Veterinair september 2023

NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 29 • NUMMER 8 • AUGUSTUS/SEPTEMBER 2023

Veterinair

Steekproef CAE en CL op geitenbedrijven

Deelnemers van de certificeringsprogramma’s voor CAE en/of CL laten jaarlijks, of eens in de twee jaar, een steekproefonderzoek uitvoeren. De grootte van de steekproef is afhankelijk van het aantal dieren dat op de dag van monstername aanwezig is. Hiervoor is de stallijst in de I&R-database van RVO leidend.

Dierenartsen vragen ons soms om vooraf het aantal te bemonsteren geiten kenbaar te maken, maar dit is helaas niet mogelijk. De deelnemer heeft zes weken de tijd om de geiten te laten bemonsteren en binnen deze periode kan het dieraantal wisselen. Op bedrijven met duizend of meer geiten dienen voor het bewakingsonderzoek maximaal 149 monsters te worden ingestuurd voor CAE en maximaal 59 monsters voor CL. Kiest u voor het insturen van de maximale aantallen, dan zit u uiteraard altijd goed. Ons advies is echter om op de dag van monstername uit de RVO-database het aantal dieren op de stallijst te halen en de steekproefgrootte te bepalen aan de hand van de steekproeftabellen op de website van GD.

Tara de Haan MSc , projectleider

Jacobskruiskruid: aanhoudend probleem

Jacobskruiskruid is een welbekende giftige plant in Nederland, die in de zomer opvallende gele bloemen heeft. Jacobskruiskruid is te vinden in veel weilanden, bosranden, en wegbermen. Er is daarom ook veel potentieel voor blootstelling van dieren aan de plant. In eerste instantie wanneer dieren grazen op plaatsen waar de planten groeien, maar ook als planten worden verwerkt in hooi of kuilvoer.

De toxische effecten zijn te wijten aan toxines die pyrrolizidine-alkaloïden (PA’s) worden genoemd. Het is een groep structureel verwante toxines die voornamelijk levercellen affecteren, waar het leidt tot onderdrukking van celgroei en celdood. Schapen en geiten zijn relatief resistent tegen de effecten van PA’s in vergelijking met andere landbouwhuisdieren.

PA’s worden in alle delen van de plant gevormd en blijven actief in gedroogde planten. Het fermentatieproces dat optreedt tijdens het inkuilen van planten kan de PA’s helpen verminderen, maar is slechts gedeeltelijk effectief. Hoewel Jacobskruiskruid de PA-bevattende plant is die in Nederland de meeste vergiftigingsgevallen veroorzaakt, kunnen andere planten ook PA’s produceren, met name andere planten van hetzelfde geslacht als Jacobskruiskruid (Senecio-soorten), en sommige planten in de ruwbladigenfamilie, zoals gewone smeerwortel.

De klinische manifestaties van jacobskruiskruidvergiftiging zijn gerelateerd aan leverfalen. Dieren kunnen afvallen en de productie kan afnemen, zonder andere duidelijke klinische afwijkingen. In ernstigere gevallen kunnen dieren geelzucht, fotosensibilisatie en abnormaal gedrag vertonen. Een diagnose is meestal gebaseerd op dieren die effecten van leverfalen vertonen, waaronder het meten van verhoogde niveaus van leverenzymen en verlaging van albumine in het bloed, passende leverlaesies op leverbiopten of bij sectie, en een geschiedenis van blootstelling aan Jacobskruiskruid in de voorafgaande weken tot maanden.

dr. Deon van der Merwe , toxicoloog

50 procent korting op PPID/ACTH-test

Dit najaar biedt Boehringer Ingelheim weer 50 procent korting aan op het testen van PPID. De actie geldt van 1 september tot en met 31 oktober. Dit jaar zijn de voorwaarden aangepast. Om deel te nemen aan de actie, dient u eerst de achtergrondgegevens in te vullen via de website van Boehringer Ingelheim. Vervolgens kunt u de voucher printen en gebruiken als inzendformulier. Omdat digitaal inschrijven binnen de actie dit jaar niet mogelijk is, geldt op alle inzendingen met voucher ons lagere basis tarief. Scan de QR-code voor deelname aan de actie.

