Veterinair oktober 2021

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 27 • NUMMER 10 • OKTOBER 2021

Veterinair Verplicht onderzoek op salmonella, Klas­ sieke varkenspest en ziekte van Aujeszky De abonnementsstructuur voor bovenstaande verplichte onderzoeken (Periodiek Onderzoek) hebben wij omgezet in een deelname. Voor varkenshouders met een abonnement is dit abonnement automatisch omgezet naar een deelname. De aansturing loopt volledig digitaal via VeeOnline. U en de varkenshouder vinden hier alle informatie: actueel én overzichtelijk.

Op deze wijze blijft alles hetzelfde voor de varkenshouder, ook voor de komende periode, maar zijn er geen abonnementskosten meer aan verbonden. De varkenshouder betaalt alleen de onderzoeken die worden uitgevoerd.

Voor varkenshouders die ook een deelname wensen, maar geen abonnement hadden, kunt u de deelname verzorgen. Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem gerust contact met ons op via 0900–1770 (optie 2) en vraag naar Karlijn Eenink.

Vlekziekte in omgevingsmonsters aantonen Vlekziekte geeft bij verschillende diersoorten ziekteproblemen en is ook van zoönotisch belang. Vlekziekte wordt jaarlijks bij ongeveer vijf tot tien pluimveebedrijven aangetoond, met name bij leghennenbedrijven met uitloop. Er wordt vanuit gegaan dat deze bacterie, Erysipelothrix rhusiopathiae, in de omgeving voorkomt.

Bij kippen gaat een uitbraak gepaard met huidafwijkingen of verhoogde uitval.

Belangrijke preventieve maatregelen tegen vlekziekte zijn vaccinatie, ongedierte­ bestrijding en het voorkomen van kannibalisme. Gezien het economische belang én het risico op besmetting bij pluimveehouders en medewerkers op pluimveebedrijven worden koppels na het vaststellen van een infectie vaak gevaccineerd tegen vlekziekte om nieuwe uitbraken te voorkomen. Uit een inventarisatie van uitbraken van de uitgelopen jaren blijkt dat met name serotype 1b en 5 bij pluimvee voorkomen.

Het belang van serotypering voor de keuze van het vaccin is onbekend.

De afgelopen jaren zien we dat uitbraken met name voorkomen in de herfst- en wintermaanden. Mogelijk heeft dit te maken met ongedierte dat beschutting en voedsel in de stallen zoekt. Om deze reden is het te adviseren om in de herfst de ongediertebestrijding te optimaliseren en intensiveren. Bij een uitbraak van vlekziekte is de bacterie Erysipelothrix rhusiopathiae meestal vrij makkelijk te kweken en isoleren uit overleden dieren. Echter, de kweekmethode is niet afdoende om de bacterie in om­gevingsmonsters aan te tonen, mede door overgroei van andere micro-organismen.

Met de vlekziekte-PCR kan de kiem ook in omgevingsmonsters gedetecteerd worden.

De PCR kan worden uitgevoerd op swabs (artikel 12042, pool tot max. 6) en FTA cards (artikel 12043, pool tot max. 4).

Agenda GD Academy 2021 9 november: Basiscursus parasitologie rund, schaap en paard 11 en 16 november: Inter­pretatie bloeduitslagen paard 16 november: Voeding voor de (melk)geitenhouderij 23 november: Belang optimaliseren drogestofopname en voerefficiëntie 2 december: Cursus Pathologie (vlees)kalveren 16 december: Masterclass Klimaat & Gezondheid in de leghennenhouderij Kijk voor meer informatie op: www.gddiergezondheid.nl/ trainingsaanbod

De Veekijker: voor uw veterinaire vragen Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900-7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund UGA: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

Willem Dekkers MSc, dierenarts pluimvee Veterinair, oktober 2021 -

1

Geart Benedictus Voorzitter Anne Veenbaas Fonds

Op zoek naar kandidaten Anne Veenbaas-penning Blij en vereerd nam varkensdierenarts Rudolf Raymakers donderdagmiddag 9 september de Anne Veenbaas-penning in ontvangst als winnaar van 2020.

