfect, zijn er complexe programma’s en vraagt een efficiënte organisatie dat er keuzes worden gemaakt ten aanzien van software en hardware.

Toch zit onder alles wat we doen de passie om het veterinair goed te doen. Niet voor niets staan tientallen dierenartsen in alle lagen van onze organisatie elke dag weer klaar om u te ondersteunen.

In de praktijk, voor de praktijk.

Soms letterlijk aanwezig in uw praktijk, maar altijd werkelijk aan het werk voor de praktijk.

Dat willen we zijn en uitdragen, en daarom staat dat nu op onze voorgevel.

Voeding en klauwen, onlosmakelijk met elkaar verbonden We hebben een analyse gedaan van de gegevens uit Tankmelk Klauwgezondheid over 2020. Opvallend is dat met name de zink- en mangaanvoorziening in de zomermaanden op ongeveer de helft van de bedrijven lager ligt dan in de rest van het jaar.

Dit kan wijzen op een tekort. Het loont derhalve om in de zomermaanden goed te kijken naar de mangaan- en zinkvoorziening, zeker ook in combinatie met een lage voorziening van biotine.

De exacte reden voor de verlaagde tankmelkwaardes is niet duidelijk. Het zou een reden kunnen zijn voor de vorming van een mindere kwaliteit klauwhoorn in het najaar, wanneer we ook meer wittelijn-aandoeningen zien. Ook is niet uitgesloten dat het te maken heeft met stevigheid van de huid, waardoor dieren gevoeliger zijn voor infectieuze aandoeningen, zoals Mortellaro en tussenklauwontsteking.

Deelnemers aan Tankmelk Klauwgezondheid krijgen vier keer per jaar een indruk van de vitamine B8-(of biotine), zink- en mangaanvoorziening van de melkgevende dieren. Goede voeding is onderdeel van het integrale 7-punten klauwgezondheidsplan, zie www.gddiergezondheid.nl/klauw. dr. Menno Holzhauer, dierenarts rund, specialist Rundergezondheid

Online Monitor: interactief dashboard voor dierenartsen Sinds 2015 vult u na het maandelijkse bezoek aan de varkenshouder de Online Monitor in, om zo de varkensgezondheidsmonitor te ondersteunen. Met dit instrument houden we samen een vinger aan de pols rond de varkensgezondheid. Dit is belangrijk voor de varkenshouderij, omdat we zo signalen en trends oppikken.

Met het interactieve dashboard, vanaf nu te openen via VeeOnline, krijgt u inzicht in de gegevens die uw praktijk heeft ingevuld in de Online Monitor. Daarmee worden uw data ook bruikbaar voor uw eigen praktijkvoering.

Hoe gebruikt u het dashboard?

Het dashboard is een applicatie waarmee op verschillende niveaus de gezondheidsgegevens kunnen worden geanalyseerd en vergeleken. Namelijk op diercategorie en orgaansysteem, maar ook op UBN of dierenarts. Tevens kunt u uw eigen praktijk benchmarken ten opzichte van heel Nederland of op regionaal niveau. Van bepaalde (infectieuze) varkensziekten, zoals PRRS, griep of PED, zit een soort buienradar in het digitale dashboard, die zichtbaar maakt hoe deze infecties zich in de tijd verspreiden over Nederland. Het analyseren en bespreken van verschillen tussen collega’s binnen de praktijk kan een zinvolle toevoeging zijn voor collegiale intervisie binnen de praktijk. De Online Monitor is op deze manier niet alleen nuttig voor de sector, maar ook voor u, uw praktijk en individuele veehouders.

Het doel van de Online Monitor Met de Online Monitor kunnen wij zicht houden op trends in de gezondheidsstatus.

Het is samen met de Veekijker onderdeel van de basismonitoring. De basismonitoring ondersteunt de varkenssector, door uitbraken van besmettelijke dierziekten te detecteren en nieuwe ziektes op te sporen. Zo wordt eventuele bedrijfsschade beperkt, worden afzetposities gewaarborgd, verbetert het imago van de sector en worden uiteindelijk volksgezondheidsrisico’s beperkt. GD voert deze monitoring uit door gegevens te verzamelen van telefonische vragen en bedrijfsbezoeken (Veekijker) en van laboratoriumonderzoek, vooral van secties. dr. Theo Geudeke, dierenarts varken

2

Voorkom besmetting op jonge leeftijd met de VIR-check Het is belangrijk om besmetting van pluimvee met ziekteverwekkers te voorkomen, met name bij jonge kuikens. Reiniging en desinfectie tijdens de leegstand spelen hierbij een belangrijke rol.

In 2019 lanceerde GD de VIR-check: dé test om te beoordelen of het schoonmaken en desinfecteren van een vleeskuikenstal is gelukt. Op basis van tien swabs bij 6 tot 7 dagen oude kuikens wordt met een kwantitatieve, meervoudige PCR-test beoordeeld hoeveel veelvoorkomende darmvirussen de kuikens in de eerste levensdagen hebben opgepikt.