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen

Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:

Rund: 08.30 – 12.00 uur en

12.45 – 17.00 uur

Rund uiergezondheid:

15.00 – 17.00 uur

Kleine Herkauwers:

15.00 – 17.00 uur

Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur

Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7

Paard (Helpdesk):

alleen voor infectieuze aan doeningen

15.00 – 17.00 uur

drs. Frederik Waldeck, dierenarts

PRRS geo-mapping

Sinds de start van het Nationaal PRRS-plan komen verschillende vragen boven over PRRS-bestrijding op het bedrijf en in de regio. Zoals vragen over het risico van ‘binnenwaaien’ van een nieuwe infectie vanuit nabijgelegen bedrijven.

IBR-bestrijding: laaghangend fruit

Het is mooi om te zien dat sinds 2018 het aantal IBR-vrij gecertificeerde melkveebedrijven gestaag groeit, met nu 54 procent van de bedrijven vrij.

Deze kopgroep wordt op de hielen gezeten door een groot achtervolgend peloton dat eenvoudig de oversteek zou kunnen maken. Van de 2.919 IBR-onverdachte bedrijven zijn namelijk maar liefst 2.384 dit al langer dan twee jaar en 557 daarvan zelfs langer dan vijf jaar!

Laten we het rekensommetje even maken: als deze bedrijven acuut overstappen naar IBR-vrij (door koeien ouder dan 6 jaar te tappen), dan hebben we ineens 17 procent meer vrije bedrijven. Het risico dat een enkele oude besmette koe door reactivatie zorgt voor een uitbraak, wordt hiermee geëlimineerd. Goed voor het bedrijf zelf én voor z’n omgeving.

Ook in de bezemwagengroep zitten veel bedrijven die op de IBR-ladder simpel een trede omhoog kunnen doen. Dit zijn 1.769 van de 2.676 bedrijven in de route vaccinatie die al minstens vier jaar vaccineren. Misschien dat die middels een negatief tankmelkonderzoek naar de route tankmelk kunnen doorstromen.

Samenwerken aan diergezondheid betekent in dit geval dat als we dit najaar alle bovenstaande acties met elkaar zouden uitvoeren, we eind 2023 in één klap maar liefst bijna 90 procent melkveebedrijven met een gunstige IBR-status hebben!

Gaat u uw veehouders stimuleren?

Dat PRRSv zich onder andere aerogeen kan verspreiden is bekend, maar hoe groot is het risico? En verschilt dat tussen een varkensarm en een varkensdicht gebied? GD voerde in vier regio’s (ongeveer tien bedrijven per regio) in Nederland een kleinschalig pilotonderzoek uit op bedrijven in de regio en op bedrijven die varkens naar de regio aanvoerden, zogenaamde toeleveranciers. Op alle, in totaal 47, deelnemende bedrijven werd met de PRRS-PCR gezocht naar het PRRS-virus. In geval van een positieve PCR-uitslag werd het virus verder getypeerd middels ORF5-sequentie en zo gecategoriseerd als vaccin-like of wildtype-stam.

De prevalentie van PRRS-PCR-positieve bedrijven varieerde niet significant tussen regio’s, datzelfde geldt voor de prevalentie van wildtype PRRS-virussen in de regio’s. Wel werd gevonden dat op bedrijven met aanvoer van varkens de prevalentie van wildtype PRRS-virussen (63%) significant hoger was dan op bedrijven zonder aanvoer van varkens (5%). Verdere resultaten van deze pilot worden vervolgd in de volgende Veterinair

Karlijn Eenink MSc , dierenarts

Toename tenosynovitis door reovirus

In de eerste maanden van 2023 steeg het aantal sectie-inzendingen waarbij GD reovirus aantoonde in de peesschede. Reovirussen komen zeer veel voor bij kippen, maar er is een hele grote variatie in het ziekteverwekkend vermogen van verschillende reovirusstammen.