Er ligt veel kennis op de plank in Nederland. De koppeling tussen wetenschap en praktijk, die initiatieven wil het Anne Veenbaas Fonds belonen. Rudolf is één van de personen die zich sterk maakte voor het systeem van het benchmarken van het antibioticumgebruik op varkensbedrijven. Als praktiserend dierenarts zet hij zich sterk in voor One-Health. Door het verbeteren van de samenwerking tussen artsen en dierenartsen wordt beoogd om de gezondheid van mensen, dieren en milieu te verbeteren.

Wie volgt? De zoektocht naar nieuwe kandidaten voor de Anne Veenbaas-penning is inmiddels begonnen. Iedereen die een bijdrage levert aan het verbeteren van de diergezondheid komt in aanmerking: veehouder, dierenarts of onderzoeker, al vele jaren werkzaam binnen een diersector, pas net begonnen of aan het studeren. Grote en kleine initiatieven maken kans: op het eigen bedrijf, met enkele collega’s, in de regio of landelijk. De bijdrage aan diergezondheid en dierenwelzijn kan wetenschappelijk zijn, maar ook praktisch.

Kent u iemand die u voor wilt dragen voor de penning? Ga naar www.anneveenbaas.nl en doe mee!

Interessante pathologiecasussen gezocht Komt u in het veld een interessante casus tegen waarbij een paard is geëuthanaseerd of overleden? Bespreek deze dan met onze paardenspecialisten. Mogelijk komt het dier in aanmerking voor een volledig door GD gefinancierde sectie.

Voor landbouwhuisdieren en pluimvee is pathologisch onderzoek al een belangrijk onderdeel van de landelijke monitoring. Echter, pathologisch onderzoek op paarden die zijn gestorven of geëuthanaseerd, met een vermoeden van een infectieuze aandoening of een mogelijk toxicologisch probleem, zou ook een waardevolle toevoeging zijn voor een goed monitoringssysteem.

Secties op landbouwhuisdieren en pluimvee vallen (onder bepaalde voorwaarden) onder gesubsidieerd onderzoek, gefinancierd door collectieve gelden vanuit de sector en het ministerie van LNV. Deze sectorgelden zijn er voor paarden niet. Hierdoor wordt mogelijk belangrijke informatie op het gebied van algemene paardengezondheid over het hoofd gezien. Daarom is GD een pilot gestart om de meerwaarde van 'pathologie paard' voor de monitoring inzichtelijk te maken. Interessante casussen kunnen in 2021, na overleg met GD-paardenspecialisten, op kosten van dit project worden uitgevoerd. De sectie wordt dan volledig door GD gefinancierd. Wilt u als dierenarts gebruikmaken van deze optie? Neem dan contact op via 0900-1770, zodat we na overleg een specifiek inzendformulier kunnen toezenden.

Carlijn ter Bogt MSc, product- en projectmanager paard

Een advies over de droogstand met toegevoegde waarde?

We weten als dierenarts maar al te goed dat veel van de uier-, klauw- en vruchtbaarheidsproblemen beginnen door tekortkomingen in de droogstand. Net als u loop ik daarom bij mijn bedrijfsbezoeken altijd even langs de droge koeien.

Laatst was ik op een bedrijf waar het management, de huisvesting en het rantsoen er op het oog prima uitzagen. Bij navraag hoe het de afgelopen tijd ging rond afkalven en het opstarten van de koeien, gaf de veehouder aan dat er toch wat te veel koeien waren met baarmoederontsteking en in zijn algemeenheid niet zo opstarten qua productie als anders. De transitieperiode begint met de droogstand en als deze periode door de melkkoe goed wordt doorlopen, liggen een probleemloze lactatie met een goede vruchtbaarheid en goede melkproductie in het verschiet.