GD voerde, samen met ForFarmers De Hoop en dierenartsen, een veldstudie uit naar het verband tussen de VIR-check en de groei van kuikens. Bij het beoordelen van de gegevens kwam een significant verband tussen vier groepen binnen de VIR-check en de daggroei naar voren: kuikens groeien harder bij een lagere score. Dit resulteerde in een vernieuwde VIR-check-score met vier categorieën om dierenarts en voeradviseur meer handvatten te geven voor het gericht aanpakken van de bedrijfshygiëne en desinfectie op een bedrijf.

De vernieuwde score bestaat nu uit de categorieën: groen, geel, oranje en rood. Naast dat elke houder minder ziekteverwekkers in zijn stal wil, behalen pluimveehouders ook groeiwinst als ze aan de slag gaan met het verbeteren van hun scores. Gaat een houder bijvoorbeeld van categorie rood naar groen? Dan levert dit in 6 weken tijd meer dan 100 gram extra groei op per kip! Meer informatie: www.vircheck.nl.

Willem Dekkers MSc, dierenarts pluimvee

Alles over speenaandoeningen Ons uiergezondheidsteam (UGA) ontvangt regelmatig vragen over speenaandoeningen. Variërend van zeer ernstige aandoeningen tot minder ernstige aandoeningen.

Speenaandoeningen kunnen veel problemen geven bij het melken en er kan uierontsteking ontstaan. De oorzaken snel onderkennen is belangrijk. In een interactieve workshop over speenaandoeningen gaan we dieper in op oorzaken en oplossingen.

Bij een goed functionerende melkinstallatie zijn de spenen na het melken droog, zacht en warm. De huid is gaaf en heeft een normale kleur. Gezwollen of verkleurde spenen direct na afname van de melkstellen wijzen op onvolkomenheden bij de melkinstallatie. Daarnaast kan de melkmachine aandoeningen veroorzaken die langer zichtbaar zijn, zoals puntbloedinkjes en overmatige speenpuntvereelting. Kleine sneetjes aan de basis van de speen kunnen ook zijn veroorzaakt door de melkinstallatie.

Speenaandoeningen kunnen ook worden veroorzaakt door bacteriën, virussen en schimmels. Virussen spelen bij speenaandoeningen de belangrijkste rol. Wratten (bovine papillomavirus), bovine herpes mammilitis en Pseudocowpox zijn hiervan de bekendste voorbeelden. Het virus wordt overgedragen door direct contact, via materialen waar het virus op zit of via insecten. De ernst en de duur van de aandoeningen zijn afhankelijk van het type virus, de plek op het lichaam die is aangedaan en de mate van gevoeligheid van het dier voor het virus. Afhankelijk van het type virus kan zich na een bepaalde tijd immuniteit ontwikkelen waardoor de aandoening verdwijnt. De maatregelen tegen deze virale aandoeningen zijn met name gericht op het voorkomen van overdracht, zoals speenontsmetting en vliegenbestrijding.

Nieuwe DNAtest erfelijke nieraandoening bij Zwartblessen GD heeft de afgelopen jaren bij meerdere Zwartblesschapen een bepaald type nieraandoening vastgesteld. Uit nader onderzoek is gebleken dat het een erfelijke nieraandoening betreft.

Vanaf nu is het mogelijk lijders en dragers van deze aandoening via VHL op te sporen door middel van een DNA-test.

Sinds 2011 monitort GD ter sectie aangeboden Zwartblessen op het voorkomen van een specifieke nierafwijking, waarbij erfelijke gevoeligheid mogelijk een rol zou spelen. Onderzoek hiernaar toonde een puntmutatie aan op het AGTXgen. Bij de hond en mens is bekend dat dit tot beschadiging van de nieren kan leiden. De afwijking kan zowel bij jonge als oudere dieren voorkomen en is recessief overerfbaar. Het Nederlands Zwartbles Schapenstamboek en de zwartblesfokkersgroep zijn hiervan op de hoogte gebracht.

Naar aanleiding van de bevindingen heeft het Dr. van Haeringen Laboratorium B.V. (VHL) in Wageningen een DNA-test voor deze erfelijke nieraandoening bij Zwartblesschapen ontwikkeld waarmee dragers van deze afwijking kunnen worden opgespoord.

Informatie over deze DNA-test van VHL kunt u vinden op hun website.

Houdt uw praktijk binnenkort een inhoudelijke avond voor uw veehouders over uiergezondheid? Dan kan een lid van ons UGA-team deze interactieve workshop verzorgen.

Neem contact op via 0900-1770 of per e-mail naar: info@gddiergezondheid.nl.