De meeste infecties met reovirus verlopen zonder ziekte (subklinisch), maar sommige stammen veroorzaken een aandoening die ook wel virale tenosynovitis wordt genoemd. Om deze diagnose te stellen is het nodig om, naast het aantonen van het virus in deze pezen, tevens vast te stellen dat er inderdaad een ontstekingsreactie in de pees(schede) is die past bij een virale infectie. Dit gebeurt met histologie. De isolaten uit 2023 bleken te behoren tot verschillende genogroepen: type 1, 2 en 4 werden ieder meermaals aangetoond. Er is dus geen sprake van één nieuwe stam die sterk spreidt. Daarnaast werden infecties gezien bij verschillende rassen en is er geen associatie tussen een bepaald virusgenotype en een bepaald ras. Er zijn dus geen aanwijzingen dat de verheffing van reovirus gelinkt is aan een bepaald vermeerderingskoppel. Horizontale spreiding tussen koppels is een belangrijke besmettingsroute bij reovirus. Het virus kan ook tijdens de leegstand in de stal achterblijven en zo een nieuw koppel op jonge leeftijd infecteren.

drs. Robert Jan Molenaar, dierenarts

Spoorelementen in balans

Voor een goede gezondheid van melkvee is een optimale voorziening van spoorelementen erg belangrijk. Hierbij heeft elk spoorelement een andere regulatie van de opname, uitscheiding en opslag in het lichaam. Kennis hierover is belangrijk wanneer je koeien niet te weinig, maar ook niet te veel spoorelementen wilt verstrekken.

In een recent artikel heeft Trouw Nutrition in samenwerking met onderzoekers van GD de resultaten gepubliceerd van een ‘balansonderzoek’ met melkkoeien. In dit onderzoek zijn de opname, opslag en uitscheiding van de spoorelementen koper, zink en mangaan bij melkkoeien gevolgd vanaf het einde van de lactatie tot en met de eerste maanden van de volgende lactatie. De concentraties koper, zink en mangaan in serum, urine, mest en melk (tijdens de lactatie) werden wekelijks bepaald. Op verschillende tijdstippen is ook het gehalte spoorelementen in leverbiopten onderzocht.

Er vonden grote veranderingen plaats in de homeostase van deze elementen in de transitieperiode, onder meer door veranderingen in de voeropname. Daarnaast kwam bijvoorbeeld naar voren dat koeien beter in staat lijken te zijn om zich aan te passen aan een (tijdelijk) lagere koperverstrekking dan aan het verwerken van een overmatige kopergift, die leidt tot opslag van het overtollige koper in de lever. Dit is belangrijke informatie die in de praktijk kan worden gebruikt om koperstapeling bij melkkoeien te voorkomen.

dr. Saskia van der Drift , onderzoeker R&D en dr. Deon van der Merwe , toxicoloog

Clusteranalyse FTIR-spectra

Met Fourier-transform infrarood (FTIR)-spectroscopie is het mogelijk om van een bacterie een absorptiespectrum in het infrarode deel van het elektromagnetisch spectrum op te nemen. Met specifieke software kunnen spectra van verschillende bacteriën onderling met elkaar worden vergeleken en in clusters van gelijkende spectra worden ingedeeld. GD gebruikt hiervoor de IR Biotyper.

Het aantonen van een bacterie is vaak onvoldoende om te weten welke maatregelen genomen moeten worden. Het blijkt steeds meer nodig specifieke kenmerken van de betreffende ziekteverwekker te bepalen, zoals virulentie-eigenschappen, bepaalde resistenties tegen therapeutica of een nadere specificering om vast te kunnen stellen of er ergens een epidemiologische link is. Met FTIR-spectroscopie delen we isolaten die tot dezelfde bacteriesoort behoren in verschillende groepen in, op basis van verschillen in IR-spectra. Voor het analyseren van de gegenereerde spectra maakt de software gebruik van geavanceerde correlatieen clusteranalysetechnieken. Resultaten kunnen op verschillende manieren worden geanalyseerd en gevisualiseerd.