We besloten daarom om van vijf koeien die tussen de 2 tot 21 dagen voor afkalven zaten de Droogstandscheck uit te voeren. De uitslag liet duidelijk zien dat de eiwitvoorziening van de droge koeien te wensen overliet. In samenspraak met de voeradviseur werd het rantsoen snel aangepast. Drie weken later bleek dat de pas afgekalfde koeien veel beter opstartten, zonder problemen. Door te investeren in de Droogstandscheck konden we gericht een kwalitatief goed advies met zichtbare toegevoegde waarde formuleren. In dit geval konden we door een kleine investering in bloedonderzoek snel aanpassingen in het rantsoen doorvoeren en zo veel toekomstige diergezondheidsproblemen voorkomen. Zo bleek maar weer eens dat zonder goede informatie het lastig adviseren is, want op papier en op het eerste gezicht was volstrekt niet duidelijk dat het rantsoen te weinig eiwit bevatte. drs. Ryan van Egmond, dierenarts rundvee

2

Rundergezondheidsmonitoring: fysieke bijeenkomsten en interactieve webinars

Voorkom ‘aankoop van mastitis’

Graag praten wij u bij over actualiteiten, trends, ontwikkelingen en casuïstiek uit de rundergezondheidsmonitoring. Dit jaar hebben we de bijeenkomsten verdeeld over fysieke bijeenkomsten en interactieve webinars via Microsoft Teams.

Om dierziekten buiten de deur te houden is het niet aanvoeren van dieren het veiligst. Toch zien we dat vaker wordt gekozen voor een bedrijfsvoering waarbij wel vee wordt aangevoerd.

Welke informatie komt binnen via de Veekijker, pathologisch onderzoek en diergezondheidsdata? En wat doen we hiermee? We bespreken actuele klinische, epidemiologische, toxicologische en pathologische bevindingen. Onderwerpen zijn: levensduur, jakobskruiskruid, lebmaagaandoeningen bij opfokkalveren en overige actualiteiten uit de monitoring.

GD vraagt accreditatiepunten voor u aan. Deelname aan de webinars is kosteloos. Voor de fysieke bijeenkomsten vragen wij een vergoeding van 50 euro. Voor meer informatie en aanmelden: www.gddiergezondheid.nl/intervisie. Of scan de QR-code. drs. Linda van Duijn, hoofd monitoring rundvee

Respiratoire klachten bij varkens: primaire en opportunistische pathogenen In de Online Monitor schrijven dierenartsen ongeveer een derde van de gezondheidsklachten bij varkens toe aan luchtwegproblemen. De meest genoemde oorzaken zijn infecties met Actinobacillus pleuropneumoniae (App), influenzavirus, Mycoplasma hyopneumoniae (Mhyo) en PRRS-virus, tezamen goed voor de helft van alle luchtwegklachten. Door de jaren heen is een duidelijk seizoenspatroon te zien. Dat komt vooral door de seizoensfluctuatie in influenza met duidelijke pieken in de winterperiode.

Van de varkens die naar GD worden gestuurd voor pathologisch onderzoek, heeft 16 procent een luchtwegaandoening. De pathogenen App, influenzavirus, M. hyo en PRRSv zijn daarbij goed voor in totaal ruim 10 procent van alle gezondheidsklachten. Ook hierin is het bekende seizoenspatroon te ontwaren. In de figuur is te zien dat practici relatief vaak influenza als causaal agens aanwijzen, vergeleken met de GD-pathologen. Dat is deels te verklaren doordat het influenzavirus maar korte tijd aantoonbaar is in een geïnfecteerd (gestorven) dier.