Heeft u vragen over deze erfelijke nieraandoening bij Zwartblesschapen? Dan kunt u op werkdagen tussen 15.00 en 17.00 uur contact opnemen met GD Veekijker Kleine Herkauwers via 0900-7100 000, optie 3.

Hans Miltenburg, zoötechnisch specialist en dr. Christian Scherpenzeel, dierenarts rundvee

dr. René van den Brom, dierenarts kleine herkauwers Veterinair, november 2021 -

3

Nieuws en mededelingen

PED bij varkens: meer in de winter PED bij varkens is niet een veel gestelde diagnose. In de afgelopen 12 maanden zijn bij GD negentig (mest)monsters onderzocht op de aanwezigheid van het virus, in negen daarvan is het virus aangetoond.

De meeste inzendingen ontvangen we in de winter en het vroege voorjaar. Ook in de Online Monitor worden relatief de meeste meldingen van PED gedaan in de winterperiode. Ook hier is het aantal meldingen beperkt. Bij slechts 1,2 procent van de door practici gemelde digestieklachten wordt PED als meest waarschijnlijke oorzaak genoemd.

PED is echter nog steeds aanwezig in Nederland en kan incidenteel forse schade opleveren. Door consequente hygiëne- en bioveiligheidsmaatregelen is het virus buiten de deur te houden. Bedenk daarbij dat 1 milligram mest tot 10 miljoen virusdeeltjes kan bevatten en dat daarmee in theorie duizend varkens zijn te infecteren.

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Rob Nijland, Theo Geudeke, Katrien van den Brink | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Verschijnings­f requentie: 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

Nieuwe afkapwaarden uitslag Biestopnamecheck Recent hebben we op basis van de nieuwste inzichten uit zowel de praktijk als literatuuronderzoek de afkapwaarden voor de IgG-bepaling in bloed aangescherpt. De afkapwaarde is aangepast van 15 naar 18 gram IgG per liter. Dit betekent in feite dat voor een vitaal en weerbaar kalf een IgG-waarde in bloed hoger dan 18 gram per liter wenselijk is. Op basis van deze nieuwe inzichten is ook de koppel­uitslag van de Biestopnamecheck aangepast. Voor inzicht in het biestmanagement op koppelniveau, neemt u bij minimaal vijf kalveren in de leeftijd van 2 tot 7 dagen een bloedmonster (serum). Lees het uitgebreide artikel op www.gddiergezondheid.nl/actueel.

Intervisiebijeenkomsten in november • •

18 november webinar 25 november: fysieke bijeenkomst in Breukelen

Onderwerpen: levensduur melkvee, lebmaagproblemen bij opfokkalveren, jakobskruiskruid-intoxicatie en actualiteiten vanuit de diergezondheidsmonitoring.

Aanmelden? Ga naar de website: www.gddiergezondheid.nl/intervisie.

Diergezondheidsverbeteraars gezocht Blij en vereerd nam varkensdierenarts Rudolf Raymakers onlangs de Anne Veenbaaspenning in ontvangst als winnaar van 2020. De zoektocht naar nieuwe kandidaten voor de Anne Veenbaas-penning is inmiddels begonnen. Iedereen die een bijdrage levert aan het verbeteren van de diergezondheid komt in aanmerking. Meer weten of kent u iemand die u wilt aanmelden voor de penning? Kijk dan voor meer informatie op: www.anneveenbaas.nl.

Masterclass 'Klimaat & gezondheid in de vleeskuikenhouderij ' Klimaat speelt vaak een belangrijke rol bij het niet optimaal presteren van leghennen. Met name in het voor- en najaar is het stalklimaat vaak niet optimaal. Dit zorgt voor gezondheidsproblemen en verhoogde uitval. Agrivaknet organiseert samen met GD en Dineke Rietveld de Masterclass Klimaat en Gezondheid (leghennenhouderij) op donderdag 16 december. In deze Masterclass gaan we in op de relatie tussen klimaat en E. coli-infecties in de leghennenhouderij en krijgt u handvatten om problemen met klimaat en E. coli vroegtijdig te herkennen en ondervangen.

Meer informatie vindt u op: www.gddiergezondheid.nl/trainingsaanbod.

ISSN 1388-4042

2 december 2021: Cursus pathologie (vlees)kalveren

Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl

Pathologisch onderzoek kan de dierenarts veel informatie geven over de problemen die spelen op het bedrijf. Maar welke dieren of monsters stuurt u hiervoor in? Is het aanvragen van aanvullende onderzoeken zinvol? En hoe interpreteert u de bevindingen? De training bestaat uit een pathologisch onderzoek met een patholoog in onze sectiezaal, het uitwerken en bespreken van een casus. Ook gaan we in op de diergezondheidsmonitoring bij vleeskalveren, diarree bij vleeskalveren en nieuwe laboratoriumtechnieken voor de diagnostiek bij darmschade en diarree. Meer informatie staat op: www.gddiergezondheid.nl/trainingsaanbod.

Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.