Wanneer inzetten

FTIR-spectroscopie kan worden ingezet bij terugkerende problemen op een bedrijf, waarbij het waardevol is om te weten of het in de tijd telkens verwante stammen zijn die de problemen veroorzaken, of dat het telkens andere stammen zijn. Ook bij uitbraken kan het worden ingezet. In geval van een mastitisuitbraak kunnen isolaten uit melk, strooisel en mest worden vergeleken om inzicht te krijgen in bronnen en transmissieroutes.

GD biedt clusteranalyse van bacteriën op basis van FTIR-spectroscopie aan voor de volgende bacteriesoorten: Erysipelothrix rhusiopathiae, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Listeria monocytogenes, Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida, Salmonella Typhimurium, Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Streptococcus uberis en Streptococcus suis

Daarnaast zijn we bezig met het opzetten en valideren van methoden voor clusteranalyse van nog meer bacteriesoorten. En er wordt gewerkt aan modellen, gebruikmakend van ‘artificial intelligence’, waarmee isolaten kunnen worden geclassificeerd naar bijvoorbeeld serotype op basis van verschillen in IR-spectra.

dr. ir. Annet Heuvelink , bacterioloog

Uitbraken van tussenklauwontsteking

Tussenklauwontsteking is op rundveebedrijven veelal een bekende aandoening van de onderpoten bij jonge melkkoeien. Veehouders herkennen het aan de acuut optredende kreupelheid met zwelling en roodheid van de kroonrand, melkproductiederving en koorts.

De belangrijkste etiologische component hierbij is Fusobacterium necrophorum. Deze lijkt bij vroegtijdige behandeling goed gevoelig voor verschillende antibiotica en er wordt geadviseerd om dit te combineren met een NSAID. Een alternatief is lokale applicatie van acetylsalicylzuur, zalf gedurende drie tot vijf dagen (Persson et al., 2019, Animals).

Bij de Veekijker krijgen we regelmatig vragen over zogenaamde uitbraken van tussenklauwontsteking. Een uitbraak wordt daarbij gedefinieerd als drie of meer gevallen per maand per honderd dieren, gebaseerd op een normale incidentie van 10 tot 12 procent per jaar. Ter beperking van de schade en verbetering van het dierenwelzijn wordt een lokale applicatie van een chlooramide (bijvoorbeeld Halamid D, 2%) met de rugspuit op de onderpoten onder de bijklauwtjes geadviseerd (inwerktijd 10 tot 20 minuten). Het is eventueel ook zinvol om het ligbed mee te nemen. Chlooramide kan niet toegepast worden in een doorloopbad, omdat het in aanwezigheid van mest snel inactief is.

Bij onvoldoende resultaat moet nader onderzoek plaatsvinden, of neem contact op met de Veekijker.

dr. Menno

Holzhauer, Europees specialist rundergezondheid

Nieuws en mededelingen

De laatste trends uit de monitoring nu op Spotify

In de podcastserie ‘Trends uit de monitoring’ delen we opvallende signalen uit de monitoring en deze worden toegelicht door verschillende experts op het gebied van diergezondheid. Per diersoort verschijnt ten minste vier keer per jaar een aflevering van 10 tot 15 minuten. Luister nu naar de laatste podcast met rundveedierenartsen

Judith de Jong, Menno Holzhauer en Thomas Dijkstra over twee minder alledaagse aandoeningen, namelijk Boosaardige Catarraal Koorts en Brucellose.