Naast de vier primaire luchtwegpathogenen, komen veel opportunistische pathogenen voor bij respiratoire klachten. Een daarvan is de sporadisch gediagnosticeerde bacterie Actinobacillus suis (A. suis) die onlangs bij pathologisch onderzoek bij GD is gekweekt uit longen van vleesvarkens met een necrotiserende pneumonie. Het ziektebeeld deed sterk denken aan een infectie met App. De geïsoleerde A. suis was in dit geval multiresistent. Op geleide van een antibiogram kon wel een gerichte therapie ingezet worden. A. suis is een ubiquitair voorkomend pathogeen, dat onder meer in biggen sepsis kan veroorzaken en in vleesvarkens hoesten, koorts en uitval. In Nederland beschouwen we A. suis vooralsnog niet als een belangrijk pathogeen. In bedrijven met een hoge gezondheidsstatus of in geval van matige algemene immuniteit, is de kans op klinische klachten verhoogd. dr. Theo Geudeke, dierenarts varken Figuur 1. Respiratoire klachten bij varkens.

Verdeling van diagnoses van luchtweginfecties gesteld door practici (Online Monitor)

11% M. hyopneumoniae 19% PRRS

42% App

29% Influenza

15% M. hyopneumoniae 19% PRRS

57% App

8% Influenza

en door pathologen van GD Online Monitor

Sectie­onderzoek GD

Op de meeste van deze melkveebedrijven wordt vóór aanvoer stilgestaan bij de risico’s van insleep van infectieziekten en de eventuele gevolgen voor de diergezondheidsstatus. Echter, lang niet altijd wordt gedacht aan andere diergezondheidsrisico’s, zoals neospora, mycoplasma, klauw- of uiergezondheid.

Dat merkt ook het uiergezondheidsteam van GD. Uit telefoongesprekken, tijdens bedrijfsbezoeken of via de uitslagen van Mastitis Tankmelk blijkt dat de aanvoer van koeien met een uierinfectie soms een heel reële oorzaak is van de verminderde uiergezondheid.

Dat blijkt ook wanneer we veehouders bellen waarbij in hun tankmelk de sterk koegebonden mastitisverwekker Streptococcus agalactiae is aangetoond.

Aankoop is voor deze mastitisverwekker een bekende risicofactor. Niet zelden blijkt op deze bedrijven dan ook vee te zijn aangekocht, regelmatig ook uit het buitenland. De veehouder merkt vaak een (soms zeer snel) stijgend tankcelgetal, maar ziet geen of nauwelijks toename van zichtbare mastitis. Hoewel S. agalactiae over het algemeen goed is te behandelen, vereist het een consequente aanpak en zijn vaak extra maatregelen nodig om overdracht tijdens het melken te voorkomen.

Het vóór aankoop opvragen van het MPRcelgetal en de klinische mastitishistorie van de koe en de mastitisverwekkers op bedrijfsniveau kunnen al helpen om risico’s in te schatten. Het is zinvol om de aan te voeren dieren vóór te screenen middels individueel melkonderzoek naar mastitisverwekkers. Deze en andere adviezen staan in de GD Aankoop Risicocheck: gddiergezondheid.nl/risci­ cocheck. Uiteraard blijft niet aanvoeren het beste advies! Echter, laat de bedrijfsvoering de veehouder geen andere keuze, dan kan de Risicocheck helpen om insleep van dierziekten te beperken op bedrijven waar vee wordt aangekocht.

Sabine Tijs, relatiebeheerder sector Rund Veterinair, oktober 2021 -

3

Nieuws en mededelingen

Pak wormbesmettingen gericht aan

Wijzigingen checklist Keurmerk Zoönosen 2022

Resistentie van verschillende wormsoorten tegen wormmiddelen komt steeds meer voor. Om wormbesmettingen gericht aan te pakken en resistentieontwikkeling te voorkomen, is een goed parasitologisch faecesonderzoek erg belangrijk. In de Basiscursus Parasitologie voor praktijkassistenten en praktijklaboranten delen we onze theoretische én praktische kennis over kwantitatief faecesonderzoek. De cursus is op dinsdag 9 november. Meer informatie: www.gddiergezondheid.nl/ gdacademy.

Jaarlijks wordt de checklist door GD-specialisten opnieuw beoordeeld en worden zo nodig wijzigingen aangebracht. Voor de checklist van 2022 zijn onder andere bij meerdere dieronderdelen nieuwe vragen toegevoegd of oude vragen weggehaald. Houd hier rekening mee en bespreek het indien mogelijk tijdig met uw deelnemende klant, om niet voor verrassingen komen te staan bij het invullen. Vanaf november wordt er weer aangestuurd voor het keurmerk van 2022 en is een voorbeeld van de nieuwe checklist te vinden op: www.gddiergezond­ heid.nl/keurmerkzoonosen.

Overzicht van antibioticumresistentie Jaarlijks ontvangen we duizenden monsters van zieke dieren waaruit ziekteverwekkende bacteriën worden gekweekt. Vervolgens kunnen we een gevoeligheidsbepaling uitvoeren om te bepalen voor welke antibiotica deze bacteriën gevoelig zijn.

Overzichten van de bij GD meest gekweekte bacteriesoorten in 2020 vindt u op www.gddiergezondheid. nl/diergezondheid/antibiotica.

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Rob Nijland, Theo Geudeke, Katrien van den Brink | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Verschijnings­f requentie: 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Herinnering insturen monsters Brucella melitensis Om de vrijstatus voor Brucella melitensis in Nederland te behouden voert GD in opdracht van de overheid monitoring uit op schapen- en geiten-UBN's. Deze UBN's zijn willekeurig geselecteerd door de NVWA. Heeft u binnen uw praktijk UBN's die zijn geselecteerd en heeft u nog niet van alle UBN’s monsters ingestuurd?

Dan vragen wij u om dit alsnog te doen. Wilt u een update van welke bedrijven in uw praktijk nog moeten tappen? Stuur een e-mail naar c.t.bogt@gddiergezondheid.nl.

Bedankt voor uw inspanning om samen deze vrijstatus te behouden!

Webinar: ‘Het begint met gezonde klauwen’ Klauwgezondheid is één van de belangrijkste redenen voor gedwongen afvoer van het melkveebedrijf. Reden te meer voor CRV en GD om u -met een drietal experts- op 25 oktober via een webinar bij te praten over dit thema.

Ype van der Woude, voorzitter van de vereniging van Rundveepedicures, gaat in op de veranderingen in het scoren van de verschillende stadia van Mortellaro. Pieter van Goor, productontwikkelaar bij CRV, geeft inzicht in het belang van fokkerij bij de verbetering van klauwgezondheid. Ryan van Egmond, rundveedierenarts bij GD, vertelt over het belang van voeding voor sterke klauwen.

Meer informatie en aanmelden: www.digiklauw.com.

WNV-surveillance: gratis uitsluitingsdiagnostiek

Nieuw: introductie jongvee-aanpak

Tijdens het transmissieseizoen, van juli tot en met november, kunt u paarden met neurologische klachten dit jaar gratis laten testen op het westnijlvirus (WNV). In 2020 is WNV voor het eerst in Nederland aangetoond en de komende jaren zal op diverse manieren worden geprobeerd om WNV-circulatie zo vroeg mogelijk op te sporen. U kunt hieraan bijdragen door een serummonster in te sturen voor onderzoek op antistoffen tegen WNV in het kader van uitsluitingsdiagnostiek. Deze diagnostiek wordt middels een ministeriële subsidie gefinancierd. Gebruik hiervoor het speciale inzendformulier: www.gddiergezondheid.nl/WNV.

Jongveeopfok staat volop in de belangstelling. Niet verwonderlijk: een probleemloze opfok met focus op een goede ontwikkeling is voor een kalf essentieel voor een gezond, productief en vruchtbaar leven als melkkoe. Elke fase binnen de jongveeopfok heeft impact op het einddoel en kent z’n eigen uitdagingen.

Onze nieuwe jongvee-aanpak helpt u om in zeven fasen beter inzichtelijk te krijgen waar nog kansen liggen in de optimalisatie van uw jongveemanagement. We kijken daarbij telkens naar drie thema’s: ziekteverwekkers, voeding en huisvesting. Kijk voor meer informatie op: www.gddierge­ zondheid.nl/jongvee.