In de podcast over mycoplasma bij pluimvee gaat Marieke Augustijn in gesprek met pluimveedierenartsen

Anneke Feberwee, gespecialiseerd op het gebied van mycoplasma’s bij pluimvee, en pluimveepatholoog

Robert Jan Molenaar. Onze podcasts zijn gemakkelijk te beluisteren via het Spotify-kanaal Royal GD | Dierenartsen.

Westnijlvirus: monitoring 2023

Komt u in de periode tot en met november 2023 een paard tegen met neurologische verschijnselen? Stuur dan een serummonster naar GD voor diagnostiek op het Westnijlvirus (WNV). Op deze manier kunnen wij WNV monitoren en een eventuele circulatie van het virus vroeg opsporen. Het monster wordt onderzocht op antistoffen tegen WNV, in het kader van uitsluitingsdiagnostiek. Deze diagnostiek wordt middels een ministeriële subsidie gefinancierd. Om de kosten van de WNVdiagnostiek vergoed te krijgen, selecteert u project West Nile surveillance in paarden (2080093) tijdens het inschrijven via VeeOnline.

OF GEBRUIK HET INZENDFORMULIER OP ONZE WEBSITE

Dierenarts- en eigenaarsverklaring CL

In het kader van het certificeringsprogramma voor CL dienen bedrijven met meer dan veertig dieren naast de jaarlijkse steekproef ook jaarlijks de dierenarts- en eigenaarsverklaring (DEV) in te sturen. Helaas wordt het insturen van de DEV soms vergeten en dat leidt tot statusverval. Om die reden willen wij u erop attenderen om het insturen van de DEV niet te vergeten. Dierenartsen kunnen voor het inschrijven van monsters kosteloos een Reader Schaap Geit lenen van GD. Hiermee kan ook de DEV digitaal worden ingevuld en verstuurd.

Trainingen GD Academy

Cursus rund: Verdieping grampositieve en -negatieve mastitisverwekkers

In navolging op de basiscursus, gaan we dinsdagmiddag 31 oktober dieper in op testen die u in eigen laboratorium kunt uitvoeren voor het onderscheiden van Streptococcus- en Enterobacterales-soorten. Ook gaat u zelf aan de slag in ons laboratorium.

Basiscursus parasitologie rund, schaap, paard

Masterclass toxicologie

GD houdt op 7 december een masterclass Toxicologie voor dierenartsen, praktijk assistenten en laboranten. Het kunnen herkennen van vergiftigingen en risicofactoren voor vergiftigingen bij landbouw huisdieren is belangrijk voor elke Nederlandse dierenarts. De masterclass richt zich met name op rundvee en wordt gegeven door toxicoloog Deon van der Merwe.

Veterinair is een uitgave van Royal GD |

Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp |

Eindredactie: Jessica Fiks | Vormgeving:

Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder

Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD |

Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

ISSN 1388-4042

Postbus 9, 7400 AA Deventer

T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl

Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Ga in de middag van 24 oktober aan de slag met het optimaliseren van faecesonderzoek om wormbesmettingen gericht aan te pakken en resistentieontwikkeling te voorkomen. In deze cursus voor praktijkassistenten en -laboranten delen onze experts theoretische én praktische kennis van kwantitatief faecesonderzoek.

Voor deze trainingen hebben we een mooie actie: meldt u zich aan met een collega, dan ontvangt uw collega 15 procent korting.

Actietarief PRRSv ORF 2-7 sequentie-analyse

Wij bieden tot en met december 2023 een actietarief voor alle PRRSv ORF 2-7 sequentie-analyses. Het onderzoek kost tijdens de actieperiode 175 euro (buiten de actieperiode 375 euro) exclusief BTW. Samen gaan we aan de slag om PRRS aan te pakken in Nederland. Om PRRS te bestrijden is inzicht én monitoring nodig, voor u én de varkenshouder. Creëer een startpunt zodat u de varkenshouder kunt adviseren welke aanpak van belang is.

MEER INFORMATIE OVER PRRS

SCAN DE QR-CODE VOOR MEER INFORMATIE EN AANMELDEN